Lögberg - 25.02.1893, Blaðsíða 2

í>
LÖGBERG LAUGARDAGINN 25. FEBRAÚR l-;3.
ö g b c r g.
i efið út að 5 «3 9Iain Str. Winnipcg
; The /,ií'gbtr? Prittting & Publishint' Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
) itstjóki (Editor);
E/isiAR HfORLEUSSON
jsinp-ss managrr: MAGNÚS PA LJLSON.
LJGLÝSINGAK: Smá-auglýsir.gar í . eitt
i ,ipti 2ð cts. fyrir 30 orö eða 1 þuml.
ilkslengdar; 1 doll. um mánuöinn. A stserri
i glýsingum eoa angl. um l'‘U 'ri tima at-
4át.:ur eptir sarnningi
l ÚSTAD A-SKIPTI kaupen i* verður aö til
Ijnna skrtjl'r.a og geta um /yr-j/randi bú
oað jafnframt.
1 I'ANÁSKRIPT til AFGREIDnLUSTOFU
blaðsins er:
1 iE UÍOGEHC PRINTINC & PUBLISH- C3.
I *. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EIJJTOK LÖGKEKG.
P. O. BOX 3G8. WINNIPEG MAN.
—1.AU6 AltDAGINN 25 FEB. 1893.---
[ g~ Samkvæmt landslögnm ur uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
■ Kuldlaus, þegar haDn segir upp. — Ef
i.aupmdi, sem er i skuld við blað-
m) flytr vistferlum, án þess að tilkynna
) eimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
tiaum álitin sýnileg sðnuun fyrir prett-
v.sum tilgangk
; y Eftirleiðis vérðr á hverri viku prent-
uð í blaðtnu yiðrkenning fyrir móttöku
allra peninga, sem þvS hafa borizt fyrir-
farandi viku í pósti eða með bréfum,
hu ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálfiT á afgreiðslustofu blaðsins'
i.ví að þeir menn fá samstundis skrifiega
viðrkenning. — Bandaríkjapemnga tekr
biaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
um), og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
i0. Morny Orders, eðy. peninga í Re
bistered Letter. Sendið oss clc'ci bankaá
''isanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylg
f/rir in-nkðllun.
FARGJALD
milli Tslands og Winnipeg.
Út af crrein vorri í Lögbergi 15.
f>. m. „Útflutningar frá íslandi“ seg-
ir Hkr. þann 15. s. m.:
„Eintómt bull er pað, að Beaver-
línan liati nokkurn agent á íslandi.
Sama mun reynast fargjaldsniðursetn-
ing beunar. Verður að eins til að
ginna fólk til að sitja af sjer færi.“
Vjer getum pá frætt Hkr. um
það, að pó ekki sje enn búið að aug-
lysa j>að forr>.lega, Jjú hefur Manitoba-
stjórnin nú þegið tilboð frá einni
beztu gufuskipalínunni, sem ílytur fólk
milli Englands og Candaum að flgtja
fMkfrá Islandi til Winnipeg fyrir
$32, hvern fullkominn farþegja, á
komandi sumri.
í>að hefur líklega farið fram hjá
Hkr. eins og svo margt annað, sem
fólk Varðar um, sð hinar ymsu fólks-
flutninga-línur, (jjar á meðal Allan og
Dominion línurnar) hafa nylega sett
upp fargjald á 3. (emigranta) plázi
um liðuga $6, yfir Atlantshafið. Nái
þessi framfærsla á fargjaldi til emi-
granta frá íslandi, sem lítill vafi
er á, fjá verður fargjald með öll-
um línum, nema peirri sem stjórnin
nú hefur samið við, liðugir $40 til
Winnipeg. Eptir pessu spara peir,
sem nota samning stjórnarinnar, $14
á hverju fargjaldi.
Vesturfarar eru nú ekki svo pen-
ingabyrgir, almennt, að pá munar um
hverja $14, og vjer álítum pað ósóma
fyrir ritstj. Hkr. að láta eigingirni,
öfund og hatur blinda sig svo, að hann
offri bagsmunum fátækra vesturfara
til að pjóna lund sinni.
Hvað snertir íslendinga bjer í
landi, sem mundu vilja hjálpa náung-
um sínum á íslandi til að komast vest-
ur, pá er enginn vafi á, að hjer í bæn-
um verður bráðlega settur maður til
að veita móttöku peningum fyrir hönd
linunnar, sem stjórnin hefur samið
við, svo iandar hjer geti einnig haft
not af pessu niðursetta fargjaldi.
Ilvað snertir umboðsmann fyrir
Beaver línuna á íslandi, pá viljum
vjer með náðugu leyfi ritstj. Hkr.
geta pess, að vjer höfum sjeð brjef frá
aðalskrifstofu línunuar, undir skrifað
ar ráðsmanni (manager) hennar, sem
segir að „herra Ole Finsen í Reykja-
vík sje umboðsmaður línutinar á Is-
landi“. En eigendur línunnar vita
'máske minna um sitt eigið starf en
ritstj. Hkr.!! Samt sem áður virðist
oss, að pað útheimti meir en meðal ó-
svífni, að staðhæfa og berja fram pað,
sem ritstj. að sjálfsögðu veit ekkert
um, eins og bann gerir í Jjessu og
fleiri málum.
SKÓLI KIRKJUFJELAGSINS
LÖGBERG.
Síðasta Hkr. segir, að Lögberg
hafi árið 1890 látið í Ijósi megna óá-
nægju yfir fyrirhuguðu fyrirkomulagi
skóla pess er íslenzka kirkjufjelagið
ætlar að koma upp, og að ekkert hafi
slðan birzt frá bálfu ritstjóra pess
blaðs, sem votti, að liann sje orðinn á
pað sáttur nú, að pað sje óskaðlegt
(pví síður rjett), að styðja að stofnun
pess skóla.
Hessi „megna óánægja“, sem
Hkr. segir, að Lögberg hafi látið í
ljósi með fyrirhugað fyrirkomulag
skólans, var í pví innifalin, að Lögberg
gaf pá bending rneð mjög bógværum
orðum, að trúfræðsla ætti ekki að
verða talin með skyldunámsgreinum
skólans, nemendur skyldu geta verið
lausir við pað nám, ef pað væri peim
móti skapi.
Aðalástæðan, sem gefin var fyrir
pðirri bendingu, var sú, að ætlazt væri
til, að íslenzkur almenningur hjer
vestra styddi skólann, án alls tillits til
trúarskoðana manna. Ekkert einasta
orð var sagt í Lögborgi í pá átt, að
skólinn kynni að yeraskaðlegur hvern
ig svo setn fyrirkomulag hans yrði.
Ritstjóri pessa blaðs hefur ná-
kvæmlegasömu skoðun nú viðvíkjandi
skólanum, eins og hann hafði 1890 og
eins og hann hefur ávallt haft, síðan
pessu skólamáli var fyrst hreyft.
Hann hefur allt af verið, og er enn,
sannfærður nm pað, að pað mundi
verða íslendingum hjer vestra bæði
til sóma og gagns, ef kirkjufjelaginu
tækizt að koma upp skóla sinum.
Hann hefur enn sömu sannfæring eins
og áðilr um pað, að gagnið af skólan-
um verði pví meira, sem meira frjáls-
lyndi komi fram í fyrirkomulaginu.
Og hann lítur svo á, sem leiðtogar
kirkjufjelagsins hafi pegar gefið pau
loforð í pví efni, sem allir sanngjarn-
ir menn eigi að svo stöddu að geta
gert sig ánægða með.
Því til sönnunar skulum vjer
minna á orð, sem töluð voru á síðasta
kirkjupingi. Vjer prentum setning-
arnar orðrjettupp úr pingtíðundunsim:
„H. Hermann spurði, hvortmenn
mundu mega kjósa um námsgreinar,
og sleppa öðru t. d. kristindímsmál-
málinu, ef einhverjir vantrúaðir menn
eða menn af öðrum kirkjudeildum
skyldu sækja skólann.
„Sjera Fr. Bergmann sagði, að
öll möguleg tilhliðrun yrði synd í pví
efni, og víðvíkjandi kristindómsnám-
inu væri pað að segja, að ef einhverj-
irslíkir menn sæktu skólann, pá væri
sjálfsagt, að hafa pá undanpegna pví
námi.“
Ritstjóri pessá blaðs kannast við
pað hreinskilnislega, að honurn er ekki
Ijóst, hvernig meira verður með sann-
girni heinitað í Jjessu efni, en pað sem
hjer er lofað. Það væri noki.uð ein-
kennilegt frjálslyndi af peini sem
utan kirkjufjelagsins standa, að banna
Jjví að uppfræða sína eigin fjelags-
menn I sínum eisdn trúarbrösrðum á
aínum eigin skóla, pegar annars eng-
inn er neyddur til Jjess náms, og eng-
um stíað frá skólanum með jjeirri
fræðslu. Meira frjálslyndi synir oss
vitanlega ekkert trúarbragð tfjelag,
sem heldur uppi skólutn í jjessu landi,
og höfum vjer enn ekki sjeðstaðhæft
jafnvel ekki í Heimskringlu, að allir
peir skólar sjeu skaðlegir.
„KIRKJA OG RÍKI.“
Undir pessari fyrirsögn stendur
heillöng ritstjórnargrein í 362. tölubl.
„Heimskr. og Ald.“ út af spurningum
mínum, setn stóðu í Lögbergi 18. jan.
síðastl., viðvíkjandi pví, hvort kirkju-
menn hefðu ekki nokkra ástæðu til að
vera á móti lir. S. B. Brynjólfsyni til
pingmensku vegna afstöðu haris í
trúarmáluni. Spurningaruar voru
settar fram fyrir almeaning til íhug-
unar vegna fjess að kirkjumönnum
hafði verið láð pað, að peir eða sumir
peirra, hefðu látið í.ljós, að ekki væri
rjett af peim að kjósa hr. S. B. B. á
ping, Jjar sem hann væri mótstöðu-
maður kirkjunnar. Málið var ekkert
rætt — engar sannanir fasrðar fyrir
pví, að ríkið gæti pröngvað kosti
kirkjunnar, nje beldur að hr. S. B. B.
mundi gera pað, ef liann gæti. Það
lá opið fyrir liverjum manni, að trúa
pví eða trúa pví eklci. Samt sem áð-
ur finnur ritstjóri „H. og A.“ ástæðu
til pess, að reyna að blinda lesendur
sína svo, að peir sjái ekki sannleika
pann, sem í spurningunum lá. Og
pví get jeg ekki stillt mig um, að
gera nokkrar athugasemdir.
Hinn heiðraði ritstjóri Hkr. og A
segir á einum stað: „par sem engin
ríkiskirkja er, par er ríkinu kirkjan
alveg óviðkomandi, og pað hefur jafn-
lítinn rjett til að pröngva kosti henn-
ar, sem að hlynna að henni. Kirkjan
er alveg fyrir utan valdsvið löggjafar-
[jingsins.“ Við skulum nú sjá. Seinna
í greininni talar hann um, að ymsir
„beztu menn“ flestra kirkjufjelaga
sjeu „peirrar skoðunar, að afnema bæri
allt skattfrelsi kirkjunnar“, og svo
telur bann víst, að h. S. B. B. mundi
vera með pví, að afnema skattfrelsi
kirkjunnar. Mjer virðist ekki betur,
en að pctta sje hvað á móti öðru hjá
hinum heiðraða ritstjóra. Eða hefur
ekki löggjafarpingið haft vald til að
gefa kirkjunum [jað skattfrelsi, sem
pær nú hafa, og hefur pað ekki vald
til, að taka pað aptur? Er pá ekki
skattfrelsið hlunnindi, og er pað ekki
að „pröngva kosti“ kirkjunnar að af-
nema pau lilunnindi?
Jeg get bent 4 annað dæmi pess,
að pað er ekki alveg pyðingarlaust,
að pingmenn sjeu ekki mótfallnir
kirkju og kristindómi. Og pað er
löggilding trúarbragðafjelaga og
safnaða. Iljer í N. Dak. purfa öll
fjelög, sem eru stofnuð að eins til
gróðafyrirtækja, að borga 50 dollara
til pess að fá löglega viðurkenning,
(Certificate of Incorporation). En trú-
arbragðafjelög, menntafjelög og fje-
lög, som stofnuð cru til pess, að hjálpa
nauðstöddum og hjúkra sjúklingum
(Benevolent and Cbaritable Institu-
tions) o. s. frv., fá löggildingu án pess
að borga nokkuð annað en skrifstofu-
gjald, sem er að eins um 6 doll. Nú
liggur í augum uppi, að ríkið hefði
allt eins vald til, að heimta pessa 50
dollara af liinum síðarnefndu fjelög-
um eins og peim fyrri, og að Jjað
hefði sömu heimild til að setja upp
100 dollara eins og 50 dollara. Þann-
ig gæti löggjafarvaldið, ef [jví svo
syndist, lagt svo pungan skatt á trú-
arbragðafjelög, að peim yrði mjög
erfitt, og ef til vill alveg ómögulegt,
að koma eignum sínum undir vernd
laganna. Hvað væri slíkt annað en
að „pröngva kosti“ kirkjunnar? N.
Dak. ríkið fer, meira að segja, svo
langt 1 pví, að skipta sjer af trúarmál-
um, að pað gerir guðlast aðfangelsis-
sök. Og pað verndar allar guðspjón-
ustur kristinna manna með pví, að
hegná pcim, sem af ásettu ráði ónáða
eða hindra pær. (Sjá Seos. 6230, 6232
6253 Compiled Laws of Dakota 1887.)
Þannig mætti benda á ymislegt fleira,
er sjfnir, liversu rikið getur lilynnt að
kirkjunni og verndað hana og einsliið
gagnstæða, pótt stjórm hennar komi
ríkinu að öðru leyti ekkert við.
Að sumir „beztu menn“ flestra
kirkjufjelaga álíti rjett, að afnema
skattfrelsi kirkjueigna, er að nokkru
leyti rjett, sjerstaklega pegar átt er
við eignir, sem ekki eru beinlínis not-
aðar I [jarlir kirkjurinar, heldurað oins
til fjárgróða. Þetta á sjer sumstaðar
stað. Sjerstaklega er pað kajjólska
kirkjan, eins og liinn heiðraði ritstj.
getur um, sem hjer og hvar á miklar
eigair, er hún græðir stórfje á. En
hjer er ekki um pað að ræða, lieldur
einungis um pær eignir, semnauðsyn-
legar eru til pess, að menn geti komið
saman til guðspjónustu, svo sem
kirkjurnar sjálfar og lóðirnar, sem
pær standa á, sunnudagaskólabús og
fleira pessliáttar. Hvort jjnð skatt-
frelsi, sem lijer er átt við er svo ákaf-
lega ranglátt, vil jeg stuttlega íhuga.
Hjer í N. Dak. hafa eptirfylgj-
andi stofnanir skattfrelsi: Allir æðri
ocr læcrii ríkisskólar ojj- allar aðrar
menntastofnanir (Institutions and Se-
minaries of learning); allar kirkjur eða
hús, sem notuð eru til guðsdjfrkunar;
grafreitir; opinber fátækra heimili,
og allar aðrar stofnanir eða bygging-
ar, sem notaðar eru að eins í guðs-
pakka skyni; akuryrk juskólar og par
til heyrandi land; eldslökkvivjelar og
allur útbúnaður eldslökkvifjeJaga;
allar opinberar bókhlöður, og svo all-
ar byggingar, sem til heyra ríkinu, eða
með öðrum orðum, sem notaðar eru í
parfir almennings og s. frv. Og hvers
vegna eru nú allar [jessar stofnanir
undanpegnar skattaálögum. Auðvit-
að af peirri einföldu ástæðu, að pær
eru allar í parfir almennings. Þær
eiga að vera og eru mannfjelaginu ril
uppbyggingar. Suinar menntandi og
siðandi, aðrar hjálpandi hinum bág-
stöddu og enn aðrar verndandi rjett-
indi og eignir manna. Kirkjan er
hjer, eins og allir sjá, talin með peim
stofnunum, sem álitnar eru nauðsyn-
legar og uppbyggilegar fyrir almenn-
ing. Skattfrelsi peirra er byggt á
alveg sömu ástæðu, og skattfrelsi
skóla og liinna annara stofnana. Það
er byggt á peirri grundvallarreglu, að
pað sje rjett, að lilynna að öllum peim
stofnunum, sem komið er upp einung-
is peim tilgangi, að hafa bætandi
áhrif á mannfjelagið. Hjer er engri
kirkjudeild gert hærra undir liöfði en
annari. Þetta skattftelsi getur jafn-
vel náð til hinna svo nefndu hugsan-
frelsisinanna, svo framarlega sem peir
trúa á nokkrft æfiri verti,' sem p»ir
vilja tilbiðja í par til byggðu liúsi.
Og hvernig í ósköpunum geta pá slík
hlunnindi af ríkisins liálfu verið rang-
lát? Mætti ekki allt eins kalla pað
ranglátt, að veita hinum öðrum stofn-
unum skattfrelsi, af peirri ástæðu, að
pað gætu verið einstöku meiin, sem
hefðu peirra engin afnot, pótt pað
stæði peim jafnt til boða sem öðrum,
og vildu pví ekki taka neinn pátt I
að viðhalda peim?
Þar sem liinn lieiðraði ritst. „H.
& A.“ talar um löghelgi sunnudags-
ins, kemur pað ljóslega fram, að lion-
um er mjög svo ókunnugtum skoðan-
ir hr. S. B. B. viðvíkjandi pví atriði.
Og pví er pað að eins getgáta, að lir.
S. B. B. mundi ekki vilja afnema lög-
helgi sunnudagsins. Jeg kæri mig
ekkert uin að lialda pví fastlega fram,
að svo sje, pótt jeg byggði spurnmgu
mína viðvíkjandi pví eins og hinu
öðru, á lians eigin orðum. Það má
vel vera, að pegar liann íhugar pað
mál betur, sjái hann hversu ótilblyði-
legt og ólieppilegt slíkt væri. En
vissulega eru pó til menn, sem pykir
pað vera ófrelsi, að hafa lögákveðinn
hvildardag. Og pað er ekki nema
eðlilegt að álíta, að peir menn, sem
iðulega vinna á sunnudögum og stæla
aðra upp til pess sanra, vildu gjarnan
megagera pað án pess að fremja laga-
brot. t>ar sem Hkr. og Ö. segirj að
rikisins tilgangur með lögskipuðum
hvíldardegi eigi að vera sá eini, að
tryggja mönntim hvíld og s. frv.,
pá hlytur pað að vera að eins pörsónu-
leg skoðun ritetjórans, pví að lögin
segja, að fyrsti dagur vikunnar sje
settur til síðu til hvíldar og guðsdýrk-
unar (for rest and religious uses).
Og par sein liann (ritst.) talar uin, að
pað sje ekki nema eðlilegt, að ríkið
sekti ekki pá menn, sem fríviljuglega
vinni á .sunnudögum af pví, að trú
peirra bjóði peim að hvíla sig annan
dag vikunnar, pá 1/sir }>að, ekki síður
en aniiað, stakri vanpekking á pvi,
sein liann er að skrifa um, pví nð lög-
belgi sunnudagsins nær alls ekki til
slikra roanna, neina að pví leyti að
peir inega ekki liindra aðra frá pví að
halda sunnud. lielgan. (Sjá Sec. 6243
Compiled Latvs of Dakota 1887).
Hinn háttvirti ritst. ,,H. k A.‘‘
segir á eintim stað I grein sinni: „pað
ætti iriii heiðraði höfundur að vita, að
pað er ávallt e-inkenni hugsanfrelsis-
manna eða fríhyggjenda(Freethinkers)
að peir unna inenntun og iippfræðslu
meir en nokkrir kirkjumenn geta gert.u
(Letur breytingin er mín).
Að segja annað eins og petta, er
hjer um bil pað sama og segja pað
svart, sem áreiðanlega er pó bvítt.
Þessir svonefndu hugsanfrelsismenn
láta mjög mikið yfir pví, bversu peir
sjeu mikið hlynntir mcnntun. Um
pað skal jeg ekkert segja, mjer pykir
ekki nema líklegt, að svo sje. En
hvað vilja peir ieggja inikið 4 sig til
pess, að uppfræða aðra? Hvaða pátt
taka peir I pví, að mennta lieiminn í
sanianburði við kirkjuinenn? IJafa
peir komið upp ótal skólum, bæði lijer
í álfu og annarstaðar, sem venjuleg-
ast standa ekkert á baki ilkisskólum,
eins og kirkjumenn liafa gert? Hafa
peir lagt frarn stórfje, og lagt líf
sitt ótal sifmum I hættu til pess, að
mennta og siða villupjóðir, eins og
kirkjumenn liafa gert? Ef peir leggja
ekki eins mikið á sig, eins og kirkju-
menn, til menntunar pá virðist vera
lítil ástæða til, að slá pví framan i al-
pyðu, að peir sjeu mennirnir, sem
unna menntun en kirkjumenn pvert á
móti. Jeg get ekki betur sjeð en
slíkt sje að slá ryki framan í almenn-
ing. Eptir pví sem jeg hef tekið ept-
ir liinum íslenzku liugsanfrelsismönn-
nm liier, pá get jeg ekki betur sjeð
en að peir vilji fá sem mesta menntun
á sem allra ljettastan máta. E>. e. a.
s. leggja sem allra minnst í sölurnar
sjálfir fá liana (wienntanina) á kostnað
annara.
Hjer meðal Islendinga stendur
nú svo á, að kirkjumenn eru að safna
fje til pess, að koma upp íslenzkri
menntastofnun, sem að dæma eptir
sögn liðinna tíma og öllu útliti, yrði
til pess, að fleiri íslenzk ungmenni
færu að ganga á menntaveginn. Apt-
ur á móti eru mótstöðumenn kristn-
innar, (pessir hugsanfrelsismenu, eins
og ritst. kallar pá) að berjast á móti
sliku fyrirtæki með odd og egg; peim
nægir ekki að vera sjálfir lausir við
alla pá byrði, sem petta fyrirtæki hef-
ur í för íneð sjer, lieldur geta peir
ekki polað, að aðrir leggi nokkuð á
sig fyrir pað. t>eir segja, að petta
sje óparla kostnaður, pví að ríkisskól-
arnir standi opnir fyrir öllum. En
eru peir ekki venjulegast fullir og
kirkjuskólar líka fullir? Hvenær
verða skólar annars of margir, svo
lengi, sem peir hafa eins marga nern-
endur eins og fyrir komast í peim með"
góðu móti? Og ef fleiri ungmenni
fást til að ganga 4 skóla með pvi, að
auka tölu skólanna, er pað pá ekki
pess vert að menn leggi nokkuð á sig
tilpess? Þegar einn skóli er n/byggð-
ur, eru opt fáir nemendur fyrst í stað,
en forstöðumenn skólans gera pá allt,
sem peim er mögulegt, til pess, að
auka tölu nemendanna. Þannig fyll-
ast flestir skólar fyr eða síöar, pví ailt
af er nóg af unglingum út uni allt
land, sein lokkast til að fara á skóla,
Eina hreina Cream Tartar Powder.-Engin amónía; ekkert álún.
Brúkaðá millíónum heimila. Fjörutíu ára á markaðnum