Lögberg - 17.04.1889, Blaðsíða 2

Jogberg.
-- MWVIKUD. /7. APK/L 1889. -
UTGEFENDUÍt:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar iljörleifsson,
Ölafur f>órgeirsson,
Sigurfiur J. Jóhannesson.
-A.Har upplýsingar viðvíkjandi* veröi á aug-
l)'singum í Lcgbergi geta menn fengið á
skrifstofu blaösins.
Hvc nær sem kaupendur Lögbergs skipta
um bústað, eru þeir vinsamlagast beönir aÖ
senda skriflegt skeyti um það til skrif-
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
BERGS eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The Lögherg Printiug Co.
35 Lorqbard Str., Winr|ipeg.
FRAMFARIR.
I
Herra Axaeir J. Lindal h'tur
svörtum aucrmn á iistandið meðal
O
vor íslendinga í Ameríku, eins og
sjá má af síðustu tölubl. Lögbergs.
Ilonuin virðist sem framfarirnar með-
al Jieirra sjeu „mjög lítilfjörlegar“,
að „auðvelt væri fyrir vel kunn-
ugan mann, að finna marga, setn
ekki væru stórt auðugri, en J>eir
herrar tiunnar og Guðmundur skýra
oss frá í „Lögbergi“ að Þistilfirð-
ingarXog fl. sjeu“, að framfarirnar
á íslandi á síðari tímum liafa verið
„drjúgum ineiri, en hjá löndum
hjer“ og [>ar fram eptir götunum.
t>að eru einstök atriði í grein
hr. Lindals, sem vel má vera að
hann hafi rjett *fyrir sjer í. t>ann-
icr getur verið að hann geti með
rjettu fundið ýmislegt að búskajiar-
aðferð Islendinga hjer vestra. Að
minnsta kosti ínunum vjer ekki
deila utn pað við hinn heiðraða
höfund. I->eir sem meiri búmenn
eru geta gert |>að í vorn stað, ef
Jjeim virðist ástæða til þess. Að
eins skulutn vjer geta þess, að oss
virðist sú ályktun engri átt ná,
sem hann dregur út úr útásetning-
uin sínum: ,,að akuryrkjan standi á
mjög lágu stigi yfir höfuð að tala
i ölluin nýlendum íslendinga“. I
sumum nýlendum íslendinga er ntjög
tnikil hveitirækt; og þeirra hveiti
er eitts fjott eins og annara tnanna
hjer í norðvesturhluta Ameriku. En
nú vita ]>að allir, sem nokkuð vita
ttm hveitirækt, að hvergi er til
betra hveiti í heiminum, en ]>að
sem hjer er ræktað. Þegar afurðir
akuryrkjunnar eru bæði miklar og
góðar, J>á verður naumast sagt að
hún „standi á mjög lágu stigi“.
0<r tnjög mikils þætti oss utn vert,
ef hr. Lindal vildi fræða oss um
]>að, í hverjwn atvinnugreinum Is-
lendingar hafa nokkurn tíma staðið
hátt, ef akuryrkja landa iijer vestra
í Olluin nýlentluumn er á „'.njög
lágu stigi“.
Eins vjrðist J>að og liggja í aug-
um uppi, að f>ó að íslendingar kunni
að geta notað betur áburðinn, setn
]>eim til fellst undan J>essum fáu
gripum, sein peir liafa, J>á mundi
hatin lítið brökkva á akrana J>eirra,
sumra ltverra.
Aðalatriðið verður petta: Hvern-
;,r stendur efnahagur íslendinga,
setn vestur ertt íluttir, í samanburði
við J>að setn hanii tnundi hafa
staðið, ef peir hefði verið kyrnr
heitna? Það væri ekkert að undra,
þá að ástatnlið lijer stæði að ein-
/tcerju leyti á baki J>ví, sem á
sjer stað á íslandi. Þar ertt byggð-
irnar 1(XX) ára gatnlar. Hjer eru
byggðirnar eins ungar eins og
allir vita. J>ar hafa menn ]>ví til að
dreifa, sem ættliðirnir ltafa safnað sam-
an um 1000 ár, mattn fratn af inanni.
Hjer byrjar nálega hver einasti
maður sem öreicri. Þar hafa menn
O
1000 ára reynslu í landinu. Hjer
koma menn í land, sem er nýfar-
ið að byggjast, tiltölulega, og kunna
sjálfir ekkert verk að vinna, eins
og ]>að parf hjer að gerast. Þar
bvrja menn búskaji ungir og ó-
tnagalausir. Hjer byrjar allttr porri
tnanna, enn setn komið er, búskap-
inn sem gamlir J>reyttir, allslaustr,
ótnagatnenn.
Líður pá íslendinguin hjer illa,
eða eru litlar efnalegar framfarir
meðal vor, pegar litið er á málið
af einhverri sanngirni, einhverju viti?
Vjer könnumst við pað, að vjer
erum ekki svo kunnugir sein skyldi
fvrir snnnan landamærin til pess
að fullyrða, hvernig par er ástatt.
Erj hr. Lindal gengur sjálfur út
frá pví, að nýlendan i Dakota
muni vera ein með betri nýlend-
ttin Islendinga í Ametíku. Og ept-
ir pví orði, setn af henni hefur
farið, gerir Lindal alveg rjett í J>vi.
En sje pað satt, setn sagt er um
Dakota-nýlenduna, að hún standi
ekkert á baki ný’endunum hjer í
Manitoba, J>á hefur honum herfilega
missýnzt — svo tnikið getum vjer
sagt.
Það er auðvitað ekki svo auðvelt
að tala skýrt og skorinort utn efna-
hag landa hjer vestra. Skýrslur
vantar, setn á J>yrfti að ltalda til
pess. Þó getum vjer bent hr. Lin-
dal á að lesa skýrslu utn efnahag-
inn í Argyle-nýlendunni eptir hr.
Jón Ólafsson; hún stendur í 20.
nr. Lögbergs f. á. Af henni getur
hann sjeð, að landar, sem par eiga
heitna, kotnu allslausir frá íslandi,
en að efni peirra hafa smátt og
smátt færzt í lag, svo að efnahag-
ur peirra er nú orðinn góður, sjálf-
sagt jafn-betri en nokkurrar einstakr-
ar sveitar á íslandi. Ef hr. Lin-
dal skyldi gera sjt r í hugarlund, að
J>cssi skýrsla væri skrum eitt, setn
hún annars ber fyllilega tneð sjer
að hún er e/'/'i, pá getum vjer
l>ent honutn á álit hjerlendra tnanna
um J>á nýlendn. Meðal annars get-
ur hann um J>að lesið í 20. nr.
Lögbergs f. á. Auk ýmislegs ann-
ars stendur par petta eptir hjerlend-
an tnann, sem ferðaðist utn nýlend-
una í fyrra sumar:
„Suðaustur af Glenboro er islenzk nýlenda,
som á það skilið að á hana sje minn/.t.
Ef nokkurt sjerstakt hjerað, sem leið okk-
ar lá um, vakti meiri athygli en annað,
|>á var það l>yggð íslemlinga fyrir sunnan
og austan Glenlioro. peir sitja J>ar á frjó-
sömu límli, og þeir hafa auðsjáanlega notað
tínta sinn og öll þau tækifæri, sem )ieim
liafa iKiðizt svo vel, sem þeini framast var
mögulegt; þvf að ]>eir sitja nú á fallegum
jörðuin, vel nektuðum og vel miigirlum;
hagaijlegir vegir liggja um jarðirnar, og hús
þeírra eru þægilegri og haganlegri en nokk-
ur hefðí getað búizt við“, o. s. frv.
Síðar í greíninni standa ]>essi orð
eptir satna manninn:
„Kf jeg ætti að dirfast að spi nokkru
um framtíð hinnar íslenzku kynslóðar í Mani-
toba, á muncli jeg segjn, að þeir verði
vafalaust þeir lxjrgararnir, sem vinna fylki
voru mest gagn....í raun og veru eru þeir
fyrjnnynii fyrir allt þjoðijelag vort.“
Þessí vitnisburður betidir óneitan-
lega í sömu áttína eins og skýrsla
hr. Jóns Ólafssonar, en veikir í
rneira lagi málstað hr. Lindals.
Auðvitað getur hr. Lindal sagt,
að hann sje ókunnugur ástandinu
hjer nyrðra, og að hann hafi að
eins átt við nýlenduna í Dakota;
á hefði hann vitaskuhl átt að
skrifa grein sína á allt annan veg,
en hann hefur gert. En nú vill
svo til að vjer höfum einmitt ekki
alls fyrir löngu átt tal við merkis-
menn, sem lieima eiga í nýlend-
unni í Dakota, og sein voru r.ý-
kontnir úr ferð utn Argyle-nýlend-
una. Þeir hjeldu pví afdráttarlaust
fram að Dakota-nýlendan stæði alls
ekki á baki Argyle-nýlendunni —
og vjer ltöfutn enga ástæðu til að
rengja pá.
En sje Argyle-nýlendan eins og
bæði íslendingar og bjerlendir menn
lýsa henni, sem enginn dregur, oss
vitanlega, í efa, og standi eina ný-
lendan, sem hr. Lindal pekkir, Da-
kota-nýlendan, Argyle-nýjendunni
fyllilega jafnfætis — ]>á fer óneit-
anlega að líta svo út fyrir manna
sjórtum sem dómur hr. Lintlals sje
nokkuð í lausu lopti.
Það tná á ýtnsan annan hátt benda
hr. Lindal á að fratnfarirnar hjá
löndum hjer eru ekki eins „lítil-
fjörlegar“ eins og hann heldur. ()g
>að eru sömuleiðis viss atriði í
grein hans, sem oss finnst sjálfsögð
shylda vor að mótmæla. Vjer inun-
um ]>ví fara nokkrum ileiri orðum
utn pessa grein ltans í næsta blaði
voru.
41 p t u v ú b ,i k c b a á f v it m.
Eptir Jón Bjariiason.
- Menn segja með sötinu, að l>löð
og tímarit sje andlegar lífæðar fyrir
bjóðiruar á ]>essutn tfma. Hvað
les nú skólagengna kynslóðin á
íslandi á yfirstaiulandi tíð af blöð-
uin og tímaritum? Hjer um bil
ekkert annað en pessa blaðskekkla,
sem út kotua par heima, alveg sama
og hin óskólagengna al|>ýða, ekkert
annað, ekkert meira. Því fer fjærri
að blöðin, setn á Islandi kotna út,
sje einskisvirði; pau eru náttúrlega
alveg ómissandi; pau eru speglar,
sem sýna hugsunarlíf og framkvæmd-
arlíf pjóðarinnar. En sá maður,
setn ekkert blað eða tímarit les
antiað en pau, hann fær J>ó vissu-
lega ekki margar nýjar upplypt-
andi fratnhrindandi hugsanir inn í
sig fyrir sinn blaðalestur, —- J>ví
vitanlega fylgja blöðin á íslandi al-
veg ekki betur með tímanum held-
ur en aðalskólar landsins. Eitt af
íslenzku blöðunum, „ísafold“, er nú
orðið býsna stórvaxið eptir mæli-
kvarða íslenzkra blaða að dætna;
en pað blað hefur ekki sýnilega
neitt stækkað andlega við sína lík-
atnlegtt stækkun. J>að ltefur ekki
hót útvíkkað sínar andlegu lífæð-
ar; J>ær eru alveg eins og J>ær
áður voru; ekki vottur til neinna
nýrra lífsumleitana. Það er nautn-
ast um neitt talað í pessum íslenzku
blöðum annað en um J>etta góða
stjórnarskrármál, sem tnenn pó vel
vita, að óntögulega getur fengið
fralno•an<>• 1 bvl horfi, er hinir leið-
Í3 O I
andi pólitisku menn hafa hugsað
sjer, svo lengi setn stjórnmálaliagur
Daninerkur ekki breytist til sttirrí'
muna frá pví, sent nú er. Ef ein-
hver ný, vekjandi rödd lætur til
sín heyra meðal pjóðarinnar, pá
pegja blöðin hana alveg fratn af
sjer. Maður skyldi t. 0, m. ætla,
að pegar annar eins fyrirlestur hef-
ur verið fluttur og útgefinn a preut
eins og pessi eptir Gest Pálsson um
Keykjavíkur-lífið, pá stæði leiðandi
ritstjórnargreinir út af pví efni að
vörinu spori í hverju einasta af
Reykjavíkurblöðunum, til J>ess að
brýtta fyrir almenningi J>au sann-
indi, er ritstjórarnir fundu 1 J>eim
fyrirlestri, eða J>á, ef hjer voru
tóm ósannindi, til pess að sýna
fram á J>au og hrekja pað, sein
sagt var. Nei, blöðin öll J>egja,
vilja ekkert segja eða J>ora ekkert
að segja. Ýmsar eiukennilega merki-
legar stuttar skáldsögur hafa. í
seinni tíð kotnið út eptir satna höf-
und, sem svnist nálgast ]>að að
geta verið fyrir ísland á J>essari
tlð J>að, sem Alexander Kjejlatxl
með sinn najira og hárbeitta llea-
lismus er fyrir nútlðarmannlífið í
Norvegi. En allt slíkt pegja ís-
lenzkii blöðin fram af sjer. Bl-ð
sjera Mattíasar Jokkttmssonar, „Lýð-
ur“, er eina blaðið, setn augsýni-
lega liugsar nm, hvert andlegi lífs-
straumurinn á íslandi er að bera
]>jóðina. En J>að blað er svo korn-
ungt, að ]>að getur varla nefnzt enn
í J>essu sambandi. Þó vil jeg minna
á orð J>ess blaðs, J>ar setn ritstjór-
inn lýsir skoðan sinni á ]>ví stigi,
er blöðin J>ar heinta standa nú á.
Hann segir, að fólkið mitt í sín-
um vesaldómi kaujii fjölda af póli-
tiskum dagblöðum, „sem flest eru
að vorri ætlan meir og minna ó-
kristileg í anda, óhrein og siðum
spillandi". Það ]>ykir líklega tnörg-
uin harðorður dómur petta. En
merkilegt er J>að, að dótnur pessi
kemur frá pe'tn manui, setn alveg
er frá ]>ví bitinn að fella rangláta
sleggjudóma, frá ]>eirn manni, setn
líklega flestuin íslendingum er ó-
fúsari til að halda uppi hirtingar-
vendi yfir hinum leiðandi rpönnuin
landsins. En svo mildur í skajn
sem sá maður er, pá getur hann,
er hanti lítur yfir blaðamennskuna
íslenzku, ekki látið vera að segja
pað, er hjer var tilfært eptir honutn.
Þessi íslenzku blöð les nú al|>yð-
an, og annað af blöðum les mennta
lýðurittn íslenzki, sem sagt, ekki
heldur. Hve margir skyldu peir
íslenzkir embættismen vera, sein
kaujia og lesa pó ekki sje nema
eitt einasta útlent tímarit? Lík-
lega eru ]>eir fleiri en núll, en
stórt fleiri niunu J>eir nauniast enn
vera orðnir. Jafnvel J>eir af etn-
bættismönnum íslands, sein utn fleiri
ár hafa setið við menntunarbrunn
Kaujnnannaliafnar- háskólans, sitja
hver utn sig heima í síuu horni,
sjáandi aldrei neitt útlent tíinarit
og par af leiðandi ekki lesandi
neitt pvílíkt. Hvernig er pá hugs-
anlegt að menn J>essir fylgi með
tímanum? Nú, peir geta lesið bæk-
ur, ef til vill, einstöku nýjar bæk-
uj. En hvernig á sá, sem ekkert
útlent tímarit les, að velja sjer
beztu bækurnar, sem út konia er-
lendis á peim turigum, sem hann
annars skilttr? Svo ]>eir, sem á
annað borð lesa nokkuð nýtt, hljóta
að sætta sig við að lesa eitthvert
gjörsatnlega óvalið hrafl.—Það er
í seinni tið talsvert talað á ís-
landi um alpýðuskólamenntan og
uj>j>eldisfræði. Jafnvel tímarit eitt
er nýstofnað til að halda pví tnáli
á lopti, sem mjer kemur eigi til
hugar að lasta. En er nú ekki
merkilegt, að aldrei skuli i satn-
batxli við ]>að alðýðuskólamál liafa
verið í blöðunum íslenzku minnzt
á annað eins framúrskarandi upp-
eldisrit eins og „FolkeLifje Orund-
tankeru eptir hinn merkilega Norð-
mann Christopher Bruun? Og pó
liggja bókmenntirnar norsku svo
nálægt íslandi, bæði andlega og
líkamlega, að ekkert er eins na-
læ<rt. Jeg er viss um, að hefði
Tómas Sæinundsson lifað nú, pá
hefði hann ekki gleymt pví, að
benda pjóðinni á petta rit, nú, J>eg-
ar klassioka mentunin er að deyja
út í landinu, en ekkert annað nýtt
koinið í staðiun,—uú, pegar skóla
gengnu mennirnir una sjer ekki
lengur I heltni róntverskra og grfskra
liugsana, en hafa pó ekki fundið
neinn annan hugsanaheitn til að
flytja inn í, og eru par af leiðandi
í menntunarlegu tilliti eins og á
milli vita.—Það er ekki Gestur Páls-
son einu, sem nú kvartar um pað,
að lestrarfýsn íslenzkrar alj>ýðu sje
í greinilegri ajiturför. Það heyrast
umkvartanir udi petta úr öllutn
áttum. En pað að alj>ýðu inanna
er að fara aptur í pessu tilliti
stendur í satnbandi við lmignan
lestrarfýsnarinnar hjá embættismönn-
unutn og skólagengnu kynslóðinni.
Þó að tnjer sje skylt málið, J>ar
setn hið kirkjulega tímarit vort
„Sameiningin“ er, J>á leyfi jeg mjer
að telja J>að vott um óhæfilega
litla lestrarfýsn hjá kirkjunnar mönn-
um á íslandi, hve fáir peirra fást
til að gjörast áskrifendur hennar
og lesa ’ hana. Jeg neyðist til að
tafa pessa skoðun bæði af pví, að
nálega allar |>ær raddir, er heyrzt
hafa utn blaðið J>ar heitna, hafa
sterklega verið með pvf, jafnvel
tniklu sterkara en jeg gat nokkurn
tíma við búizt, og í annan stað af
>ví, að Island á nú vitanlega ekk-
ert kirkjulegt tímarit tll, og svo
gott setn enginn, er kaupi eða
lesi nein útlend kirkjuleg timarit
á öðrutn tungumálutn. Maður skyldi
ætla, að allir peir, sem sitja í
kirkjulegutn embættum ]>ar heiina,
og auk pess býsna tnargir aðrir,
hefðu svo mikinn áhuga fyrir J>vf
málefni, er „Sameiningin“ leitast við
að halda á lopti, að pá fýsti að
sjá, hvað J>að blað liefur að segja,
hvort sein peir væru nú sampykk-
ir skoðunum pess á málefni kirkju
og kristindóms eða ekki, og alveg
án tillirs til pess, hvort J>eim er
vel eða illa við vesturfarir íslend-
inga. En J>essu fer ákaflega fjarri.
Mjer er ritað víðsvegar að af land-
inu, að tnargir jirestar fáist ekki
til að lesa „Sam.“, ]>ótt J>eir geti
fengið liana allsendis ókeyjiis. í
trausti til ujjjilýsingarinnar í höf-
uðstað landsins, Keykjavík, voru
iangað fyrst framan af send ein
30 exemjilör af blaðinu til útsölu.
En nú vituni vjer, setn stöndum
fyrir útgáfu ritsins, að ekki er
til neins að senda Keykvíkingum
meira en 15 ejtemplörJ!) Fleiri
kaupendur og lesendur að „Sam.“
geta par ekki fengizt—á stað, J>ar
sem allt er fullt af stúderandi o<r
o
stúderuðum mönnum, fullt af skól-
um, fullt af embættismönnum, og
par sem brennijiunktur íslenzka
kirkjulífsins eflaust lilýtur að
vera, ef pað annars á yfir-
standandi tíð á nokkurn brenni-
jiunkt. I einhverri fjölmennustu
sveitinni á landinu, Vopnatírði, hef-
ur oss tekizt að kotna einu(!) ex-
emplari af „Sam.“ út; fleiri exem-
jilör er jeg fullvissaður um að ekki
sje til neins að bjóða pví byggð-
arlagi,- eaki fyrir pá sök, að menn
liaíi eij?inlega neitt að segja á
móti blaðinu, heldur af pví, að
slík rit vilji enginn lesa; menn
lesi yfir höfuð ekki neitt nema
sínar gömlu húslestrarbækur, J>eir,
sem enn J>á haldi húslestrum, og
svo eitthvað af frjettablöðum, sem
út koma á fslandi, og J>ó J>au ná-
lega eingöngu til pess að fá „frjett-
irnar“ úr peim. Stúderuðu menii-
irnir á Islattdi áður lásu býsna. al-
mennt eitthvað af rithöfundum hinn-
ar klassisku fornaldar og tiærðu anda
sinn á hugsunum J>eirra. Oskóla-
gengin *alpýða las áður um J>vert
o<r endilangt Islaud fornsögurnar
íslenzku og glæddi með J>eim lestri
sitt hugsunarlíf. Nú er hvortveggja.
]>essi lestur liættur, en enginn ani,-
ar lestur kotninn í staðinn, setn
geti gjört menn eins hæfa og kyn-
slóðina, er áður var, til að full-
nægja J>ekkingarkröfum sins tíma,
hvað ]>á enn }>á liæfari. ()g sje
svo, ]>á er greinileg apturför S
andlegu, ujijilýsingarlegu tilliti.
(Melra).
Jibevfum biíi i sjóinit?
Fyrirlestur eptir Uirmr Hjorlcifsson.
Jeg hef áðuv nefnt l>á kosti hjevlendrrt
niiinna, sem einkum liafa fengið mjer
aðdáunar, og seni jeg álít að einkum og
sjerstaklega ættu að verða oss til fynr-
myndar og kenniugar. Við þttu atriði
vil jeg bæta nokkrutn orðtitn um und-
lega líflð hjer norð-vestur frá. Það verð-
ttr held jeg frúleitt annað sagt um þuð,
en að það sje óumræðilega fátæklegt.
Um hvað eru menn að tala lijer? iinr
hvað eru blöðin lijer? Er umræðti-efn-
ið bókmenntirnar. Er verið aö-tala, er
svo sent nokkur maður að tala eða.
httgsa um æðstu og dýpstu og göfug-