Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.01.1911, Qupperneq 4

16
Þjóbviljinn.
XXY, 4.-5.
um, að vetrinum. Eru þar tekin til um-
ræðu ýms þau mál, er varða menning
þjóðfélaganna, og sórstaklega þau mál, er
fjalla um menning og þroska hins íslenzka
þjóðfélags austan hafs og vestan. Á fund-
um þes9um flytja erindi margir hinna
mestu merkismanna Yestur-íslendinga.
Aðgangur er ókeypis, og umræðuefnið á-
vallt auglýst fyrir fram í „Heimskringlu14,
og stundum í „Lögbergi“. Félag þetta
hefur unnið sór álit og hylli allra frjáls-
hugsandi manna, en náttuglur ailar forð-
ast það, því aðalstefna félagsins er að
kveikja „meira ljós“ og skærra og lýsa
inn í sem flest heimili.
15. des. f. á. var haldinn fundur í
félagi þessu til að ræða um fyrirkomu-
lag kirkjumála. Málshefjandi var sira
Guðm. Arnason unitaraprestur í Winni-
peg. Mælti hann eindregið með aðskiln-
aði ríkis og kirkju, og taldi það vera
ráðið til að efia sannan, og vel verkandi
kristindóm. Studdu ýmsir mál hans.
En einn var sá af fundarmönnum, sem
hélt því fram, að ríkið ætti að kosta kirkj-
una, þvi kristindómurinn væri ein af
göfugustu tilraunum mannanna til að efla
siðgæði, og auka manngöfgi. Maður sá,
er þá skoðun bar fram, var síra Rögn-
valdur Pótursson unitara prestur, einn hinn
mesti vitmaður meðal beztu íslendinga,
frjálslyndur og gætinn. Hann taldi ríkið
eiga að kosta óháða kennslu í trúfræði og
heimspeki, og öllum prestaefnum væri
gjört að skyldu að kynna sér allar nýj-
ustu niðurstöður vísindanna. — Jeg held
þið heima á íslandi, ættuð að athuga vel
þessa tillögu síra Rögnv. áður en þið
gjörið gagngjörða breytingu á kirkjumál-
um yðar og áður en þið ákveðið stofn-
svið hins væntanlega háskóla. Meining
síra Rögnv. var, að þó ríkið kosti kirkj-
una, ætti hver jsöfnuður að vera frjáls
að sinni trúarjátningu. Rikið ætti að
vera skyldugt að sjá söfnuðinum fyrir
kirkju, og launum hverjum þeim presti,
er söfnuðurinn kysi. Þetta taldi hann
sannarlegt trúbragðafrelsi.
Mér finnst þessi tiilaga sr. Rögnv. að
mörgu hin hyggilegasta, því undirstaða
sannrar trúar hlýtur að vera sú, að hver
einstaklingur fái að beita óhindraður hæfi-
leikum sínum, til að efla trúrækni og trúa
hverju, er sannfæring þeirra býður. og að
hver einstaklingur finni það í verkinu,
að ríkið virði, og haldi verndarhendi yfir
hvers persónurétti til ■ að fylgja sann-
færing sinni. Meðan jeg var heima á
íslandi, hafði jeg þá skoðun, að skilnaður
ríkis og kirkju væri aðal-ráðið til við-
reisnar trú og siðgæði. Síðan jeg kom
hór vestur, og sá nfrísöfnuðuðinn“ ís-
lenzka auglit til auglitis og virti fyrir
mér aðferð þeirra^og áhrif á þjóðflokk
vorn, hefi eg hallast meira frá fríkirkju-
hugmynd Vestur-íslendinga, og mór virt-
ist heillavænlegra mundi verða, ef hall-
ast væri að áður sagðri skoðun síra R. P.
— því söfnuðirnir hér hafa ient um of í
valdakeppni, og sú stefna, að kappið um
völdin sé eitt aðalatriðið, er barizt er fyr-
ir, hún hefúr án efa hrint mörgum frá
safnaðarlífinu, og mun gjöra framvegis.
Það er svo lítið brot Vestur-ísl., er í kirkju-
félögunum unir, en á því tel jeg engan
efa, að ef enginn félagsskapur er til að
ylja trú og siðgæði, eða aðeins félagsskap-
ur, sem menn eru í af vana eða vináttu
við aðra, þá hefur það íll áhrif, bæði nú og
mun hafa er fram i sækir, á þjóðlíf vort,
þvi ef hinum ungu er ekkert kennt að
hugsa um trú og siðgæði og tilgang lífs-
ins og tilverunnar, skapar það með börn-
unum kærulausa þjóð, og þröogsýna, 9em
ekki sér rit fyrir röðina á dollarnum. Ef
til vill þykir þetta gamaldags-hugsunarháttr
ur, en hann er rótfastur hjá mér og reynzl-
an mun sýna, að haon er meira en hugar-
vingl.
Jeg vildi óska þú tækir þetta mál til
umræðu í blaði þínu herra ritstjóri, og
vektir athygli hins nýkjörna frjálshugs-
andi biskups Islands á þessari skoðun sr.
Rögnv. Péturssonar, sem jeg hef laus-
lega lýst í þessum fáu línum.
Verzlunarfréttir.
—o—
SALTFISKUR. Málfiskur hefir fallið
i verði. Fyrir góða velverkaða vöru fæst
varla yfir 62 kr. Fyrir bezta hnakka-
kýldan fisk 70 kr. og milli fisk hnakkak.
64 kr. Smáfiskur er aptur um 62 kr., ísa
52 kr., málfiskur úr salti 40 kr., Ward-
fískur 48 kr., langa 62 kr., keila 40 kr.,
upsi óseljanlegur. Verðið er miðað við
góða velverkaða vöru. Lakari vöru verð-
ur að selja með afslætti.
48
Þetta sagði hann í þeim róm, að auðsætt var, að
honum virtist það eigi koma sér minnstu vitund við.
„Hún fær 50 þús. sterlingspunda i heimanmund, og
maðurinn hennar 10 þús. sterlingspund“.
„Svo!“ svaraði Hallur.
Frú Gregory gekk fram og aptur í herberginu, og
hagræddi ýmsu, tók bók upp af gólfinu o. s. frv.
Þegar faðir hennar deyr, fær hún og all-mikla peD-
inga“, mælti barónsfrúin enn fremur.
„Já; það imynda eg mér!“
Hallur sagði þetta geispandi, og brá móður hans
mjög.
„Hún er ágæt stúlka“, mælti barónsfrúin í alvar-
legum róm.
„Já, sannarlega er hún það!“
„Og vel menntuð!“ mælti barónsfrúin enn fremur.
„Já, það er hún sannarlega!“
„Og rík verður hún!“
„Það er líklegt!"
Barónsfrúnni féll það ílla, hve tómlega hann tók
þessu.
„Viltu þá ekki kvongast henni?“
„Kvongast henni? Jeg? Hann missti pipuna á
gólfið, og málrómurinn bar með sór, að hann varsvofor-
viða, að barónsfrúin varð hissa.
„Hví ekki?“
„Hallur hugsaði sig ögn um. — Átti hann að segja
já, eða nei?
„Hún vill mig ekki!“ mælti hann.
Móðir hans gat eigi að sér gert að brosa, er hún
heyrði, hve veik röddin var.
52
sjálfur, en hvaða ráð hann átti að hafa til |þess, vissi
hann ekki.
Hr. Ratray var fyrirmyod hans.
„Hann byrjaði verzlun í lítilli búðarkytru“, sagði
Ralph við sjálfan sig, búðirkytru, ssm eigi var stærri,
en svo, að væri lánið með, gæti eg fengið mér aðra eins“.
„Og nú er Ratray orðino bæiarfulltrúi“, ságði Rdph
enn fremur við sjálfan sig, og á „landauer“-vagn“.
En hærra, en það, gat B iwmar-fjölskyldan eigi hugs-
að sér, að komizt yrði.
Eídu sinni heyrðist kallað i búð Ritrays: „Bowm-
ar — hvar er Bnwmar? Nú, þarna! Ratray vill tala
við yður!“
Ralph missti á gólfið bókapakka, sem hann hélt á,
og varð nátölur.
Að þurfa að tala við húsbóndann, var eigi góðs viti.
Hann hitti svo á, að Ratray sat við skrifborðið sitt,
og leit hann upp, er Ralph kom inn, en hélt þó áfram
að skrifa,
„Jæja! Bowmar!“ sagði hann að lokum, er hann
hafði lokið við bréfið. „Mér hefu- verið sagt, að þér
kunnið hraðritun? Er það rétt?“
„Já, stórkaupmaður minn! Níutíu orð á míoútunni!“
„Já, en getið þér þá lesið það, sem þér skrifið sjálf-
ur, svo að eigi verði úr misskilningur?“
Samtalið lauk svo, að Ralph varð skrifari Ratray,s.
Hálfum mánuði síðar kom9t Rahl af tilviljun á snoðir
um samsærið.
„Bowmar! Þekkið þér Cirnette-húsið?“ spurði Rat-
ray einn morguninn.
„Já, það geri eg“, svaraði Ralph.