Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.08.1905, Síða 1

Yerö árganqsins (minnst
52 arlcir) 3 kr. 50 aur.;
trltndis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Porgist fyrir júnímán-
aiarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
- -|= NÍTJÁNDI ÁB8AN6DB. =|==-
RITST.T Ó R 1: SKÚLI THO BODDSEN.'
j Vppsögn skri/leg, ógild
|nema komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 33.
Bessastöbum, 12. Agúst.
19 0 5.
Heiðruðu útvegsmenn!
Steinolíiiinótoxánxi „Avanoe“
er t>etr*i, en nokkur annar mótor, sem hingað til hefir verið
tilbúinn.
hefir tengið á sýningum lang
hæztu verðlaun.
„ V3NT O JEl'” er þar að auki lang ódýrastur.
Aöal mntooösmaötir fyrir ís-
lancl og Feereyjar.
Qfna og lldavélar
selur
Kristjdn j^orgrímsson.
Hraðskeytamáliö á þingi.
i.
Nefnd sú, er neðri deild alþingis kaus,
til þess að íhuga hraðskeytamálið, hefir
nýlega lokið störfum sínum, og hafa nefnd-
armenn eigi orðið á eit.t mál sáttir.
Nefndarálitin, ásamt fylgiskjölunum,
eru alls frekar 16 arkir, og var nefndar-
álitunum úthlutað prentuðun áþingfundi
neðri deildar 9. ág.
Meiri hluti nefndarinuar (Guðl. Guð-
mundsson, formaður og íramsögumaður,
Guðm. Björnsson, skrifari meiri hlutans,
síra Arni Jónsson, Björn Bjarnarson og
Jón Jónsson) litur á málið með stjórnar-
innar augum, reynir að afsaka allar henn-
ar ávirðingar, og metur allt gott og gilt,
sem hún hefir gjört í hraðskeytamálinu,
og er niðurstaðan auðvitað sú, að ritsima-
samningurinn veiti gagnlegasta, örugg-
asta og ódýrasta liraðskeytasamband við
útlönd, og innan lands, sem kostur sé á(!)
Eptir að mótspyrnan gegn ritsíma-
samninginum hófst, befir stjórnin gert
ser allt far um, að lata líta svo út, sem
landsírnalagningin milli Austfjarða og
Beykjavíkur kostaði mjög lítið, að eins
um 155 þús. króna, auk 300 þús. króna
fjárframlagsins frá norræna ritsímafélag-
inu, og styður meiri hluti nefndarinnar
þá viðleitni hennar á allar lundir, eins
og hann einnig forðast að birta, eða minn-
ast á, ýms bréf, er málið varða, sem stjórn-
inni eru miður þægileg.
Sérstaklega eptirtektarvert má það og
kallast, hve afar-mikið kapp meiri lilut-
inn leggur á það, að reyna að sýna fram
á, að hraðskeytasambandið milli landa sé
alríkismál, sem íslendingum sé í raun og
veru alveg óviðkomandi, og munu þess
vart dæmi, að ísleDzkir þingmenn hafi
áður gert sér jafn mikið far um, að tala
máli danska alrikisins, og reyna að draga
úr réttindum landsins.
En enda þótt meiri hluti nefndarinn-
ar reyni að færa rök að því. að hrað-
skeytasamband milli landa sé ekki ísl.
sérmál, telur haDn þó af og frá, að Dan-
ir leggi fram einn eyri, nema samið sé
við norræna ritsímafélagið, til þess að
reyna á þann hátt að komast að þeirri
niðurstöðu, að tilboð Marconifélagsins
verði landinu dýrara, en ritsímasamning-
urinn.
A ýmsa agnúa, er gera ritsimasamn-
inginn alveg óaðgengilegan fyrir Islend-
inga, minnist meiri hluti nefndarinnar
ekki einu orði, og er nefndarálitið í stuttu
%máli að eins mjög einhliða „procurator“-
vörn fyrir ráðherrann, og ritsímasamn-
inginn; en að öðru leyti leyfir rúm blaðs-
ins eigi, að fara um þetta frekari orðum
að þessu sinni — —
Minni hluti nefndarinnar (Björn Kristj-
ánsson og Skúli Thoroddsen, framsögu-
maður minni hluta nefndarinnar) færir á
hinn bóginn rök að því, að ritsímasamn-
inr/urinn fan aHgjörlega í bága ríð tilœthin
fjárveitingarvaldsins, og hafi engan stuðn-
ing > ákvœðnm gildandi fjárlaga, enda hefir
ráðherra H. Hafsteir, sjálfur játað þetta í
bréfi til danska samgöngumálaráðherrans,
dags. 30. júní 1904.
Enn fremur sýnir minni hlutinn fram
á, að hagsmunir Islands hafi að engu leyti
knúð ráðherrann, til að senrja um ritsima-
|
lagninguna, nður en samþgkki fjárveiting-
arvaldsins var fengið, þar sem bréf danska
samgöngumálaráðherrans, dags !i. ágúst
1904, og bréf forstjóra norræna ritsíma-
félagsins, dags. 15. sept. 1904, sýna, að
hefði ráðherrann beðið alþingis, liefði sá
dráttnr eigi haft aðra þyðingu, en þá, að
fresta framkvœmd verksins til ársins 1906,
eða ef til ríll til ársins 1907.
Yms ákvæði eru og í samninginum,
er ráðherranum eigi var heimilt. að gang-
ast undir án samþykkis löggjafarvaldsins,
svo sem einkaréttarveiting til félagsins í
20 ár, sem horfi þjóðfélaginu til mesta
óhagræðis, ekki sízt þar sem danski sam-
gÖDgumálaráðherrann ákveði braðskeyta-
taxtann milli landa, og hafi þegar ákveð-
ið hann 50 aura fyrir orðið, svo að sím-
skeytntaxtinn milli Danmerkur og íslands
verði fyrir 10 orð um 8 kr. 40 a., en að
eins t. d. 2 kr. 90 a. milli Danmerkur og
Gibraltar og 4 kr. 50 a. milli Danmerk-
ur og Grikklands. Danski samgöngu-
málaráðherrann hafi og að öðru leyti tögl-
in og hagldirnar, eptir samninginum, hafi
lögskýringarvaldið, ef ágreiningur verð-
ur, o. fl. o. fl.
Minni hlutinn gengur síðan nákvæm-
lega gegnum kostnaðaráætlun stjórnarinn-
ar, bendir á ýms óhjákvæmiieg útgjöld,
sem stjórnin hefir algjörlega sleppt, og
sýnir fram á, hversu ýmsir liðir eru tald-
ir lægri, eri ráðanautar stjómarinnar gera
ráð fyrir, og sumpart byggðir í algjörlega-
lausu lopti, og á engu viti, svo að áætlun
stjórnrrinnar hljóti að vera að minnsta
kosti um 210 þús. króna of lág, svo að
landsíminn kosti alls um 665, í stað 455
j þús., er stfornin gerir ráð fyrir. — En sé
i hér við bætt álmu frá Stað í Hrátafirði
að Stað á Snæfjallaströnd, og sæsima það-
an til ísafjarðar, sem telja má sjálfsagt,
kosti hún um 214 þús, og verði þá kostn-
aðurinn álls um S79 þús.
En ársútgjöld landssjóðs teiur minni
hlutinn munu nema nær 138 þús. krbna,
er tekjur eru frá dregnar.
Sé á iiinn bóginn tekið tilboði Marconí-
1 félagsins utn hraðskeytasamband milli
Skotlands, Færeyja, Reykjavíkur, ísafjarð-
ar, Seyðisfjarðar og Akureyrar, verða árs-
íitgjöldin, er tekjur eru frá dregnar, að
eins tœp 45 þús, og yrði það landinu þrí
um 92 þús. króna ódýrara á ári, að taka
tilboði Marconífélagsins, og nemur sú upp-
hœð, með 4% vöxtum og vaxtavöxtum,
alls nœr 3 milj. kr'öna. á 20 árum. — Og
þó að Danir leggðu engan eyri fram, yrði
fjársparnaðurinn þó á 20 árum alls um
1200 þús.
Eptir tilboði Marconífélagsins annast
félagið að öl!u leyti um rekstur og við-
hald loptskeytastöðvanna, og sk'lar þeim
í góðu standi, sem íslenzkri eign, að 20
árum liðnum, eins og íslendingar ráða
sjálfir hraðskeytataxtanum, og hafa öll
umráð yfir fyrirtækinu, og er það eitt-
hvað annað, en kla.fi norræna ritsímafé-
lagsins. — —
1 Til vara leggur mÍDni hlutinn það til