Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 27.11.1905, Blaðsíða 1

Ytr(t árganqsins (minnst \
!í2 arkir) 3 kr. 50 anr.;
trlmdis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríkn doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
a larlok.
ÞJOÐVILJINN.
-"■ |= Nítjándi ÁRöANGDF. ■ -—
Vppsögn skri/teg, ógiid
nema komin só iil útgej-
anda fyrir 30. dag júni-
mánaöar, og kaupandi
^samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
jYs 48.
Bessastösum, ‘27. nóv.
1 9 0 5.
Ifna og Sldavélar
sseliir
rímsson.
i.rn.M.nini
#ingið og þjóðin.
Jón Ólafsson er einlægt að streitast
við, að sanna það í „Reykjavíkinniu, að
það geti ómögulega verið, að þjóðin sé ó-
ánægð með síðasta þing, og gjörðir þess.
Þjóðin geti ekki haft neinn annan vilja,
en þingmennirnir, fulltróar hennar, iáta
í Ijós á þinginu. Þess vegna hljóti allar
þessar yfirlýsingar, sem nú koma úr öll-
um áttum, og láta í ljós annan vilja, en
þann, sem varð ofan á á þinginu, að vera
eintómt fals. Það er svo að sjá, sem hann
telji öll ávörp, og yfirlýsingar, frá kjós-
endum marklausar; það sé aldrei auðið,
að byggja á þeim með neinni vissu. Ef
ætti að taka nokkuð mark á þeim, þá
segir hann, að það þurfi að tryggja jafn-
örugglega, að kjósandinn njóti fulls sjálf-
stæðis, þegar hnnn undirskrifar ávarpið,
eins og sjálfstæði kjósenda sé tryggt við
kosningu til alþingis, og talar þar um
heimullegar kosningar.
Það er eins og Jón minni, að allir
þjóðarfulltrúarnir séu kosnir eptir lögun-
um heimullegar kosningar.
Nei! þvi miður eru flestir þjóðarfull-
trúar þeir, sem nú eru, kosnir eptir kosn-
ingalögum, sem ekki tryggja, að kjós-
andinn njóti fulls sjálfstæðis sins við
kosninguna, og það, sem ef til vill er
enn verra, þeir eru kosnir eptir kosn-
ingalögum, sem víða á landinu gjöra meiri
hluta. kjósenda ómögulegt, að neyta kosn-
ingarréttar síns.
Eins og kunnugt er, sá Alberti það
hentugast, að geyma lögin um heimul-
legar kosningar, og um fjölgun kjörstaða,
þangað til hann væri búinn að koma því
fram, sem hann vildi.
Það er þess vegna óþarfi, að gjöra svo
rnikið úr þvi, að þjóðin hafi svo greini-
lega látið í Ijós vilja sinn við síðustu
kosningar, að hún geti nú ekki viljað
annað, en þingmennirnir vilja. Vér eig-
um að vísu til góð kosningalög, en þau
hafa aldrei komið til framkvæmda enr>,
þar sem þörfin er mest á þeim, og það
gæti vel farið svo, að þau komi aldrei
til framkvæmdar, að rninnsta kosti, með-
an þeir ráða, sem nú hafa völdin. Það
er enn timi, til að breyta þeim, og aflaga
þau, áður en aptur verður kosið.
Þess vegna er þjóðin nú óánægð, að
hún sér, að hún á allt of fáa fulltrúa á
þinginu, frjálsa og óháða fulltrúa, sem
þó séu bundnir, til að fylgja sannfæringu
sinni, eru ekki bundnir neinu öðru. Sið-
asta þing hefir sannfært kjósendur um,
að stjórnin á margfallt fleiri fulltrira á
þinginu, heldur en henni er ætlað, að eiga
þar að lögum.
Stjórnin hefir sitt ákveðna. umráða-
svið, en á þinginn á þjóðin að ráða, og
því verður hún að eiga þar fulltrúa, sem
stjórnin hefir ekkert vald yfir. Annars
er allt stjórnarfyrirkomulag vort hégóm-
inn einber, og ekkert annað, en dularklætt
einveldi.
Á þiriginu talar og semur þjóðin við
stjórn sína, ogseturhenni lífsreglurnar. Vér
skulum nú uthuga, hvernig fram fór á
síðasta þingi, milli stjórnar og þjóðar, og
hvað mikið er til í þvi, að rm-iri hluti
þingsins hafi í sumar talað og ályktað 'í
nafni meiri hluta þjóðarinnar.
I efri deildinni fylgdu þrír þjóðarfull-
trúar stjórninni að málum. Stjórnin hafði
sitt fram í þeirri deild með hjálp full-
trúa, er hún sjálf hafði kosið. Þar átti Jón
Ólafsson sjálfur sæti, sem fulltrúi stjórn-
arinnar, og því er von, að hann stagli á
setningunni: Þingræði hjá oss er sama,
sem þjóðræði. Honum hefir eflaust fund-
izt, að hann hefð> þar alla þjóðina með
sér, þegar hann var í samvinnu við þessa
þrjá fulltrúa hennar. Raunar voru tveir
þeirra ólöglega kosnir, og þriðji heldur
umboði sínu í trássi við kjósendur sína.
Svona er þá varið jþjóðræðinu í efri deild-
inni.
Það mun vera í neðri deildinni, að
þjóðræðið sýnir sig í allri sinni dýrð. Þar
eru fulltrúarnir allir kosnir af þjóðinni,
og þar ætti því þjóðin að geta komið
fram vilja sínuin fyrirstöðulaust, án nokk-
urs aðhalds eða takmörkunar frá stjórn-
arinnar hálfu. En fulltrúar verða þá að
vera sjálfstæðir menn, og stjórninni með
öllu óháðir. Þetta viðurkenna allir. Eg
sé á þingtíðindunum, að jafu vel Lárus
Bjarnason sýslumaður talar um sjálfstæði,
sem eitt, af þvi, sem hverjum sé nauð-
synlegt, tilýað geta verið nýtur þingmað-
ur, og nefnir hann sérstaklega fjárhags-
legt sjá.lfstæði, Hann tekur það reyndar
ekki fram, að í þessu efni er hættan mest
fyrir sjálfstæði þingmannsins, þegar hann
rnænir augunum upp á stjórnina, og vænt-
ir þaðan viðréttingar á fjárhag sinum.
Það geta víst. allir verið samdóma um,
að eigi samvinna þjóðar og stjórnar á
þinginu að fara í lagi, þá verður þjóðin
að eiga þar frjálsa og sjálfstæða fulltrúa.
Þegar eg nú virði fyrir mér þenna
meiri hluta fulltrúanna í neðri deild, sem
hefur i sumar ráðið lögum og lofum, t'yrir
þjóðarinnar hönd, þá finnst mér sumir
þeirra naumast geta skoðast, sem um-
boðsmenn þjóðarinnar gagnvart stjórninni.
Fyrst skal Jrægan telja, ráðherrann,
sem fyrir þjóðarinnar hönd semur við
sjálfan sig. Þogar hann var kosinn, var
hann ekki orðinn ráðherra. Það var því
sjálfsögð skylda hans, að leggja niður um-
boð sitt, þegar þann varð ráðherra. Hefði
hann þá verið endurkosinn, þá var ekki
hægt að segja neitt við þvi; en undar-
lega er þeim kjósendum farið, sem fela
ráðherranum, að semja við sjálfan sig, og
hafa eptirlit með eigin gjörðum. Þó líkt
tiðkist í öðrum löndum, þar sem tala
þingmanna skiptir hundruðum, þá á það
illa við hjá oss.
Alveg sama er að segjaum skrifstofu-
stjóra Jón Magnússon. Þó hann væri
margfallt atkvæða meiri maður, en hann
er, þá er hann í þeirri stöðu, að hann
getur ekki kornið fram á þingi, sem sjálf-
stæður fulltrúi þjóðarinnar. Þeir, sem
kjósa hann fyrir þingmann, lýsa því yfir,
að þeir gefi stjórninni ótakmarkað um-
boð, til að gjöra, hvað hún vill.
Um Tryggva riddara þarf ekki að tala.
Hann er aðsjálfsögðu bergmál ráðherrans,
og mun aldrei segja annað, en já og amen
við öllu, sem frændi hans vill.
SýslumenDÍrnir Lárus Bjarnason og
Björn Bjarnarson erubáðirsvoeinkennilega
settir, vegna stöðu þeirra, að þeim er
I ekki hent, að hafa stjórnina á móti sér.
Það er því ekki hætt við, að þeir fari að
taka málstað þjóðarinnar gegn stjórninni,
því að sjálfsbjargarfýsnin er öllurn mönn-
um innrætt, í hvaða stöðu, sem þeir eru.
Eg get naumast skilið, að jafn vel Jón
Olafsson vilji halda því fram, að þjóðin
hafi látið í Ijós vilja sinn á þinginu fyr-
ir munn þessara fulltrúa, sem eg nú hefi
nefnt. Þá eru enn fremur í þessum rneiri
hluta þrir fulltrúar, sem hafa náð kosn-
ingu með þvi beinlínis að blekkja kjós-
endur. Þeir þóttustvera utanflokksmenn,
það er óháðir stjórninni, en ætluðu sér
þó frá upphafi, að fylla flokk stjórnarinn-
ar.* Eg læt mér nægja, að minna á það,
sem blöðin höfðu eptir Jóni Jónssyni frá
Miila, þegar hann var að koma sér í mjúk-
inn hjá kjósendum. Ef það fer að t.íðk-
ast, að leika þannig -á kjósendur, þá verð-
ur það seint hér á landi, að þingræði verði
sama, sem þjóðræði.
Eg æt.la ekki að fara lengra út í þetta
mal. Eg hefi að eins bent á það, sem
allir vita, og það nægir, til að sýna, hve
mikil óskammfeilni það er, að bera það
fram, að þingræði hjá oss sé nú sama, sem
þjóðræði.
Það hefir verið gumað af þvi, að nú
j hafi þjóðin fengið þá sjálfstjórn, sem hún
j '*) Þetta er auðvitað ekki auðið að fullyrða,
I eins og gi'einaihöfundurinn gerir. Ritstj,