Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 21.12.1905, Blaðsíða 2

208
Þ JÓPVILJÍNN
XIX.. 51.
koma því upp um sig, hvað tómur þeirrá
litli heili er. Háskiun felst ekki í þessu.
Háskinn er það, þegar þ»r, sem fremstar
•'ru að menningu, leggja svo árar í bát,
<ið þær iangar ekki einu sinnu til,
að halda eða hlúa að þvi, sem þær eiga
sjálfar þjóðlegt og fagurt, og láta níða úr
sér allan sjálfstæðan smekk. Þær reyna
•’kki að gera sér grein fyrir, af hverju
það og það sé ljótt, eða fagurt, og þykir
það því iyndælt eptir viku, sem ótækt
var í dag.
Hvað yrði úr listum og andlegu lifi þess-
arar þjóðar, ef allir vendu sig svona á,
að láta leggja upp i hendur sér, bæði efni
og form, og vendu sig af að hugsa sjálfir?
En hér er nóg hugvit og list, bæði
hjá konum og körlum enn þá, til þess
að láta búninginn islenzka lifa fögru og
blómlegu lífi, og til að gera hann marg-
fallt fegri og fjölbreyttari, en hann er enn
orðinn. Það sýna þær breytingar og bæt-
ur, sem gerðar hafa verið allt fram á
þennan dag. Allir sjá, hvað Sigurði mál-
ara gat orðið úr skautinu, og sjálft hefir
kvennfólkið lagað í hendi sér djúpu húf-
una, og stutta skúfinn marglita, og gert
hann, eíns og nú er. Slipsin eru alís-
lenzk, því þau voru fyrst búin til erlendis
eptir fyrirsögn íslenzkra kaupmanna, og
fyrir tilstilli þeirra, að því er jeg bezt
veit, og þau eru alls ekki fallin í fyrstu
af himnum ofan, eins og Danabtog, því
þau eru ekkert annað, en beinir afkorn-
endur gömlu silki-hálsklútanna, sem síð-
ast var farið að nota á treyjukragann, og
binda i hnút að framan.
Þetta er vel lagað í hendi sinni, þó í
litlu só, því með slipsinu fæst hentug og
sóleg tilbreyting, og kostnaðarlitil, hjá ó-
sköpunum hinum. Eins hefir og smekk-
urinn verið nógur til þess, að möttullinn
hefur aldrei dáið alveg, þó hempurnar
hafi vafalaust leitt hann langt á 17. og
18. öld, og nú er hann að rísa við aptur,
í nýrri og fegurri mynd, og fleira mætti
telja, en þetta.
Vœri jeg kvennmaður,
þá skyldi jeg reyna að safna saman i fé-
lagsskap með mér þeim, sem smekk befðu,
vilja og menningu, til þess að vernda og
prýða íslenzka þjóðbúninginn, halda við
húfunni, taka upp kyrtilinn, með silfur-
beltinu, og upphlutinn, við hlið dagtreyj-
unnar og stakkpeysunnar, og svo mött-
ulinn yztan, eða jafn vel líka skikkjuna
fornu, og fá svo hugvitsmenn og málara,
til þess að gera það hentugra, sem óþjált
væri, og bæta úr þeim lýtum, sem á þættu
vera.
Þetta er að vísu nokkuð erfitt, og þó
ekki meira, en mannsverk handa konu, I
sem dálitla menntun hefði og smekk, og i
einkum þó alvöru og framkvæmdadug, og
löngun, ti! að gagna þjóðerni okkar allra,
og sjá einhver merki verka sinna önnur
en þau, að myndunum og smáglingrinu
só vel raðað i stássstofunni, og dúkarnir
sléttir. En það væri fagurt verk, að koma
föstutn fótum undir þjóðbiíning, sem bæði
innlendir menn og útlendir litu til með
virðingu og aðdáun, og smálaga mætti,
eptir tíma og þörfum. Það styrkti mjög
virðingu þjóðarínnar á sjálfri sér, oggæfi
hverri einstakri konu eins og gildi og
göfgissvip, og athöfnum hennar tilgang.
Húd þyrfti ekki að fleygja peningum
sínum í nýjan kjól, og nýjan hatt, við
byrjun hverrar árstiðar, en gæti varið
þeim í fagra skartgripi (með nafni sínu,
ef vill), sem geDgju að erfðum, og verða
þeim mun dýrmætari, sem þeir verða eldri.
Þegar mönnum skilst það, að nöfn
vor og saga eiga að eins eptir að mygla
á bókasöfnum, þegar þjóðernið er farið,
þá verður dómurinn yfir útlenda búningn-
um ekki mildari, en rninn er nú.
Þorsteinn Eriingsson.
Nýjar bækur.
í’erðaminningar frá Þyzkalundi, Sviss
og Etv/landi, eptir Gitdtn. Magnússoii. Rvík
1905. 199 bls. 8-
Árið 1903 veitti alþingi Guðm. skáldi
Mar/nússyni nokkurn styrk til utanfarar,
sem hann varði, til þess að ferðast um
ofan greind lönd, enda fékk hann einnig
nokkurn styrk í Danmörku í sama skyni.
— í bók sinni, „Ferðaminningar", lýsir
hr. Guðm. Magnússon ýmsu, er fyrir hann
bar á þessu ferðalagi, og getur hann þess
í formála ritsins, sem bókin einnig ber
með sér, að hann hafi, að því er ýmsar
upplýsingar snertir, stuðzt við ýms rit,
sem ferðamönnum eru ætluð til leiðbem-
ingar i útlöndnm, og að sumu leyti við
alfræðisbækur (lexikon).
Ferðaminningar þessar eru yfirleitt
fjörlega ritaðar, og skýra frá ýmsu, sem
alþýðu manna hér á landi mun þykja
skemmtun og fróðleikur að, því að höf-
UDdurinn hefir auðsjáanlega notað tím-
ann rækilega, og kemur því mjög viða
við i riti sinu, sem einnig” flytur myndir
af nokkrum merkum stöðum o. fl.
Að því er snertir dóma, eða hugleið- j
ingar, höfundarins um ýmislegt, sem hann j
minnist á, verða auðvitað (skiptar skoð- •
anir í sumum greinum, og stöku villur j
hafa slæðzt inn, eins og um hinn fræga !
málara „Derselbe14, sem höfundurinn hef- j
ir sjálfur bent á í blöðunum, og margir j
hafa brosað að; en ekki er það merkilegra, j
en sagan um „Jedochu Faraósdóttur í j
einni isleDzku biblíuþýðingUDni, og situr j
því ílla á lærðu mönnunum að láta mikið. j
Eins og kunnugt er, eru bókmenntir í
vorar býsna snauðar, að því er snertir j
ferðasögur, og má því vænta þess, að !
nFerðaminningar“ þessar fái góðar viðtök- ■
ur, enda á bókin það yfirleitt skilið, að !
með henni sé*mæ!t, sem fróðlegri skemmti- j
bók, almenningi til dægrastyttingar.
Nokkur kvæði eru einníg í bókinni, j
sem öll eru snotur, og létt kveðin, enda 1
verður því eigi neitað, að hr. Gaðm. Maqrt- !
vssyni er mjög létt um kveðanda, þó að j
fremur muni, þeir fáir, sem lært hafa j
kvæði hans. — Það er mikilsvert, að 1
geta verið kjarnyrtur, og stuttorður, hvort
sem ritað er í bundnu, eða óbundnu, máli;
en það er list, sem eigi er öllum lagin.
Quo vadis? (Hvert ætlarðu?). Saga frá
tímum Neros. — Eptir Henry Síenlúewicz.
— Þorsteinn Gíslason þýddi. — Rvík 1905.
XV+519 bls. 8V"
Skáldsaga þessi, sem er eptir frægan
pólskan skáldsagnahöfund, hefir verið
þýdd á fjölda mörg tungumál, og má
teljast orðin heimsfræg. — Það fer því
mjög vel á því, að Islendingar kynnist
henni einnig. — Hún lýsir mæta vel
lifnaðarháttum Rómverja á dögum Nerhs
keisara (54—68 f. Kr.), þegar siðspilling-
in, og nautnafíknin, var komið á hæzta
stig í Rómaborg, sem þá var miðstöð
menntaða heimsins, og kristin trú tók
smám saman að ryðja sér þar til rúms*
— Segir þar margt frá grimmdar-æði
Nerós keisara, og frá ofsóknum þeim, er
kristnir menn urðu að sæta, og hversu
margír þeirra þoldu glaðir ýmis konar
píslir, og enda dauðann, fyrir trú sína*
Jafn framt því er skáldsaga þessi get-
ur orðið mörgum, er mætur hafa á skáld-
sögum, til dægrastyttingar, veitir hún
því ýmis konar fróðleik, og má því telja
mikilsvert, að eiga hana á isleuzku, enda
vonandi, að vér Islendingar eignumst
smám saman þýðingar ýmsra merkra er-
lendra skáldsagna, ekki sízt þar sem bók-
menntir vorar eru enn mjög fátækar, að
því er frumsamin, islenzk skáldsagnarit
snertir.
ÞýðÍDg hr. Þorst. Gíslasonar á skáld-
sögu þessari virðist yfirleitt vera vel af
hendi leyst, málið viðast blátt áfram, og
lipurt; og þó að sumstaðar virðistbregða fyr-
ir n okkurr i hroð virkn i, hál f-dönskum orðum,
og setningaskipun, nær þoð ekki til
heildarinnar, enda ékki við öðru að bú-
ast, meðan hinn „almenni menntaskóli“
vor, og æðri skóiarnir hér á landi, vinna
eíns öfluglega að misþyrmingn móður-
málsins, með notkun danskra kennslu-
bóka, eins og nú á sér stað.
Að pappír, og prentun, er bókin vel
vönduð, þó að prentvillur óprýði hana
nokkuð.
Frekir tveir þriðju lilutar
af því litla lesmáli, sem er í stjórnurmálgagn-
inu „Reykjavik4 1G. des. síðastl., eru ritaðir á
dönslcu, og er það eigi í fyista skipti, er blaðið
bregður því máli fyrir sig, enda hæfir það ó-
neitanlega stefnu biaðsins öllu betur, en ís-
lensskan.
Stjórnarliðar hafa um hríð látið sér all-mjög
urn það hugað, að koma þeirri skoðun inn hjá
Dönum, að binn ný-stofnaði þjóðræðisflokkur
reyni að æsa upp Dana-hatur hér á landi, og
þykir það þvi auðvitað handhægra, að þurfa
ekki [að leita greinum sínum hælis í dönskum
blöðum, og heíir því hugkvæmzt það snjallræði,
að láta „Reykjavíkina“ flytja greinarnar á dönsku,
og íslenzka blaðlesendur borga brúsann.
En jlla er þá íslendingum aptur farið, ef
þeii eigi >eka þenna tianska ódrátt at nóndurn
sér sem allra bráðast.
Eins og kunnugt’Ter, er það ráðherra fí. fígf-
stein, og nánustu kunmngjar 'bans, og venzla-