Lögberg - 01.07.1891, Blaðsíða 3

LÖGBERG.MIÐYIKUDAGINN 1. JÚLI 1801.
3
II. ÞJÓÐIIÁTlÐ
VESTrR-ÍSLENDINGA.
MINNI VESTUR-ÍSLENDINGA.
(Sjera Fr. J. JSergmann).
Vestur-íslendingar, menn og konur!
Uinir heiðruðu ræðumenn, sem
á undan mjer hafa talað, hafa beð-
ið um afsökun jðar fjrir f>að, að
kringumstæðurnar hefðu leitt J>á upp
á pennan ræðu-pall án pess peir
ræru eins vel undirbúnir og peir
hefðu átt að vera. Sá, sem talaði
svo skörulega og ve) næst á und-
an mjer, sagðist koma fram hrædd-
ur við hengingarhótanir nefndarinn-
ar, en ekki af sjálfsdáðum. I>að
var auðhejrt að peir höfðu pað á
tilfinningunni, pessir menn, að nú á
pessum pjóðhátíðardegi Vestur-ís-
lendinga mætti enginú bjóða annað
en pað bszta og fullkomnasta, sem
hann ætti til. t>egar jeg hejrði,
hvað peim tókst nú samt Ijómandi
vel, fór jeg heldur en ekki að verða
smeikur um sjálfan mig, pví hafi
nokkur komið hjer fram gegn vilja
sfnum og fjrirfram-ákvörðun, pá er
pað vissulega jeg. Ekki vegna pess,
að mjer pjki ekki vænt um Is-
lendingadaginn, heldur vegna hins,
að mjer pjkir of-vænt um hann
til pess að geta ekki boðið mönn-
um annað en nokkur óhugsuð orð,
öll á ruglingi. E>ví um Vestur-ís-
lendinga pjkir mjer vænna en alla
aðra menn í heiminum, fjrst vegna
pess, að meðal peirra á jeg nú
einn góðan og gamlan kunningja,—
sjálfan mig nefnilega. E>ar næst
vegna pess, að meðal peirra á jeg
alla mfna beztu og kærustu vini,—
alla pá menn, sem jeg met mest
og ber einlægasta virðing f jrir. Og
að síðusta vegna pess, aðjegskoða
peirra velferð mína velferð, peirra
sorg mína sorg og peirra gleði mfna
gleði.
Hjor eru Vestur-íslendingar ná-
lega fri öllum helztu bjggðarlögum
sínum. Hjer eru fslendingar frá
hinni öldumjnduðu Hrgy/í-bjggð,
frá hinu fjarlæga Assiniboia, frá
frjósama sljettlendinu í suður-Minne-
sota, frá vatninu flskisæla í Nyja-
íslandi og frá hinum gnæfandi Pem-
binafjöllum í Dakota. Hingað eru
peir allir komnir til að heimsækja
landa sína hjer f fslenzka höfuð-
staðnum Winnipeg og halda með
peim pjóðhátfð íslendinga í Vestur-
heimi. Yfir pessu er jeg svo hjart-
anlega glaður. E>ví hjer sje jeg að
allir eru íslendingar og að allir ís-
lendingar f pessum nyja heimi álíta
sig sem eina heild. Og jeg sje
annað. Jeg sje að allt petta fólk
er ekki einungis íslenzkt fólk, held-
ur vestur-íslenzkt fóik. E>egar jeg
var beðinn að tala hjer í idag, var
jeg beðinn að tala til Vestur-ís-
lendinga. En eins og pjer vitið,
eru peir dreifðir jfir ógurlega mik-
ið landflæmi hjer í Norður-Atneriku.
Jeg hugsa svo opt um pá í dreif-
ingunni. Nú fiunst mjer að jeg
hafa pá hjer fjrir framan mig eins
og eina samvaxna heild, með sömu
hlutverkin fjrir framan sig og sama
mark-miðið fjrir öllu sínu lífi. Og
hvað er pað, sem hefur safnað
peim öllum saman annað en gleðin
jfir pví að vera Vestur-íslendingar,
að hafa flutzt langa leið frá fóstur-
jörð sinni, numið land í fjarlægð
hver við annan hjer í pessu dyrð-
lega landi, og samt sem áður haft
kringumstæður til að koma saman
úr fjarlægum bjggðarlögum til að
halda stórkostlega Íslendingahátíð.
E>að pjkir ölluin vænt um pað í
dag, eins og annars alla daga, að
peir eru Vestur-íslendingar.
Jeg hugsa opt um petta land,
sem vjer höfum numið, — jörðina,
sem jeg sje bændurna vera að jrkja
allt í kring um mig. Er pað ekki
til að undrast jfir og til að dást
að, að pessi frjósama jörð, pessi
svarta hveitimold, skuli hafa beðið
í púsundir ára eptir íslendingum,
að peir kæmu alla leið norðan frá
heimsskauti, til að nenna petta land
og gjöra sjer pessa jörð undirgefna
og framleiða úr henni alla pá undra
auðlegð, sem hún hefur í sjer fólgna?
Og um leið og jeg er að hugsa
um pennan um margar aldir ó-
numda jarðveg, sem nú loksins
undir mannsins jrkjandi hönd er
að framleiða sína auðlegð, kemur
mjer í hug annar jarðvegur, ef jeg
svo má að orði komast. E>að er
hinn andlegi jarðvegur fólks vors
hjer. Einnig hann hefur verið að
miklu lejti ónuminn, óplægður, ó-
herfaður og ósáður um margar aldir.
Nú er hann hingað kominn undir
ný álirif. Trelsisins sól skSn nú á
hann sem aldrei fjr. Geislar henn-
ar eru eins beinir hjer og sólar-
geislarnir eru um miðbik jarðarinn-
ar. Vjer erum hjer komnir inn í
pjóðlíf, par sem f. elsi og starfs-
fjör, manndáð og menning eru að-
aleinkennin. Vjer höfum enn ekki
dvalið hjer nema skamma stund.
En mjev finnst vor andlegi jarð-
vegur vera líkastur pvl, sem jarðir
bændanna líta út snemma á vorin.
E>að hvílir einhver andans vortíð jfir
öllu pjóðlífi Vestur-íslendinga.
Enn pá erum vjer ekki annað
en frumbylingar. Vjer vitum pað
vel og vjer erum svo hjartans fúsir
til að kannast við pað. Hýbyli
vor eru flest enn pá fátækleg, ekki
stórt annað en fjórir veggir, með
paki til að skýla oss fjrir regni
og snjó, hret> og hríð. E>að vant-:
ar allt, eða flest að minnsta kosti,
sein ejkur pægindi lífsins og fjllir
húsið með fegurð og skart. En
finnst jður svo mikið til um petta,
Vestur-íslendingar? Eruð pjer óá-
nægðir með heiinilin jðar? Finnst
jður ekki par vera meira jndi og
unaður en nokkurs staðar á bjggðu
bóli? Vissulega. Og hvers vegna?
Eruð pjer svo smekklausir menn,
að pjer hafið ekki tilfinning fjrir
fegurð og pægindum lífsins og sje-
uð pess vegna ánægðir að vera án
hvorstveggja? Nei, enginn sem sjer
petta prúðbúna fólk mun bregða
pví um smekklejsi. En pjer cruð
svo hjartanlega ánægðir með lieim-
ilin jðar vegna pess, að pjer eruð
sannfærðir um, að eptir nokkurn
tíma verða pau eins auðug af feg-
urð og pægindum og nokkur önn-
ur heimili, sem til eru meðal mennt-
aðra manna. E>að verður ekki leið-
inlegt, að heimsækja Vestur-íslend-
inginn, pegar hann er búinn að búa
um sig eins og hann ætlar sjer.
Dá koma málverk á hvern vegg í
húsinu hans og legubekkir og hæg-
indastólar standa í hverju horni.
Svo pjer heitið Vestur-íslend-
ingar? Og jeg, sem sjálfur tel pað
mitt mesta happ að vera Vesturís-
lendingur, er hjer að tala til Vest-
ur-íslendinga á pjóðhátíð okkar
Vestur-íslendinga. Hvað pyðir petta
nafn? Fjr hjetum vjer einungis
íslendingar. En oss hefur verið
gefin nafnbót og nefndir Vestur-
íslendingar. Nafn vort hefur verið
lengt. Vjer heitum meira en vjer
hjetum áður. En sá, sem heitir
meira, verður líka að vera eitthvað
meira. Við Vestur-Islendingar verð-
um að muna eptir pví, að vera eiit-
hvað meira en eintómir íslendingar.
Nafnið skjldar oss til að vera eitt-
hvað meira en bræður vorir fjrir
handan liafið. Dað er slæmt fjrir
lítinn mann að hafa langt nafn.
Látum oss bera nafn vort með rentu
og vera að minnsta kosti eins lang-
ir og nafnið.
Djer munið víst allir eptir einu
af okkar gömlu, góðu æfintýrum,
sem mjer kemur til hugar. Dað er
æfintyrið af Velvakanda og bræðr-
um hans. Dau eru nokkuð ein-
kennileg nöfnin peirra bræðranna.
Sá fjrsti hjet Velvakandi, annar Vtel-
haldandi, p'riðji Velhöggvandi, fjórði
Velsporrekjandi og fimmti Velbjarg-
klifrandi. Dað eru falleg nöfn petta.
Jeg vil láta pau vera nöfn Vestur-
íslendinga.
Velvakandi. Dað purfum vjer
sannarlega að vera. Hvað er pað,
sem gjört hefur pau pjóðfjelög, sem
bjggja meginland NorSur-Ameríku
að heimsins voldugustu pjóðum?
Hvað annað en að pau liafa verið
svo dæmalaust velvakandi? Degar
vjer íslendingar komum hingað, er
pað vor fjrsta skjlda að vera
velvakandi. Dví vjer höfum verið
sjfjaðir um svo óra-langan tíma.
Hjer eru ótal hlutir, sem vjer purf-
um að sjá og læra. Vjer purfum
að vera velvakandi bæði dag og
nótt, pangað til vjer stöndum bræðr-
um vorum í pessu landi jafnfætis
og nejðum pá til að viðurkenna
oss sem jafngöfuga bræður.
Velhaldandi er ekki síður á-
ríðandi fjrir oss að vera. Vjer
purfum ekki að eins að læra góða
siði og leggja niður Ijóta siði. En
vjer purfum um fram allt að halda
pví góða og göfuga, sem vjer eig-
um í fari voru, föstu, — svo föstu,
að enginn fái pað frá oss tekið. Hjer
í peirri straumiðu lífsins, sem vjer
erum komnir inn í, er pað vor brjn-
asta skjlda, að halda við allt pað,
er gjörir oss að meiri og betri mönn-
um.
Velhöggvandi hjet priðji bróð-
irinn. Dað er mikil og göfug list
að vera velhöggvandi. Dað er sann-
arlega eitt af aðalskiljrðunum fjrir
pví, að vjer fáum hjer rutt oss
braut og orðið menn með mönnum
hjer í vorum njju heimkjnnum.
Sumir Vestur-íslendingar hafa numið
land inni í pjkkum skógum. Frá
morgni til kvölds hafa peir orðið
að standa dag eptir dag og viku
eptir viku og mánuð eptir mánuð
og höggva niður skóginn og fella
trjen til að geta komið upp ofur-
lítilli akur-mjnd. Dá hafa peir sann-
arlega komizt að raun um, hversu
rnikið er 1 pað varið að vera vel-
höggvandi. En pað er fleira, sem
höggva parf hiður en trjen í skóg-
inum. Dað eru ótal örðugleikar á
leið hvers manns, sem hann parf
að höggva niður. Dað er óteljandi
illpjði, sem leggst fjrir hvern mann,
til að verða honutn að tjóni. Og
sje hann ekki fær um að höggva
pað niður, pá lieggur pað hann nið-
ur. Velhöggvandi parf hver Vestur-
íslendingur um fram allt að vera.
Velsporrekjandi er bjsna und-
arlegt nafn. En pað er líka dæma-
jaust fallegt nafn. Dað eru mörg
spor, sem vjer hjer höfum að rekja.
Saga peirra pjóðfjelaga, er vjer bú-
um á meðal, sjnir oss einhver feg-
urstu og frægustu spor, sem stigin
hafa verið í heiminum. Dau purf-
um vjer að rekja. Spor annara
eins manna og George Washing-
ton's, Abrahams Lincoln's, Jarnes
Garf'eld's og nú seinast Sir John
Macdonald's liggja fjrir framan oss
til pess hver af oss, sem vit hefur
og hæfileika, megi rekja pau og
láta líf sitt verða að einhverjum not-
um, pótt í miklu smærri stjl sje.
' Lærið að sjá sporin allt í kring
um jðnr og lærið að rekja pau
með atorku og viljafestu.
Velhj a rgkl [frandi hjet fimmti
bróðirinn. — Norska skáldið Björn-
stjerne Björnson hefur ort eitt af
sínum allra fegurstu kvæðum til
hinnar norsku pjóðar. Hann segir
að landið hafi sett eitt himingnæf-
andi fjall fjrir framan pjóðina.
Hlíðina liafi pað fjllt snarbröttum
snjófönnuin og skipað svo drengjum
sínum að renna sjer á skíðum ofan
petta hengiflug. En gengt fjallinu
hefur pað sett flokk hinna fegurstu
stúlkna í röð, sem fj'lgi skíðamönn-
unum með átakanlegum ástarsöngv-
urn. Dað er nú hans hugmjmd.
Hann vill láta alla Norðmenn vera
góða á skíðum og aldrei falla í
skíðaferð lífsins, hversu mikill sein
brattinn er. En til pess að geta
rennt sjer ofan eitt fjall parf mað-
ur einhvern tíma að hafa komizt
upp á pað, svo framarlega maður
sje pá ekki fæddur upp á einuin
fjallatindi. Vjer íslendingar erum
pað nú lireint ekki. Vjer erum
miklu fremur fæddir niðri í djúpum
dal. Dess vegna purfum vjer að
vera vel bjargklifrandi. Hjer höf-
um vjer einmitt komið par, sem
vjer höfum eitt ógurlega hátt fjall
gengt oss. Vjer búum hjer meðal
peirrar pjóðar, er lengst er á leið
komin í allri menning og manndáð.
Sjálfir erum vjer í pví tilliti enn
niðri á láglendinu staddir. Dess
vegna er lífsnauðsjnlegt fjrir oss
alla að læra pá list, að vera vel
bjargklifrandi.
Jeg hrópa pess vegna á pess-
um pjóðhátíðardegi Vestur-íslend-
ínga til j’ðar allra bræðranua, Vel-
vakandi, Velhaldandi, Velhöggvandi,
Velsporrekjandi og Velbjargklifrandi:
munið allir hver í sínu lagi að gera
skjldu jðar. Rejnið að vera fót-
fastir og fimir í glímu lifsins!
LJÓSMYNDARAR.
Eptirmenn Best & Co.
Deir hafa nú gert Ijósmjnda stofur
sínar enn stærri og skrautlegri en
áður og eru reiðubúnir að taka á-
gætustu mj’ndir bæði fljótt og bil-
lega.
Baldwin & Bíondal
.207 Sixth Ave., N., Winnipeg.
HOUGH & GAMPBELL
Málafærslumenn o. s. frv.
Skrifstofur: 362 Main St.
Winnipeg Man.
460
flæktist ekki inrt I pað,“ tók Frettl-
bj fram í, fölur af reiði.
„Fjrirgefið pjer,“ sagði Chins-
ton rólega, „mjer varð mismæli; jeg
átti við Fitzgerald. Jæja, jeg held
að morðið hafi verið fjrir fram út-
hugsað, og að maðurinn, sem framdi
pað, sje brjálaður. Dað er enginn
vafi á pvl, að hann leikur nú laus-
um hala og hegðar sjer eins og
hann sje með fullu viti, en brjál-
semis-frjóanginn er í honum, og
fjrr eða síðar fremur hann annan
glæp.“
„Hvernig vitið pjer, að pað
hafi varið fj’rir fram út-hugsað?“
spurði Frettlbj.
„Dað getur hver maður sjeð,“
svaraði hinn. „Dað var setið um
Whjte pað kveld, og pegar Fitz-
gerald fór frá honum, var hinn
maðurinn reiðubúinn til að taka við
honum, og var klæddur eins og
Fitzgerald.“
„Dað er engin sönnun,“ svar-
aði Frettlby, og leit hvasst framan
I lækninn. Dað er til fjöldi af
mönnum í Melbourne, sem ganga
l kjólfötum og ljósum jfirfrökkum
469
„Dað er ekkert nema tilviljun.
Er pað allar yðar sannanir?“
„Allar pær sannanir, sem jeg
get sem stendur náð í.“
„Dær eru I meira lagi veikar,“
sagði Calton fyrirlitlega.
„Veikustu sannanir geta orðið
að keðju, sem hægt er að hengja
mann í,“ ssgði Kilsip spekingslega.
„Framburður Moielands var
fullskjr,“ sagði Calton, stóð upp
og gekk ap>tur og fram um gólfið.
„Ilann hitti Whyte; peir urðu
drukknir saman. Whyte fór út úr
hótellinu, og skömrnu síðar fór
Moreland líka út með yfirfrakkann,
sem Whyto hafði skilið eptir, og
svo preif einhver frakkann frá hon-
um.“
„Eruð pjer viss um pað?“ tók
Kilsip skjndilega fram í.
„Svo segir Moreland,“ sagði
Calton og pagnaði við. »Jeg skil
hvað pjer eruð að fara; pjer haldið
að Moreland hafi ekki verið eins
drukkinn eins og hann lætur, og
eptir að hann hafi farið út á eptir
Whj’te, hafi hann farið í frakkann
hans og farið með lionum inn í
468
pað! Hvern hafið pjer grunafcan?“
Kilsip leit gætilega kring um
sig, eins og hann væri að líta ept-
ir, hvort pað væri víst, að peir
væru einir, og svo hvfslaði liann
likt og hvislað er á leiksviði:
„Roger Moreland!“
„Unga manninn, sem bar vitni
um, hveinig Whyte hefði orðið
drukkinn?“
Kilsip kinkaði kolli til sam-
pykkis.
„Einmitt pað — og hvernig
setjið pjer hann í samband við
morðið?“
„Munið pjer eptir poim fram-
burði ökumannanna, Roystons og
Rankins, að peir sóru báðir, að
maðurinn, sem var með Whyte um
kveldið, hafi verið með demants-
hring á liægri handar vísifingri?“
„Hvað sannar pað? Dað er ná-
lega annarhvor maður í Melbourne
með demantshriag.“
„En ekki á hægri handar vísi-
finerri“.
n
„Ó! Og Moreland ber liring á
peim fingri?“
„Já!“
461
og hafa lina hatta — sannast að
segja er jeg sjálfur venjulegast
svona klæddur.“
„Jæja, pað getur nú hafa verið
tilviljun“, sagði læknirinn hálf-vand-
ræðalega; „en klóroformið tekur af
allan vafa; pað er ekki venja manna
að bera klóróform á sjer.“
„Jeg bjst ekki við pví,“ svar-
aði hinn, og svo slitu peir talinu.
Chinston skoðaði Mark Frettlby og
pegar hann hafði lokið pví verki,
var andlit hans mjög alvarlegt;
samt hló hann að hræðslu millíóna-
eigandans.“
„Dað gengur ekkert að yður,“
sagði liann glaðlega. „Hjartslátt-
urinn er heldur veikur, pað er allt
og sumt, en“ — nú lagði liann á-
herzlu á orðin — „varizt geðshrær-
ingar — varizt geðshræringar.“
Rjett pegar Frettlby var að
fara í frakkann sinn, var barið á
hurðina og Madge kom inn.
„Brian er farinn,“ sagði hún.
„Ó fyrirgefið pjer, doktor — en er
pabba illt?“ spurði hún og kom
allt í einu hræðslusvipur á liana.
„Nei, barnið mitt, nei“, sagði