Lögberg - 06.03.1889, Blaðsíða 2

J|o q b c r g.
MIDVIKUD. 0. MARZ 1889.
ÚTGEFEXDl'R:
Sistr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Fii'.ar Ujörlpifsson
Ólafnr Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Allat ■ irpplýsingar viðvíkjandi rerði á
auglýsingum í „Lögbergi" geta menn
fengið á skrifstoíu blaðsins.
llve nær sem kaupendur Lögbergs
skipta um búsbað, eru ]>eir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
um það til skrifstofu blaðsins.
Utnn á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ ern skrifuð ríðrikjandi blaðinu,
rtti að skrifa :
Thc Lögberg Printing Co.
35 Lombard Str, Winnipeg.
Islenzkir og amerikanskir
í s I e n d i n g a r.
í Þjóðviljanum, ísfirzka blaðinu,
sein .16n Olafsson kallar heybuxa-
hlað í Isafolcl, af f>ví að J>eir menn,
sem við ritstjórn J>ess blaðs eru
riðnir, pora eigi að láta sín getið,
og allar skámniirnar eru upp á á-
byrgð prentarans — í pessu blaði,
segjum vjer, er Ijómandi fallega
koinizt að orði um J>að, hvernig
samkomuiagið ætti að vera inilli
peirra tveggja ílokka,sem pessi
grein Tieitir í höfuðið á. Blaðinu
farast panr ig orð í 5. nr. p. á. i
grein, sem heitir Vesturflutningar:
„Fyrir báða málsaðila er i>að ákjósan-
legast, að ameríkanskir ogislenzkiríslend-
ingar skoði sig sem bræður af einum
ættkvisti, sem eiga að styrkja hvor ann-
an og efla til alls góðs; Teir, sem til
Ameriku fara, eru |>á eigi tapaðir ís-
lenzku (>jóðinni, og ká getum vjer með
glöðu geði sagt um Amcrikuferðirnar:
„Fari )>eir, sem fara viljæ, og komi
(>eir, sem koma vilja“.“
Deir sem ekki læsu annað af
pessari vesturflutninga-grein en pess-
ar skinandi setningar, mundu mega
ætla að blaðið væri að hverfa frá
villu sinna vega, og væri farið að
hugsa um að elska náunga sína
bjer yfir i Ameríku. Þvi víst er
um pað, að litið hefur verið um
bræðrapelið hjá pví blaði gagnvart
okkur vesturförnu íslendingunum.
Það var t. d. annað uppi á ten-
ingnum í heybuxa-blaðinu, J>egar
pað var að skrifa um Yesturheims-
ferða-bækling Ben. Gröndals, held-
ur en ]>að sem keinur i Ijós, peg-
ar rnenn eru að „styrkja hvor ann-
an og efla til alls góðs“.
lCn menn skulu ekki hlaupa á
sig og gera sjer of háar hugmynd-
ir um bræðrapeiið í heybuxunum
af pessum línum, sem vjer höfum
til fært. t>ví að öðru leyti er vest-
urfara-írreinin nálega ekki annað en
áburður á oss Isleiidinga vestra, og
sá áburður er miður brœðraleyur.
Fyrst er oss borið pað á brýn,
hvernig vjer höfum tekið í stjórrj-
arskrár-pras íslendinga; slíkt á að
vera sprottið af „ój>jóðrækni“, af
svo mikilli beinni mannvonzku, að
vjer getum „eigi unnt [>eitn, er ept-
ir sitja, að njóta sjálfstjórnar og gera
sjer tilveruna á gainla liólmanum svo
góða, sem auðið er.“ Og pessi ó-
pjóðrækni vor og mannvonzka á
að vera „háðung fyrir íslenzku
pjóðina í heild sinni“.
Það er ekkert spánýtt petta, að
reyna að koma J>ví inn í höfuðið
á almenningi að [>eir menn sjeu
varmenni og níðingar, sem hafi ein-
liverja vissa skoðun á einhverri vissri
pólitík. Heybuxurnar feta par í
fótspor fjölda fyrirrennara. Og pað
er mjög líklegt að peim takist að
sannfæra suma um petta, heybux-
unum. En pó grunar oss að peir
niuni ekki verða svo örfáir á Is-
landi innan skamms, sem verði Löy-
beryi samdóma um pað, að pessari
stjórnarskrárdeilu hafi ekki verið
haldið frain sem viturlegast af hálfu
Isletidinga um síðustu undanfarin
ár. Og ætti Þjóðviljinn að sannfæra
heiminn um pað að peir sjeu allir
níðingar, sem verða á sömu skoð-
un eins og vjer í pessu efni—pá
gæti hugsazt að hann fengi nóg
að gera.
Vjer segjum petta ekki út í blá-
inn. Vjer segjuin petta ekki að
eins af trix, J>eirri trú, sem vjer
annars höfum frá upphafi haft eins
viðvíkjandi [>essu máli eins og öll-
um öðrum málum, að fólk átti sig,
pegar pað fari að reka sig á sín
eigin axarsköpt. En vjer segjum
[>etta einkum af peirri ástæðu, að
pess eru nú sýnileg og óræk merki,
að menn eru farnir að átta sig.
Eitt Reykjavíkurblaðið, sem vjer
fengum með síðasta pósti, JFjall-
konan, kannast við pað afdráttar-
laust, að möryum sje farið að leið-
ast ]>óf þetta í stjórnars/crármálinu,
oa kveðst ætla að brevta stefnu
O •>
sinni samkvæmt pví. Og einn af
ótrauðustu meiri-hluta mönnunum,
og ekki sá minnst Virti, Jón Ólafs-
son, ritar grein um paö, að kröf-
ur Islendinga verði að fara fram-
veiris í allt aðra átt en að undan-
förnu, og gefur pannig óbeinlíuis
í skyn að allmikið hafi verið öf-
ugt í íslenzku pólitíkinni og mjög
hafi henni verið ábótavant að und-
anförnu. En pessa mikilsverðu póli-
tisku breytingu munum vjer betur
skýra fyrir lesendum vorum síðar.
Vjer hverfum prí aptur að ásök-
unuin heybrókanna■ Svo mikilj
níðingsskapur sem Þjóðviljinn álítur
vera fólginn í J>ví að vera á annari
skoðun en liann í stjórnarskrármál-
inu, pá virðist honum pó önnur
synd vor taka 18 yfir. Það er sú
synd, að vjer skulum vera að tala
uin harðæri á fslandi, og enda ganga
svo lar.gt í mannvotizkunni, að vjer
skuluin vera að hugsa um að út-
vega bágstöddum mönnum hjálp til
að flytja frá íslandi til Ameríku.
Slíkt ódæði er, eptir heybuxanna
skoðun, syndin, sein ekki verður
fyrirgefin.
Það er svo sem auðvitað, að
pessi hjálpar-tilraun á að vera gerð
í eigin gjörnum tilgangi að eins,
eptir pví sem Þjóðviljanum segist
frá. Vjer eigum að hafa svo ein-
staklega rnikinn hag af j>ví, að
ijinflutningar hingað verði sem mest-
ir af Islandi, Löybery hefur nú
hvað eptir annað bent á pað, að
sá hagur sje mjög svo tvísýnn og
meir en pað. Það er sannfæring
vor, að eins og nú stendur á,
munduin vjer hafa miklu meiri hag
af [>ví, ef hlje yrði á innflutning-
unum frá íslandi. Það er pegar
kominn hingað sandur af bláfátæk-
unt mönnum. Og pað væri að öll-
um líkindum bæði [>eim og öðrum,
sem ofurlftið eru betur á veg komn-
ir, fyrir beztu, ef menn fengju
tóm til að jafna sig dálítið áður
en hrúgað verður inn meiru af blá.
fátækum löndum vorum. Allt ann-
að mál er pað, að pað væri ómann-
úðlegt og illa gert, að leggja alla
áherzluna á vorn eigin hag, pegar
eins stendur á vfða heima á íslandi,
eins og par f sannleika er ástatt.
Þetta veit Þjóðviljinn einstaklega
vel allt saman, pví að allir, sem eru
með fullu viti, hljóta að sjá J>að,
pegar J>eim er bent á [>að, eins og
Löybery hefur prásinnis gert. Hvað
er J>að pá eiginlega sem heyskálm-
unum getur pótt svona dæmalaust
Ijótt við petta? Það virðist helzt
vera pað, að menn skuli ætla að
leita til pjóða í Norðurálfunni með
að ljetta undir með bágstöddu fólki
á íslandi. Þa3 er eins og blaðið
reki ekki minni til pess, að slfk
óhæfa hafi nokkru sinni áður verið
í frammi höfð.
En látum svo vera, að pað sje
ótæk skömm fyrir Islendinga að
rjetta við hag sinn með gjöfum,
sem sjálfviljuglega og góðfúslega
eru af hendi inntar. Og látum svo
vera, að pað væri skömm fyrir Is-
lenditiga að lifa nokkurt augna-
blik af pví sem menn gæfu peim,
og að pað væri [>ví illt verk að
safna pessum gjöfum, ef pað tæk-
ist á annað borð.
Af hverju hafa nú sumir Islend-
ingar lifað svona með köflum und-
anfarin ár? Sumir hafa nú vitaskuld
alls ekki lifað af neinu, heldur
dáið, af pví að peir höfðu ekkert
að lifa af. En sleppum J>eim. Af
hverju hafa peir lifað, sumir hverj-
ir, svona með köflum?
Af hverju lifði fólk í Þistilfirði
í fyrra vetur. Gunnar Gíslasori hef-
hefur sagt okkur J>að áður í Löy-
beryi, og herra Guðmundur Einars-
son segir okkur pað aptur einmitt
í J>essu nr. blaðs vors. Það lifði af
skipstrar.di. Það hafði beðið um
liallærislán úr landsjóði, en lánið
fjekkst ekki, og J>að sá ekki fyrir
sjer annað en opinn dauðann. Svo
lagðist pvf pað til að skip strand-
aði á Kópaskeri. Annars hefði fólk-
ið að öllum líkindum dáið.
Ilvort er nú betra að lifa á
skipströndum eða yjöfuni, sem gefn-
ar eru af góðum hug? Eða gelur
nokkurt aumra líf hugsazt en að
neyðast til að tóra á óhamingju ann-
ara manna?
Vjer leyfum oss að segja pað af-
dráttarlaust og hiklaust, að meðan
heybrækurnar ísfirzku og aðrir garp-
ar, sem standa fyrir málum íslenzku
pjóðarinnar, ekki geta komið lands-
máluin f viðunanlegra horf en pað,
að Islendingar purfi að lifa tímun-
um sainan eingöngu á skipströnd-
um og sllkuin hlunnindum, pá sit-
ur ekki á peim að svívirða okkur
fyrir pað, að við skulum vera að
reyna að rjetta bræðrum vorum
og systrum á Islandi einhverja hjálp-
arhönd. Það getur, pví miður, vel
verið, að okkur takist ekki að koma
neinu til leiðar í [>á átt; máttur
okkar er lítill enn, og við erom
mjög svo upp á aðra komnir, En
pað er varlega farandi út f »pjóð-
ræknis“-sáltnana. Það getur hugs-
azt að Þjóðviljinn og hans hey-
buxur reki sig á pað á endanum,
að „pjóðræknin“ verði ekki öllu
minni hjá peim, sem hjer sýna pó
að minnsta kosti viljann til að
hjálpa, heldur en hjá J>eim, sem
nú sitja í Reykjavfk og á Isafirði,
J>ar sem vitanlega er gott í ári
um J>essar mundir, og sem ekkert
leggja annað til [>essara mála, en
bregða okkur um ó[>jóðrækni og
níðingsskap fyrir að vilja eptir
mætti reisa skorður við að menn
skuli framvegis purfa að spekúlera
í skipströndum í harðærissveitun-
um á Norður- og Austurlandi.
PÓSTGÖNGURNAR
í NÝJA ÍSLANDI.
Heimskrinylu datt í hug nýlega,
„að [>að væri engin vanpörf á [>ví
fyrir Ný-Islendinga að fara að hreifa
sig og biðja stjórnina um tiðari
póstferðir urn pá nýlendu, heldur
en nú eru.“
Það er óneitanlega nokkuð soint,
sem Hkr. hefur dottið petta í hug
—í sainanbur i við ýmsa aðra. Þvf
að ár frá ári hafa stjórninni verið
sendar bænarskrár um petta efni,
opt fleiri en ein á ári. Og ein-
mitt nú liggur hjá stjórninni ein
J>essi bænarskrá, sem enn hefur
ekki verið svarað.
Stundum virðist svo, sem Hkr.
haldi að hún vaki, en allir aðrir
sofi, að pví er til almennings-mála
kemur. Þess vegna er [>að nokk-
uð kátlegt, [>egar pað kemur upp
úr kafinu, sem annars ekki ber
svð sjaldan við, að [>að er Hkr.,
sem liefur sofið, en allur almenn-
ingur manna hefur verið glaðvak-
andi.
5)alhrnb á.íslattíit.
Eptir Ouömund Einarsson.
í Löybergi er ágæt ritgerð eptir Gunn-
ar Gíslason um harðindin á íslandi; en
með l>ví að mjer ætli að vera enn kunn-
ugra en Gunnari um ástandið á Langa-
nesi og í Þistilfirði, þar sem jeg flutti
af Langanesi næstliðið sumar, þá ætla
jeg að auka nokkrum skýringum við
frásögu Gunnars nm ástandið í tjeðum
hroppum.
í Þistilfirði eru 20 búendur á 22 jarð-
næðum. 10 jarðir stærri og smærri hafa
lagzt í eyði á næstliðnum þremur ár-
um, ein af þeim er prestsetrið Svalbarð,
sem engan ábúanda liafði 11 vikur af
sumri, þegar eg fór að heiman; þrem-
ur jörðum liafði verið sagt lausum,
sem aptur voru ljeðar mót nokkrum
parti af afgjaldi. Af þessum 26 búend-
um eru 5 góðir bjnrgálna- menn, ef
þeir mættu búa að sinu, og einn efn-
aður maður; þessr efnamaður er Jón
Björnsson, bóndi í Laxárdal; liann hef-
ur verið fyrirtaks búhöldur og bjarg-
vættur sveitar sinnar, en öll trje falla
um síðir; hann er nú kominn á sjötugs-
aldur, og má því telja hvert lians bú-
skapar ár það síðasta, og enginn er lík-
legur til að halda við búskap í Laxár-
dal eptir hann.— Af þeim B áðurnefndu
bjargálna-mönnum eru 2 einnig komnir
á sjötugs-aldur; annar þeirra sagði mjer,
að þetta ár væri sitt síðasta við búskap
í Þistilfirði; en hann var sjúkur, þegar
jeg fór. Af þeim 20, sem þá eru eptir,
eru einir 8—9, sem mnður gæti ímynd-
að sjer að væri viðreisnarvon, ef batn-
aði í ári, og sveitar-þyngslin eyðilegðu
þá ekki; en hinir allir, 11—12, fjelausir
öreigar liggja við sveit, og eru á sveit;
3 nýlega giptir fjölskyldu-menn hafa
verið fluttir hreppaflutningi frá öðrum
hreppum á sveitina. Þeir hafa allir til
samans 8 eða 9 ungbörn að gjá fyrlr;
þessum hóp hefur verið jafnað nið-
ur á búendur í sveitinni; auk þeirra
eru 9—10 óinagar í sveitinni, flest örvasa
gamalmenni og fatlaðir hellsulausir aum-
ingjar, og enn eru einir 2 húsmennsku
menn fjelausir. Af áður töldum ómög-
um er 1 brjáluð manneskja, sem þurft
hefur að gefa feykihátt meðlag með,
en er nú á nokkrum batavegi, og með-
lagið því að lækka; 1 örvasa fjölskyldu-
maður er ! Kelduneshrepp, sem Þistil-
fjörður þarf að hakla lífinu í. Enn
fremur voru komnar kröfur frá þremur
fjölskyldu mönnum í öörum hreppum
um fjestyrk, sem töldu til sveitar í
Þistilfirði, og enn ein krafa um 100
kr. skuld úr Eyjafjarðarsýslu fyrir dá-
inn sveitar ómaga, sveitlægan í Þistil-
firði. Ástandið í Þistilflrði var svo
óttalegt 1887 að hreppsnefndin bað um
hallæris lán úr lar.dsjóði til að afstýra
mannfelli. Þetta hallærislán fjekkst ekki;
það er svo miklum annmörkum bundið
og skilyrðum, að það er rjett ókleyft
að ná í það. En hallærishjálpin kom
úr annarl átt; hreppurinn fjekk um 60
tunnur af kornmat með gjafverði af
skipstrandi því, er fjellst til á Kópa-
skeri í fyrra haust, og fyrir þetta korn
lifði fólk í Þistilfirði næstliðinn vetur;
þó varð mikil neyð af bjargarskorti þar
næstliðið vor. Jeg fór um Þistilfjörð
rjett áöur en jeg fór að heiman 10 vik-
ur af sumri, og þá hafði margt af fólki
til langs tíma ekki annað til að lifa á
en grasalím og litla stekkjarmjólk.
Langanes-hreppur er að því leyti
betur farinn en Þistilfjörður, að hann
liefur fleiri bjargálnamenn við að styðj-
ast, en sá hreppur er kominn í ókleyf-
ar kaupstaðarskuldir, því hann liafði
lánstraust til skamms tíma, en Þistil-
fjörður ekki, vegna fátæktarinnar. Bág-
indi á Langanesi keyrðu fram úr öilu höfi
2 næstliðin vor, heilar fjölskyldur upp-
gáfust og sumir lögðust í rúmið af skyr-
bjúg og sinakreppu, af mjólkur- og við-
bitis-leysi, þó það hefði korn og sjó-
mat að iifa á; þessum manneskjum var
dreift ofan á aðra búendur, sem bet-
ur lcið, þó )>eir væru ekki afiagsfærir.
Nálægt sumarmálum var engan korn-
mat liægt að fá á nálægum verzlunar-
stöðum næstl. vor, en þá fór hver af
öðrum að verða bjargarlaus, bæði fyrir
menn og skepnur, því að harðindin
keyrðu þá líka fram úr öllu hófi, enda
var loknð broði sjó og landi. Þá var
|>að tekið fj-rir að kaupa harðflsk og
hákall út af saltflskshúsi, sem Gránufje-
lagsverzlunin á við Ileiðarhöfn á Langn-
nesi. Þessi vara hafði verið lögð þar
inn af skuldugum bændum á Langanesi.,
Fiskurinn var teklnn inn fyrir 1 kr. hver
15 pund og 1 pund yfirvikt á hverj-
um 10 pundnm. Hákallinn tekinn fyrir
80 aura hver 10 pund og 1 pund yfir-
vikt á hverjum 10 pundum. Fiskurinn
seldur út aptur fyrir kr. 1,25 og kr.
1,30, þegar aðsóknin fór að aukast, og
engin yfirvikt. llákarlinn seldur út fyr-
ir kr. 1,00 og engin yfirvikt- Engínn
deyr þó dýrt kaupi—fyrir þctta neyðar-
kaup vat- komið í veg fyrir að hálfhor-
aðar skepnur væru skornar til muna
mönnum til lífsbjargar. Þó vissi jegtil
að það átti sjer stað í einum tveimur
stöðum. Það var ekki einasta af Langir-
nesi að fiskurinn og hákallinn var keypt-
ur, lieldur komu Þistilfirðingar líka, og
Ströndungar til nefndra kaupa, en hrepps-
nefndirnar þurftu að áliyrgjast borguu
fyiir alla þá fátrokari. Á Lnnganesi eru
2 ómagar vitskertir, sem þarf að gefíi
með á þriðja hundrað kr., aðrir ómag-
ar frorri en í Þistilfirði, en þeir voru
að spretta upp eins og grasið, þegar
jeg fór. Þurfamenn má telja þar eina
9 með börn, til samans 25—30;^ sum.
af þeim voru svo gömul að þau gætu
unnið fyrir sjer hjer, þó þau sjeu ómag-
ar þar. Jeg get vel trúað því, að fleiri
hrejipar á landinu sjeu viðlíka á vegi
staddir og Langanes-lireppur, en held
helzt að enginn sje eins illa staddur
og Þistilfjarðar-hreppur; hann er aum-
lega fallinn, og lielzt fyrir manna sjón-
um engin viðreisnarvon þó batnaði i
ári, nema hann fái hjálp einlivers stað-
ar frá. Langanes-hreppur. er á leiðinní
til að falla, en viðreisnarvon ef batnar
í ári. Af hinum þremnr hreppunum í
Norður-Þingeyjarsýslu hygg jeg að Núpa-
sveit og Sljettu-hrcppur sje best stadd-
ur, hann fjekk tiltakanlega inikla björg
af skipstrandi þvf, er til fjellst á Kópa-
skeri í Núpusveit í fyrra haust, sem
áður er nefnt. En Iveldunes og Axar-
fjarðar hreppar ef til vill lítið egn
ekkert lietri en Langanes-hreppnr; þó
má vel geta þess, að Hólsfjöll tilheyra
Axarfjarðar-hrepp, og þar mun vera all-
góð búsæld enn þá. Stranda-hreppur í
Norðurmúlasýslu er mjög illa fariitnv.
og í Vopnafirði voru tiltakanleg Higimlii
frá krossmessu og þangað til skip komir
9—10 vikur af næstliðnu sumri.
(Niðurlag næst).
FRJETTIR FRÁ ÍSLANDI.
(Eptir Þjóðólfi).
Beykjarík, 7. des. 1888.
T í ð a r f a r. Aptur komin hláka og,