Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi


Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 22.11.1905, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 22.11.1905, Blaðsíða 2
186 Þ jói’ VILJINN. XIX.. 47. munu þar hafa misst aleigu sina. Eins og va,nt er, þá safnaðist múgur og marg- menni þegar að eldi þessum; mun það liafa verið, bæði þjóðræðisskrill og heima- stjórnarskrill, og varð ekki viðráðið, því óstjómin ríkti með sinu kringlótta Ó —i þar eins og annars staðar í heiminum, og skyldu menn halda, að sú danska „póli- tík“ væri hér að halda sigurhátíð. Sagt er — og hefur lengi verið sagt, að bruna- málastjórinn hafi ekki getað við neitt ráðið, enda ekki völ á neinum mannafla, til að bægja óviðkomandi fólki frá, að sletta sér fram í þetta. Kerlingar, og ýmsar kvennpersónur, æddu inn í húsin, þar sem þær gátu, þó engin hætta væri orðin þá, og gripu allt, sem höndum varð á fest, leirílát og glerhlutir — og margir dýrir og brothættir hlutir — öllu var fleygt í vitleysu-æði út á götuna, og mölbrotið; — það er annars merkilegt, hvað fólk verð- ur vitlaust hér — og það miklu fremur, en annarstaðar — og gerir miklu meira tjón, en eldurinn — enda vantar, að reka það burtu, og leyfa því ekki að komast að. Nú bætist þar við, þegar enginn kann að segja fyrir, eða hefir verksvit, allir vitlausir, og orga hver í kjaptian á öðram; slökkvitólin ónýt, og eptirlitslaus mánuðum saman, nerna eitt gamalt skrapa- tól — og svo dæla Ólafs Hjaltesteds; hún var það eina, sem dugði — engar æfingar nú á síðari timurn — reykháfar raunar hreinsaðir að nafninu til, en varla, eða ekki, fæst nokkur maður, til að hreinsa ofn - -; hvernig skyldi fara, ef Reykjavík skyldi brenna í stórviðri, og frosti, Jregar ekk- ert vatn fæst? Menn verða ekki varir við neÍDar varúðarreglur, en það er eins og menn forðist þær, svo sem unnt er. En samt sem áður lét fólkið ekki sitt eptir liggja að hjálpa, að verja húsin i kring; var það gert með votuin seglum, og járn- plötum (sem sumar munu ekki hafa dug- að mikið, enda er það járn, sem nú flyzt, miklu þynnra og verra, en það, sem áður fluttist); — allir gerðu allt, sem þeir gátu, með orgi og óhljóðum, og var ekki unnt að segja, hver betur gekk fram, þjóðræð- isskríllinn, eða heimastjórnarskrillinn; og víst var það, að embættisskríllinn ham- aðist lika, og stóðu þar pilsklæddar stáz- róður, með dugnaði og sóma, í vatnsburð- inum, og réttu föturnar, með svo miklum fitonskrapti, að aílt fór úr þeim jafn óð- um, svo þær komu tóaaar, og fóru tómar; •en þeirra gerð var hin sama, þær vildu hjálpa eptir megni, og stóðu þarna, svo svitinn rann af þeim, með fossfalli, ofan í lækinn, svo aldrei minnkaði vatnið í hon- um, enda voru þær spikfeitar, og vel ald- ar af landsfé til kynbóta, eins og lirút- arnir í „Þjóðólfi“. Sagt var, að latínu- skólinn sálugi hefði verið kominn hætt, og var öllu fleygt út úr honum, sem fleygt varð; — þar hefði brunnið geymsluhús skólans, og likiega skólinn sjálfur, ef ekki liefði orðið vitinu komið fyrir einhverja hjálparmenn, með mestu fyrirhöfn, þar sem allt var vitlaust og hálf-vitlaust. En íveruhús forstöðumannsins brann með öllu því, sem hann átti þar inni, allt til kaldra kola. Hér ber annars margt skrítið við, þeg- ar brennur. Sumir neita að hjálpa, eða rétta hönd, segjast ekki vera í brandlið- inu, en standa iðjulausir, og vefjast fyrir hinum; þegar „Glasgow“ brann, þá var einn maður beðinn að hjálpa, tíl að koma gömlurn og blindum manni út úr bæ þar við hliðina á, en hann neitaði því. Nú, þegar bakaríið brann, þá þótti hætt við, að kviknaði í húsi Guðmundar Björnsson- ar héraðslæknis, og beiddu stúlkur þar menn um að hjálpa sér, til að vellta einni, eða tveim, steinolíutunnum burt (en eld- ur var ekki nærri þangað kominn) — en : þessir náungar fengust ekki til þess með I nokkru móti, svo stúlkurnar gerðu það j sjálfar. "Þannig mætti telja fleiri dæmi upp á illgirni og lúaskap, sem hér kemur j fram, þegar mest liggur á hjálpinni; en j Danir greyin hafa æfinlega komið af skip- | unum hér á höfninni, og gert allt sem í ! þeirra valdi stóð, til að hjálpa í slíkum I tilfellum, bæði nú og endranær, svo þó j að þeir séu pólitískir asnar, þá eru þeir > góðhjartaðir, og allra beztu grey, skinnin j þau arna; og þó að sumir sé að bulla < um Danahatur, til þess að koma sér vel j við þá, þá sér ekki á því hér, því Danir j og Islendingar vinna ætíð vel saman í j mesta bróðerni. Það eru einkum stjórn- j armenn, og ríkisdagsmenn, sem bulla um i eitthvert „bróðerni“, sem ekki er til, og j aldrei hefur verið til, og aldrei verður til. j S. D. im „spíriiismann“. j _____ i „Þjóðv.“ hefir nýlega vorið sent til umsagn- ! ar nr. 18—19 af danska hálfsmánaðar-blaðinu „Sandhedssögeren“, sem cand. mag. Sigurd Trier byrjaði að gefa út í Kaupmannahöfn i ár. Blað þetta er málgagn „spíritista“ i Danmörku, eða þess flokks manna, er á íslonzku hafa stund- um verið nefndir „andatrúarmenn11; nn það nafn á engan veginn við — eins og ritstjóri Einar Hjörleifsson hefir sýnt fram á —, því að það er alls ekkert einkenni „spíritista11, að þeir trúi til- veru anda; það gera kristnir menn, og flestir aðrir trúarflokkar, einnig. t>að, sem einkennir „spíritista11, er á hinn bóg- inn það, að þeir halda því fram, að það sé ekki að eins trúaratriði, heldur séu óyggjandi sannan- ir fengnar fyrir því, að einstaklings lífið haldi áfram, eptir breytingu þá, er vór nefnuœ dauða, og að andar framliðinna manna geti staðið i sam- bandi við menn, sem enn lifa hér á jörðinni, svo að vér geturn þannig ögn skyggnzt inn fyrir blæjuna, er skilur sýnilega og ósýnilega heiminn Enda þótt „spiritisminn“ sé enn að eins á sextugs aldri — það voru reimleikarnir miklu í Hydesvílle árið 1848, sem komu honum af stað —, skiptir þó tala „spíritista“ þegar nokkrum milljónum, og talið er, að 80 þús. binda hafi jieg- ar verið rituð um þessa miklu andlegu vakn- ingu. Það eru einkum ensku-mælandi þjóðirnar, er fengizt hafa við rannsóknir, er „spíritismann“ snerta, og þaðan hefir hreifing þessi borizt til annara landa, einkum til Erakklands og Þýzka- lands, og snnið marga áhangendur. í Danmörku, og öðrum Norðurlöndum, má hreífing þessi enn teljast fremur ný, en ryður sér nú óðum til rúms þar, sem annars staðar, eins og eðlilegt er, þar seu* um það málefni er að ræða, sem hefir meiri þýðingu fyrir hvérja einustu mannssál, en nokkurt annað málefni. Að fyrirburðir þeir, er „spíritistar“ byggja skoðanir sínar á, gerist i raun og veru, en séu ekki hégómi, sjálfsblekking, oða svik — þó að stöku loddarar hafi vitanlega gert sér atvinnu úr því, að reyna að beita blekkingum í þessu efni — viðurkenna nú orðið flestir, sem þessi efni hafa rannsakað, og þeir eru engir fábjánar sumir, er teljast helztu merkisberar „spíritism- ans“, heldur i merkustu röð vísindamanna, svo sem þýzki heimsspekingurinn Carl du Prel, prófes- sor William Crookes, er fyrstur fann frumefnið thallíum o. fl., prófessor dr. Alfred R. Wallace, samverkamaður Darwín’s, rússneska ríkisráðið Alexandre Aksakof, William Stead, hinn heimsfrægi útgefandi tímaritsins „Roview of Reviews“, o. fl. o. fl. En rnest og bezt hefir þó enska náttúrufræð- ingafélagið „Society for psychical research11 unn- ið að þvi, að rann-aka þessa fyrirburði, með allri þeirri v73Íhd.!alegu nákvæmni, sem unnt var; en í því félagi eru allir merkustu sálarfræðingar Breta. Félag þetta tók árið 1882 að safna öllu, er hér að lýtur, til þess að grennslast eptir, hvort auðið væri, að sanna sjálfstæða tilveru sálarinnar, og áframhald lífsins eptir dauðann, og fórust þá Gladstone sáluga þannig orð: „Þetta starf hefir meiri þýðingu, en nokkurt annað starf í heim- inum — langtum meiri þýðingu“, Arangurinn af þessu starfi félagsins hefir nú orðið sá, að fengin þykir full visindaleg sönnun fyrir því, að einstaklingslífið haldi áfram eptir dauðann, og hefir skrifari félagsins, Fr. W. H. Myers, ritað all-mikla bók (1400 bls.) um rann- sóknir þessar, sem svo mikils þykir um vert, að hún hefir þegar verið gerð að kennslubók í sálarfræði við tvo háskóla í brezka heimsríkinu. í þeim nr. blaðsins „Sandhedssögeren11, sem nú liggur fyrir framan oss, eru prentuð ummæli ofan greindra, og ýmsra annara mei’kra manna, að því er skoðun þeirra á „spiritismanum11 snertir. Balfour, núverandi forsætisráðherra Breta, seg- ir: „Spíritisminn er óendanlega miklu þýðing- armeiri, en hvert annað málefni, er að politíkinni eða þjóðfélaginu lýtur“. Victor Hugo, frakkneska skáldið, sagði: „Að sneiða hjá fyrirburðum „spíritismans", og neita þeim um það athygii, sem skylt er, er sama, sem að gjöra sannleikann gjaldþrota“. Norska skáldið Arne Garborg ritar: „Allt, er áhrif getur haft, sem ofsókn gegn „spíritisman- um“, mun verða honum til oflingar. — Rannsókn- ir, er að þessu ofni lúta, eiga athygli skilið“. William Stead skrifar í tímariti sínu „ Review of Reviews11: „Aðar en mörg ár eruliðin, mun að líkindum hver heiðvirð sál viðurkenna, að það er jafn tryggilega, og vísindalega, sannað, eins og hver önnur sannreynd í náttúrunní, að tilvera einstaklingsins heldur áfram, eptir dauð- ann, og að unnt er, að standa í sambandi við þenna einstakling. — Mönnum þykir þetta ef til vill djörf fullyrðing, en það er engin full- yrðing, heldur spádómur, á sannreynd byggð- ur, byggður á minni eigin reynzlu, sem eg er jafn sannfærður um, eins og um hvað annað, sem fyrir mig hefir borið“. Norska Hlwildið síra Kristofer Janson segir: „Spíritisminn“ ætti að vera, sem súrdeig, er á þessum trúleysistímum ætti að gagnsýra trúfé- lögin, til óbilandi trúar á andann, og baráttuna fyrir hann, og til alvoru, og einlægni, í guðs- dýrkun þeirra. — Tilgangur „spíritismans“ er að eins sá, að lypta huganum til guðs, styrkja barnslegn einlægni, og knýja oss til þess, að starfa alvarlega að umbótum, er til góðs horfa hér á jörðinni, og til þess, að tengja allt hið skapaða saman í óslitna, samstarfandi festi, er til guðs leiðir. — Mér skilst því eigi, hvernig nokkur alvörugefinn, og skynsamur, maður, er sleppt hefir trúnni á hinar gömlu kreddur „orþo- doxiunnar11, getur gert „spíritismann11 hlægi- legan“. En hverjir eru þá þessir fyrirburðir, er „spíri- tistar“ telja anda framliðinna manna geta vald- ið, og telja óyggjandi sönnun þess, að einstakl- ingslífið haldi áfram eptir dauðann? Þeir eru mjög margvislegir, bæði þeir, er vart verður, án tilverknaðar manna, svo sem svipir og draumsýnir, ýmis konar, og hinir, er menn reyna sjálfir að knýja fram. Meðal hinna siðar nefndu fyrirburða er al- gengastur „borðdansinn11 svo nefndi, og „anda- skriprin11, sem honum er samfara; borðið gerir þá ýmsar hreifingar, er valda því, að blýantur, sem „miðillinn11 styður á pappírsblað, er á borð- inu liggur, og án þess að stjórna honum, eða hreifa hann að nokkru leyti, færist til, eptir hretfingum borðsins, svo að á pappirinn koma stafir, og setningar, er greina t. d. nafn þess anda, er mættur tjáist vera, og annað, er hann vill sagt hafa, eða svar hans upp á spurningar, sem til hans er beint, því andinn tjáist heyra allt, sem. saet er, og sjá alla, sem inni eru; og eptirtektavert er það, að þegar lesið er úi skript-

x

Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi
https://timarit.is/publication/131

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.