Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 26.11.1910, Blaðsíða 2

214
Þjóbviutnn
XXIV. 54.—55.
•Xsv-tit Vti Danmörb.
ii','’ . 4^-’s©pt. þ. á. voru tvö hundruð ár
liðin ,iBÍðan er danski stjarnfræðingurinn
YJte RÖmer andaðist. — Hann var fæddur
25, sept. 1644, en dó 19. sept. 1710, og
varð hann frægur maður, er hann reikn-
aðf At ljóshraðann, þ. e. uppgötvaði, að
Ijósið þyrfti ákveðinn tíma. til að fara á-
kveðna vegalengd, og hefir danska vís-
indafélagið, með tilstyrk Carlsbergssjóðs-
ins, til minningar um nefnt tvö hundruð
ára afmæli, gefið út rit hans „adversaría“,
en því miður glataðist megnið að hand-
ritum hans við brunann mikla í Kaup-
mannahöfn 1728.
iö f 28. okt. þ. á. andaðistíKaupmanna-
höfn P. Knudsen, borgmeistari, einn af
Jtelztu foringjum jafnaðarmanna í Dan-
mörku.
B: HaDn var fæddur í UaDders 1848, og
lærði þar glófa-gjörð, en kom 19 ára gam-
.all til Kaupmannahafnar, og var orðinn
,einn í aðal-stjórn jafnaðarmannaflokksins,
áður en haDn varð þrítugur. — Þinamaður
var hann 1890—1991, og síðan frá 1903,
unz hann varð einn af borgmeisturum
Kaupmannahafnar í nóv. 1909. — Ibæj-
arstjórn Kaupmannahafnar var hann í
fyrsta skipti kosinn 1897.
Hafði hann lengi þjáðst af hjartasjúk-
dómi, og fókk nokkra bót þess meins á
síðastl. sumri, en þó að eÍDS í svip.
ísleDzkir þingmenn kynntust honum
í Danmerkurförinni, og fengu þá til hans
hlýjan huga.
Jarðarför huns fór fram 30. okt. síð-
astl., og héldu ýmsir «f helztu foringjnm
jainaðarmanna ræður við það tækifæri.
SeÍDt í okt. þ. á. var í Kaupmanna-
höfn stolið gulli, og demÖDtum, sem var
urn 20 þús. króna virði, og var enn eigi
uppvíst, hver eða hverir, að glæpnum
væru valdir, rr siðast fróttist.
Árið, sem le.ð, létust alls 620 menn
at slysförum í Danmörku, og er
það mjög svipeð því, er var næstu árin
á undan (árið 19'8: 621, og 1907: 630).
ðíoregur.
Bæjarstjórnin í Kristjaníu hefir ný
skeð skipað tvo kvennmenn, sem lögreglu-
þjóna, og er það í fyrsta skipti, er kon-
um er falinn sá starfi.
Norskur kaupmaður, Öyen að Dafni, er
andaðist í síðastl. ágústmánuði, gaf Þránd-
heimsbæjarfélagi 300 þús. króna, til stuðn-
ings ýrais konar líknarstarfsemi.
15. des. næstk. verður háskóla-hátíð í
Kristjaníu i minnÍDgu þess, að þá eru
liðin hundrað ár, síðan er sagnfræðingur-
inn P. A. Munch fæddist (f 25. maí 1863).
^víþjóð.
Skipa-útgerðarmaður í Stokkhólmi,
Johnsson konsúil, gaf ný skeð 250 þús.
króna til almennings þarfa, og á að verja
nokkru af fónu til stuðnings verztunar-
skóla, en nokkru, til þess að launa há-
nkólakennara, er kenni iandfræði við há-
skólann í Stokkhólmi. — — —-
Bretland.
Þegar Játvarður konungur andaðist,
varð hié á ágreininginum milli efri og
neðri málstofunnar á Bretlandi, með því
að stjórnmálaflokkarnir vildu eigi, að
Oeorg konungur þyrfti að hafa afskipti
af því rnáli þegar i byrjun ríkisstjórnar
sinnar. — Á hinn bóginn var þá skipuð
átta manna þingnefnd, til að íhuga málið,
og er nú mælt, að tillögur hennar muni
fara i þá átt. r.ð bvert landiinna um BÍg:
England, Wales, Skotland og írlaDd, skuli
hafa þing fyrir sig, þar sem sérmálum
hvers um sig er til lykta ráðið, en eiga
öll í sameiningu alls herja-þing í Lund-
Úduid, þar sem sameigÍDleg mál þeirra og
brezka ríkisins í heild sinni, eru útkljáð.
— Sagt er. að Bedmond. einn af aðal-
foringjum íra, hafi tjáð Ira mundu geta
orðið þessu samþykka.
John Morley, eino af helztu stjórn-
málamönnum frjálslynda flokbsins á Bret-
landi, sem gegnt hefir ráðaDeytinu, sem
ráðherra Indlands, hefir nú beðizt lausnar,
enda kominn á áttræðisaldur- — Hann
var og tvívegis í ráðaneyti Oladstone’s.
Belg-ía.
Þjóðbankinn í Brússel sendi ný skeð
útbúi sínu í Antwerpen poka, er í voru
100 þús. franka í seðlum, og hafði einhver
leikið það, að skipta um í pokaDum á
leiðinni, svo að í honum var að eins
pappír, er á áfangastaðinn kom.
1. nóv. þ. á. varð járnbrautarslys, og
meiddust 30, manns en einn beið bana.
Frakkland.
Breytingar urðu ný skeð all-miklar,
að því er skipun ráðaneytisins snertir, en
Bríand er þó forsætisráðherra, sem fyr.
Svissaraland.
StjórnleysÍDginn Luchení, er 10. febrúar
1898 myrti Elísaheth, keisarafrú í Aust-
urriki, og setið hefir í faDgelsi í Sviss-
aralandi, fannst 19. okt. þ. á. örendur í
faDgaklefanum, hafði fyrirfarið sór á þann
hátt, að hann hafði hengt sig.
f Dáinn er ný skeð í bænum Heiden
í Appenzell Henrí Dunant. - Hann var
fæddur í Q-enf 1828, og tók, sem herlæknir,
þátt í ófriðinum milli Austurríkismanna
og Sardiníu 1859. — Fékk haDn þá megn-
an viðbjóð á öllurn hryllingum ófriðarins
og tók því af alefli að starfa að því, að
settar væru alþjóðlegar reglur um hjúkrun
veikra og særðra i ófriði, og fékk því
loks til leiðar komið, að fulltrúar fjörutíu
rikja áttu fund með sér, er hófst í Genf
26 okt. 1863, þar sem settar voru reglur
um ofangreint efni, og félagið „rauði
krossinn“ stofnað.
HaDn átti við fremur þrÖDgan hag að
búa, udz d'ild fyrgreinds félags í Péturs-
borg gekk.-t fyrir því árið 1896, að hann
fékk nokkur • ptirlaun. — Árið 1901 voru
honum og veitt verðlaun úr Nóbels-sjóði
Fó ánafnaði haDn í arfleiðslusbrá sinni
til líknarstarfsemi í Noregi, og í Genf.
Portugal,
Mælt er, að ýmsir kristmunbar, er
burt hefir verið vÍ9að úr Portugal, hafi
sezt að í Ungverjalandi.
Franco, er var forsætisráðherra í tíð
Karls konungs, er myrtur var í febrúar
1908, var nýlega tekinn fastur. — HaDn
hafði, er hann var stjórnarforseti. gefið'
út fjölda tilskipana, er fóru í bága við
stjórnarskipuDÍna, og önnur lög landsins,
og er mælt. að bann hafi þá einnig ætlað
að grípa til ríkisfjár, til þess að greíða
tveggja milljón franka sbuld konnngs.
Út af þessum óiöglegu tiltektum Franeo’s
er rannsóknin sprottin. — Haim er þó
látinn laus ú>' varðhaldi, meðþvíaðhann
setti eina milljón franka að veði, enda
kvað hann vera mjög ríkur maður.
18. liðstoringjar, er voru óánægðir yfir
því, að þeir hefðu verið ýmsum störfum
sviptir, voru ný skeð settir í varðhald,
með því að grunur lék á um samsæri gðgn
lýðveldisstjórninni af þeirra hálfu.
Sagt er, að nýtt fjör og lif hafi færzt
i verzlun, og iðDað, síðan er lýðveldis-
stjórnin kom til sögunnar. — — —
Spánn.
Yerkfall, all-fjölmennt, í Kataloníu, og
víðar.
Uppreisn i borginni Barcelona, og
urðu eigi all-fáir sárir í þeim róstum.
Lýðveldishugur vex óðum á Spáni, og
skipaði CöwtaZe/ffls-ráðaneytið ný skeð að
taka Andree háskólakennara Ovejro fastan,
sem og fleiri af foringjum lýðveldismanna,
og var herrétti falið, að íjalla um mál
þeirra. — Hafa þessar ráðstafanir stjórn-
arinnar vakið megna óánægju, og búist
við alvarlegum róstum, er minnst varir..
Ítalía.
Likneski brezka leikritaskáldsins Shake-
speare’s var nýlega reist í borginni Verona.
í okt. þ. á. olli hvirfilbylur mjög miklu
tjóni á eyjunni Ischía. — Eyja þessi er
í grennd við Neapel, tíu kílómetra undan
landi, og eru eyjarskeggjar alls uro 27
þús. að tölu. Gekk sjór á land í borg-
inni Casamicciola (íbúar þar um 4 þús.).
— í borg þessari, sem er annáluð fyrir
náttúrufegurð, hrundi fjöldi húsa, og nam
því efnatjónið all-miklu.
í Amalfí gekk og sjór á land, og flutti
stór björg upp í borgarstrætin. — Hrundi
þar tjöldi húsa, og fjártjón varð mikið.
— Bóndi, sem kom akandi á vagni sínum
kastaðist af veðrinu í einni svipan, ásamt
vagninum, og múlmsnanum, út í á þar i
grenndinni. — Tvö hundruð til tvö hundr-
uð Og fimmtíu menD kvað hafa farizt.
Yeðrið olli og all-rniklu fjáftjóni í
borginni Neapel.
Skriður miklar féllu úr eldfjallinu Yesu-
víu9, skemmdu járnbrautir, og urðu nokkr--
um mönrum að bana.
í Cetara féll og skriða á bæinn, og
lækur, sem rennur gegnum borgina, floði
yfir bakka sína. — Þrjú hundruð manna
kvað hafa látizt, auk þess er nokkrir hlutu
og meiðsli. — — —