Lögberg - 06.02.1889, Blaðsíða 2

^OQbtlQ.
MIDVIKUD. 6. FEBRÚAR 1889.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónseon,
Árni Friðriksson,
Ei-ar UjöWeifsson
Ólafur Þórgcirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Allar upplýsingar viðvíkjnndi verði á
nuglýBÍngum í „Lögbergi11 geta menn
íengið á skrifstofu blaðsins.
Hve nær sem kaupendur Lögbiirgs
skipta um btístað, eru >eir vinsamlegnst
beðnir, að senda skriflegt skeyti
nm >að til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem títgefendum „Lög
bergs“ ern skrifuð víðvikjandi blaðinu,
*tti að íkrifa :
The Lögberg Printing Co.
85 Lombard Str, Winnipeg.
r
„Islattíi aí) bhwti
Eptir fin Bjamason.
Saomundur Eyjólfsson ritar i
„ftjóWlf" t't af þessu uppblásturs-
rnáli. Hún er skrítin hans rit-
gerð. l)ar er í rauninni sam-
þykktur allur mergurinn málsins
í beim kafla ritlings míns, cr
hljóðar um nátfcúruna á íslandi
on Jtd er }>ar verið að bögglast við
að sahna, að landið sje enn þá
allra bezVh, land. Höfundurinn kem-
ur m»ð þetta meðal annars: „Skög-
amir enj nú n*estum horfnir, en
mikiil lilufci af þeim eyðilegging-
ura, sem landið hefur orðið fyrir,
á rófc sína í því, að skögarnir
eyðilögðust; það er svo víða, að
jarðvegurinn hefur eigi getað hald-
izfc við í fjallahlíðunum bröttu, gíðan
skógamir hurfu og hættu að binda
hann; vatnið hefur borið hinn lausa
jarðveg niður á láglendið, og því
standa hlíðamar eptir auðar og bcr-
ar, grjóti huldar og gróðurlausar."
þetta, sem hjer er til fært, er
fyrri partur fyrirlesturs míns dreg-
inn saman í eina ofurlitla grcin
af hr. Sæmundi; en hann lætur
þess ógetið, hvaðan hann hefur
fengið efnið í þessa grein, því
hann getur ekki fyrirlestursins að
neinu, eins og áður er á minnzt,
lætur eins og hann komi með
þetta frá sjálfum sjer. Seinna seg-
ir hann þó í ritgerð sinni, að
landið ije „i öllu hinu veruleg-
asta liið sama“ og áður var, og
gefur greinilega í skyn, að þess-
ar umkvartanir um „uppblástur"
á lnndinu sjeu að mest leyti ekki
annað en ímyndunárveiki. Svo
samlcvæmur er sá rithöfundur sjálf-
nm sjer!
Hr. þorvaldur Thóroddsen hef-
nr eflanst fundið sig knúðan fcil
að rita sitfc mál á mófci fyrirlesfcri
mínum fyrir þá sök, að jeg al-
veg óvart hef gefcið hans í sam-
bandi við ummæli mín um eyð-
ing Hallormsstaðarskógar og sýnt
með rökum, hve hraparlega hon-
um hefur skjáfclazfc, þegar hann er
að frœða menn um, að þeim skógi
væri í soinni tíð svo og svo mik-
ið að fara fratn. Hr. þorvaldur
gengur þegjandi fram hjá þessu í
ritgerð sinni. það var þó atriði,
sem honum var skyldara að eiga
við en allfc annað í fyrirlestrin-
utn, til þess að reyna til að lirekja
það, ef hann treysfci sjer til þe?s,
eða að öðrum kosfci hreinskilnis-
leea viðurkenna, að hann hafi
farið hjer á hundavaöi. En hann
gerir hvorugt; hann þegir einmitt
þennan punkt fram af sjer. En
liví þá ekki þegja allan fyrirlesfc-
urinn fram af sjer? það þarf sið-
ferðislegt hugrekki til að viður-
ke»na að manni hafi yfirsjezt.
En þegar þetta hugrekki vanfca •,
þá kennir þar nú einmitt hins
andlega „uppblásturS“, sem jeg í
fyrirlestrinum er líka að tala um.
Jeg skil það vel, að það var nota-
legra fyrir hr. þorvald Thórodd-
sen, að nefna ekki í þessum and-
mælum sínum gegn injer Hall-
ormsstaðarskóg á nafn, því hann
gát varla gert það svo, að hann
ekki um leið vekti hjá þeim, er
ritgerð hans læsu, efa um sann-
leik ýinsra annarra visindalegra
vitnisburða hans Islandi viðvíkj-
andi í þcssari sömu ritgerð. En
áður en lýkur vona jeg nú samt,
þótfc hann hafi leitfc þennan sinn
veika punkt hjá sjer, að jeg geti
sannað, að hann á fleiri vísinda-
lega veika punkta náttúru fslands
viðvíkjandi en þennan eina.
ísland er að blása upp bæði í
bókstaflegum og andlegum skilningi,
svo stórkostlega, að beinn voði
liggur við, ef ekki »r fljótt og
vel úr því bætt. þetta er sann-
leikur sá, sem jeg er að minna
á með fyrirlestri mínum. Jeg hef
fcekiö það fram með sfccrkum orð-
um, hvílíkur voði sje landi og
lýð búinn af þessum „uppblástri“,
en jeg hef engan veginn skilið
við þetta mál í algerðu vonleysi.
Jeg hef haft allfc að því eins sterk
orð um það, að enn megi frelsa
bæði land og lýð. En andinælend-
ur mínir allir, Jón Ólafsson líka
t
hafa gersamlega leifcfc hjá sjer þetta
viðreisnar-* og vonnratriði í rit-
lingi mínmri. Jeg skil það vel, að
þeir eins og svo margir aðrir hafi
enga trú á þrí, að þjóðlífinu ís-
lcnzka verði við hjálpað mcð kriet-
indóminnm. Skólalífið og mennta-
lífið íslensrfea á yfir sfcandandi tJð
er ekki í því ástandi, að það ali
þá, er í gegn um skólana ganga,
upp í þcirri trii, að kristindóínm-inn
geti bjargað fólki voru. því, eins
og jeg segi í fyrirlestrinum, það
heyrir til nýja stýl íslands að
hafa horn í síðu kristinnar trú-
ar. En við því hafði jeg sízt
búizt af manni, sem eins og þor-
valdur Thóroddsen er skoðaður
aðalnáttúrufræðingur íslands, að
hann skellti skolleyrunum við því
ráði, sein jeg gaf til þess að varna
bókstaflegum uppblástri landsins,
að koma þar á trjáplöntun. þcssu
viðvíkjandi stendur í fyrirlestrin-
um: „það hefði mátfc og má enn
planta skóg víðsvegar um landið,
því að á því er enginn efi, að
úr því skógur, þótt smágerður
sje, hefur vaxið þar villtur og vex
þar jafnvel enn, þótfc það sje sem
ekkert að reikna á mófci þeim
skógi, sem þar eyðileggst, þá get-
ur trjáplöntun þrifizfc þar prýði-
lega vel.“ Og rjetfc scinasfc í riti
mínu er jeg að tala um „undir-
lendi“ nokkurt umhverfis uppblásna
grasfcorfu eina, sem þorvaldur Thór-
oddsen frá sínu náttúrufrœðislega
sjónarmiði kallar ,,melhnaus“(!), í
miðbiki Skaftafellsþings, og segi
hiklausfc um þetta flata land: „það
bljesi aldrei upp, ef þar væri nú
ekógur plantaðor". Jeg hef að
vísu jafnframfc láfcið þess getið, að
mjer virtisfc „naumasfc hugsanlegt",
nefnilega eptir því, sem hagur ís-
lands stendur nú bæði í efnalegu
og andlegu tilliti, að unnfc sje að
gera meira með þessu trjáplönt-
unarráði en seinka talsvert eyði-
legging einstakra bletta. Og hjer
getur vel hugsazt, að mjer hafi
missýnzt. Geti þjóð og stjórn rak-
að saman svo miklo fje, sem til
þess úfcheimfcisfc að gcra landið apt-
ur skógi vaxið rnilli fjalls og fjöru,
hafi landslýðurinn dugnað fcil þess
að vinna svo stórkostlega að trjá-
plöntun, *em þarf til þess að varð-
veita það af landinu frá eyðilegging,
sem enn er óeytt, þá hcfur mjer
greinilega skjátlazfc í þessum urn-
inælum mínum. En mjer hefur
vissulega ekki skjátlazt í hug-
boði mínu, ef það verður ofan á,
að þing og þjóð íslands tekur
ekki öðruvísi í þetta lífsspursmál
sitt heldur en hr. þoryaldur Thór-
oddsen hefur gert, telur sjer trú
um, að grassvörðurinn á landinu
sje yfir höfuð greinilega að fær-
ast út, Hallormsstaðarskógur í óða-
framför, og að „þó að skógarnir
hyrfu gersamlega, mundi landið
ekki eyðast fyrir það“. En jeg
hef svo mikið traust á íslandi í
andlegum skilningi, hversu „upp-
blásið" sem það óneitanlega er, að
það í heild sinni lífci ekki alveg
svona á málið, lieldur fari með
opnum augum að reyna af alefli
til að gera það, sem svo brýn
þörf er á að gcrt sje.
Á fyrra hluta ritgerðar Jóns
Ólafssonar er auðsjeð, að það er
nauðalítill munur á skoðunum
okkar, að því er snertir eyðing
grassvarðarins á landinu, enda vitn-
ar hann hiklausfc, að eyðingin sje
eins mikil og jeg hef sagfc, en
tekur um leið frnrn, að svo
vonlausum augum sem jeg líti hann
ekki á þessa eyðilegging. Hann
sýnist samsinna því, að eyðing
grassvarðarins í fjallhlíðunum verði
eigi stöðvuð, en segir jafnframt:
„Yæri að eins sljefcfclendið allfc á
íslandi í þeirri rækt, sem það
gœti veriö, þá gæti ísland verið
miklu fjölmennara en nú er það“
En jeg hef ekki heldur sagfc neitt,
sem ekki vcrði fyllilega sarnrýmt
við þessa ætlan hans. Jeg hef
cinmitt með skýrum orðum bent
á, að önnur eins eyðilegging á
hine íslenzka undirlendi eins og
sú í Skaftafellsþingi hefði talsverða
von meðferðis, og jeg hef sýnt,
að önnur eins sandauðn eins og
Brnnasandur væri á all-stóru avæði
að vaxa upp af sjálfu sjer og
verða að fögru graslcndi. Hjer
finnst nú þorvaldi Thóroddsen
koma fram mótsögn hjá mjer; en
ef í þessu er nokkur mótsögn
við lýsing mína yfir höfuð á
náfcfcúru landsins, þá get jeg ekki
við því gert, því þessi „mótsögn",
ef leyfilegt er að við hafa það
orð um nokkuð í nátfcúrunni, er
í landinu sjálfu: það er yfir höf-
uð að eyðast, hefnr, eins og Jón
Ólafsson segir, frá því það byggð-
ist til þessa dags allt af verið að
blása upp, en um leið eru eii)-
stakir bletfcir greinilega að gróa
upp, þótt þeir sjeu alveg hverfandi
að víðáfctu i samanburði við það,
sem eyðist. það að jeg hef kom-
ið með þctta, er hr. þorvaldi þyk-
ir móteögn, sýnir, að jeg hef vilj-
að gefa sannti og áreiðanlega, en
þótt mjög stutta eðd fáorða, lýsing
á landinn, að jeg hof jafnt dregið
fram kosfc og lösfc, það, sem hefur
von meðferðis, og það, sem lifcla eða
enga von hefur í sjer geymda.
Jeg liefði eins vel getað gefið
þessa lýsing á náttúru íslands,
þófct jeg aldrci hefði komið til
Ameríku, án alls tillifcs til vestur-
farar íslendinga, heima á sjálfu
íslandi, frá Danmörk, þýzkalandi
eða hverjum öðrum stað í heim-
inum, þar sem jeg hefði verið
staddur. því jeg var að eins að
hugsa um að segja sannleikann
íslandi viðvíkjandi, eptir því sem
hann koin mjer fj'rir sjónir, og
jeg gat ekki að því gert, og get
ekki enn, þó að þessi sannleikur
sje meira sorglegur en gleðilegur
fyrir alla þá Islendinga, sem hlýjan
huga hafa til síns kæra vesalings
föðurlands. Sæmundur Ejjólfsson
minnir á, að ýmsir íslendingar á
liðnum öldum hafi minnzt hinnar
vaxandi ejrðileggingar á landinu
með viðlíka sfcerkum orðum og jeg
í ritum sínum. Hann er reyndar
að hálfskopast að þeim fyrir þessi
ummæli þeirra. En vist hafa þeir
elcki dregið fram mcin íslands í
því skyni að æsa landa sína t>l
Ameríkuferða. Jcg hcf eins litla
ímyndun um það eins og Jón
Ólafsson, að byggð muni hæfcta
á Islandi. Jeg hef allt af gengið
út frá því sem sjálfsögðu, að byggð
muni haldast þar við, þvíjegveit
það vel, að sjórinn í kringum
strendur ísland er ákaflega tísk-
auðugur og að hann getur, ef
landslýðurinn notar hann rjett og
landstjórnin hjálpar honum til þess,
fætfc miklu fleira fólk en nú er
eða nokkum tíma hefur verið á
landinu. En við hinu býst jeg
fyllilega, að nema ]>ing og stjórn
taki aðra stefnu en enn er fram
komin í því að greiða fyrir bjarg-
ræðisvegum landsbúa, eða jafnvc.1
umskapa þá algerlega, þá gefist
stór hluti alþýðu upp í barátt-
unni fyrir daglegu brauði sínu og
neyðist til að flytja af landi burt,’
og að þannig í bráð, meðan „fram-
faramennirnir" íslenzku eru að
koma fyrir sig vitinu á því, hvem-
ig landinu eigi við að hjálpa,
þynnisfc stórum fólkstala íslands.
En jeg hef líka þá trú, að hin
vaxandi ógn, sem leiðandi mönn-
um íslands sfcendur af Ameríku
og burtflutningi fólksins, knýi þá
fljótar en nokkuð annað til þess
að opna augun og sjá og viður-
kenna, að nokkuð annað og meira
þarf að gera en nú er gert, ef
þeir eiga ekki algerlega að sigla
sig og landið í kaf. Látum vcra
að vesfcurfarirnar íslenzku megi
skoðast mótlæti fyrir ísland. En
þá er að muna eptir því, að ein-
hverjar nátfcúrlegar orsakir liggja
til þess, að þetta mótlæti hefur á
fallið. þær þurfa menn að læra að
þekkja og skammast sín ekki fyr-
ir að viðurkenna þær hispurs-
laust. það vona jeg Islendingar
heima geri, og þá á mófclætið
sjálffc að hafa meðferðis uppreisn-
arvon fyrir ísland. það er guð-
legt náttúrulöginál, þetta sem geng-
ur gegn um sögu þjóða og einstak-
gjtjí Ytbllcv iilíiiiiilvj unfci.
það er gaman að þorvaldi Thór-
oddsen á einum stað í ritgerö
hans. Hann er að rita á móti
bæklingi mínum: „ísland að blása
upp“, eins og menn vita. Og svo
segir hann þar í miðju kafi: „Sjera
Jón Bjarnason gleymir alveg sjón-
um og fiskunum, og þó er /sland
eitthvert fiskauðgasta land í
heimi“. Hvað* erindi átti jeg rneð
sjóinn og fiskana inn í fyrirlest-
ur um það að ísland væri að blása
upp? Landið gctur vcrið al-upp-
blásið fyrir því, þótt sjórinn um-
hverfis Islands sfcrendur haldi sjer
í sínum fornu stellingum og ekki
kenni minnsta uppblásturs í hin-
um nátfcúrlegu þorskunum þar.
Slíkt lá alveg fyrir utan umtals-
efni mitt í þeim sfcutta ritlingi.
Og „krifcík" eins og þessi líkisfc
alveg ekki hætfei menntaðra manna
að „kritísera“. það er ekki betra
þetta heldur en ef einhver færi
að finna það að rifcgerð, sem
þorvaldur Thóroddsen eða einhver
annar kynni að rita um jöklana
á íslandi, að höfundurinn hefði
gleyint þar að minnast á dýra-
lífið íslenzka; eða ef maður fyndi
það að fyrirlestri Gests Pálssonar
um Reykjavíkurlífið, að hann hefði
gleymt þar alveg að tala um
íslenzkt sveitalíf. það er einhver
skynsemislegur uppblástur hlaupinn
í menn, þegar þeir geta komið með
svona lagaða „kritík".
(Meira.)
Enn frá Íslcndingqfjelagsmanni.
(Framh. frá síðasta bl.)
Til stuðnings þeirri skoðun minni,
að heppilegt sje að fá útlenda bænd-
ur til að setjast að á íslandj, til
þess að kenna bændum og bænda-
efnum þar betri búnaðar-aðferð, leyfi
jeg mjer að minna á, að þetta hef-
ur reynzt vel í öðrum löndum, og
jeg get ekki annað skilið, en að
sama mundi verða á íslandi. Deirri
kreddu hefur reyndar verið slegið
fastri, að allt útlent sje íslandi ó-
hollt og eigi þar ekki við, ea þetta
er kredda, sem tímarnir fyr eða
síðar hljóta að gera að heimsku.
Sú tíð kemur (ef hún er ekki þeg-
ar komin), hvað sem menn segja,
að íslendingar verða að komast á
hærra stig en þeir eru, ef fólkið
á að haldast þar við; því að þjóð-
in unir því ekki til lengdar að vita
að hún sje eptirbátur allra annara
þjóða, og að henni því líði ver
en þeim. Ef menn ættu að blða
eptir því, að landsbúar sjálfir finni
upp eða kenni sjer það, sem þeir
þurfa að læra, þá tapast mikill og
ómetanlega dýrmætur t-ími, og drátt-
urinn verður landinu til ómetanlegs
tjóns. í þessu sambandi leyfi jeg
mjer að benda á framfarir Rússa á
síðari tímum, og hverju þær eru að
þakka. Degar Pjetur mikli kom
til ríkis, voru þeir i mesta barn-
dómi, í samanburði við aðrar Norð-
urálfu-þjóðir, í iðnaði, búnaði, verzl-
un o. s. frv. Detta sá hinn vitri
keisari, og hvað gerir hann? Bíð-
ur hann eptir því að Rússar finni
sjálfir npp og kenni þjóðinni það
sem hún var eptirbátur annara í?
Nei, hann fór til Englands, og
lærði þar fyrst og fremst ýmislegt
sjálfur (vann eins og rjettur og
sljettur lærisveinn), og svo fjekk
hann fjölda af fyrirtaksmönnum bæði
á Englandi og Lýzkalandi til að
fara til Rússlands, setjast þar að
og kenna þegnum sínum það sem
þeir voru fáfróðir í, og þessu snjall-
ræði er það að þakka, hve langt
Rússar ern nú komnir á veg. t>eim
mönnum, sem keisarinn fjekk til
að fara til Rússlands, varð hann
náttúrlega að borga vel til þess,
eða veita þeim sjerstök hlunnindi.
íslendingar þurfa ekki að fyrirverða
sig fyrir að fara að dæmi Pjeturs
mikla, og mín tillaga er, að þeir
geri það; mun gott af því leiða fyrir
þá eins og Rússa. t>að er vonandi
að til sje einhver sá skörungur á
íslandi, sem geti orðið þjóð sinnl
rjeoui nilkli i peim okilningi, sem
hjer ræðir um.*
Það er ekki við því að búast
að skozkir eða aðrir útlendir bænd-
ur fáist til að flytja til Islands og
setjast þar að, nema þeir fái ein-
hver sjerstök hlunnindi, t. d. að
þeim sjeu gefnar hæfilegar bújarð-
ir o. s. frv. Island á talsvert af
fasteignum, bæði klausturjarðir og
jarðir, sem seldar hafa verið fyrir
lánum úr landsbankanum, og væri
til vinnandi að gefa eitthvað af
þessum jörðum sem „homesteads“
duglegum útlendum bændum, sem
náttúrlega yrðu góðir gjaldendur til
landsjóðs og sveita, auk þess að
þeir gerðn aðra bændur betri gjald-
endur en þeir nú eru. Detta og
inikið m«*ira er tilvinnandi til að
koma landbúnaðinum í gott horf.
IH kem jeg að fiskiveiðunum og
siglingunum. Allir viðurkenna að
sjórinn umkverfis Island er óuppaus-
anleg auðsuppspretta. En það þarf
öðruvlsi aðferð en almennt viðgengst
við fiskiveiðarnar. I>að verður að
taka upp aðferð útlendra manna,
'nefnil. að veiða að eins eða mest-
megnis á þilskipum. Auk þess, hve
miklu arðmeiri þessi þilskipa-veiði
er, en veiðar á opnum bátum, þá
er hún hættu-minni. Dað er
hörmulegt að vita, hve margir dug-
legir menn farast árlega af þessum
opnu bátum. Dað væri sannarlega
viðkunnanlegra að þeir, sem þannig
fara í sjóinn, færu til Ameríku með
fjölskyldur sínar, og auk þess yrðu
fjölskyldurnar þá ekki sveitunum til.
byrðar. En æskilegra væri fyrir Is-
land, að veiðiaðferðin yrði gerð
hættuminni og arðsamari, svo þess-
ir menn töpuðust ekki á neinn hátt
Dað er ekki til neins að barma
sjer yfir þvl, að útlendar þjóðir rífi
íiskinn upp í augsýn landsbúa-
Meira að segja, það er aumkunar-
*) Ritst. Ilcimskrirglu gefur reyndar £
skyn að fátt sje um heppilega og dug-
lega menn í hinni íslenzku þjóð — >ar
sem hann >ekkir engan slíkan mann af
7000 íslendingum í Manitoba. Það virð-
ist mega segja um það, að mnrgur held-
ur imum af sjer.