Lögberg - 04.07.1889, Blaðsíða 2

iL' n g b c u g.
--- FIMMTUD. 4. JÚLf rS?f). -
Utgkff.ndur:
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Arni Friflriksson,
Einar I Ijörlcifsson,
Ólofur }>< irgeirsson,
SigurSur J. Jóhsnncsson.
u<^.!lsr upplýsingsr viðvikjandi verði á aug-
ýsingum i LöGBERGI geta menn fengiö á
skrifstofu bla'ðsins.
JBCvc nser sem kaupentiur IáiGBERGS skipta
nm bústaö, eru þeir vinsamlagast beðnir aö
senda skriflegt skeyti unv Jað til skrifi
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
bergs eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætt
að skrifa :
The L'ógberg Printing Ct>.
35 Lorr)bard Str., V/inrppeg.
K I II K J U þ I N G I Ð.
Meðan stöð !i funJi þeitn, sem
kirkjuþingsfrjettirnar í síðasta blaði
voru enda á, kom Eiríkur H. Berg-
mann.
Eptir kl. 2 e. h. flutti sjera
Friðrik J. lierrjmann fyrirlestur:
Vor Jcirkjulegi arfur. Nokkrar um-
ræður urðu !i eptir fyrirlestrinum.
Lofsorði var lokið á hann, og frá
ýinsum kom fratn ósk um pað að
fyrirlesturinn yrði prentaður. Jafn-
framt lofuðu menn og að styrkja
að pví að pað gæti teki/.t-
Kl. 8 um kveldið var fundur
settur. t>á var fyrst tekið fyrir
mítlið um að bjóða 2 mönnum á
næsta kirkjtiping. I>ví máli var pá
frestað til óákveðins tíma.
t>á iagði sUnidamli nefrnl fram
álit sitt uiíi sameic/inler/t guðsþjón-
ustvform. Sjera Friðrik J. lierg-
mann var framsögumaður. Hann gat
pess að hugmyndin með petta mál
væri sfi, að form guðspjónustunnar
gæti með tímanum orðið pað sama
í ölluin söfnuðum kirkjufjelagsins.
Nú væri pað allólíkt, og slíkt væri
óhejipilegt. Einkum hefði pað vak-
að fyrir nefndinni, að formið gæti
verið I algerlega lúterskum anda,
og hún hefði lagt til grundvallar
fullkomnasta guðspjónustuformið, sem
til væri í lútersku kirkjunui. öll
8 lút. aðalfjelögin hjer í landinu
hefðu koinið sjer saman uin pað,
í pví skyni að pessi 8 fjelög gætu
íærzt nær hvert öðru, og svo helzt
að iokuin runnið saman. petta fortn
verður að líkindum framtíðar-guðs-
pjónustuform iút. kirkjunnar í pessu
landi. Fari svo með ttmanum, að
guðspjónusta fari fram á ensku í
kirkjum pessa fjelags, pá Ijettir
pað undir breytinguna, gerir auð-
veldara að halla sjer að hjerlendum
iút. kirkjufjelögum. Kapólska kirkj-
an legði aðaláherzluna á formið, á
hið ytra, og pað hefði orðið peirri
kirkju til hrösunar. Reformeraða
kirkjan hefði ajitur á inóti afnumið
alla hina ytri, fögru viðhöfn. Lút-
erska kirkjan vildi fara par meðal-
veginn, og eðlilegast væri, að petta
kirkjufjelag færi par í fótsjior pess
eigin kirkjudeildar. Auðvitað væri
ekki ætlazt til, að valdbjóða petta
form. Pörtin væri ekki heldur sú
sama hvervetna, og ekki Keldur
mögulegleikarnir til að viðhafa petta
form. Meðan söfnuðirnir væru hús-
næðislausir, j)á gætu menn ekki
fundið til Jiarfarinnar á viðhafnar-
iniklu formi. En pegar fallegar
kirkjur koma ujip, pá fer formið
að verð uppbyggilegt. Lví að geti
veruleg .<t/'ýwt/dio*guðspjónusta kom-
izt á, |)á sje auðvitað uppbygg-
ing i pv{ fólgin; en í pessu
fortni koini einmitt fram hugmynd-
in um safnaðarguðsj)jónustu, j)að
gefi söfnuðunuin tækifæri til, lietur
en verið liefur, að taka pútt í guðs-
pjónustunni iiið ytra. Uæðum. lagði
pví næst fram tvö form, annað fyr-
ir morgunguðsj)jónustu, hitt fyrir
kveldguðspjónustu. Þau voru út-
■tlráttur úr guðspjónustuformuin peim,
sem farið var eptir í Winnipeg og
víðar á jólunum; pví sem söfnuð-
urinn átti að lesa upphátt, var sleppt.
— TF. H. l)au/son áleit vafalaust
mundu að pvi koma að J)etta yrði
við haft. Nokkur bót í máli væri
pað lika, að ekki væri ætlazt til
að neyða pessu upp á söfnuðina.
Formið væri líka óneitanlega fall-
egt, ef pað færi vel fram. Mörg-
um mundi j)ó virðast óviðkunnan-
legt að jiresturinn tónaði ekki, par
sem söfnuðurinn svaraði honum
með tóni. £>ar sein petta form
væri valið úr grúa af guðsj)jón-
ustuformum, efaðist ræðum. ekki
um að hið bezta mundi hafa verið
valið. En eins og nú stæði á i
ýmsum söfnuðunum væri vita-ó-
mögulegt að koma pví á par, og
ineðal peirrá væri Winnipeg-söfn-
uður. Söngurinn par væri enn ekki
í pví lagi, að formið mundi verða
til uppbyggingar. Annars væri
pað mjög pýðingarmikið atriði, sem
sjera F. B. hefði bent á, að
petta yrði að likindum framtíð-
ar-guðspjónustuform lút. kirkjunnar
hjer í landinu. — Arna Friðrikssyni
kom á óvart, að forraið skyldi verða
svo margbrotið eptir ujijiástungu
nefndarinnar. Áður hefði pvi verið
haldið fram vor á meðal, að hreinsa
|)yrfti viðhöfnina og serimoniurnar
út úr kirkjunni, og sú skoðun hefði
hingað til fælt ýmsa frá söfnuðum
vorum. Ræðuin. áleit kirkjuna í
pessu efni bezt komna eins og nú
stæði. Því hefði ekki farið fjarri,
að menn iiefðu byggt trú sína á
messuklæðunum á íslandi. En petta,
sem nú ætti að fara að innleiða í
söfnuði vora, væri engu minni við-
höfn en á Islandi tíðkaðist. Eða
væri j)etta að nokkru leyti hepjn-
legra, en pað sem menn hefðu áð-
ur sjeð brj'na nauðsyn til að af-
nema? Eins og nú stæði á, mundi
petta ekki geta farið skemmtilega
frain i kirkjum vorum, og yrði
|)að óskemratilegt, mundi J)að nauna-
ast verða ujijibyggilegt. Betra væri
að hafa formið einfalt en í mol-
um. Annars væri ekki hjer mein-
ið, sem oss pjáði mest. —- Sjera
Jón Tijrirnason áleit enga von, að
menn gætu áttað sig á pessu peg-
ar í stað, par sem að eins minni
hluti pingmannanna hefði heyrt petta
nýja form viðhaft. Þetta forin væri
fullkomnara og mundi verða hepjii-
legra fyrir komandi tíð, en pað
sem við nú hefðum, sem í raun
og veru væri ekkert, par sem sín-
um siðnum væri fylgt í hverjuin
söfnuðinum. Auðvitað ætti petta að-
eins að vera til leiðbeiningar, en
pað væri líka J)örf á einhverju
sameiginlegu til leiðbeiningar. Það
væri ekki heppilegt meðan vjer
værum fáir og sináir, að rífa oss
út úr lút. kirkjunni með tilliti til
hins vtra, hafna öllum hennar sið-
um. Á islandi liefði guðsj)jónust-
an farið fram líkt pvi sem hjer
væri farið fram á, pegar kirkjlegi
andinn hefði staðið par hæst, pvi
að petta væri að mestu leyti grall-
araformið. JÞegar skynsemistrúin og
aldamótasálmabókin hefði orðið ríkj-
andi í ísl. kirkjunni, J)á hefði pessu
formi verið breytt, J)Ó að talsverð-
ar leyfar væru enn ej)tir af pví.
Beztu menn heima á íslandi álifcu
að pau ,,siðaskij)ti“ hefðu fremur
verið til ills en góðs, og eins
væri pað álit beztu manna lút.
kirkjunnar annars staðar. íslenzka
kirkjan hefði I J>essu efni baldjð
pví ka[)ó!skasta, en hjer væri alls
ekki farið frain á að innleiða pað.
Enginn vildi innleiða messuklæði;
hjer væri jafnvel ekki farið fram-á
að jiresturinn skyldi tóna. Um pað
eitt væri lijer að ræða, að söfnuð-
urinn gæti tekið pátt í hinni ytyi
guðspjónustu. Ræðum. kvaðst kann-
ast við pað, að hann breytti stund-
um skoðun, og svo hefði farið í
J)essu efni. Hann hefði sjeð miklð
af dauðu formi í kirkjunni á ís-
landi, og pað hefði verið orðið svo
yfirgnæfandi í hugum manna, að
peim hefði J)ótt, sem allt færi, ef
pað væri undan fellt. Sjerstök pörf
befði pvi verið á að draga kjarn-
ann fram. Þetta væri ekki heldur
neiit aðalatriði, en pað væri pó
ekki einskisvert atriði. Reynslan
hefði sýnt, að heppilegra væri að
laga sig ejitir lút. kirkjunni; með
pví fengi fjelag vort meiri styrk.
Þegar ólút. söfnuðir væru að koma
upp meðal Islendinga, pá væri nauð-
synlegt að einkenna sig, og petta
form yrði pví meðfram einkennis-
búningur gagnvart reformeruðu kirkj-
unni, sem oss stafaði mest hætta
af, eins og reynslan hefði pegar
sj'nt. — Músíkkin i pessu guðspjón-
ustuformi væri betri en nokkur re-
fortneruð kirkja liefði að bjóða, og
hún tnundi verða oss til sóma með-
al hjerlendra manna. Ræðnm. kvaðst
hafa sent bezta kirkjumanninum á
íslandi, sjera Helga Hálfdánarsyni,
guðspjónustuformið frá jólunum í
vetur, og hann hefði yfir höfuð
lokið lofsorði á [)að. Meðal annars
hefði hann ritað sjer á pessa leið:
„Jeg hef fyrrum niikið hugsað um,
hvort ekki væri rjett og ráðlegt að
taka upp aptur ýmislegt af pví,
sem hefur verið sleppt úr hinni
fornlútersku lítúrgíu, eða með öðr-
um orðum yngja hana uj>p aptur.
Mjer hefur frá barndómi fundizt,
að hið gamla guðspjónustuform,
eins og pað er í grallaranum, hafi
verið miklu hepj)ilegra og áhrifa-
meira en J)að er nú orðið. I stað
pess, að mjer hefur heyrzt á svo
mörgum, að peir vilji kasta enn
meiru úr hinu gamla lúterska guðs-
pjónustuformi, hefur mig langað til
að pað væri gert margbreyttara en
J)að er nú.“ Þannig færðumst vjer
með J)essu guðspjónustuformi nær
beztu mönnutn kirkjunnar heima og
lútersku kirkjunni i J)essu landi-
Sunnudagsskólaformið, sem stand-
andi nefndin síðar mundi leggja
fram, ætti að geta orðið til pess,
að ljettara yrði að koma pessu
guðspjónustuforini á, pví að pað
gæfi æfing í söinu áttina, en væri
auðveldara og einfaldara. — Alllang-
ar umræður spunnust út úr pessu
máli, sem hjer yrði of langt að
að prenta.—Jón Jilöndal talaði harð-
ast á móti J)ví. Honum virtist að-
alkosturinn rið pað vera sá, að
söfnuðirnir væru J)ó ekki skyldað-
ir til að taka petta upp. t>að væri
borið á móti pví, að með pessu
væri stefnt í áttina til kaj)ólsku
kirkjunnar. En pví væri J)ó svo
varið. Hjer væri t. d. byrjað meö
að fyrirskijia vissar bænir. Annars
yrði petta allt að vana og áhrifa-
laust, pegar til lengdar Ijeti, og
pó að ekki væri farið langt í petta
skipti, pá miindi reka að pví, að
lengra yrði haldið 1 Jiessa átt.
Það væri annars einkennilegt, að á
síðasta kirkju[)ingi hefði verið hreyft,
hvort menn ekki sæju nein ráð til
J)ess að bæta kirkjusönginn, en [)að
mál hefði Jægar verið jarðsungið,
og ekkert hefði verið reynt að
hlynna að honum. En nú ætti að
fara að innleiða guðspjónustuform,
sem sjerstaklega útheimti góðan
söng. -—- Að lökum var sampykkt
uppástunga frá sjera Jóni Bjarna-
syni í pá átt, að málinu skyldi
vísað til safnaðanna, og peir skýri
frá pví á næsta kirkjuj)ingi, hvort
J)eir aðhyllist J)Otta guðsj)jónustu-
form eða ekki.
Eptir bænagjörð næsta morgun
(föstudag) lagði standandi nefndin
fram form fyrir sunnurlagaskóla-
haldi. Sjera Fr. liergmann gat
pess sem framsögumaður, að í fyrra
hefði komið fram fyrir pingið á-
skorun frá vissitm söfnuðum um
leiðbeiningar viðv. formi fyrir sdskól-
ana. Þetta form væri að eins J)ýð-
ing á pví formi, sem fylgt væri í
lút. kirkjunni lijer í landinu. SamJ).
að benda söfnuðunum á petta form.
t>á lagði standandi nefndin fram
svo hljóðandi álit sitt um kristilega
játning kirkjuj)ingsmanna;
„Viðvíkjnndl miltnu uin kristilega
játning kirkjuþingsmannft ræöur nefnd-
in kirkjuþinginu til að taka )>á ályktun,
að altarisganga skuli fram fara við ein-
hverja guðs|>jónustugjörð, sem haldin er
meðan livert kirkjuþing stendur yfir,
í beim tilgangi, að sú fagra regla gseti
komizt ú, að allir þeir er á kirkjuþingi
sitja neyti kverdraáltíðarsakramentisins
við það tœkifæri, sjálfum sjer til kristi-
legrar uppbyggingar og söfnuðunum til
fyrirmyndar og eptirbreytni".
Lm J)etta atriði urðu langar um-
ræður, og málið varð ekki útkljáð
fyrr en á laugardaginn. Jónas A.
Sigurðsson vildi ekki látft játning-
una vera innifalda í altarisgöngu,
heldur að kirkjupingsmenn ynnu eið.
Málinu var frestað á föstudaginn,
en á laugardaginn var sampykkt
tillaga standandi nefndarinnar.
Eptir að játningarmálinu liafði
verið frestað á föstudaginn, kom
fyrir Jiingið mál um stofnun barna-
blaðs. Sig. Christoplierson var flutn-
ingsmaður pess. Hann minnti á,
að langt væri síðan pað mál hefði
komið ujip. Menn fyndu pörf á pessu
pví menn sæju að mikið gagn væri
að slikum blöðum, sem gefin væri
út á ensku. Slíkt blað gæti orðið
að mjög miklu gagni fyrir sd. skól-
ana, og pess gerðist pví meiri pörf
sem prestleysið væri svo mikið.
Blaðið mundi vafalaust verða vel
keypt. Sumir hjeldu að pað kynni
að sj)illa fyrir „Sameiningunni“, en
engin ástæða væri til að óttast pað,
pví að efnið yrði annað. Nefnd
var sett i múlið (Stgr. Þorláksson,
Árni Friðriksson, P. S. Bardal, Jón
Blöndal, Sig. Christopherson).
í>á hreyfði Ja/cob Fyfjörð tak-
mÖrJcun á kirkjufjelagsgjaldi safn-
aðanna, sagði að ýmsar raddir hefðu
komið fram í söfnuði peim, sem
hann stæði í, um að rjett væri
að takmarka, hve hátt kirkju-
pingsgjald pingið mætti leggja
á söfnuðina. Margir vildu og láta
birta á prenti greinilegri reikninga
yfir tekjur og gjöld kiikjufjelags-
ins, heldur en átt hefði sjer stað
að undanförnu. — ]'\>rseti benti á
að takmörkunin á kirkjupingsgjaldi
væri grundvallarlagabreyting. Mál-
inu var vísað til nefndar peirrar,
er fjalla skyldi um breytingartillög-
urnar frá Nýja íslandi.
Næst vakti Sveinn Sölvason máls
á kirkjuaga. Ymislegt hneykslan-
legt framferði ætti sjer stað, svo
sem vanhelgun livildardagsins á
ýmsan hátt, Ijótur munnsöfnuður,
húslestrar víða ekki lesnir á helg-
um nje virkum dögum, borðbænir
ekki lesnar o. s. frv. Nefnd sett
í málið: (E. H. Bergmann, Pjetur
Pálsson, P. S. Bardal, Sv. Sölvason,
Pálmi Hjálmarsson).
Ejitir hádegi flutti sjera Slein-
grltnur fior/áksson fyrirlestur um
bifUuna. Sjera Jón Bjarnason og
sjera Friðrik Bergmann fóru nokkr-
um orðum uin hann, pegar hann
hafði verið íluttur, og pökkuðu
fyrirlesaranum. Svo var fundarhlje
til kl. 8 um kveldið.
Þá lagði kirkjuaganefndin fyrst
fram svo hljóðandi álit sitt:
„Nefudin í kirkjuagamálinu hefur nú
yfirvegað það mál, og sjer hún ekki
nauðsynlegt fyrir kirkjuþingið að taka
það til freknri meðferðar, þar eð reglur
þar að lútandi eru skýrt teknar fram í
frumvarpi til safnaöarlaga, sem prentað
er 1 „Sameiningunni“ nr. 9, 2. árg. í 3.
og 8. gr. sbr. við 5. gr. grundvallarlaga
kirkjufjelngs rors, um frelsi safnaðanna
í þeirra eigin málum.
Enn fremur ráðleggjum vjer að söfn-
uðir kirkjufjelagsins luetti nð viðhafa
orðið kirkjuagiu.
Fyrri greinin af pessu nefndaráliti
var sainjrykkt greiðlega. Þar á
móti urðu langar umræður um sið-
ari greinina. Nefndin færði pær
ástæður fyrir sinni hlið, að petta
orð væri framúrskarandi óvinsælt
meðal almennings, pað væri nokk-
urskonar grýla, og menn settu pað
helzt í samband við gapastokk og
aðrar úreltar og barbarískar liegn-
ingaraðferðir. Engin J)örf væri held-
ur á að halda pessu orði, pví að
í löguin kirkjufjelagsins og safn-
aðanna væri á ýmsum stöðu.rj gert
ráð fyrir kirkjuaga-hugmyndinni en
nafnið kæmi [)ar J)ó hvergi fyrir.
Móíi greininnj töluðu einkuin jirest-
arnir Fr. Bergmann og Stgr. t>or-
láksson. t>eir hjeldu pví fram að
pað sem í orðinu lægi mætti með
engu inóti missast. Án pess gætu
söfnuðirnir alls ekki staðizt. Og
J)ar sem orðið væri til, sem tákn-
aði pessa hugmynd, væri auk pess
almennt viðhaft, og stæði hjer og
par á prenti, par á meðal í öllum
ísl. orðabókum, pá væri ekki annað
en barnaskapur að fara að sain-
pykkja hjer að útrýma pví. Að
lokum var sampykkt, að fella burtu
síðari grein nefndarálitsins.
Nefndin i prestleysismálinu lagði
J)á fram álit sitt á pessa leið.
1. Eptir því, sem nú stendur á, virð-
ist nefndinni vera brýn nauðsyn til
að fá að minnsta kosti 5 presta í við-
bót við þá fjóra, sem nú eru í kirkju-
fjeluginu. Einn til safnaða þeirra, sem
kirkjufjelagið nú heldur þing sitt með-
al, einn til ýmsra af söfnuðuin )>eim í
Dakota, er sjera Fr. J. Bergmann nú
þjónar, einn til AVinnipeg til aðstoðar
við sjera Jón Bjarnason, eiun til Nýja
Islands, til nokkurra af söfnuðum þeim,
er sjera M. Skaptason þjónar, og einn
til Þingvallanýlendunnar, þar sem þegar
hefur myndazt söfnuður.
3, Til þess að vera í útvegum með
að fá þessa presia, þurfa söfnuðurnir
og prestar kirkjufjelagsins að leggjast
á eitt. Það er skýlda prestanna, eink-
um forseta kirkjufjelagsins, að gera allt,
sem í þeirra valdi stendur, til að fá
hæfa og duglega menn til hinna prest-
lausu safnaða vorra. Og það er skylda
safnaðanna, að snúa sjer til þeiira, og
láta þá vera í ráði með sjer, þegar þeir
einsetja sjer að kalla prest, þar sein
söfnuðirnir á þann liátt hafa miklu
meiri trygging fyrir að fá einungis hæfa
menn.
3. Reynsla vor hingað til sýnist
benda í þá átj, að eitthvað sjerstakt
þurfi að gera til að fá presta eður guð-
fræðinga af Islandi til að gerast prest-
ar meðai vor. Bezti vegurinn til þess
vasri eflaust sá, að senda kunnugan og
góðan mann heim til Islauds til að
scmja við presta eða prestaefni um að
koma hingað. Til þess mundi forseti
kirkjufjelags vors vera lang-liæfasti mað-
urinn. Svo framarlega aðrar tilraunir
ekki dugi, virðist nefndinni það sjálf-
sögð skyida kirkjufjclagsins að gera
þetta hið fyrsta að mögulegt er. Ann-
ars eru margir af söfnuðum vorum í
veði.
4. Nefndin er viss um, að fólk safn-
aða vorra muni fúslega viðurkenna hina
brýnu nauðsyn til, að kirkjufjclagið
ráöist í þetta og með frjálsum sam-
skotum safni þeirri uppha’ð, er tii ferð-
arinnar títheimtist.
5. Nefndin ræður kirkjuþinginu tii
að feia embættls- og vara-embættis-
mönnum kirkjufjelagsins mál þetta ú
hendur til þess að ráða fram úr því,
sem bezt og bráðast að unnt er, svo
framarlega þeir hafi fengið vissu fyrir
því, að í þaö minnsta 3 prestar nýir
gætu fengið nœgilega mikið að starfa
i kirkjufjelagi voru.
C. Kirkjuþingið ætti að leggja prest-
unum og öðrum leiðandi mönnum þá
skyldu sjerstaklega á hjarta, að stuðla
til þess að ungir menn af þjóð vorri
með góðum hæfilegleikum fari að stunda
nám á góðum skólum í landi þessu
með þeim ásetningi að ganga i þjónustu
kirkju vorrar.
Sjera Fr. liergmann var fratn-
sögumaður nefndarinnar. Öll okkar
mestu mein stöfuðu af pví, hve
verkamennirnir væru fáir; hefðum
vjer fleiri menn, sein starfað gætu
að vorum almonnu málum, [>á skybl-
um vjer sjá, hvort ekki lagaðist
neitt. En eins og nú stæði 4, hlyti
allt að standa íast. Þannig væri
pví varið í söfnuði peim sem ræðum.
pjónaði. pannig væri pví og var-
ið í Winnijieg. J>ar væri stærsti yg
kraptmesti söfnuðurinn, en örðug-
leikarnir fjarskalega miklir. Wirnii-
peg verður, að minnsta kosti fyrst
um sinn, pyngdarpunktur hins ísl.
fjolagsskajiar; fari fjelagsskajiur vor
[>ar að forgörðum, pá fer hann |>að
lika annars staðar. Oss er pví lífs-
sjiursmál, að J>ar gangi allt sein
bezt. Sjera Jón Bjarnason get-
ur, ef honum endist aldur, haldið
saman peim söfnuði, sem hann hef-
ur pegar fengið [>ar., En [>ar er
yfirfljótanleg manninergð til að stofna
nýjan söfnuð. Likt er pví og varið
í Nýja íslandi. Hverjum manni er
ofvaxið að veita öllu J>ví mikla
svæði prestspjónustu, en par væri
pó tvöfalt áríðandi að unnið væri
af miklu kaj)ju, par sem byggðar-
lagið væri útúrskotið. Ræðum. pótt-
ist alveg viss um, að jafnmargir
inenn og par væru samankomnir
gætu öldungis eins haldið 2 jiresta;
eins og 1. Svo væri og stór ný-
lenda, Þingrallanýlendan, sem væri
alveg jirestlaus, auk Argyle-nýlend-
unnar, sem væri sjálfsögð að sitjæ.
í fyrirrúmi fyrir öllum öðrum stöð-
um. Annað stórmál stæði og í sana-