Lögberg - 31.10.1894, Síða 2

2
LÖG13ERG LAUG^RDAGINN 31. OKTÓBER 1894.
(íerið út aC 148 Prínoess Str., Wlnnlpeg Ma
of The I,ögberg Printing Puilishing Co'y.
(Incorporated May 27, l39oi.
Kitstjóri (Editor);
EINAR HJÖRLEIFSSON
Bjswírss managss: R. T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-aoglýsingar í eitt
■kipti 26 cts. fyrir 30 orS eSa 1. þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánaSinn. A stærri
auglýsingum eSa augl. um lengri tíma al*
sláttur eptir samning;,
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verður aC ti!
kynna tkriJUga og geta um fyrveranJi bí.
stað jafnframt.
UTANÁSKKIPT til AFGREIÐSLUSTOKU
blaCsins er:
THÉ IÓCBEHC PRINTINC & PUBUSH. CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
GDITOS LÖfiBERfi.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN
__miðvikudaoixn 31. okt. 1894.
pjp Samkvæm iapr.slögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógiid, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við hlað-
iö flytr vistferlum, án )>ess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er )>að fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang’.
|y Eptirleiðis verður hverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borganirnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slikar viðurkenn-
ingar eptir hæfllega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Seudið borgun í
0. Moruy Order», eða peninga í Re
giitered Letter. Sendið oss ekki bankaá
visanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllun.
Luurier
verkamamialýðuriiin.
„The People’s Voice“, blað, sem
rjflega er farið að gefa út hjer í bæn-
um, ov pykist vera roálgagn verka-
mmnal/ðsins hjer — pótt oss virðist
nokkur vafi á því, með pví að pað er
farið að halda eindregið fram sósía-
lista kenningnm — rniunist á skilnað-
arræðuna, sem Mr. Laurier bjelt á
fimmtudagskveldið, og kvartar undan
pv(, að prátt fyrir hina miklu mælsku,
gem ræðumaðurinn hafi talað af, hafi
ha> n ekki niinnzt á neina ráðstöfun,
sem verkamannalyðnum gæti komið
að neiau haldi. Jafnframt heldur
blaðið pví fram, að ekkert gagn sje
aö pví fyrir verkamenn, að veita
gömlu pólitlsku flokkunum fylgi, og
ekkert annað ráð fyrir hendi, en stofna
sósíalistiskan flokk.
Vjer skulum ekki í petta skipti
ræða pau atriði, sem fyrir sósialistun-
um vaka, en hitt dettur oss í hug að
taka frain, að oss pætti fróðlegtað sjá,
hver af peim stjórnar-iáðstOfunum,
se-n nokkur von er um að fái fram-
gang innan skamms, inundi verða
verkamannalyðnum hapjiadrygri en
sft, að gjOldunum yrði af honum Ijet.t,
og hann fengi lífscauðsynjar sínar
með betra verði en hann nú getur
fengið pær. t>að er örðugt fyrir
stjórn hvers lands, sem er, að sjá
mönntim fyrir atvinnu. I>að er llka
Orðugt að halda uppi kaupgjaldi fram
yfir pað sem hlutfallið milli eptir-
spurnar og framboðs ákveður pað.
En hitt er landstjórnunum unnt, að
forðast að leggja svo og svo háan
skatt á lífsnauðsynjar fátæklinganna,
skatt, sem að langraestu leyti geng-
u I vasa auðmannanna; og peim er
sörnuleiðis unnt, að hafa gætur 4
pvf, að fje landsins sje ekki stol-
)ð nje sóað svo gengdarlaust, að
heimta verði af mönnum miklu meiri
framlög til landsjóðs, en nokkur pörf
væri á, ef ráðvandlega og sparsam-
lega væri að farið.
t>að er vitanlega petta, setn fyrir
Mr. Laurier vakir fretnur öllu öðru.
Og pað mætti vera stök blindni af
verkamannalyðnum, ef honum g*ti
ekki skilizt pað, að slíkar ráðstafanir
mundu koma honum að nokkra haldi
— tnui'du koma honurn að margfalt
meira haldi í bráðina, en allar bolla-
leggingar og ioptk.rstTlar sósíalista,
sem vitanlega eiga langt í land, svo
langt, að ekki verður sjeð út yfir pað
haf tíinans.
Svar fylkisstjórnarinnar
Lesendur vorir munu minnast
pess, að fylkisstjórnin fjekk fyrir
nokkrum mánuðum áskorun frá Otta-
Wastjórninni um að sinna umkvört-
unum kapólskra manna viðvíkjandi
skólamálinu. Askorun Ostawasljórn-
arinnar var byggð á bænarskiá
frá Taschereau kardínála, erki-
biskupi Quebecfvlkis, og öðrum
erkibiskupum og biskupum ka-
pólsku kirkjunnar í Canada. Bisk-
uparnir kvörtuðu undan pví, að hið
nyja skólafyrirkomul8g Manitoba
væri að eins í pví innifalið, að afnema
með lögum alla kapólska skóla og
viðhalda prótesianta skólum með öll-
um peim hlunnindum, sem peir hafi
haft áður en skólalögin frá 1890 kom-
ust í gildi, Kapólskir menn sjeu nú
neyddir til að leggja fje fram til pró-
testanta skóla, sern peir geti ekki,
samvizkunnar vegna, látið börn s!n
nota. I>eir hafi farið fram á, að úr
pessu væri bætt, en í stað pess að
verða við bænum peirra hafi fylkis-
stjórnin aukið rangsleitni á rangsleitni
ofan með pví að banna, með lögum
frá 1894, sveitunum að styrkja pá
skóla, sem ekki sjeu í samræmi við
skólalögin frá 1890. Svo cr og kvart-
að undan pví, að stjórnin hafi gert
upptækar allar skólaeignir 1 peim
bjeruðum par sem skólalögunum frá
1890 sje ekki fylgt, enda pótt pær
eignir hafi fengizt fyrir fje kapólskra
manna. Svo er farið fram á pað, að
skólalags-viðbótinni frá 1894 sje synj-
að staðfestingar af Ottavvastjórninni.
Askorun peirri, sem Ottawa-
stjórnin sendi fylkisstjórninni í til-
efni af pessum staðhæfingum og um-
kvörtunum kapólskra manna, hefur
fylkisstjórnin nú svarað, og svarið er
á pá leið, sem búast mátti við: að
ekki sje sjáanlegt, að kapílskir menn
hafi neina rjettmæta ástæðu til að
kvarta, skólarnir sjeu ekki prótest-
antaskólar, öllum trúarflokkum sje
með peim gert jafnhátt undir höfði;
°g pað sje einmitt pað sem kapólskir
menn ekki poli, að lúta að liinu sama
sem aðrir trúarflokkar. Svar fylkis-
stjórnarinnar endar á pe3sa leið:
„Atriði pau sem minnzt er á í á-
skorun peirii, sem hjer er um að
ræða, hufa vTerið rædd afar-ytarlega
í Manitobapiuginú síðustu fjögur ár-
in. Allar pær staðhæfingar, sem
komið er með í bænarskránni til land-
stjórans, og margar fleiri, hafa prá-
sinnis komið fram og verið teknar til
íhugunar af pinginu. Dingið hefur
af ásettu ráði gefið út lög urjj mennt-
un al(>yðu, sem veitir öllum borg-
urum jafnrjetti, og gerir engan grein-
armun á mismunandi pjóðerni nje
trúarbrögðum manna. Eptir preyt-
andi lögsóknarstajip hefur æðsti dóm-
stóll í Bretaveldi gefið pann úr-
skurð, að pingið hafi samkvæmt
stjórnarskránni haft vald til að gefa
út skólalögin frá 1890, og að pað ping
eigi að ráða yfir uppfræðslumálunum.
Með pví að pes3u er nú pannig varið,
sjer framkvæmdarstjórn fylkisins enga
ástæðu til að ráðleggja pinginu að
breyta meginatriðutn peirrar iöggjaf-
ar, sem undan er kvartað. Full grein
hefur verið fyrir pví gerð, að hjer sje
undan engu að kvarta, nema ef pað
skyldi vera pað, að pingið neitar að
styrkja sjerstakar trúarkenningar af
almennings fje, og pingið getur naum-
ast borið ábyrgð á pví, pó að komið
hafi upp „óánægja m-.ðal rómversk-
kapólskra manna, ekki aðeins í Mani-
toba og Norðvestur Territóríunum,
heldur lfka út um alla Canada“, eins
og komizt er að orði í bænarskránni,
par sem pingið hefur ekkert annað
gert, en neita, að brjóta móti pví sem
virðist vera holl og rjettlát grund-
vallarregia í stjórn almennings mála.
„Dess er enn fremur að gæta, a.ð
með pví að niðurstvðan hefur orðið
sú, að skólalögin frá 1890 hafi heyit
uudir lögsögn fylkispingsins, og með
pví að lögin frá 1891 eru að eins
breyting 4 skólalögunum frá 1890.
gerð í pví skyni að ákveða betur skyr-
an tilgang hinna fyrri laga, pá liggur
pað í augum uppi, að lögin frá 1894
eru innan lögsagnar fylkispingsins,
og eru um efni, sem fylkið hefur vald
til að ákveða reglur fyrir. Ef lögun-
um frá 1894 yrði synjað staðfestingar
eins og bænarskráin fer fram á, pá
mundi pað verða með öllu órjettlæt-
anleg tilraun til að aptra fylkisping-
inu frá að inna af hendi skyldu, sem
dórnstólarnir hafa úrskurðað að heyri
pví til, og pað má ganga að pví vísu,
að slíkri staðfestingarsynjuu mundi
verða svarað með hinum afdráttarlaus-
ustu mótmælum.
„Stjórn og ping mundu með öll-
um meðölum, sem stjórnarskráin
heimilar poim, veita mótspyrnu slíkri
tilraun til að svipta fylkið valdi, sem
pví ber.“
— £>að liggur í augum uppi af
pessu svari. að hverjar breytingar,
sem gerðar kunna að verða á skóla-
lögunum, pá verða pær ekki gerðar
fyrir afskipti Ottawastjórnarinnar.
Og auðvitað er pað vel ráðið, að vanja
liana ineð öllu af, að rekast í peim
málum, sem koma Manitobamönnum
einum við, og eru 4 valdi peirra einna.
En ekki getum vjerneitað pví, eins
og vjer höfum nokkrum sinnum áður
tekið fram, að oss virtist æskilegt, að
sú breyting kæmist á, að með öllu
yrði hætt í skólunum við guðræknis-
iðkanir pær, sem nú munu eiga sjer
stað I peim flestum.
Skilnaðarræða Laurlers
IIALDIN f VEIZLUNNI 25. OKT. SÍÐASTL.
Eptir að Hon. W- Laurier hafði
farið nokkrum riddaralegum orðam um
konurnar, sem sátu upp á loptsvölun-
um, og um forseta samkomunnar, fór-
ust honum orð hjer um bil á pessa
leið:
Aldrei gleymi jeg peirri meira en
hjartanlegri kveðju, peim konunglegu
viðtökum, sem injör og vinum mínum
voru A>eittar af borgurum Winnipeg-
bæjar, pegar við áttum peirri ham-
ingju að fagna að koma hingað 3.
sept. síðastliðinn. Við höjíhím heyrt
austur frá, að í Vestur Canada væru
menn göfuglyndir og höfðinglyndir,
og við fengum sönnun fyrir pví pá.
Við höfum opt fengið sönnun fyrir
pví síðan, og ef til vill fáum við nú
síðustu ocr beztu sönnunina. Síðan
n
hefur okkur auðnazt að heimsækja allt
vesturlandið. Við höfum nú sjeð pað
frá ströndum Superiorvatnsins til
hlíðanna við Kyrrahafið. Jeg get
ekki sagt, að við höfum farið yfir hvern
pumlung landsins, pví að í afarstóru
landi inundi pað verða of mikið verk, j
en við höfum ko:nið á hina pjett-
byggðustu staði, smáa og stóra, að
mjög fáum undanteknum, og ef við
áttum að koma heiin áður en ping
yrði sett, urðam við að sleppa peim
stöðum, sem við komum ekki á. En
jeg verð að segja, að ferð ckkar hef-
ur verið rækileg, og afleiðingin af
henni hefur orðið sú, að hverjum ein-
asta okkar finnst enn möira til um
ættjörð okkar, Canada, en nokkru
sinni áður. Við höfum haft tilefni til
að gera okkur grein fyrir mikilleik
peirrar aröeifðar, sem guð hefur gefið
hinum canadiska lyð. Enginn maður
getur haldið pví fram, að hann pekki
vesturlandið, fyrr en hann hefur sjeð
pað meðsínum eigin augum. Jeg fyr-
ir mitt leyti hafði haldið, að jeg
vissi nokkuð um pað; jeg hjelt, að
jeg hefði lesið allt, sem út hefði
verið gefið pví viðvíkjandi, skýrslur
nefnda og frásögur ferðamanna, en
pó átti jeg alls ekki von á pví, sem
jeg sá. Ferðamaður frá Norðurálf-
unni, sem fer upp eptir hinu tignar-
lega St. Lawrencefljótj, fyllist undr-
un, pegar hann sjer dalinn mikla, !
sem nær »111 upp að Montreal, en
ferðamaðnr fiá aiisturfylkjunum veið-
ur steinliissa, pegar iiann t»r stadd ir á
sljéttu pessa vesturlands, endi pótt
liann hafi alll sitt líf vanizt við mikil-
leik landsins meðfram St. Lawrence-
fljótiau. £>að liggur við, að honum
finnist sem hann sje stad.l'ir á stóru
gufuskipi úli á rt-giuhali, ptr sem
hann sjer ekkert aiinað en hvolf him-
iusins, hvort sem hann horfir til aust-
urs, ves'urs, norðurs eða suðurs. En
maður er ekki staddur á vatni, heldur
á hinum auðugasta jarðvegi, svo að
líkindum er enginn betri til undir
sólunni, og maður getur pá gert sjer
nokkra hugmynd um pá framtíð, sem
land petta á, pegar hver pmnlungur
pess er fylltur af fólki og bæjum og
turnum, sem glampa í sólskiuinu.
Eptir að hafa sjeð Saskatchewandal-
inn er jeg sannfærður um, að hann
verður með tímanum einn af tilkomu-
mestu pörtum larids okkar. £>ar er
allt, sem parf til að gera land mikið
og hagsælt — skógar miklir, vatn,
kol og jafnvel gull, sem grafa má upp
úr sandi ánna 4n tilkostnaðar, gull,
sem nam $92.000 sumarið 1893.
Manitoba var sem ny opinberun, og á
British Columbiu furðaði okkur mjög.
Við höfðurn heyrt um timburauðlegð-
ina par, fiskiveiðarnar og námana, en
við vissum ekki, að par væru líka
mikil akuryrkjulönd.
Um allt landið urðum við pess
varir, að fólkinu fannst mikið um arf-
leifð sina. Jafnvel hvervetna, par
sem við komum, var okkur sagt, að
par væri aldingarður Manitoba-fylkis
— sumstaðar ekki að eins aldingarð-
ur Manitobafylkis heldur aldingarð-
urinn Eden. Meðan fólkið gerir sjer
slíkar vonir um land sitt, hefur pessa
skoðun á pvl, getum við haft sömu
framtíðarvonir eins og pað sjálft.
Ferðin var ekki eins mikið farin í
peim tilgangi, að skjTa fyrir mönnum
okkar pólitísku kenningar, eins og til
pess að fræðast um landið og lund-
en.i fólksins. Og pað var okkur á-
nægja að komast að pví, að prátt fyr-
ir allt, sem sagt kann að hafa verið í
gagnstæða átt, pykir rnönnum mjög
vænt um hið brezka stjórnaifyrir-
komulag. Stefna eú sem England
hefur fylgt síðustu 50 árin, að pví er
nýlendur pess snertir, hefnr hafthinar
aðdáanlegustu afleiðingar, og pað er
mjer íögnuður að minnast pess, að pað
er fyrir aðgerðir frjálsl. fiokksins og
frjáislynda talsmenn í Neðri Canada,
menn eins og Sir Ilobert Baldwin og
Lafontaine, að nylendunum varfengið
I hendur algort liiggjafarvald. Sú
tilslökun liefur orðið að blessun ekki
að eins fyrir Canada heldur líka fyrir
England. £>eirri tilslökun var pað til
foráttu fundið, að með henni væri vik-
ið frá peirri regiu, sem áður hafði ver-
ið fylgt, en afleiðingin hefur orðið allt
önnur en viðvarbúizt. Margir hjeldu,
að ef nylendunum væri veitt slík sjálf-
stæði, pá mundi við pað skapast löng-
un til algerðs aðskilnaðar, en niður-
staðan hefur sýnt, að herzt hofur á
böndunum, sem binda nylenduna við
móðurlandið. Menn gætu látið sjer
petta að kenningu verða i málumokk-
ar hjer heima fyrir.
Niðurl. næst.
Nýja verkHinitTjan.
Eptir F. v. Osta.
Niðuri.
£>að leit út fyrir, að hann mundi
slokkua bráðlega. Nú sást ekki nema
neisti og neisti á stangli pjóta upp.
En hvað allt heyrðist vel 1 röku lopt-
inu og næturkyrrðinni! Var pað
ekki rómurinn hans?
Smám saman varð allt hljótt
og kyrrt. Heimamenn af greifasetr-
inu tíndust pangað aptur hver á fætur
öðrum. Iiún hugsaði hún skyldi
spyrja pi, livernig allt hefði gengið.
Ilún lagði af stað úr turnklefan-
um sínum með ljós í hendi og flytti
sjer niður sveigstigann, er lá út 1
gaiðinn.
„Ereldurinn slokknaður?;' spurði
hún fyrsta vinnuinanninn, sem liún
h'tti.
„Já, náðuga fröken“.
„Hefur hann gert mikið tjón?“
„Ó, ekki sjerlega mikið, og svo
er líka allt vátryggt pa.na yfir í verk-
smiðjunni. Bara ef ekki hefði viljnð
pettaslystil með verksmiðjustjórann“.
„Hvað.... hvað liefur honum
viljað til?“ spurði iiún í mesta ofboði;
pað var eins og tekið væri fyrir kverk-
ar henni.
„Hann hrapaði, náðuga fröken,
og var borinn burtu annaðhvort dauð-
ur eða f öngviti. Svona vænn og
duglegur maóur!“
Hertha heyrði ekki pessa síðustu
athugasemd. Hún hafði sett ljósið
frá sjer í neðsta stigaprepið og paut
viti sinu fjær af hræðslu gegn um
myrkvan og votan hallargarðinn.
Hún kom iun í verksmiðjugarðinn.
Hún sá par fólk á ferli til og frá með
liósker í hendi, enlítið markvert ann-
að, nema hvað megna reykjarsvælu
lagði í móti henni.
„Hvar er verksmiðjustjÖrinn?“
spurði liún með öndina í hálsinum
fyrsta verkamanninn, sem kom á móti
henni.
„Hjerna!“ heyrði hún svarað fyr-
ir aptan sig í karlmannlegum róm.
„Upp á hvað?“
£>að var liann sjáifur. Hann
pekkti liana ekki, og hjelt að pað
væri einhver verk«miðjustúlkan.
Hún ieit við og sá hana standa
par með fallu fjöri, eins og ekkért
hefði í skorizt: pað var að eins bundið
um enniðá honumhvítum dúk.
£>etta voru of skyndileg viðbrigði
fyrir liana. Ilana sundlaði. Iiún
ætlaði að missa fótanna.
Verksmiðjustjórinn sá, að hana
reiddi við, og preif utan um hana.
£>á sá hann fyrst, hver pað var. Hann
mátti hafa sig allan við að reka ekki
upp hljóð. Hann bar hana hálf-rænu-
lausa inn og lokaði á eptir sjer.
Hún raknaði skjótt við. Hún var
ekki eins fljót að átta sig á að vera
jafn-byrgin og örugg fyrir sjálfa sig
eius og hún átti að sjer.
„£>ú ert lifandi! £>ú ert lifandi!“
mælti hún í hálfum hljóðum og hnje
í faðm honum.
£>au myn ntust við — pau vissu
ekki sjálf, hvernig pað atvikaðist —
heitt og innilega. Hann skildi ekki
hót enn. Hann vissi pað eitt, að
hann hafði í fangi sjer pá sem bann
unni einni 4 jarðríki.
„Jeg hjelt að pú værir dáinn !“
mælti hún og táraðist af fögnuði.
„Hertha!“, mælti hann; rómurinn
var svo frámunalega mjúkur og pyð-
ur; „liggur pjer hugur til mín?“
„Ilvað heldurðu? ‘ £>að var mælt
eins og andvarp frá langpjáðum innstu
hjartaDS rótuin.
£>að var klappað á dyrnar.
„Hver er pað?“ spurði Wolters.
„£>að er jeg, hann Filippus. Vill
ekki hr. verksmiðjustjórinn koma
snöggvast yfir í gangvjelaskálann?
„Nú kem jeg undir eins“:
Hún hjúfraði sig hrædd upp
við hann.
„£>ú mátt ekki fara!“, mælti hún.
„£>ú kennir til 1 höfðinu enn. £>eir
sögðu, að pú hefðir hrapað“.
„Já, en pað er ekki neitt. I>ú
verður að fara, hvort sem er, yndið
mitt Ilertha! Enef einhver sæi pig!“
„Visarða mjer burt? Viltu ekki
hafa hana Herthu pína? Trúðu mjer!
Jeg vil vera konan pín, en ekki hans
frænda míns. Jeg veit nú fyrst, live
heitt jeg ann pjer, pegar jeg hjelt, að
jeg hefði misst pig!“
„Svo pú ert pá einlæg á bví að
vilja vera kona — verksmiðju-
mannsins?“
„Ef hann vill mig—já!“
„Og liann faðir J>inn?-‘
'„Mun blessa yfir pig fyrir ham-
ingju pá, er pú veitir mjer“.
„Og verksmiðju ferlíkið?“
„Ilún innilykur minn kostuleg-
asta dyrgrip, og pað gerir liana feg-
urri í mínum augum en allar heimsins
höfðingjahallir!“
Hann kyssti hana svo, að hún
fjekk varla að draga andann. „Ynd-
ið mitt, engillinn minn, ástin míq