Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.01.1914, Qupperneq 3

ÞJÖÐVILJINN.
3
XXVIII, 1.-2.
stuðla að þvi, að landsdrottnar hefðu og
nokkra hvöt til þess, að efla ræktun jarð-
arinnar, og bæta hana á ýmsár lundir. -
En þessi ákvæði eru hvergi næm nægi-
leg hvöt.
Að vísu er svo, að geri landsdrottinn
— annaðhvort að óskum leiguliða, eður
alótilkvaddur, --- umbætur á jörðinni,
getur hann fengið eptirgjaldið hækkað,
eptir mati. — En hæpið þá einatt, að
hann fái, nema lága vexti af fé því, er
hann kostaði til jarðarbótanna, og sjá
allir, að þetta er landsdrottni ekki mikil
hvöt, til þess að leggja fram fé, til að
efla ræktunina, og má þó ætla, að hann,
i flestum tilfellum, hafi fremur bein í hendi
til þess, heldur en leiguliðinn, eigi hvað
sizt, er um umbætur i snatri, eður í stærri
stýl, ræðir.
Sé á hinn bóginn litið á tillögu mína,
þ. e. að sú verði venjan, að eptirgjiild,
eptir jarðirnar, séu æ greidd í tiltekn-
um hluta af hvers konar arði, eða
hlunnindum o. s. frv., er jöidin i hveit
ekipti gefur af sér} og verði þá — eiiis
og í tillögunni segir — breytileg, eða
mismunandi, eptir uppskerunni það eða
það árið, og eptir breytilegu, eða mis-
munandi, verðmæti þess, sem aflað er af
jörðinm o. s. frv., þá er landsdrottni
þar með gefin ríkasta hvötin, sem
unnt er, til þess að gera sér æ sem
allra ýtrast far um það, að jörðin
hatni, sem frekast, er auðið.
Það er þá og æ i hans þágu, engu
síður en leiguliðans, ekki að eins að öll
framleiðsla jarðarinnar sé aukin, sem unlit
eí, heldur og, að jörðin sé æ sem allra
bezt hirt, og allt sé nýtt upp árlega, sem
frekast er auðið.
Leggi hann þá fram íé, til umbóta
jörðinni, getur hann þá og vænzt þess,
að fá það endurgoldið á fám árum, auk
vaxta, og njóta síðan æ árlega gróða, af
því að hann horfði eigi í það, að leggja
í þann tilkostnað — jörðinni til umbóta —
sem þnrfti.
Ef það yrði regla, að borgað yrði eptir
jarðarhúsin sérstaklega, eins og tillaga
min fer fram á, þá væri það og að mun
meiri hvöt fyrir eigendurría, til að bæta
þau, þar sem leigan yrði þá og að sjálf-
sögðu því meiri, sem betur væri til húsanna
vandað, í stað þess er jarðarhúsin nú
íyígja jorðinni, sem hvert annað ofanálag,
séín ekkert er greitt fyrir sórstaklega.
A hinn bóginn mega menn ekki skilja
svo þessa tillögu mina, sem eg vilji draga
t.aum Iandsdrottna. — Þvert á móti er
hagur Ieiguliða, í tillögu minni, á ýms-
an hátt borinn mjög fyrir brjósti, svo
sem nú skal sýnt verða:
«, í fyrsta lagi, þá er leiguliða æ tryggð-
ur réttur til þessy að taka þátt i jarða-
bótum, er landsdrottinn vill framkvæma,
allt að helmingi, móti landsdrottni.
b, I öðru lagi, þá er i tillögu mmni gert
ráð fyrir, að öll leiguliða-ábúð verði æ
lifstiðarábúð, — og þad i ftekrn i skiln-
ingi, en nú tidkast, þ.> tryggð ergi
að eins leiguliðanum æfilangt, sem og
ekkju hans, heldur og þvi batnanna, sem
til er tekid.
En hVaða þýðingu það hefur fýrir
leiguliðann, að geta æ, hVaða handtak,
sem hann vinnur, jörðinni til góðs, verið
starfandi með þeirri meévitund, að hanu
sé þá og að vinna að hagsæld, og auk-
inni unun, bams síns, — sjá væntan-
lega allíf.
Sbr. þá og t. d.. éf hann á jörðinni
kæmi sór upp dálitlum skógarteig, óða
blómreit, til fegurðarauka, sem og þá
meðfram til gagns, því að fögur blóm
verða og, er timar líða, peningavirði,
í alósamanberanlega meiri mæli, en
enn er orðið hér á landi, og æ því
fremur, sem fólkinu fjölgar í kaupstöð-
um, kauptúnum, og sjávarþorpum.
c, í þriðja lagi verður að geta þess, að
— eptir tillögu minni — þá er, og
verður, það æ alfrjálst samningiimál,
milli leiguliða og landsdrottinö, hve
mikinn part áf afrakstri. eða hlunnind-
um jarðarinnar o. s. frv., skuli í eptir-
gjaldið greiða.
A hinn bóginn þarf alls eigi að ótt-
ast það, að landsdrottnar færu hór
lengra, en góðu hófi gegndi. —- Sam-
keppnin myndi halda þar öllum í skefj-
um, þvi að ef einhver jarðeigandi vildí
setja eptirgjaldið hærra, en góðu hófi
gegndi, þá myndi hann baka sér óálit,
og síður fá dugandi menn á jörðina.
Hins vegar eru tekjur hans af jörð-
inm bundnar við það, hversu árár, og
hversu vel jörðin er nýtt. — £n það
aptur landsdrottni ríkasta hvötin til
þess, að reyna að fá sem duglegastan
mann á jörðina, þar sóm hann á svo
mikið undir honum, miklu framar en nú.
Nú er jarðeigendum á hinn bóginn
sama um jarðirnar, þ. e. hversu þær
eru setnar, sé að eins eptirgjaldið skil-
víslega goldið.
d, í fjórða lagi eru leiguíiðarnir og —
eptir tillögu mlnni — mun betur tryggð-
ir, en nú á sér stað, sbr. ákvæðið um
það, að ekki sé á þá lagðar persónu-
legar kvaðir.
Það er eigi ótítt, að leiguliðum sé nú
t. d. gert að skyldu, að vera formaður,
eða háseti, á skipi landsdrottins, og
getur það verið slæm kvöð.
í sömu átt miðar og ákvæðið um
það, að ekki sé heimilt, í byggingar-
bréfúm, að banna leiguliða, að taka
húsmenn. — Slíkt er opt sett í bygg-
ingarbréf, og getur þá komið sér ílla,
því að opt getur komið fýrir, að leigu-
liði verði að léyfa húsmanni að hýrast
hjá sér um tíma, og vofir þá einatt
útbyggingin yfir honum, enda þá og
Stundnm notað, tií að koma honum at
jörðinm.
e, í fimmta lagi tryggif það og leigulið-
ann, er i tillögunni er ákveðið, að ekki
megi í byggingarbréfum, né ella, banna
leiguliðum, að flytja af jörðu, eða farga,
heyi, mó o. fl., sem jörðin gefúr af sér.
Leiðir það og beint af eptirgjalds-
mátanum, er tillaga mín gerir ráð fyr-
ir, að annað má eigi vera.
/
Én nú er það — sem kunnugt er —
eigi sjaldan notað til útbyggingar, ef
fargað hefir verið heyi o. fl., erjörðin
gefur af sér. eða léðar slægjur, eða annað
af hlunnindum hennar.
íslendingum verður að Skiljast það,
að hey, mór o. 9. frv., eru verðmætir
munir, sem eiga að ganga kaupum og
sölum, eigi síður, en hvað annað.
En fjöldi manna hafa, frá gamalli
tíð, bundið sig við ýms orðatiltæki,
eins og t. d., að ekki sé bútnahnlógt,
að farga heytuggunni, og hetír það
leitt til þess, að sumir, sem einatt spyrja:
„hvað yrði þá sagt?“, hafa ekki þorað,
að selja hey, þótt þeim væri það fiag-
ræði, eða kostur væri, að afla þá ann-
ars skepnufóðurs, sem meira næringar-
gildi hefði.
f, í sjötta lagi ber að geta þess, að þó að
eptirgjaldið só áskilið „in natura“, þ.
e. í hluta af arði, — þá getur leigu-
liði æ keypt hluta landsdrottins, ef svo
sýnist, enda má þá og, ef vill, geyma
honum rétt til þess í byggingarbréfum.
[Niðuil. neest.J
U 11 ö ii d.
í síðustu blöðum, er oss hafa, borizt
frá útlöndum, eru þessi tiðindi mark-
verðust:
Danmörk,
6. nóv. f. á. brunnu fræbirgðir mikl-
ar i Hróarskeldu, og er skaðinn metinn
nær eilt milljón króna, — fræið, sem
brann, var í 600 þús. króna éldsvoða-
ábyrgð.
f 13. nóv. f. á. andaðist leikrita-
nöfundurinn P. tiistrúp, 59 ára að aldri.
Jótar eru nú ný skeð farnir að flytja
að mun af jarðeplum til Bandarikjanna,
— senda þangað 600—600 tnr á viku
hverri —, siðan innflutningstollurinn, er
Bandamenn lögðú á aðfluttar úartöflur,
var afnuminn.
f 18. nóv. f. á. andaðist skáldið Carl
Bjernö, 43 ára að aldri, — þótti í kveð-
skap sínum líkja að mun eptir Drach-
mann. — Látiiin og nýlega Cferda Engh
Dr achmann, dóttir skáldsins, er fyr getur.
Hún var gipt Norðmanni i Congo-rikinu.
Svíþjóð.
Sænskur lögreglumaður, Malmborg að
nafni, frá Trelleborg, skaut sig ný skeð
á hótelli í Kaupmannahöfn, ásamt ástmey
sinni, er Lisa Lindström hét.
Lá hún uppi í sófö. er btotist vat inn
í herbergið, og hélt höndunum um háls-
inn á honum; en hann kraup þar á kné
frammi fyrir henni.
Hafði hann skotið hana fyrst, en sjálf-
an sig svo á eptir.
Bréf höfðu þau skilið þar eptir, er