Lögberg - 07.11.1888, Blaðsíða 3

sjer bók til að stytta sjer stundir við.
Um Fensimore Ooopar bef jeg (>ví inið-
ur ekki tima til að tala frekar nú.
Segi að eins þotta, að vcrði einliver af
sögum hans fyrir mönn.um, )>á œtla jeg
að biðja ]>á um fram allt að lesa hana—
í gustuka skyni við sjálfa sig. Flestar
frásögur hans eru sögulegs efnis og
lýsa hinum fyrsta kafla úr sögu Banda-
manna, stríði þeirra og baráttu gegn
Fröltkum og Indíánum. Þaö hefur verið
fundið það' a« )>eim, að þær væru of
skemintilegiir eða of „spennnndi“, en mjer
hefur aldrei getað fundizt það galli á
bók, sem rituð er í þeim tilgangi að
vera skemmtibók, þó hún sje skemmti-
leg. Og svo ekki meira um Fennimore
Cooper í þotta sinn.
Þessu næst komum vift til annars
tnanns, sem skipar miklu hœrra sess í
bókmenntasögu þessa lands og um leið
í bókmenntasögu lieimsins én nokkurn
tíma Fennimore Cooper. Sá maður lieit-
ir Washington Irving. Hann var 1> ára
um aldamótin og liföi þó 60 ár fram á
>essa öld. Hann var einn af snillingum
heimsins. Það er í rauninni skömm að
því að minnast á þann mann við fólk,
sem ekki þelckir hann fiður, nema í
heilum fyrirlestri útaf fyrir sig. Þó get
jeg ekki gert að mjer nema fara um
hann nokkrum orðum. Jeg verð |>á að
gera betri Iræn einhvorn tíma seiuna,
ef nokkrum þykir nokkuð í það varið.
Jeg vildi bara óska að liann væri kom-
inn hjerna sjálfur í kvöld; jeg er viss
um að mönnum mundi lítast vel á
hann. Reyndar var nú helmingur fólks
reiður við liann meðan hann lifði,—
það er að segja kvennfólk, sem þekkti
hann persónuiega. Bn það gerir nú ekk-
ert til; jeg býst við að þær sjeu búnar
að fyrirgefa honum fyrir löngu. Þær
liafa ekki getað verið að crfa |>að við
liann í gröflnni, >ótt hann aldrei bæði
sjer stúlku, óg því síður kvongaðist,
>au 70 ár, sem hann lifði. — Móðir hans
var ensk, faðir hans skozkur. Hann var
skírður Washington í höfuðið á gamla
George Washington. Foreldrar hans
bjuggu í New York. Svo er sagt að
barnfóstran hafi laumazt með liann inn
í búð cina, einn fagran veðurdag, ]ík-
lega til að kdupa sætindi; þá kom nafni
hans inn, og þegar frelsishetjunni var
sagt að drengur þessi bæri nafn lians,
klappaði hann honum á kollinn og gaf
honum blessan sína, eins og þá var sið-
ur til. Þetta var byrjunin og endirinn
á öllum kunningsskap þeirra nafna. En
þeir, sem taka mark á litlu, liafa geymt
>essa litlu sögu um, hvernig snillingur
hinnar komandi aldar meðtók blessan
hinnar öldnu frelsishetju meðan liann
enn þá var svo að segja í reifum.
Ferðasögur og æfintýri var Irving
skelflng sólginn í, meðan hann var
drengur og gekk í skóla. En reikning
hataði liann. Mörgum unglingum, sem
illa hefur gengið að læra að reikna,
liefur verið )>að til mikillar hugfróunar
að mörgum mikilhæfustu mönnum heims-
ins hefur verið illa við reikning og
aldrei getað lært að fást við tölur. Og
margir hafa líkzt )eim í )essu, án >ess
að líkjast þeim í nokkru öðru. Irving
var veiklulegur framan af,—hafði stöö-
ugan hósta, svo allir hjeldu að hann
mundi þá og þegar hrökkva upp af.
Hann var sendur af skyldfólki sínu til
Norðurálfunnar. Skipstjóri spáði |>ví, að
hann myndi fara fyrir borð einhvers-
staðar á leiðinni. Þó illa værifyrirhonum
spáð, entist honum lílið lengur en flestum.
Hann fer til P.ómaborgar og Lundúna
og verður kunnugur mörgum hinum
merkustu mönnnm. Hann var 5 ár er-
lendis, kemur svo aptui' til New York
og fer að gefa út hin nafnkunnu „Knick-
erbocker Blöð'*. Svo fer liann að gefa
sig við lögum, en svo lítur út sem lög-
in hafl ekki getið mikið um hann.
Sagt er að lionum hafi dottið í hug um
þetta leyti að gefa sig við ástum, en
su, sem hann fckli hug til, dó 18 vetra
gömul. Yar þetta í fyrsta og semasta
sinni að honum dytti ástir í liug? Heim-
urinn er ætíð fjarska forvitinn um allt
þess háttar, þegar miklir menn eiga í
hlat. En enginn veit. Það er ekki öll-
um, sem þykir gaman að hampa leynd-
armálum sínurn framan í forvitnina.
Irving var að minnsta kosti ekki einn
af þeim. Yera má að hann hafi haft
sín leyndarmál, máske líka ekki. Það
er stundum eins og eittlivað sje að
gægjast út úr orðum lians; það er eins
og honum í stöku stað verði óvart að
tæpta á einhverju,—fletta ofan af sári,
sem ekki vill gróa, en honum verður
illt við í hvert skipti og breiðir óðara
yfir það aptur. Vjer vitum að hann
var virtur og elskaöur í húsi Fosters;
hann var eins og eitt af börnum húss-
ins. Máske sumir skilji, hvað það hef-
ur að þýða: virðing, vinátta, aðdáun
og ást viðkvæmra, göfuglyndra kvenna;
loptslagið, þar sem hinar sterku til-
finningar geta vaknað,—þar sem æða-
slag daglega lífsins og liugsananna og
tilfinninganna er tvöfalt tiðara en ella.
I þessháttar loptslagi dvaldi Jrving um
stund J.a.ina i húsi þeirra Fosters, en
hvað miklum hita það var búið að
koma í blóð hans, vitum vjer ekki.
Þó tæpt sje á livíslingum í tunglsljósi
eða á því að gengið hafl verið saman
upp um öll fjöll, eða að hestarnir hafl
fælzt með mann í snarbröttum fjalls'
hiíðum, þá er það svo sem auðvitað,
að ekki er hregt að byggja mikið á
öðru eins. Eða þó maður hallist út fyr-
ir svalirnar eittlivert sumarkvöld, eða
drekki og heyri leikið á hljóðfæri og
gambri svo eitthvað á milli. Þeim lief-
í.r líklegast aldrei dottið í liug að vera
meira en vinir, Emilíu Foster og Irv-
ing, eða rjettara sagt, ekki verið kom-
in svo langt,—því alt í einu gekk hún
að eiga annan mann. En svo mikið er
víst, að um þessar mundir varð hinn
viðkvæmi ungi maður sár. Það er eins
og )>að kasti skugga á sólskin sálar hans.
Það er eins og innst í lijarta hans sje
1 sár, sem lianu rífur upp og lætur blæða
I á sínum viðkvæmustu augnablikum.
En nóg ura þetfci.
Að verða lagamaður lieppnaðist lion-
um ekki. Hann var þá um stund bók-
færslumaður bræðra sinua, sem nú voru
ráðalausir með hann. Keikning hataði
hann meir en nokkuð annað og þó skor-
aðist hann ekki undan þessu. Þó mun
það ekki hafa varað lengi, því um árið
1813 sýnist hann lítiö hafa huft fyrir
stafni annað cnn skemmta sjer og öðr-
um. Hann átfi ótal vini, var í ótal heim-
boðum, því liann var maður skemmti-
legur og ákaflega ldminn og spaugsam-
ur Jcgar því var að skipta. Enda sjest
)að á bókum hans. Kímnin og glettnin
og spaugið gægist út úr öðru hverju
orði ltjá honum. í umgengni sinni var
liann manna mjúkastur og vingjarnleg-
astur, hægur og óflasfenginn; en þegar
glettnin kom yfir hann, gerði liann alla
ofsakáta í kringum sig. Bcztur var hann
þó, þegar að eins vinir lians voru lijá.
lionum. Því hann var fremur feiminn
að upplagi. Ilann liataði allt glamur.
Hann sýnir sig í bókum sínum ætíð
eins og hann er. Hann er ávallt samur
og jafn, ekki neitt dutlungalyntur, eins
og svo margir rithöfundar eru, stundum
skemmtilegir og svo aptur svo leiðinleg-
ir að manni er hætt við að fara að
draga ísur yfir þeim. Nei, hann er sjálf-
ur með lifi og sál í öllu því, sem liann
liefur ritað, nema þegar lwnn ritaði fyr-
ir peninga, eins og þegar hann sarndi
æfisögu Mahómets. En jeg má til með
að hætta að rekja æfisögu hans, til þess
að geta talað um það, sem eptir liann
liggur.
Allt, sem hann hefur ritað, er i ó-
bundnum stíl. Jeg hef ekki sjeð eitt
einasta kvæði eptir liann. Ef þeir eimr
lieita skáld, sem yrkja rímuð kvæði, )>á
á liann ekki það nafn skilið. En sje
orðið skdld og skáldskapur tekið í yfir-
gripsmeira skilningi, og þeir kallaðir
skáld, sem llutt hafa mönnunum hinar
háleitustu hugmyndir í fögrum og skáld-
legum búningi,— þá er Washington Irv-
ing fullkomlega þess verður að kallast
skáld. Við þekkjum öll hið ’inndæla
æflntýri, sem Steirigiímur Thorsteinson
hefur útlagt um Pílagrim ástaririnar og
eins Briiðardrauginn. Sá maður, sem
skrifaði Pílagrím ástarinnar finnst mjer
að liafi hlotið að vera skáld. Og sá
maður var enginn annar en Irving.
Œfintýrið stendur í bók þeirri, er hann
ritaði um liina fornu márísku konunga-
höll Spánverja — Alhambra.
Kímnin eða glettnin er aðaleinkenni
hans. Ekki svo að skilja að hann hafi
ekki ótal annað til að bera. En þegar
hann ldmir að einhverju finnst mjer
hann langbeztur. Hann er þá óviðjafn-
anlegur. Það er auðvitað að orðið kímni
er varasamt orð, og jeg vil ekki fyrir
neinn mun að jeg sje misskilinri.
Það getur verið hinn mesti löstur að
vera kíminn. Kímninrii' er tiðum
beitt sem vopni til að vega að vcrju-
lausum og særa |ann, sem saklaus er,
eða gera gys að )>ví, sem er gott og
satt og fagurt, og draga það ofan í
skarnið. Eða )á til )css að hefna sín
á eiuhverjum, sem maður vill hafa skó-
inn ofan af. Þegar kímninni er ]>ann-
ig beitt, hefur hún illt eitt í för með
sjer og er hinn mesti löstur. Það er
ekki þessi kímni, sem jeg er að bera
Irving á brýn. Nei, )>að- er miklu lield-
ur það gáfnalag eða luuderni, sem með
öðru orði má kalla glettni. Ilútt er æ-
tíð saklaus. í henni er enginn brodd-
ur, sem særir. Það er þessi sífelldi leik-
ur andans, sem við stttudum köllum
spaug, en sem er of meinlaust orðatil-
tæki til að innibinda allt það, er vjer
felum í orðinu kímni. í * huga þess
sem er kiminn, standa allir hlutir á
höfðinu og )ess vegna finnst honum
þeir svo undúr hlægllegir.. Þcss vegna
sjer liann þá hliðina, sem öðrum dylst,
og það er hið lilægilega. Vjer gerum
greinarmun á því að vera k'mdnn og
findinn. Rjett á undan regni er loptið
fullt af rafurmagni; það má ckkert út
af bera, svo ekki komi elding. Kímnin
er þetta rafurinagns-lopt, en íindtiin er
eldingin. Það er liægt að rita heilar
bækur, sem fullar eru af kímni, þar
sem einlægt er verið að kíma að ein-
hverju, sem mlður má fara, til þess að
gera )að hlægilegt í augum manna, og
fá menn til þéss að leiðrjetta )>að. Til
eru margar bækur, sem skrifaðar eru í
þessum stíl frá upphrifi til enda, og eru
sumar þeirra einliverjai beztu bækur,
sem prentaðar ha'a verið. I þeim finh-
ur maður þetta rafúrmagnsloft; það má
ekkert út af bera lil þess að ekki komi
clding — það er að segja einhver ein
setning, sém sýnir ósamkvæmni hlut-
anna á svo óvientan hátt, að maður
neyðist til að reka upp skellihlátur.
Findnin innifeist ætíð í fáum orðum,
stuttri setningu. Carlyle liefur skrifað
bók, sem full er af kímni frá uppliafi
til enda og það kímni, sem er býsna
beisk, J.ví hanri var maður ómjúk-
orður, þegar harin var að tala um breisk-
leik mannanna. En þegar liann segir
allt í einu upp úr miðju kafi að á
Englandi sjeu 10 milliónir mannlegra
vera—mest allt hebnskingjar, )>á kömur
eldingin, )>á má það vera mikill bjáni,
sem ekki getur hlegið. Jeg vona að
menn skilji nú, hvað jeg meina. En
þetta út af fyrir sig er umfangs mikið
efni og skemmtilegt að því skapi. Það
væri gaman að fá einlivern góðan mann
til að halda fyrirlestur um það. Jeg
drap að eins á þetta, til þess menn
skildu, hvað jeg meinti. Það er þetta
lopt, sem maður andar að sjer í bók-
um Irvings. Það er þetta, sem mjer
finnst vera aðal-einkenni hans, þó marg-
ar fleiri einkunnir megi upp telja
Meira að segja, þetta er ein af þjóð-
ernis einkennum Ameríkumanna. Þess
vegna er það þess virði að það sjc at-
hugað. Gegnum flest af því, sem er
bezt í ameríkönskum bókmenntum, geng-
ur það eins og rauður þráður. Jeg |>ekki
ekki bókmenntir neins lands, sem hafa
eins mikinn kitnnisblæ jrfir sjer. Þaö er
heldur engin þjóð, sem á eins mörg
kimnis-skáld eins og einmitt Ameriku-
menn. Minnst ber á kímninni hjá
Longfellow og Whittier. En þeir Wasli-
ington Irving og Oliver Wendell Holmes,
James Itusscll Lowell, Artemus Ward,
Mark Tieain og Bret llartc þiúfa að eins
að nefnast á nafn—hver skelmiriun öðr-
um verri. Ef jeg skyldi tala um amer-
íkánskar bókmcnntir optar en í dag,
mun jeg reyna aö fara nokkrum lleiri
orðum um þennan ameríkanska „humor“.
Það veitti ekki af að við íslendingar gæt-
um lært að skilja hann dálítið betur,
því við erum þeir einstakir bjálfar að
gera að gamni okkar, og alvog bráðó-
nýtir að finna að nokkrum sköpuðum
hlut, nema með því að brúka fúkyrði.
(Niðurl. í n. bl.)
Wm. Pnul«on P. S. Bnrclnl.
PAULSON& CO
Verzla tnoð allskonar nýjan og
gamlan hösbúnað og búsáliöld ; sjor-
staklega viljum við benda löndum
okkar á, að við seljum gamlar og
n ý j a r stór við 1 æ g s t a verði.
Landar okkar út á landi geta
pantað hjá okkur vörur pær, sem við
auglýsum, og fengið pær ódýrari hjá
okkur en nokkrum öðrum mönnum
í bænum.
3o Jtlh.fket $t- W- - - - Wippipeg-
37 WEST MARKET Str., WINNIPEG.
Beint á móti ketmarkaðnum.
Ekkert gestgjafahús jafngott í bænuni
fyrir $1.50 á dag.
Beztu vínföng og vindlar og ágæt „billi-
ard“-borð. Gas og hverskyns Þægindi í
húsinu. Sjerstakt verð fyrir fasta skiptavini
JOIIIV BAIRO Eigandi.
J A lí I> AKFARIR.
Hornið úMain & Market str.
| Líkkistur og allt, scm til jarð-
I arfara parf,
ÓDÝRAST í BŒNUM.
Jeg geri mjer mesta far um, nðl
jo-eti alu farið sem bezt fram
við jarðarfarir.
Telephone JVr. 413.
Opið dag og nótt.
HUGTIES
257
og buðum honum og Scragga, konungssyninuiri,
að borða með okkur.
t>eir komu Jjegar og við settumst á dálitla
baklausa stóla, sem töluvert var af ]>ar í kofan-
urn (pví að lvúkúanar sitja yfir höfuð ekki á
liækjum sínum, eins og Zúlúarnir gera); og svo
tókum við til miðdegismatar okkar. Gamli herra-
maðurinn var sjerlega ástúðlegur og kurteys, en
við urðum J>ess varir að ungi maðurinn leit tor-
tryggnislega til okkar. Hann lmfði, ásamt öðr-
um í ílokki sínum, orðið gagntekinn af ótta, J>eg-
ar hann sá, hve hvítir við vorum, og svo töfra-
pípur okkar; en- mjer virtist svo, sein minna færi
að verða úr ótta hans, ]>egar liann komst að
j>ví, að við átum, drukkum og sváfum eins og
aðrir dauðlegir menn, og að í stað óttans kæmi
greinileg tortryggni—og við kunnum heldur ó-
J>ægilega við hana.
Meðan við vorurn að borða gat Sir Henry
]>ess við mig, að J>að mundi vera vel til faliið að
reyna að komast eptir J>ví, hvort peir menn, sem
við vorum til komnir, vissu nokkuð um, hvað
liefði orðið af )>róður lians, eða livort J>eir hefðu
nokkurn tíma sjeð hann eða heyrt um hann eet-
ið. En jeg áleit yfir höfuð að tala, að J>að
mundi vera viturlegra að tala ekkert um J>að at-
riði um ]>að leyti.
Eptir máltíðina fylltum við pipur okkar og
kveiktum í peim, og urðu Infadoos og Scragga
256
kindur; pað er ekki mikið, lávarðar mínir, en
J>að er J>ó dálítill matur í J>ví.“
„Pað er gott“, sagði jeg. „lnfadoos, við
erum J>reyttir af að ferðast um stórveldi lopts-
ins; látum okkur nú hvílast.“
Yið gengum J>ví inn í kofann, og }>ar var
prj'ðilega búizt við okknr. Rúm voru búin upp
fyrir okkur úr sútnðum skinnum til að hvíla á,
og vatn var sett fyrir okkur til að J>vo okkur í.
Allt í oinu heyrðum við hávaða fjrir utan
húsið; við genguin út í dyrnar og sáum hóp af
stúlkum með mjólk, og hunang í potti. Bak
við stúlkurnar voru nokkrir ungir menn, sem
ráku á undan sjer feitan uxa.
Yið tókum á móti gjöfunum, og f>á tók einn
af ungu karlmönnunum hníf frá belti sínu, og
skar uxann laglega á háls. Eptir 10 mínútur
var úxinn dauður, fleginn og limaður sundur.
Það bezta af ketinu var J>ví næst skorið af handa
okkuíy og afganginn gaf jeg, í nafni flokks okk-
ar, hermönnunmn kring um okkur; {>eir tóku við
honum og skiptu „gjöf hvítu mannanna“ ínilli
sín.
Umbopa tók nú til starfa og fór að sjóða
okkar skammt-, með hjálp sjerlega laglegrar ungr-
ar stúlku, í stóruin leirpotti yfir eldi, sein kveikt-
ur var utan við kofann; og J>egar maturinn var
nær ]>ví til búinn, sendum við eptrr Infadoois,
253
aii á kringlótta skildinum. Þessir hnífar, sem
Kúkúanarnir kalla tollus, nota J>eir til að kasta-
Kúkúanskur hermaður »retur hitt hvað sem hann
O
vill ineð peiin í 25 faðma fjarlægð, og J>egar
J>eir ráða á óvini sína, er pað siður Jieirra að
kasta pessum hnífum til peirra, hverjum eptir
annan í sífellu.
Hver hersveitin fyrir sig stóð eins og safn af
koparlíkneskjum, pangað til við vorum koinnir
fram hjá henni. Dá gaf herforingi sá, sein fyrir
henni var, merki; hershöfðinginn var auðpekktur á
pví, að hann var í skykkju úr leóparda-skinnum,
og stóð nokkrutn skrefum fyrir framan hersveit-
ina. Þegar hann hafði gefið merkið, iyptust öll
sverðin upp í ioptið, og út úr prjú húndruð
kokum koin allt í einu org mikið; J>að var hin
konunglega kveðja: „Ivooin“. Þegar við svo vor-
uin komnir frain hjá hersveitinni lagði hún af
stað á eptir okkur, og fylgdi okkur allt til porps-
ins, J>angað iil allt lið „Gránanna“ (nefnt svo af
hvítu skjöldunum), úrvalslið Kúkúana-J>jóðarinn-
ar, var komið á hergöngu bak við okkur, svo
að jöyðin skalf undir fótum J>ess.
Loksins snerum við, út af pjóðvegi Salómons,
og korajim að breiða skurðinum, sem umgirti
porpið; porpið var að minnsta kosti eina mílu
ummáls, og utan um J>að var sterkur stauragarð-
ur úr trjástofnum. 5 ið hliðið lá lítilfjörleg vindu-
brú yfir skurðinn, og hleypti varðmaðuriuu heimi