Lögberg - 19.09.1894, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. MIDVIKUDACINK 19. SEPTEMBER 1894.
JJögbcrg.
lienS út aC 148 Princess Str., Winnípcg Man
ol The /.öítheriz Printinf ár Pubtuhrns; Co'y.
(Incorporated May 27, l89oj.
Ritstjóri (Editor):
EINAR HföRLEIFSSON
Btisitass RtNtstt: B, T. BJORNSON.
AUGLÝSINOAR: Smá-augtýsingar I eitt
jkipti 25 cts. fyrir 30 orö e8a 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuöinn. A stærn
auglýsingum eða augl. um lengri tima af*
sláttur eptir samningi.___________
3ÚSTAD A-SKIPTI kaupenda veröur aö til
kynna skrt/lega og geta um fyrverandi bú
staö jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsinj er:
THE LÓCBEHC PHSNTIHC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
U rANÁSKRIFT til RÍrsTJORAN'S er:
FiDTTOR LÖtrBEfiC.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
eruiD pjitlfir samdóma skoðununum
í trreinurn f>eim er 03S berast f>anniw.
Það f>arf naumast að taka f>að fram,
«ð vjer munum leitast við að beita
hinu sama frjúlslyndi við menn af öðr-
um j>ólitiskum fiokkum Bandaríkj-
anna, ef f>eim f>ykir ástseða til að leita
til vor líkt og f>essum repúblíkanska
landa voruni hefnr pótt. En samtvon-
urn vjer, að peir bafi pað hugfast, að
rfimið í Lögbergi er f>ví miður æði
takmarkað.
_ miðvikuoroinn 19. SKPT. 1894.—
py Samkvæm iapr.alögum er uppsogn
kaupamfa á blaði ogild, nema hann sé
gkuldlaus, þegar hana segir upp. — E
kaupandi, sem er í skuld við bUð-
ið flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, t>á er þaö fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fytir prett-
vlsum tilgang’.
HT Eptirleiöis verður hverjuin þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi.
hvort sem borganirnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hát.t. Ef meun fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hælilega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
_ Bandarikjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun
F. 0. Money Orders, eða peninga í Be
gútered Letter. Sendið oss ekki bankaá
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
íyrir innköllun.
í flestum blöðum pessa fylkis
standa um þessar mnndir yfir allmikl-
ar umræður út af þeirri kcnnslu, sem
mönnum er veitt á kostnað hins opin-
bera, eptir að peir hafa lokið námi á
alpýðuskólunum, kennslu, sem á að
bfia menn undir ákveðna stöðu í lífinu.
Flestir virðast vera henni mótfallnir
__vitnskuld ekki kennslunni sjálfri,
heldur f>ví, að allur almenningur sje
látinn kosta liana. Peir líta svo á, og
virðast óneitarilega hafa æði mikið til
sins máls, sem pað opinbera eicri að
eins að leggja til tilsögn í þeim und-
irbfiningsfræðum, sem öllum stjettum
irianna sjeu ætluð. En að pví liggi
ekki roeiri skylda á herðum með að
gera einstaka menn að „lærðum“
mönnum, heldur en að gera aðra að
smiðum, skipstjórum, verkfræðingum,
eða koma peim inn 1 hverja aðra
lifsstöðu, er peir kynnu að æskja ept-
jr-_ pað var einu sinni notað sem
ástæða gegn hinum fyrirhugaða is-
len/.ka skóla, að hjer mundi innan
skamms koma upp háskóli, kostaður
af fylkinu að öllu leyti, og par mundi
mega fá komið á kennslu í peim fræði-
greinum, er haldaættu við og útbreiða
hjer i landinu þekkingu á tUDgu, bók-
menntum og sögu pjóðar vorrar. Ept-
ir peim blaða-umræðum, sem vjer
höfum pegar getið um, eru ekki efni-
legar horfumar með að slíkur háskóli
og slík islenzku kennsla verði mikið
annað en draumórar íyrst um sinn.
I>ær eru sannarlega íhugunar-
verðar viðtökurnar, sem Mr. Laurier
hcfur fengið í ferð sinni um vestur
Canada, pegar pær eru bornar saman
við viðtökujnar, sem peir Ottawa-ráð
herrarnir Mr. Foster og Mr. Angers
fengu hjer vestra fyrir einu ári. Mr
Laurier er að eins leiðtogi stjórnar-
andstæðinganna, eins og kunnugt er,
ocr hefur pví engin völd. Samt sem
áður hefur bonnm verið'tekið með
hinum mesta fögnuði og sóma, hvar
sem hann hefur komið. Fólk hefur
íKkkzt að honum til pess að heyra
ræður hans, svo að víðast hvar mun
hafa verið meira en húsfyllir, pegar
hann hefur talað yfir almenningi. Og
hinir og aðrir hafa jafnvel verið að
bera upp við hann vandkvæði sín,
sem peir æitu vitanlega að snúa sjer
með til Ottawastjórnarinnar, eins
og t. d. kapólskir menn í Winni
peg, sem afsökuðu sig með pvl, að
peir hefðu enga trú á stjórninni 5
sínu vandamáli — og eru pó æva-
gamlir og eindregnir íhaldsmenn
sumir peirra, t. d. framsögumaður
sendinefndar peirrar er hitti Mr. Lau
rier að máli. — E>að var heldur minna
um dýrðir í fyrra, peg ar peir voru
hjer á ferðinni Ottavvaráðherrarnir,
sem vjer höfum nefnt. Og var pað
pó ekki'fyrir pað, að peir menn sjeu
neinar liðleskjur. Mr. Foster stend
ur Sir John Thompson næstur í apt-
urhaldsflokknum, hefur mikla reyn3lu
sem fjármálaráðherra og er jirýðilega
vel máli farinn. Og Mr. Angers hafði
pá nýlega unnið sinn mikla sigur yfir
Mercier, og bar pví meira á honum
um pær mundir en ella. Báðir pess
ir menn voru meðal hinna allra helzta
í ráðaneyti, sem mikinn meiri hluta
hafði í pinginu, og rjeð pví lögum og
lofum 1 landinu. En pað stendur
víst flestum fyrir minni, hve kulda-
legar viðtökurnar voru,sem peirfengu
hjer vestra. í>að voru ekki mikil
vandræði að komast fyrir í salnum
hjer í bænum, par sem peir lijeldu
ræður sínar, en pað pótti örðugra að
haldast við I salnum undir ræðunum
fyrir kuldanum, sem par var inni. Og
pað ljek orð á pví, að bændurnir úti
u m landið hefðu sumsiaðar orðið svo
berorðir að ráðherrarnir hefðu misst
stillinguna. t>að leikur pannig lítill
vafi á, hvorir flokksforingjarnir muni
vera vinsælli meðal almennings í
vestur-Canada sem stendur. Og pótt
aldrei nema tveir Ottavvaráðherrarnir
sjeu væntanlegir innan skamms til
pe.ss að reyna að vega nokkuð upp
móti Laurier, má víst óhætt ganga að
pví vísu, að hugir m'anna hjer vestra
breytast ekki til muna fyrir næstu
Dominionkosningar. E>eir eru búnir
að fá nóg í bráðina af tollverndinni
og öðru ráðlagi apturhaldsflokksins.
Einn af hinum repúblíkönsku
vinum voruin I Bandaríkjunum hefur
sent oss ræðu pá eptir Knute Nelson,
Minnesota rikisstjórann, sem upphafið
er prentað af í pýðingu í pessu blaði
llæðan er nokkuð löng fyrir blað vort,
en vjer höfum samt ekki viljað synja
henni npptöku, með pví að hún er
einkar fróðleg, ogsvohefur pað ávallt
verið löngun vor að geta gefið lesend
um vorum í Bandaríkjunum kost á að
ræða sín mál í hlaði voru, eða fá par
prentað pað sem peir telja árfðandi
fyrir almenning að fá að sjá. Vjer
höfum ávallt gert pað, og gerum pað
nú, án hliðsjónar af pví, hvort vjer
pessir umi>ótamenn fyrst og fremst
að irera uienn hrædda o<í koma inn
fijá mönnum tortryggni, spana hverja
stjettina nj>p móti annari, fátæka
menn móti auð'nönnutn, auðvaldið
gegn verkamönnunum, og umfram
allt að koma peirri liugmynd iun hjá
bændum, að peim sje ýmiskonar ó
rjettur ger af öðrum stjettum manna,
einkum af peiin sem safnað hafa ó-
venjulega miklum auðæfum. Sum-
part er pví haldið frarn afdráttar-
laust, sumpart er gefinn í skyn
grunur uin pað, að öll vor löggjöf
sje til orðin í pví skyni að kúga
hændur og auðga alla aðra á peirra
kostnað. Menn gerasjerí hugarlund
að allar aðrar stjettir _hafi gert sam-
tök úm að fjefletta bóndann. Hann
er stjúpbarn mannfjelagsins og allt
af settur hjá; en út úr honum kúga
menn skatta takmark alaust. E>ví er
haldið fram, að pótt allar aúrar stjett-
ir hafi auðgazt meira og minna, pá
hafi alls ekki verið um efnalega fram-
för að ræða hjá bóndanum á sama
tíma, en par á móti sje hann allt af
að verða meiri og meiri aumingi og
præll annara. E>ví er haldið fram, að
sú auðvirðilega staða, sem bóndinn
sje pannig settur í, stafi af fjármála-
löggjöf, sem sje honum fjandsamleg,
og að eins til búin í pví skyni að
auðga hina svo kölluðu auðmenn.
Til stuðniugs pessum staðhæfingum
og getsökum eru tölur færðar. Okkur
er sagt, að allt til 1860 hafi velmeg-
uninni verið jafnt skipt milli bænda
og annara stjetta pjóðarinnar. Með
öðrum orðum, að eignir bænda hafi
pá numið fullum 50 af hndr. af eign-
um allrar pjóðarinnar, en síðan hafi
eignir bænda allt af verið að minnka
tiltölulega, pangað til 1890, að peir
hafi ekki átt nema 29 af hndr. af öll-
um eignunum í landinu. "Með pess í
á svo pað að vera sannað, að síðan
1860 hnfi bændum ekki farið eins
mikið fram í velmegun eins og hinum
hluta pjóðarinnar. Segjum, að petta
sje satt, en af pví leiðir pó alls ekki,
að bæ.idur vorir sjeu ekki í góðum
efnum, ogpeim líði ekki vel. Til 1860
vorum við að óvenjulega miklu leyti
akuryrkju- pjóð. Það ár lifðu af land
búnaði 17,000,000, af peim 31,000,-
000, sem í landinu voru; en 1890 var
landbúnaðar-fólkið 25,000,000 af 62,-
000,000, í landinu. lSOO^var tala
bæjabúa samtals 5,000,000; 1890 var
hún yfir 18,0(X),000. 1860 voru verk-
smiðjur vora í barnæsku. Að eins
1,311,000 manna liöfðu pá atvinnu f
verksmiðjum, en 4,342,000 störfuðu
að landbúnaði. 1890 höfðu par á
móti 3,952,505 manna atvinnu í verk-
smiðjum vorum og 8,000,000 störfuðu
á bújörðum vorum. 1860 var lagður
í verksmiðjur vorar höfuðstóll, sem
nam í>1.009,8ot>, il5, en 1890 nam
pað fje 86,524,475,305. 1860 námu
verksmiðjuvörur vorar 81,885,961,676,
1890 námu pær 89,270,170,620. 1860
voru járnbrautirnar enn í æsku sinni.
I>á fóru lestir eptir 30,000 mílum, en
1893 eptir 170,000 mílum, og nemur
höfuðstóll peirra 810,000,000,000.
velium
/44^
G L E 11 A U G U
lyir n (í n n ó-
kvæmlega eptir
_ s.jón Þeirra.
Mestu og beztn b/rg^ir aí vörum með öllum prísum. Váið augu yðar skcfuð kostraðar-
laust hjá W. R. Inman, litlærðum augnafræðingi frá Chicago.
W. R. INMAN & CO
AUGNAFRÆDINGAR.
Stórsalar og smásalar
518, 520 Hlaixi str., WIHnSIPEG-.
ttiT Sendið eptir ritlingi vorum „Eye-sight-b;-Mail,“ svo að þjer gctið valið fyrir yður
sjállir, ef þjergetið ekki heimsótt ess.
Meðferð á bændum Banda-
rikjanna.
Itæða eptir Kn. Nehtm ríkisstjóra í
Minnesota.
Ilarðir tfmar og prengingar *
iðnaðinutn og efnahag manna liafa
pjakað oss síðustu 16 tnánuðina. I
kjölfari pessara prenginga kemur svo
allmikið af umbótamönnum, sem
hrópa: „Þetta var einmitt pað sem
jeg sagði fyrir fram“; og með mikilli
mælgi leggja peir út af pvf, hver or-
sökin sje til allra pessara vandræða.
Eins Ijett veitir peim að finna ráð við
öllu, sem aflaga fer í mannfjelaginu,
og peir s?na oss pá góðvild að vilja
hjálpa okkur öllum út úr örðugleik-
unum og iðnaðarstöðvuninni, ef við
að eins viljum hjálpa peim til valda.
Til p<‘38 að ná takmarki sfnu reyna
E>essi atriði benda fullgreinilega
á pað, hvers vegna landbúnaðar-
auðurinn hefur síðan 1860 ekki fylgzt
með öðrurn auði f landinu. En pótt
framfarirnar í landbúnaðinum hafi
verið tiltölulega minni, hefur liann
pó aukizt og proskazt svo, að pað er
mjög eptirtektavert. 1860 voru bú-
jarðirnar 2,044,077, og stærð peirra
samtals 407,212,538 ekrur, og verð
peirra nam 86,645,045,007, en 1890
voru bújarðirnar 4,564,641, stærð
peirra samtals 623,218,619 ekrur, og
verðið samtals 813,2 19,252,649. 1860
nam verð gripanna 81,089,329,915 og
akuryrkjuverkfæra 8246,118,141, en
1890 nam verð gripanna 82.208,757,
573, og verkfæra 8494,247,467. 1860
voru framleidd hjer í landinu 173,104,
929 búshel af hveiti, 172,643,185
bushel af höfrum, 15,825,808 bushel
af byggi og 838,792,742 búsbel af
mais. En 1890 voru hveitibúshelin
399,262,000, hafrabúshelin 523,621,
000, byggbúshelin 63,000,000, og
maishushelin 1,489,970,000, og sfðan
l890hefur aukningin verið eins mikil
og á peim áratug, sem pá endaði
Skvrslurnar um framfarir land-
búnaðarins og iðnaðarins sýna pað
greinilega, að hinn fljóti proski, sem
verzlun vor, samgöngufæri og verk*-
smiðjuiðnaður hefur tekið, hefur ekki
orðið á kostnað landbúnaðarins, nje
bændum til tjóns, heldur miklu frem-
ur peim til eílingar og hagsældar. Sá
mikli fjöldi mantia, sem atvinnu hefur
utan landbúnaðarins, er sðalkaupandi
landbúnaðar-afurðanna. Án pess fjölda
mundi eptirspurnin verða mjög lítil,
og heitnamarkaður vor varla teljandi.
Án pess fjölda hefðum vjer alveg
verið komnir upp á pörf útlanda, sem
er óviss og mjög takmörkuð, og vjer
hefðum pá orðið að kejjpa við allan
heiminn, bæði að pví er snertir verð
o<r vörugæði. Nú eru naumast 20 af
hndr. af landbúnaðar-afurðum vorum
sald í öðrum löndum. Bændur purftu
sannarlega umfram allt pað sem verið
er að kvarta um, að miklu af fje yrði
varið til annara atvinnugreina en
landbúnaðarins, til pess að hægt yrði
að færa út starfsviðið og eptirspurnin
eptir landbúnaðar afurðunum skyldi
geta vaxið.
Og án vors mikla járnbrauta-
nets, sem liggur í allar áttir og út í
hvern kiók á landinu, mundi land-
búnaðurinn hafa haldiztinnan pröngra
takmarka og að eins verið rekinn ná-
lægt sjávarströndinni, stöðuvötnum
og vatnsföllum. Járnbrautir vorar
eru nú ómissandi til pess að flytja
eptir peim afurðir vorar og fá að pað
sem vjer purfum að kaupa. Án peirra
mundu allir flutningar og samgöngur
stöðvast, og mannfjelagið yrði van-
megna og ráðalaust.
Verkföll pau sem nylega hafa
komið fyrir hafa s/nt, hve gersamlega
vjer erum komnir upp á pann flutn-
ing, sem járnbrautirnar veita. Það
var heppni fyrir hændur vora, að
verkföllin lentu ekki á peim tíma,
pegar afurðir peirra áttu að seljast
og flytjast til markaðar. Hefðu pau
orðið á peim tíma og staðið nokkuð,
pá hefði leitt af pví mikið tjón og
mikil ógæfa.
Það fje, sem járnbrautir vorar
hafa verið byggðar fyrir og verksmiðj-
um komið á fót fyrir — par sem pús-
undir vandaðra og iðjusainra erviðis-
ismanna hafa fengið atvinnu — pað
er ekki tekið út úr landbúnaðinum
nje dregið frá honum, og pað er ekki
heldur fram komið við skattaálögur
nje stjórnarlán; en pað er gróði, sem
fólk um allan heiminn liefur eignazt.
Nokkrir af eigendum pess fjár eru
stórauðugir. en margir eiga að eins
litið fje, er peir liafa lagt upp. Þegar
petta fje kom, pá kom pað sem in-
vesttnent, sem höfuðstóll njfrra fyrir-
tækja, en ekki í neinu fjandsamlegu
skyni; pvl að ágóðinn var, fremur en
ágóðinn af nokkrum öðrum liöfuðstól,
kominn undir liinni almennu velmeg
un í landinu. Og pegar pað kom,
var afarmikil pörf á pví, og hefði
naumast getað fengizt fru neinni ann-
ari uppsprettu, og pað færði oss um
leið mikinn skara af iðjulausum mönn-
um og gaf peim atvinnu.
Hverju góðu geta menn nú kom-
ið til leiðar og hverjum geta menn
hjálpað að gagni með pví að æsa
hændur upp gegn auðnum, seui lagt
hefur járnhrautir vorar og stofnað
verksiniðjurnar? Auðurinn getur
orðið að harðstjórn; en pað getur
vinnan lika orðið. Þó geta menn
hvorugs án verið. Það liafa ekki
verið gefin út lög, eins og staðhæft
hefur verið, af fjandskaparhug gegn
bændum. Langt frá. Þeir hafa feng-
ið lög, sem sjerstaklega var ætlazt til
að hjálpuðu peim. Hin helztu af
pessurn lögum eru heimilisrjettarlög-
in og trjáplöntunarlögin; með peim
hefur stjórnin búið bóndann út með
nokkuð af peim höfuðstól, sem hann
parf, bújörð sem sje. Að undan-
teknum landveitingum til járnbrauta,
hefur engin stjett mannfjelagsins
fengið stórkostlegri gjöf en pessa.
Og jafnvel sú gjöf, sem járnbrautirn-
ar fengu, var til pess gefin að hjálpa
bændum til að setjast að á útköntum,
par sem peir fengu hlunnindin af
járnbrautum miklu fyrr en peir ann-
ars hefðu fengið pau. Enginn flokk-
ur manna, sem gengur að einhverju
lffsstarfi, hefur fengiðsvo mikil hlunn-
indi hjá stjórninni. Og gjöfin var
ekki að eins gefin hjerlendum mönn-
um; heldur gátu útlendingar, sem
naumast höfðu stigið fæti á land hjer,
gert ráðstafanir til að eignast land-
kröfu á hendur vorri örlátu stjórn.
í sambandi við ókeypis land til
fátækra bænda gaf sambandsstjórnin
fyrir mörgum árum til allra ríkja vorra
land, sem nam 30,000 ekrum fyrir
hvern senator og fulltrúa í congressin-
um — I pví skyni, að landbúnaðar-
skólar skyldu verða stofnaðir.
Siðan sambandsstjórnin gaf pessa
landfláka hefur hún veitt hverju rSki
árlega 815.000 til pess að standast
kostnaðinn af pessum skólum, með
81000 viðbót árlega um 10 ár, pang-
að til upphæðin er orðin 825,000, og
sú upphæð á svo árlega að borgast
liverju riki. Sambandsstjórnin hefur
líka fyrir mörgum árum sjeð um pað
með lögum, að tilraunastöðvum skyldi
komið upp I ölluin rlkjunum, og til
peirra veitir liún hverju rfki árlega
#15,000.
Með sinni stórkostlegu gjöf,
tveim sectioum lands fyrir hvert town-
slúp, hefur sambandsstjórnin ljett.
fyrir bændum vorum hina miklu
skattabyrði til að halda uppi skólafyr-
irkomulagi voru, sem prátt fyrir allt
er bezta skólafyrirkomulagið í heim-
inum. [Ræðumaðurinn sýndi pví
næst fram á ymiskonar löggjöf,
sem komizt hefur á tilhlunninda fyrir
bændur í ríkinu Minnesófa, og er
peim kafla ræðunnar sleppt sjer rúms-
ins vegna, með pví að hann hefur ekki
heldur jafn-vfðtæka pyðlngu, og pað
sem til sambandsstjórnarinnar kemur.]
Af pessu stutta yfírliti verður
pað ljóst, að landbúnaðarstjettin hef-
ur ekki fcngið litla lijálp og aðstoð af
lögum, sem gefin hafa verið út henn-
ar vegna sjerstaklega síðan 1860.
Enginn annar flokkur manna getur
bcnt á sjerstaka löggjöf, sem sje hon-
um velviljaðri, eða cirts velviljuð, og
allt, sem pannig hefur verið gert
fyrir bændur, hefur verið hugsað og
pví í framkvæmd komið undir stjórn
repúblíkanska flokksins. Ilvernig
getur nokkur heiðarlegur maður, með
pennan sannleika fyrir augum, stað-
hæft, að bóndinn hafi verið kúgaður
eða hagsmunir hans fyrir borð bornir
fyrir skort á vingjarclegri löggjöf?
Meira.