Lögberg - 05.05.1894, Síða 2

2.
LÖGBEBG LAUGARGAGJNN 5. MAÍ 1894.
JJögberg.
tíehð út að 148 Princess Str., Winnipeg Man
ol Thc Lögberg Printing ör Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, i89o).
Ritstjóri (Editor);
EINAR HJÖRLEIFSSON
Business manager: J9, T. BJORNSON.
AUGLYSINGAR: Smí-auglýsingar 1 eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orð eða 1 þuml,
dálkslengdar; I doll. um mánuðinn. Á stærri
auglýsingum eða augl. um lengri tíma af
sláttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verður að tii
kynna tkrtf.cga og geta um fyrverandi bá
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE LÓCBEHG PRINTINC & PUBLISH- CO
P. O. Box 368, Winnipeg, Man
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EDITOR LÖCBER6.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN
— X.AUGAKDAQINN
maí 1894. —
jy Samkvæm tanaslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann
skuldlaue, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við blað
ið flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er þaö fyrir dómstól
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgangf.
Eptirleiðis verður hverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi
hvort sem borganirnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn
ingar eptir hæfilega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
burgun fyrir blaðið. — Sendið borgun
P. 0. Honey Orders, eða peninga í Iie
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllun.
t>að er gott og skemmtilegt kapp-
ræðuefni, sem landar vorir hafa valið
sjer á samkomu, sem nylega var hald
in að Eyford, N. D., eins og skyit er
frá í frjettagrein á iíðrum stað hjer í
blaðinu: „Ber Vestur íslendingum
framar að styrkja hina fyrirhuguðu
skólastofnun hjer, en hinn fyrirhug
aða háskóla á íslandi?4 Um pað má
vitanlega margt skynsamlegt segja
frá báðum hliðum. Vitaskuld getum
vjer ekki neitað því, að oss virðist
f>að liggja í augum uppi,að pað gagn
sem Vestwr-íslendingar ættu að liafa
af fslenzkri skólastofnun hjer I landi
hljóti að verða beinna, og almenningi
manna skiljanlegra og ápreifanlegra
En jafnframt má ekki gleyma því, að
meðan tunga vor og pjóðerni helzt
við hjer vestanhafs, hefur menntunar-
ástandið á ættjörð vorri óendanlega
mikla pyðingu fyrir oss; og naumast
verður því neitað, að ef háskóli kæm-
ist upp f>ar heima, mundi í honum
felast hið mesta menntunarafl landsins,
Vjer láum engum,sem annt er um vest-
se ur-fslenzku skólastofnunina og aflitlu
hefur að miðla.pótt hann láti háskóla-
stofnunina sitja á hakanum. En peir
sem með engu móti vilja rjetta fyrir
hugaða skólanum hjer neina bjálpar-
hönd ættu sannarlega að syna pá rögg
af sjer, að láta háskólastofnunina njóta
góðs af þeirri góðvi’.d, sem vestur-ís-
lenzka skólanum auðnast ekki að
verða aðnjótandi.
Hvað líður skólamáli kirkjufje-
lagsins íslenzka? Væri ekki ástæða
til f>ess fyrir kirkjufjelagið að fara að
hugsa alvarlega um, hvort ekki muni
tiltækilegt fyrir f>að að fara að byrja
á skóla sínum, f>ótt í smáum stíl yrði?
Vjer hyggjum svo vera, og vjer gæt'
ura bezt trúað f>ví, að væri f>að mál
hugsað vandlega, J>á mundi niður-
staðan verða sú hjá vinum skóla-
málsins, að mjög áríðandi sje að byrja
sem fyrst, og allur dráttur sje allvið-
sjárverður. Vitaskuld væri lítið til
fyrir hendi til að byrja með, t. d. að
hausti. En er ekki hætt við, að frem
ur lítið verði um framlögur almenn-
ings, meðan um engar framkvæmdir
er að ræða? I>að hefur veiið reynt
að spilla fyrir skólamálinu hvað mest
með J>ví að telja mönnum trú um, að
ekkert verði úr J>ví, og reyndin verði
sú, að skólasamskotunum verði varið
til allt annars. Vjer vitum ekki,
hve vel eða illa kann að hafa tekizt
að koma f>ví inn í menn, en víst erum
f>ið, aðekki verður f>eim mótbárum
svarað á annan hátt betur en með f>ví
að taka til starfa. Og að pvl er J>að
snertir, að lítið fje sje fyiir hendi, pá
má að minnsta kosti segja f>etla, að
ekki var pað meira sumarið 1890, f>eg-
ar ákvarðað var að byrja innan fárra
mánaða. Og þá mæltist sú ákvörð-
ud svo vel fyrir, að hún fjekk sterkt
og eindregið fylgi allra vestur-íslenzku
blaðanna. Aðalmunurinn á pví, hvern-
ig kirkjufjelagið átti aðstöðu pá með
sína skólabyrjun, og hvernig pað á
aðstöðu nú, er í raun og veru í f>ví
fólginn, að pað hefur nú meiri kröpt
um á að skipa. I>að hefði verið bj'rj-
að á skólanum haustið 1890, ef veik-
indi sjera Jóns Bjarnasonar hefðu pá
ekki komið fyrir, og vjer minnumst
pess ekki, að Vestur-íslendingar hafi
verið betur sammála um neitt, en pá
byrjunar-tilraun, ef hún hefði getað
lekizt. Hafi Vestur Islendingum ekki
skjátlazt pá með öllu, pá virðist oss
vit í að byrja í haust, svo framarlega
sem ekki koma nú nein óvænt óhöpp
fyrir. Að minnsta kosti ættu menn
að hugleiða petta fram að næsta
kirkjupingi og ræða pað par vand-
lega.
Commerc’al segir: „Ottawa-
stjórnin hefur nú loksins lyst yfir
peim ásetningi sínum, að gera ekkert
við Rauðá. Manitoba-mönnum yfir
höfuð og Winnipeg mönnum sjerstak-
lega mun pykja mikið fyrir pví.
t>etta er sannarlega mjög p/ðing
armikið verk, og athygli stjórnarinnar
pví viðvíkjandi hefur svo lengi
verið haldið vakandi, að peim sem
annt er um pað eru farnir að
missa vonina. Nokkrum sinnum hefur
stjórnin látið sem hún ætlaði að fara
að gera ettthvað í pessu efni, og ald-
rei hefur svo úr neinu orðið. í síð-
ustu viku tók einn ráðherrann pað
fram alveg afdráttarlaust, að stjórnin
ætlaði sjer alls ekki að gera neitt í
>á átt að fara að fást við petta verk,
hvorki að pví er snerti undirbúning
undir pað nje verkið sjálft. I>egar
Hon. Mr. Ouimet var að svara Mr.
Maitin í pinginu í síðustu viku, tók
hann upp gömlu staðhæfingarnar um
>að, að verkfræðingum kæmi ekki
saman um kostnaðinn, sem allt af cru
notaðar sem afsökun fyrir pvl að gera
ekkert. „I>egar stjórnin er orðin viss
utn, hvað pað kostar“, sagði hann,
,og hefur fje til pess, pá mun hún
taka pað til alvarlegrar íhugunar“. í
>essu felst lítil von fyrir pá sem von-
að hafa, að eitthvað yrði gert að gagni
innan skamms. Stjórnin ætlar aug-
s/nilega ekki að aíla sjer vissu um
kostnaðinn, annars hefði bún pegar
fyrir löngu látið gera nákvæmar mæl-
ingar. Manitoba verður vafalaust
enn að bíða óákveðinn tíma eptir pví,
að byrjað verði á pessu pýðingar-
mikla verki“. t>að hefði mátt bæta
>yí við pessar hugleiðingar blaðsins
Commercial, hvenær pað er, sem
stjórnin hefur látið sem hún ætlaði að
fara að gera eitthvað við Rauðár-
strengina. I>að hefur sem sje ævinn-
lega atvikazt svo, að pegar kosningar
til Ottawapingsins hafa verið að fara
fram lijer vestra, pá hefur viðgerðin
skyndilega orðið henniallmikið áhuga-
ál, Og allt af hafa pingmannaefni
hennar haft meira og minna ákveðin
loforð að bjóða. Loforðin, sem reynt
hefur verið að smyrja Ny-íslendinga
með, eru pegar fyrir löngu að orðtaki
höfð. Og síðast I haust, pegar kosn-
ingin til Ottawa pingsins fór fram hjer
í bænum, lagði pingmannsefni stjórn-
arinnar allmikla áherzlu á J>að, að hann
hefði ástæðu til að ætla, að stjórnin
ætlaði að taka petta parfaverk að sjer,
að minnsta kosti svo framarlega, sem
Winnipegbær Ijetti eitthvað undir
með pað. Og nú reynist, að stjórnin
hefur ekki einu sinni í huga, að fá að
vita, hve mikill eða lítill kostnaður-
inn við verkið kann að verða.
Bsndaríkin eru orðlögð fyrir
margt, par á meðal fyrir sínar miklu
járnbrautir. I>að er pví ekki víst, að
menn hafi almennt gert sjer pað ljÓ3t
að að tiltölu við fólksfjölda er Canada
meira járnbrautaland en Bandaríkin
Við lok ársins 1893 voru í Bandaríkj
unum 145,869 mílur af járnbrautum
sem vagnlestir fóru eptir, en í Canada
17,332 mílur. Til pess að jafnast við
Canada að pví er járnbrautir snertir,
tiltölulega við fólksfjölda, hefðu
Bandaríkin purft að hafa 35,000 járn
brautarmílum meira en pau höfðu við
lok siðasta ársins. Síðastliðið ár
lengdust Bandaríkja-járnbrautirnar
um 2,630. mílur, tæpa 2 af hndr., en
Canada-járnbrautirnar lengdust um
1,704, 13 af hndr.
Svar til G. E., Glcnboro P.O
I>rátt fyrir pað, að herra E. G,
hefur gerzt andmælismaður minn út
af hveitiyrkjunni, er jeg glaður yfir
pví að sækja vel að honum með svör
mín, pví pegar liann hefur litið yfi
allt sköpunarverk sitt í 30. tölablaði
Lögbergs p. á., kemurað honum hlát-
ur mikill yfir sínu aðdáanlega!? hugs
unar-og skilnings-afli, enda mun svo
sannarlega leitun á mönnum er sjfni
jafn-stórkostlegan kjark og hrein-
skilni til pess að opinbera pjóð sinni
jafn-hlægilega yfirburði yfir alla aðra
íslendinga, sem komið hafa fram á rit-
völlinn, og tel jeg víst að íylgijiskar
hans muni tryggari en svo, að peir
láti hann rembast aleinan við pann
stóra hlátur, án pess að taka undir
með honum. Jeg ann honum vel á-
nægjunnar af peim ljetti; peir menn
geta naumast verið svo margir eða
merkir fyrir hugsun og skilning, að
pað geti valdið nokkrum manni
hinnar allra minnstu hryggðar.
E. G, er drjúgur yfir peirri knrt-
eisi, sem hann hefur sjfnt mjer með
pví að verða fyrstur til að tala við
mig um „Ástandið I Argyle byggð
en pað er hvorttveggja, að E. G. var
ekki sá fyrsti, tveir aðrir menn voru
búnir að minnast skýrslu minnar á
undan honum í Hkr. og Lögb. pótt á
allt annan hátt væri, og svo liitt,
sá greinarhöfundur, sem spillir rúmi í
litlu blaði, sem almenningi er eins
kært eins og Lögberg,með marklausu
bulli, hver helzt sem hann er, hann
getur naumast búizt við pakkarávarpi
fyrir pað eina, að hann bullaði með
kurteisi. t>ar á móti get jeg vel gef-
ið E. G. viðurkenningu fyrir annað,
sem jeg tel sanna kurteisi, og pað er
skilningur hans á orðunum: „skoðana-
bræður“ og „fylgifiskar“. Hann er
að tala um mig og segir:------„lanS"
ar mig til að sannfæra hann og hans
mörgu skoðanabræður“ — „fylgifisk-
ar I pessu sambandi skakkt.“
Hann hefur alveg rjett fyiir sjer
pví, að pegar talað er um' menn,
sem hafa sjálfstæða hugsun og skiln-
ing, pá á vel við að nefna pá skoðana-
bræður, „fylgifiskar í pví sambandi
skakkt,“ en aptur pegar um enga
hugsun eða skilning er að ræða, á ef
til vill betur við að nefna pá fylgi-
fiika, pví, pótt skömm sje frá að segja
pi voru slíkir menn nefndir porsk-
hiusar heima á íslandi, og pað er pað
sem höf. rámar í. Þetta kalla jeg
kurteisi, að játa höfuðatriðinu, sem
ágreiningur okkar er út af risinn; pað
er játning, sem hlytur að liafa kostað
andmælismann minn mikla áreynslu,
hafi hann annars skilið pað sem hann
var að segja.
Á eptir pessari játningu fer höf.
að klóra ofan í útgjaldapósta sína,
skuldareplirstöðvar, skatt af landinu,
vegabótagjald, vexti af liálfu verði
hesta og verkfæra, groceries, föt, skó-
leður, vexti af peningaláni. Jeg hefi
ekki neitað J>ví og geri pað heldur
ekki enn, að einhverjar uppbæðir af
öllum pessum útgjöldum eigi sjer
stað hjá all-flestum bændum en pví
held jeg fram, að pau rýri ekki hið
allra minnsta arð hveitiyrkjunnar; en
auðvitað borgar bóndinn j>að sem
hann getur af pessum útgjöldum með
arðinum af peim búskapargreinum,
sem hann stundar, og rjfrir pað pann-
ig tekjur bóndans af búihans yfir
höfuð að tala. Mjer pykir næsta
undarlegt, ef petta getur ekki verið
skilj anlegt öllum mönnum, og meira
að segja, mjer liggur við að ætla E
G. svo mikinn skilnig, ef hann annars
vill leggja pann kross á sig að liugsa
um málefnið.
t>á minnist E. G. á konu og
börn, sem áttu ekki svo lítinn pátt í
hveifiyrkjukostnaðinum. Jeg hef
hreint ekki efast um,að höf. væri full
„skikkanlegur“ til pess að eiga börn
með konunni sinni; pvert á móti álít
jeg hann hafi synt „lofsverðau áhuga“
í hjúskaparstöðunni og alveg sam-
kvæmt sínum „siðferðislega rjetti,“
en að telja svo blessuð börnin meðal
illgresis, sem vex ihnan um hveitið og
rjfri uppskeruna, pað finnst mjer ó-
polandi hugsunarvilla. Vitaskuld
„valda börnin kostnaði“ meðan pau
eru í ómegð, en sá kostnaður hvílir á
föðurnum, en ekki á neinni sjerstakri
atvinnugrein; pau liafa engin áhrif t.
d. á kos^naðinn við framleiðslu hveit-
isins, vöxtinn á pvi eða markaðs
verðið.
í>á er hveitimölun. Hún kemur
ekkert minni sk/rslu við, en í hverju
helzt skyni, sem E. G. hefur samið
reikniug sinn yfir livcitiyrkju kostn
aðinn, pá er alveg rangt að tilfæra
hveitimölun með sínu fulla verði, án
pess að færa til inntektar pað sem úr
hveitinu gengur, sem aldrei er minna
en J partur af vigtinni og er ágætt
fóður fyrir hvaða skepnutegund sem
er. I>eir fjölskyldumenn, sem enga
hveitiyrkju stunda, telja sjer mikinn
ávinning við J>að að kaupa ómalað
hveiti og fá pað sjálfir malað í sain
anburði við að kaupa pað malað.
Um læknishjálp og meðul og
syndagjöld mannsins, dauðann, ætla
jeg lítið að segja; pví atriði er ekki
svarandi í sambandi við arðinn af
hveitiyrkjunni, af pví að, eins og öll-
um mönnum hlytur að vera skiljan-
legt, að fyrir peim liggi eitt sinn að
deyja, eins ljóst vona jeg að peim
sje pað, að jeg múni ætla lifaúdi
mönnum og heilbtigðuin, en ekki
sjúkum eða dauðum mönnum að vinna
að hveitiyrkjunni. Og jafnvel pótt
E. G. og hans fylgifiskar hefðu ekki
haft nógu sterka likamsbyggingu til
pess að „standa á öndinni af ópolin-
mæði eptir að fá úrlausn á ráðgát-
unni,“ livað 80 sinnum einn gerir
mikla upphæð og hvað 80 sinnum 50
cent gerir inarga dollara, pá snertir
pað ekkert arð hveitiyrkjunnar yfir
liöfuð að tala; að eins eru pessir menn
feldir úr sögunni, pað er ekkert tillit
tekið til peirra, af pví að pað er ekki
einhlítt að maðurinn, sem hveitirækt-
ina stundar, hafi lieilsu og líf; hann
parf í öllu falli að vera gæddur pvi
viti og peim skilning að liann, án
mikilla erfiðleika og án pess að standa
mjög lengi á öndinni, geti leyst ráð-
gátu peirra E. G. og fjelaga.
E. G. heldur pví fram, að allur
framannefndur kostnaður sje „ymist
skilyrði fyrir hveitiræktun eða sem
stafar af henni og hlytur hún pví að
borga hann,“ og I pessu einu liggur
r misskilnino’urlians. Hann sem-
o
ur reikning með útgjaldapóstum, sem
hann annaðhvort „grípur úr lausu
lopti“ eða sem hafa sínar ákveðnu
upphæðir hjá einstökum manni, og
>ví líka reikninga gæti hann verið
að semja í pað óendanlega, eða eins
lengi og hann gæti hugsað sjer nyjar
tölur og nyja útgjaldapósta, en biridi
liann sig við efnahag hjá vissum
manni, pyrfti hann að semja sjerstak-
au reikning fyrir hvern einasta bónda
sem hveitirækt stundar, Jiar.sem parf-
irnar og efnaistandið er eins og peir
eru margir til.
Jeg held pví fram, að efnaástand
mannsins, sem hveitiyrkjuna stundar,
hafi alls engin áhrif á arðinn af henni,
en E. G. segir: „Þetta er skakkt, pví
ef bóndinn er skuldlaus, parf hann
ekki að borga vöxtu, og útgjöld hans
verða pví minni.“ Þetta svar hans
er alveg sama eðlis eins og að segja
við daglaunamanninn: af pvf að pú
ert skuldugur, er ekki rjett að gefa
>jer meira í kaup en 50 cent, par sem
mjer væri kært að gefa pjer $1,25 ef
J>ú værir skuldlaus.
Það var óparfi fyrir höf. að taka
iðrun fyrir einstakar reikningsvillur,
sem hann kallar svo, par sem hver
einasti góðfús lesari áttar sig á villu
og vanpekkingu hans á málefninu í
öllum greinum.
Höf. segir að jeg fari tvlvegis
með ósannindi, par sem jeg I skyrslu
minni segist binda nig við „eins
manns reynslu“ en í svarinu til sín
„eigin reynslu“. Flestar kápur fara
höf. eins, pegar til skilningsins kem-
ur, eða hvort af tvennu geta heitið ó-
sannindi, pað að opinbera ekki nafn
sitt, eða að opinbera pað, pví jeg
vona pað skiljist, að mín eigin sögn
„einn maður“ getur átt við mig eins
og hvern annan I pví sambandi, sem
pað var viðhaft. Þetta er sama yfir-
sjónin, eða eins og höf. nefnir pað
Ó3annindin, eins og hann sjálfur brúk-
ar í pessum ritstælum sínum, að rita
E. G. í staðinn fyrir Erlendur Gísla-
son.
Hin ósannindin eru, „að flestir
bændur sái með drill.“ Af 14 sáð-
vjelum, sem jeg pekki hjer í austur
parti byggðarinnar, eru 12 með drill
en 2 broadcast, og að pví sem mjer er
sagt, og mjög líklegt er, munu sáð-
vjelar að llku hlutfalli I vesturpaiti
byggðarinnar.
Það s/nir bezt af hvaða hvötum
höf. hefur farið að gera athugasemdir
við skyrslu mína, að hann efast um að
17. liður reikningsins (leiga af hesta-
pari og jarðyrkjuverkf.) hafi nokkur
verið til, sá eini póstur sem krafði
hugsunar og skilnings til pess að
komast eptir leiguhæðinni af hverri
tegund fyrir sig, og eptir pví að
dæma, hlytur að standamjög tæpt, að
nokkur maður geti búizt við, að E. G.
hafi ritað útásetningar sínar með ó-
hlutdrægni og sannleiksást, ekki sfzt
pegar hann ofan á allt annað hugsun-
arlaust bull skilur við greinina með
pví dauðas hugsunarleysi, er hann
segir að jeg ætli manninum 23 ár til
pess að eignast liestapar og verkfæri,
en liefur pó fyrir sjer I næstu Hnum
ársleigu pá, sem jeg ætla búandanum
fyrir brúkunina, alls $Í36, og ef hann
kann að margfalda eins vel og honum
lukkaðist að leggja saman árin (sem
jeg ætlaði verkfærunum að endast)
7, 6 og 10, pá gat hann pó sjeð
að eptir 23 ár var leigan orðin
3,128 dollarar og að pað mundi vera
heldur rífleg borgun fyrir eitt hesta-
par og ein garðyrkjuverkfæri. Það
kostaði mjög litla hugsun og pví
minna ómak að leggja saman verð
hesta og verkfæra (pað er $850.) og
skipta svo peirri upphæð með ársleig-
unni, $136, en svo purfti dálítinn skiln-
ing til pess að átta sig á pví, að pað
sem út kom, nl. O^, er sú áratala sem
>arf til pess að pessi kostnaður sje I
einni heild búinn að borgast, ef að
eins 12 bush. gefast af ekru árl. og
50 cts. bush. en 80 ekr. undir hvgiti.
Með pennan mælikvarða fyrir framan
mig, sem sje 80 ekrur, 12 bush. af
ekru og 50 cts. segi jeg „að hvert pað
búshel, sem erfram yfir 12 af ekrunni
gefi bóndanum um $35 í hreinann
gróða“ auðvitað að frádr. kostnaði.
Þetta kallar E. G. „makalausa speki,
og standa menn hjer á öndinni af ó-
>olinmæði eptir að fá úrlausn á pess-
ari ráðgátu“. Og svo rekur hann upp
stóra hláturinn yfir sínum „maka-
Veitt
Hædstu verdl. a heimssyningunni.
Dlt
vm
w CREAM
BAKINfi
P0WDER
HIÐ BEZT TILBÚNA.
Óblönduð vínberja Cream of Tartar
Powder. Ekkert álún, ammonis cða
önnur óholl efni.
40 ára reynzlu.