Lögberg - 18.04.1894, Blaðsíða 2

2.
LÓGBERU MIDVIKUDAGINK 18. APRÍL 1894.
JöglurQ.
Ge 6 út af; 148 Prlncess Str., Winnipeg Man
o! The I.ögberg Printing Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, i89o).
Ritstjóri (Editor):
EINAR HJÖRLEIFSSON
Business manager: B, T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smi-augiýsingar í eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orð eða 1 þcrnl.
dáikslengdar; 1 doll. um mánuðinn. A stærri
augiýsingum eöa augi. um leagri tiroa al-
slíttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verSur a8 tii
kynna skrtfleQ* og geta um fyrotrandi bú
stað jaínframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaSsins er:
Tr[E LÓ'CBEHC P^NTINC & PUELISK- GO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
G9ITOK LÖ«KKK«.
P. O. BOX 338. WINNIPEG MAN.
—miðvikudaoiíín 18. ápríl 1894.—
Samkvæm lanoslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Bf
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang'.
tW Eptirleiðis verður hverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenuing fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borganirnar hafa til vor kornið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfllega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandarikjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
1‘. 0. Money Orders, eða poninga í Re
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá
visanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllun.
Inngöngu-skilyrði
í
söfnuði kirkjufjelagsins.
I>að virðist töluvert númer liafa
verið gert út úr framkomu varaforseta
íslenzka kirkjufjelagsins, sjera Frið-
riks J. Bergmanns, á fundi, sem hald-
inn var að Hallson í Norður Dakota í
nóvembermánuði síðastliðið haust, til
þess að endurreisa lúterskan söfnuð,
er f>ar hafði verið, en legið í dái nokk-
urn tíma. Skoðanir manna eru aug-
synilega nokkuð skiptar um f>að eins
og fleira. £>að hafa heyrzt raddir um
f>að, að varaforsetinn hafi synt par of
mikla tilslökun fyrir kirkjufjelagsins
ojr kristninnar hönd. Og aðrir hafa
hrósað happi, og haldið f>ví fram, að
nú væri únítariska hreyfingin meðal
íslendinga hjer vestra farin að bera
svo mikla syuilega ávexti, að jafnvel
sjera Fr. J. Bergmann væri farinn að
snúast.
Á Ilallson-fundi pessum bar pað
við, er vjer skulum nú skýra frá með
f im orðum. Reyndar var sá er petta
ritar eigi viðstaddur á fundinum, og
sigusögnum um, hvað par hafi gerzt,
b ;r eigi alveg saman. En missagnirn-
ar eru eigi meiri en svo, að vjer f>ykj-
u nst geta komizt að sannleikanum
svo nákvam'.ega, að f>að sem vafa-
simt kann að verða stendur ekki á
noinu.
Þegar fundarstörfin voru komin
svo langt, að menn voru farnir að rita
nöfn sin á safnaðarskrána, _ gat einn
fundarmaður pess, að hann væri
h’.ynntur safnaðarmynduninni, en
s igðist hvorki trúa kenningunni um
e’lífa fordæming nje bókstaflegum
innblástri ritningarinnar; ef söfnuður-
in í væri viljugur, að veita sjer við-
töku með peim trúarskorti, f>á væri
hanu fÚ3 á að ganga í söfnuðinn, en
vildu menn pað ekki, kvaðst maður-
iin samt sim áður vilja gjalda fje í
safnaðarins parfir. Þá var pað, að
sjera Friðrik J. Bergmann iýsti yfir
pvi, að ekki væri til f>ess ætlazt, að
menn tryðu bókstaflegum innblástri
ritningarinnar,og viðvíkjandi fordæm-
ingarkenningunni fórust honum orð
eitthvað á f>á leið, að svo framarlega
sem neitunin væri ekki „sett efst á
dagskrá“ — kenningin notuð sem að-
alæsingarefni gegn kristindómnum —
pá væri par ekki að ræða um siíkt
stóratriði, sera aðgreindi pá menn, er
gætu og pá menn er ekki gætu með
rjettu staðið í kristnum söfnuði. Eina
aðalatriðið væri pað, hvort menn tryðu
á friðpæging Krists.
Það er petta svar sjera Friðriks
J. Bergmánns, sein mörgum hefur
pótt töluverðu máli skipta, og meðal
peirra mörgu teijum vjeross. Kirkju-
málin eru óneitanlega slíkt stór-
atriði í lífi Vestur-lslendinga, og pað
er svo pýðingarmikið mál, hverjum
boðið sje inn í kirkjufjelag peirra, og
hverjum sje frá pví bægt, að önnur
eins yfirlysing eins og pessi getur með
engu móti talizt ómerkileg, einkum
par sem allmargir hafa látið sjerskilj-
ast stefnu kirkjufjelagsins á nokkuð
annan veg en hún kemur fram í pess-
ari yfirlýsing varaforsetans. Oss virð-
ist pví, sem ekki væri með öllu ástæðu-
laust að nokkuð væri um hana talað
ópinberlega af fleirum en peim sem
annaðhvort eru óánæ<jðir með hana
fyrir kirkjufjelagsins og kristninnar
hönd, eða pykjast út úr hennifásann-
anir fyrir, að kirkjufjelagið hafi pegar
orðið fyrir pví skakkafalli, að pað sje
farið að láta hreKjast fyrir kenningum
sinna mótstöðumanna, Únítaranna.
Fyrir vorum augum liefði pað verið
eðlilegast, að pær umræður hefðu
komið frá sjálfum leiðtogum kirkju-
fjelagsins, og eptir pví höfum vjer
verið að bíða. En með pví að peir
leiðtogar hafa augsynilega ekki verið
03S sammála I pví efni, og látið sitja
við yfirlysioguna eina, pá minnumst
vjer nú á petta mál.
Og vjer skulum pá leyfa oss að
taka pað fram, að oss virðist pví fara
svo fjarri, að hjer sje um nokkra
stefnubreyting að ræða af kirkjufje-
lagsins hálfu, að os3 hefði rekið i roga-
stanz, ef varaforseti pess hefði komið
öðruvísi fram á Hallson-fundinum en
hann gerði.
Að pví er snertir kenninguna um
bókstaflegan innblástur ritningarinn-
ar, pá hefur sjera Fr. J. Bergmann
sjálfur komizt að orði um hana meðal
annars á pessa leið nokkrum mánuð-
um áður en pessi fundur var haldinn
á Hallson.
„Með pessu er enginn bókstafleg-
ur innblástur ritningarinnar kenndur,
enda höfum vjer aldrei gert pá kenn-
ing að vorri kenning. En mótstöðu-
menn vorir hafa komizt á snoðir um,
að einhvern tíma liafi kenning pessari
verið haldið fram í kirkjunni, og p“SS
vegna hamra peir sífellt á pessari bók-
staflegu ínnblásturs-kenning og leit-
ast við að draga oss til reikningsskap-
ar fyrir hluti, sem vjer höfum aldrei
haldið fram. En peir um pað. Langi
pá til að glíma við skuggann sinn,
metfa peir pað fyrir oss“. (Aldamót,
1893, bls. 22.)
Það liggur víst flestum í augum
uppi, að sá maður. sem svona ritar,
getur ekki vel skoðað trúna á bók-
staflegan innblástur ritningarinnar
skilyrði fyrir inntbku í kristinn söfnuð.
Nokkuð öðru máli er að gegna
um hitt atriðið, kenninguna um eilífa
fordæming, pví að pað er alkunnugt,
að henni hefur mjög ákveðið verið
haldiðá lopti af prestum kirkjufjelags-
ins. En pótt vjer liöfum lesið rneð
nokkurri athygli flest pað er liggur
eptir pá menn á prenti, pá minnumst
vjer pess ekki, að hafa nokkurs staðar
komið auga á pað, að peir teldu játn-
ing pess trúarlærdóms skilyrði fyrir
inntöku í söfnuð. Þeir hafa prásinn-
is haldið pví fram, að pað sje skylda
kennitnanna kirkjunnar, að boða penn-
an lærdóm, pegar honuin sje neitað,
pví að aðalatriðið í hinni kristnu trú
sje í nokkurri liættu hjá hverjum
peim einstaklingi, sem fari að neita
pessum lærdómi. En vitanlega er
petta allt annað en að banna mönn-
um inngöngu í kristinn söfnuð, ef
peir trúa eigi pessu atriði. Því er
eigi óllkt varið með petta, að pví er
oss virðist, og með hin einstöku atriði
hins kristilega siðalærdóms. Prest-
arnir I öllum kirkjudeildum heimsins
telja pað skyldu slna að halda peim
að mönnum. En ef pað væri gert að
skilyrði fyrir inntöku í söfnuð, að
menn lifðu ófrávíkjandi eptii siðgæð-
iskenningum kirkjunnar, pá er liætt
við, að furðu fáir yiðu I söfnuði.
Eptir pvl sem vjer skiljum kirkjuna
— ekki að eins hina íslenzku fulitrúa
hennar hjer á meðal vor, heldur og
alla hina kristnu kirkju, að undan-
teknum tiltölulega fáum ofstækis-
seggjum — pá gengur hún ávallt að
pví vísu, að meiri og minni ófullkom-
leikar sjeu á trú manna, alveg eins
og siðgæði peirra, og I pvi sambandi
leggnr hún áherzlu á pað, að kirkj-
unnar æðsti prestur brjóti ekki hinn
brákaða reyr, nje slökkvi liinn lítt
louanda hörkveik.
Vjer erum pess fullvissir, að hve-
nær sem sú spurning, sem kom upp á
Hallson-fundinum hefði verið lögð
fyrir presta kirkjufjelagsins, pá hefðu
peir svarað henni á líkan hátt, eins
og varaforsetinn gerði pá. Samt sem
áður furðar oss ekkert á pví, að svariö
hefur komið sumum á óvart. Því að
pað leynir sjer ekki, að sutnir menn
hjer vestra eru búnir að lifa sig inn I
mjög svo fráleitar ímyndanir um ó-
frjálslyndi pessa kirkjufjelags. Það
er búið að telja peim trú um, að petta
fjelag leggi einhver dæmalaus, ópol-
andi höpt á ínenn, sem hvergi pekkist
annars staðar I kristninni. Vitaskuld
hefur aldrei verið bent á, I hverju
pessir fjötrar væru fólgnir, heldur
hefur ávallt.verið talað um pá I al-
mennum orðatiltækjum að eins. En
trúgirni sumra manna hefur verið svo
mikil og íhugunin svo lítil — prátt
fyrir allt masið um vísindi og rann-
sóknir — að tekizt hefur með pessum
fortölum að fylla pá ofstæki og
hræðslu og heimsku. Svo standa peir
gapandi og gónandi af undran, pegar
kirkjufjelagið synir frjálslyndi I ein-
hverju ákveðnu máli, og komast að
peirri niðurstöðu, að pað hljóti að
vera að söðla um, pví að pað hafi á-
-reiðanlega verið allt öðruvísi áður.
En vjer, sem höfum leitazt viðað
gera oss grein fyrir framkomu kirkju-
fjelagsins, frá pví pað varð til, og
skilja hana, vjer sem höfum sjeð, að
petta kirkjufjelag er hvorki frjálslynd-
ara nje úfrjálslyndara en prótcstanta
kristnin er almennt, og að engin á-
stæða er til p.ð annast við pví, svo
framarlega sem maður sje ekki mót-
snúinn kristindómnum I heild sinni —
vjer furðum oss ekki á pví, pótt vara-
forseti kirkjufjelagsins hafi I petta
skipti komið fram á sama hátt, sem
fulltrúar flestra annara prótestantiskra
kirhjudeilda mundu hafa gert.
Og oss pykir vænt um, að petta
mál hefur komið upp, pví að vjer ger-
um oss I hugarlund, að pað muni opna
augun á mörgum, sem ekki eru fædd-
ir blindir, fyrir pví að kirkjufjelaginu
hafi verið gert rangt til með pessuin
prjedikunum um ófrjálslyndi pess.
Með pví væri ekki svo lítið unnið.
Það mundi gera umræðurnar um
kirkjumál skynsamlegri og sanngjarn-
ari, alla pá viðureign ánægjulegri og
virðulegri.
Því að I vorum augum er pað
ekki nema virðingarvert að andmæla
kristindóminum, ef maður er sann-
færður um að hann sje til ills, og ef
pau andmæli eru framborin á pann
hátt, setn samboðin eru málefni sann-
leikans. Það eru öll likindi til, að slikt
skerpi skilning manna cg styrki kar-
aktjer manna. En að viðhafa pá að-
ferð, sem hingað til hefur allopt beitt
verið, telja sig bera kristindóminn
svo og svo heitt fyrir brjósti, og ein-
angra út úr lítið og veikt kirkjufje-
lag, sem að öllu stendur á kristileg-
um grundvelli, ofsækja pað með
stöðugum dylgjum um dæmalaust
ófrjálslyndi og aðra ókosti — pað
gerir engan að greindari nje me;ri
manni.
Til ísl. verkamanna.
Nú um nokkurn undanfarinn tíma
hefur átt sjer stað mjög mikil deyfð
og hugsunarleysi meðal Ssl. verka-
manna hjer I bænum um peirra eigið
málefni, verkamannamálefnið. En
jeg vil eigi tala neitt um liðna tím-
ann, en með örfáum orðum langarmig
til að benda yður, landar mínir á yfir-
standandi tíma, einkum á hreyfingar
pær sem orðið hafameðal verkamanna
í bænum, af pví að jeg hef eigi orðið
var við, að íslenzku blöðin hafi flutt
neitt peim viðvikjandi, en tiltölulega
mjög fáir lesa innlendu dagblöðin.
Jeg pykist vita, að mörgum yðar
sje Ijóst orðið, að hjer I bænum hefur
verið mynduð nefnd manna, semkall-
ar sig „The Trades and Labor Coun-
cil of Winnipeg11. Aðal markmið
pessarar nefndar er að vernda rjett
verkamanna, einkum hjer I bænum.
Þessi nefnd var mynduð á pann hátt,
að nokkrar verkamannafjelagsdeildir
tóku sig saman, og boðuðu til almeuns
fundar, og á peiin fundi var sampykkt
að mynda yfirstjórn yfir öllum verka-
mannafjelögum, sem vildu ganga I
samband og hjálpa hvert öðru. Svo
voru kosnir 3 menn úr hverri deild,
sem gekk I sambandið, á deildanna
eigin fundum til pess að eiga sæti I
pessari nefnd. 15 fjelög hafa nú peg-
ar gengið I sambandið. Því er pann
veg liáttað, að hver deild er algerlega
sjálfstæð, samlagast ekki neinu öðru
fjelagi, en borgar sitt tillrg til sam-
bandsins, til pess að fá að verða að-
njótandi peirra hlunninda, sem kynnu
að hljótast af pví. Það sem yfirstjórn
pessi hefur pegar getað komið til leið-
ar, er náttúrlega lítið; pó hefur hún
myndað 3 verkamannafjelög meðal
enskutalandi verkamanna, sem pegar
hafa um 100 meðlimi, og einnig fje-
lagsskap meðal málara og tinsmiða.
Enn má geta pess, að pess hefur verið
farið á leit við bæjarstjórnina, að fá
ókeypis aðgang að bókasafni bæjarins
og er góð von um pað fáist.
Meðan verkamannafjelagsskapur
meðal okkar íslendinora var I nokkru
o
lagi, voru menn mjög óánægðir með,
að ekki væri hægt að fá enskutalandi
menn til pess að mynda fjelagsskap;
menn sögðu pað væri eigi von, að
neitt gagn gæti orðið að pví fyrir ís-
lendinga að vera aðberjastf ettaeina,
og peir misstu smátt og smátt áhuga
fyrir nauðsyn verkamannafjelagsskap-
arins og fjellu í hugsunarleysi og
kæringarleysi fyrir sínum eigin rjett-
indum.
Það er að vísu skiljanlegt, að
menn slái undan, pegar erviðleikarnir
umkringja menn á allar hliðar, en pað
dugir pó eigi ávallt.
Þjer íslenzkir verkamenn I pess-
um bæ, sem stundið almenna vinnu,
og purfið af yðar litla kaupi að fram-
fleyta skylduliði yðar — hafið pjer
eigi opt fundið til pess, hversu pessi
skömmtuðu laun yðar eru ónóg til
pess að mæta, yðar nauðpurftum?
Hafið pjer aldrei fundið til pess,
hversu ósvífnislegri meðferðpjer hafið
opt og tíðum orðið fyriraf hondi verk-
gefanda yðar, bæði með smánarlegum
orðum, og eins tilraun til að útpvæla
yður á allan mögulegan hátt, til pess
að geta sogið sem allra mest út af
kröptum yðar fyrir sem minnsta
borgun?
Eða hafið pjer aldrei fyrir pví
orðið, að purfa að ganga á milli verk-
gefanda til pess að leita eptir vinnu,
og ekki fengið annað en eintóm ónot
og orðið að hverfa niðurlútir heim I
hús ykkar til allslausrar konu og
barna. Ef pjer hafið ekki reynt petta
nú pegar, pá er eigi annað fyrirsjáan-
legt, en að pjer fáið að reyna pað,
svo framarlega sem pjer reynið ekki
að hjálpa yður sjálfir. Það eru lítil
líkindi til að verkgefendur leggi mik-
ið I sölurnar fyrir yður, pegar t. a. m.
bæjarstjórnin gerir allt sitt til pess
að troða ykkur undir fótum sjer.
Hvers megum vjer pá vænta af öðrum?
Og pjer sem hafið hjartað fullt af
glæsilegum tramtíðar vonum í pessu
vonarinnar landi, mætti jeg minna.
yður á, að til pess pær geti ræzt purf-
ið pjer sjálfir að leggja eitthvað í söl-
urnar. Látið pví drauma yðar ekki
verða tómt tál; hrindið frá yður deyfð
og hugsunarleysi en látið vakna lif-
andi áliuga fyrir pörfum tlmans.
Þjer purfið nú eigi lengur að
berja pví við, að eigi fáist hjerlendir
menn til að vera með. Nú blða peir
eptir okkur íslendingum að við kom-
um og verðum með.
Að síðustu bið jeg alla pá sem
sinna vilja slnu málefni, alla pá sem
að einhverju leyti ekki stendur alveg
á sama um framtið verkamanna í bæ
pessum, að koma og vera með, sem
lifandi og starfandi meðlimir.
Vjer höldum fundi annað hvert
laugardagskveld að 507 Jemima Str.
Jón Bíldfell.
HEIMILID.
Aðsendar greinar, frumsamdar og þýdd-
ar, sem eeta heyrt undir „Heimilið‘“
verða teknar með þökkum, sjerstaklega
ef þœr eru um bi/skap, en ekki mega
þær vera mjög langar. Ritið að eins
öðrumegin á blaðið, og sendið nafn yðar
og heimili; vitaskuld verður nafni yðar
haldið leyndu, ef þjer óskið þess. Ut
anáskript utan a þess konar greinum:
Editor „Heimilið“, Lögherg, Box 368
Winnipeg, Man.]
Tjrjáplöntun.
Það fer innan skamms að líða að
peim tíma að pað megi fara að planta
trje. En eins og plöntuvökvinn fer að
brjóta sig nokkru áður en hann fer að
reyna krapt sinn á að að fram-
le ða knappa, blómstur og blöð, eins
á við að vjer lofum trjáplöntunarhug-
myndinni að brjótast ögn I huga vor-
um svo hún á sínum tíma komi fram í
rjettu horfi. Frá pessu sjónarmiði
virðist vel til fallið að benda á fáeinar
frumreglur viðvíkjandi trjáplöntun-
inni. Það má ganga út frá pví sem
ómótmælanlegum sannleik, hvar sem
um nýtt land er að ræða, að pað, að
hugsa til að rækta trje án tveggja
ára undirbúnings og ræktunar á jarð-
veginum að minnsta kosti, sje al-
veg pyðingarlaust. Það er engin
möguleg undantekning frá pví skil-
yrði, og sá sem ekki vill taka pað til
greina, má eins vel gefa upp alla
hugsun um trjáplöntun. Þetta er
hin fyrsta og nauðsynlega regla, og
næst henni er sú að láta jarðveginn
vera hreinan og illgresislausan til að
byrja með, og pannig umbúinn, að
hægt sje að vernda hann frá öðrum
eins skaðsemdar jurtum eins og til
dæmis ,,couch“-grasi. í pví skyni er
bezt að planta trjen í_ löngum röðum,
og láta jörðina vera vel ræktaða fyrir
utan yztu röð trjánna. Sjeu trjen
plöntuð í hreinum jarðvegi og svo
ræktaðar kartöflur í svo sem 9 feta
breiðu belti kring um trjen, pá munu
pau innan fárra ára verða afbragð og
yndi, par sem aptur, ef petta væri
vanrækt, að pau yrðu oss að eins til
angurs og ergelsis.
Maple-trje eru bezt til að byrja
með,og pað stendur hjer um bil á sarna,
hvort sáð er til peirra nyju, góðu fræi,
eða priggja ára gamlar plöntur er gróð
ursettar. Þeir sem hafa afskamtaðan
tíma, og ekki mikla kunnáttu I pví
efni, gerðu má ske rjettast í að sá
fræinu, ef peir að eins gæta pess, eins
og áður var sagt, að hafa jarðveginn
hreinan. Sex fet skal hafa milli hvers
trjes I röðinni, og pað purfa I pað
minnsta sex raðir til að mynda skóg-
arbelti sem skyli væri að. Og menn
ættu að hafa I huga að planta pannig
kringum ailan búgarðinn á sínum
tíma, en byrja par sem cr veðursam-
ast. Með hyggilegri kostgæfni og
atorku, geta menn pannig á fjórum
árum fengið veðurskyli kringum
hverja bújörð I Manitoba, sem nú
stendur á bersvæði. En pað má ekki
kasta til pess höndunum nje hætta f
miðju kafi, sem svo opt hefur átt sjer
stað. Það er alveg undrunarvert,
hvað „maples“ sjerstaklega vex vel f
vel undirbúnum jarðvegi. Mggja
ára vöxtur er 6 feta hátt veðurskyli
og fárra daga verk árlega mun I 4 til
5 árum umkringja bújörðina með
tskógarhvelfingu, sem með fegurð
sinni gefur henni nytt útlit. Fyrir
hvern pann, sem nokkuð er annt um
heim'li sitt, er pað sannarloga til
vinnandi að planta par skóg, pví hag-
urinn er meiri en tilkostnaðurinn.
Hver sá bóndi, sem á eða leigir
dálítinn garð, ætti að hafa par ofur-
lítinn blett undur jarðberjum, pví pað
mundi verða konunni og börnunum
til ánægju. Það purfa 100 til 200
plöntur til að mynda snoturt beð
handa lítilli fjölskyldu, og með pvl að
planta bæði pær sortir sem vaxa
snemma, og pær sem vaxa seint, geta
pau staðið yfir pó nokkurn tíma. Þeg-
ar menn einu sinni hafa eignazt dá*