Lögberg - 20.01.1898, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 20, JANUAR J898
LÖGBERG.
Gefið út að 148 BrincessSt., Winnipeg, Man
af Thr Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Pusiness Manager: B, T. Björnson.
% iifrlýttiu^ar : 8má-anglýsingar í eitt skipti 25
yrir 30 ord eda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um mán-
dinn. Á stærri auglýsingum, eða auglýsingumum
lengri tíma, afsláttur eptir samningi.
•láNtada-Mki|»ti kaupenda verður að tilkynna
skriflega og geta um fyrverand’ bústað jafnframt.
Utaná8krlpt til afgreiðslustofu blaðsins er:
• I r ' i I’nntiug & Publisb. Co
P. O.Box58ð
Winnipeg,Man.
"Ttanáskrip ttil ritstjórans er:
Editor Lögberg,
P *0. Box 5 859
Winnipeg, Man.
__ Samkvæmt landslAgum er uppsögn kaupenda á
iaöiógild,nema hannsje skaldlaus, þegar hann seg
'•npp.—Ef kaupandi, sem er í skuld við blaðið flytu
rwtferlum, án þess að tilkynna heimilaskiptin, þá er
það fyrir dómstólunum álitin sýnileg sönnum fyrr
p- ottvísum tilgangi.
FISrMTUDAGINN, 20 JANÚAE 1898.
Nýliðna árið.
(Fr«nih. frA sfðasta blaði).
CMÍa-uppreisnin heldur áfram,
f rfttt fvrir stjrtrnarbótina, sem hin
t ýj», frjftislynda stjórn & Spáni hefur
r ú veitt eynni, óg sem gekk' f gildi
i.m árslokin i'-tjórnarskrá Cuba er
flestu leyti sniðin eptir stjórnar-
skrftm hinna brezku nýlendna, og er
ivfnvel í einstöku atriðum fullt svo
frjftlsleg, svo eyjarskeggjar masttu
t na við hana eins og hún er á papp-
f-num. En pað sem peir óttast (og
p»ð ekki að ástæðulausu) er, að
sj ar skur landstjóri mundi beita valdi
s!nu öðruvísi ec brezkir landstjórar
í era. Hin hræðilega grimmd, sem
yfirforingi spanska hersins undir Can-
« ' íis stjórninni (Weyler) beitti við pá
njipreisrarmenn er hann tók til fanga^
við raenn sem grunaðir voru um að
vera iippreisnarmönnum hliðhollir og
við saklaust og varnarlaust fólk í
peim hjeruðum, sem her Spánverja
var í, hefur komið inn slíku hatri hjá
f>rir]iðum uppreisnarmanna, að peir
segjast heldur vilja láta lífið á orustu-
vellinum en p'ggja nokkuð annað af
bendi Spánverja en algerða lausn und-
«n yfirráðum peirra. Eptir pví sem
sjeð verður, er lið uppreisnarmanna
e’ns margt nú eins og pegar ófriður-
inn byrjaði (um 25,000), og peir
standa að öðru leyti eins vel eða bet-
ur að vígi en í upphafi. I>eir hafa
hjarðir af nautgripum á bakvið sig,
par sem Spánverjar ná ekki til peirra,
oi' yrkja par einnig parn jarðargróða,
cr nægir hinum einföldu pörfum
peirra. I>eir halda sig í skógum og
fjall lendi, sem spanska liðið vogar
sjer ekki f, og gaDga sem niinnst í
berhögg við pað á bersvæði. Allt
bendir pví til, að uppreisnarmenn
verði ekki yfirbugaðir, hvað margt lið
sem Spánverjar senda til eyjarinnar,
pó ófriðurinn haldist svo árum skipti
ennpá. En pað er öðru niáli að gegna
með Spánverja. Þeir eru pvínær
gjaldprota nú, og kostnaðurinn við
lið peirra á eynni (um J milljón
manna) er svo feykilegur, að ómögu-
legt er að peir geti, af peirri Astæðu
eingöngu, haldið ófriðnum áfram til
lengdar. En par við bætist flokka-
dráttur og uppreisnarandi heima á
Spáni, sem pegar minnst vonum varir
getur leitt til borgarastríðs par heima
fyrir. Eins og málin horfðu um árs-
lokin eru allar líkur til, að eDdir-
inn verði sá, að Cuba losni algerlega
undan Spáni og að á Cuba komist á
enn eitt amerfkanskt lýðveldi. t>að er
enginn vafi á, að drottningin á Spáni
og hið núverandi ráðaneyti hennar
eru einlæg f tilraun síhdí að friða
eyna með mannúðlegri aðferð og
sjálfstjórn, en ráðaneytisbreytÍDgin
og hin nýja stefna kom um seinan.
Mælir synda Spánverja á Cuba var
orðinn fullur áður. Hungursneyð
mikil átti sjer stað í peim hjeröðum á
Cuba, sem spanska herliðið rjeð lög-
um og lofum í,pví liðið hneppti fólkið
inn í bæi og porp og leyfði pví ekki
að yrkja neitt sjer til viðurværis, svo
fjöldi af pví dó úr hungri og súttum,
sem orsakaðist af að hneppa pað
svona saman. Pað er talið áreiðan-
legt, að um 400,000 af eyjarbúum
(vopnlausir karlmenn, konur og börn)
hafi misst lffið af ofannefndum orsök-
um og verið skotnir niður af spanska
liðinu síðan uppreisnin byrjaði, og er
sagt að fyrirætlan Weylers hafi verið,
að gjöreyða fólkinu í öllum paim
hjeröðum, sem grunur ljek á að pað
væri hliðhollt uppreisnarmönnum, og
pví hafi hann hneppt pað inn í bæi og
porp og látið pað deyja par eins og að
ofan er sagt. t>að er ótrúlegt, að
nokkur menntuð pjóð skuli viðhafa
eins guðlausa og miskunarlausa að-
ferð og petta nú á dögum, en pvl
miður mun pessi ákæra gegn Weyler
á gildum rökum byggð.
Hayti og St. Domingo, hin litlu
vestindisku lýðveldi, komu ekki mik-
ið við söguna árið sem leið, en pó
vakti pað allmikla eptirtekt, að t>jóð-
verjar hótuðu að skjóta á höfuðborg-
ina í Hayti og neyddu stjórnina par
til að ganga að auðmýkjandi kostum
(auk pess að borga allmikla fjárupp-
hæð) útaf pví, að pýzkum pegni ein-
um var vfsað úr landi, en pað mál má
samt álfta útkljáð.
Jirezku vestinditku eyjarnar voru
fremur illa staddar árið sem leið, sök-
um pess að sykur, sem er aðal verzl-
unarvara eyjabúa, hefur fallið mjög í
verði síðastl. ár, og tollar verið hækk-
aðir á honum í peim löndum, sem
beztur markaður var fyrir bann áður,
t. d. í Bandaríkjunum, en nú er brezka
stjómin að gera nýjan verzlunar
samning við Bandaríkin, er leyfi inn-
flutning sykurs frá eyjunum tollfrítt.
Áður en vjer skiljumst við Amer-
fku, viljum vjer minnast á Nýfundna-
land með nokkrum orðum. Eins og
kunnugt er, er eyjan brezk nýlenda
með reglulegri heimastjðrn, og und-
anfarin Ar hefur allmikið umtal verið
um, að hún gengi í oanadiska fylkja-
sambaudið, en ekki er hægt að segja
að pví roáli pokaði neitt áfram árið
sem leið, pó pað sje lfklega að eins
tíma spursrnál, að petta komist á.
Fiskiveiðarnar, sem eru belzti at-
vinnuvegur eyjarskeggja, heppnuð-
ust heldur vel árið sem leið, svo hag-
ur eyjarbúa batnaði til muDa. Spurs-
málið um rjettindi Frakka á parti af
vesturströndinni er eins óútkljáð og
áður, svo vandræði geta enn risið
útaf pvf. Hinn helzti pólitíski við-
burður á eynni árið sem leið var pað,
að Whiteway-stjórnin, sem lengi hef-
ur setið par að völdum, varð undir við
hinar almennu kosningar I haust
er leið.
EVRÓPA.
Kornuppskera var par með rýr-
ara móti, yfir höfuð að tala, árið
sem leið, og ollu pví ýmist votviðri
eða ofpurkar. Sökum pessa og af
pvf, að uppskera var óvanal. rýr í
öðrum álfum (nema Norður-Amerfku),
sem að undanförnu hafa selt korn til
E vrópu, steig kornvara, einkum hveiti,
mjög í verði, svo brauð varð dýrt, og
gerði pað hinnm fátækari lýð erfitt
fyrir að lifa.—Hinir merkustu póli-
tfsku viðburðir voru: 1. Tyrknesk-
griska slríðið, sem lauk pannig, að
stórveldin skárust í að koma á friði,
og verða Grikkir að borga pungar
skaðabætur, auk tjónsins er peir biðu
við ófriðinn,og ná sjer seint eða aldrei
eptir hinar hörmulegu hrakfarir sínar.
Kriteyjar málið, sem var undirrót ó-
friðarins, var í rauninni óútkljáð við
árslokin, pví stórveldin höfðu ekki
komið sjer saman um landstjóra á
eynni, sem heldur áfram að tilheyra
Tyrklandi, pó stjórnarfyrirkomulagið
verði bætt og kristinn landstjóri sett-
ur par. 2. Hin mikla fagnaðarhátið
á Bretlandi, í minningu um að Vic-
toria drottning hafði ráðið rfkjum f
60 ár og hinn dæmalausa vöxt og við-
gang ríkisins I öllum greinum á pessu
tímabili. 3. För Faure’s, forseta
franska lýðveldisins, til Pjetursborgar
f sumar er leið og bandalag Frakka
og Rússa, sem pá komst á. 4. Morð
forsætisráðgjafans í apanska ráðaneit-
inu (Canovas) og ráðaneytisbreyting-
in, er varð á Spáni upp úr pví. 5.
Rósturnar í pingi Austurríkismanna
og upphlaupin í borgum par útaf
pjóðernis- og tungumála-misklfð milli
germönsku og slafnesku flokkanna,
sem hafði í för með sjer fall forsætis-
ráðgjafa Badeni’s. Af öðrum við-
burðum,4rið sem leið, var einna mest-
ur gaumur gefinn apturkomu Nansens
úr priggja ára leiðangri hans í Norð-
ur-Ishafinu (í pví skyni að reyna að
komast til Dorður-pólsins) og loptb&ts-
för Andrées (í sama augnamiði), sem
enginn veit hvort hefur heppnast—
eða misheppnast.
Bretar áttu í mörg horn að lfta
árið sem leið, eins og vant er. Þeir
standa utan við sambönd hinna stór-
veldanna, nefnil. prenningar-samliand-
ið (Þýzkaland, Austurríki og Ítalía)
annarsvegar, og tví-sambandið (Rúss-
ar og Frakkar) hins vegar. Sumum
pykir að Bretar sjeu illa komnir, að
standa pannig einir sjer af stórveld-
unum, en pað er líklegra að pað sje
hyggilegast pegar öllu er á botninn
hvolft. Það ér hvorttveggja, að Bret-
ar eru voldugri á sjó en hvort sam-
bandið sem er, og svo eru minni líkur
til að pau fari hvert í hárið & öðru á
meðan Bretar eru á móti ófriði, pví
pá skakka peir leikinn eins og peim
sýnist, en hvorugt sambandið veit
hvar peir snúast að.—Bretar áttu í
ófriði við hálfvillta pjóðflokka nokkra
við norðvestur takmörk lndlands, og
pó peim ófriði væri ekki lokið um
áramótin, pá var brezk-indverska lið-
ið—sem sýndi mjög mikið hugrekki
og hreysti—langt komið aðvinua bug
4 pjóðflokkúm peim við landamærin,
br árásir gerðu á stöðvar Breta par.—
Þar næst var leiðangur egypzka liðs-
ins, sem brezkir foringjar voru fyrir,
upp með Níl-ánni, til að hrekja Mahd-
ista burt úr parti af Soudan, sem áð -
ur tilheyrði Egyptalaodi, en sem lið
kalífans par syðra hafði unnið fyrir
nokkru síðan. Brezk-egypzka liðið
vann nokkra staði upp með ánui af
Mahdistum árið sem leið, og svo var
verið að leggja járnbraut frá hinum
syðstu stöðvum liðsin? lengra upp
(suður) með ftnni, pangað sem áin er
skipgeDg, og er áformið að ljetta ekki
fyr en liðið hefur unnið hin önnur
vfgi milli Berber og Kartoum og náð
síðarnefndum hæ, sem er skilyrði fyr-
ir að geta baldið Soudan.—Svo áttu
Bretar og f ófriði við villimenn á
vesturströnd Afríku og í suðvestur-
hluta landsins (norðvestur af Cape-
nýlecdununi) nálægt Zambesi-fljótinu.
Á báum pessum stöðvum var iið
Breta langt komið að friða landið.
—Svartidauði var að vísu um garð
genginn á peim hjeruðnm á Indlandi
par sem hann byrjaði, en sýkin var
farin að gera vart við sig á öðrum
8töðum fyrir árslokin. Vanalegt regn
fjell á Indlandi árið sem leið, svo
hallærinu lauk par. En pað kostaði
í allt um 6^ milljón pund sterling að
bæta úr hungursneýðinni par, pegar
bæði er talið fje pað sem stjórnin par
lagði fram og gjafir frá Englandi og
öðiuro löndum.
Þýzkalands-keisari hafði tvö !<-
hugamál á dagrskrá^árið sem leið, og
standa pau í nánu sambandí hvort við
annað, nefnilega að ná fótfestu í öðr-
um heimsálfum, til að auka verzlun
Þjóðrerja par, og auka herskipaflot-
ann. Það er álitið, að hótanirnar við
Hayti og hið býræfna tiltæki að taka
Kiau Chou í Kína, hafi sjerílagi verið
gert í pví skyni að sýDa pÍDginu hve
nauðsynlegt væri að veita nægilegt
fje til að auka flotann, en pað er mik-
il mótspyrna gegn pví að sökkva
landinu f meiri skuldir fyrir herskip
og hergögn.
R'Ossar unnu að hinni miklu
Sfberíu-járnbraut sinni af kappi árið
sem leið, og er auðsjeð á öllu, að peir
hugsa sjer að ná sterkri fótfestu við
Kyrrahatið, að peir ætla sjer að verða
einvaldir í Manchuria (norðasta hluta
Kína, er liggur upp að landamærum
Síberíu) og einnig ráða öllu í Kóreu.
í pessu skyni fengu peir með brögð-
um leyfi Kfnverja til að hafa flota sinn
í Port Arthur, og náðu valdi yfir víg-
inu par.
Ajusturrlki átti ekki í neinum
erjum erlendis, eu rósturnar í pingi
og utan pings útaf deilumálum pjóð-
flokkanna voru svo alvarlegar, að pað
er hætt við að seint grói par um heilt.
Ef keisarinn væri ekki eins vinsæll
og elskaður og hann er, er lfklegast
að par hefði orðið borgarastríð, og
margt bendir á að keisaradæmið
gliðni sundur pegar hann fellur frá.
Italla átti ekki í neinum brösum
árið sem leið, en ýmislegt beDdir á að
pjóðin stefni í pá átt að mynda lýð-
veldi. Páfinn kvað nú vera hlynntur
lýðveldi par, hvað sem undir pví býr.
Frakkar voru mjög æstir útaf
hinu einkennilega Dreyfus-máli sfðari
hluta ársins er leið, og pó ólíklegt sje
er ekki að vita nema að pað geti oll-
að einhverri stórkostlegri byltingu.
t>að er mikið spursm&l, hvort Frakkar
eru pví vaxnir enn, að lifa undir lýð-
stjórn. Erlendis bar lítið á Frökkum
árið sem leið, og hið helzta, sem peir
höfðu par fyrir stafni, virðist vera að
ná sjer betur niðri á vesturströnd Af-
rfku, og áttupeir f prasi við Breta útaf
landskikum nokkrum upp með Niger-
fljótinu, en engin hætta mun á, að peir
kæri sig um að berjast við Breta útaf
peim nje öðrum aðgerðum Breta í
Afríku.
Spánverjar áttu í miklum vand-
ræðum árið sem leið útaf fjárpröng
og inbyrðis flokkadrætti, en einkum
útaf uppreisninni f Cuba og á Phil-
ippine-eyjunum. Þeim tókst ekki að
yfirbuga uppreisnina & slðarnefndum
stað, pótt peir virðist vera nær pví en
á Cuba. Ráðaneytis-skipti urðu par,
en allt er í pvílíku óstandi, að hin
368
„Jeg kom til baka til pess að segja yður pær og
fleira“, svaraði hann.
Hann leit á hana með óheillavænlegu brosi á
andlitinu, og rykkti böfðinu dálítið upp um ieið.
Hann rjetti fram hægri höndina opna, með lófann
UPP> beygði fingurna ofurlítið.
„Jeg held yður, Madame“, sagði Chauxville—
„jeg held yður f hendi minni. Þjer eruð præll minn,
prátt fyrir hina háu nafnbót yðar; pjer eruð eins og
hlutur, sem jeg á, eins og leikfang í hendi minni,
prátt fyrir alla pjóna yðar, prátt fyrir mann yðar!
Þegar jeg er búinn að segja yður allt, sem jeg hef
að segja yður, pá munuð pjer skilja petta. Þjer
pakkið mjer meira að segja ef til vill fyrir, að vera
miskunnsamur við yður!“
Hún hló eins og hún byði honum byrginn og
hrópaði:
„Þjer eruð hræddur við Paul. Þjer eruð hrædd-
ur við Karl Steinmetz; pjer verðið bráðum hræddur
við mig líka“.
„Jeg held ekki“, sagði Cbauxville fálega. Hin
tvö nöfn, sem hún hafði nefnt, ljetu vissulega ekki
vel í eyrum hans, en hann ásetti sjer að láta hana
ekki vita pað. Hann hafði spilað hættuleg spil áður.
Hann var alÍ3 ekki viss um, hvernig fótfesta hans
væri í pessu efni. Hann vissi ekki, hver afstaða
Ettn var gagnvart Steinmetz. Honum fannst eins
og hann sæi hinn stóra, breiða skugga af Steinmetz
á bakvið konuna, sem nú bauð honum byrginn, pó
377
um pola prinza sem hafa frjálslegar skoðanir“, sagði
Chauxville. „Það er hætt við, að pessháttar menn
verði orsök í pví, að bændurnir álíti sig pýðingar-
meiri en prinzarnir eru. Jeg pori að segja, að pjer
eruð pegar orðin leið á Rússlandi, Madame. Það
væri ef til vill í samræmi við óskir yðar, ef petta
land væri gert of heitt fyrir mann yðar að vera í pví,
eða hvað sogið pjer um pað? Jeg sje, að hinar mik-
illátu varir yðar titra, prinzessa! Það ergott að hafa
vald yfir vörum sfnum. Við, sem fáumst við Stjórn-
kænsku, vitum, hvar við eigum að leita að slíkum
teiknum. Já; jeg pori að segja að jeg get komið
yður burt úr Rússlandi—fyrir fullt og allt. En pjer
verðið að vera hlýðin. Þjer verðið að sætta yður
við pá meðvitund, að pjer hafið hitt mann sem hefur
sigrað yður—herra yðar“.
Hann hneigði sig 4 sinn fagra hátt, og breiddi út
hendur sínar með uppgerðar auðmýkt. Etta svaraði
bonum engu. í augnablikinu sá hún engann veg út
úr pessu völundarhúsi af vandræðum, og samt var
hún sjer pess meðvitandi, að hún óttaðist Chauxville
minna en Karl Steinmetz.
„En jeg verð vægur herra“, hjelt Chauxville
áfram, og virtist petta orð, herra, hafa kitlað hjegóma-
girnd hans. „Jeg heimta ekki mikið. Eitt, sem jeg
óska eptir, er, að mjer verði boðið til Osterno, svo
jeg geti verið nálægt yður. Hitt er auðmjúk beiðni
um nákvæmar upplýsingar um hið daglega líf yðar,
svo jeg geti hugsað um yður pegar jeg er fjar-
verandi“.
372
pjer pekkið frönsku máltækin okkar, Madame. Hann
er ekki maður sem líklegt er að Ifti skynsamlega og
breitt á hina litlu verzlun yðar við Monsieur Vassili,
sjerstaklega vegna pess, ef til vill, að hún hafði pær
afleiðingar að vinur hans, Stefán Lanovitch—eigandi
hússins sem við erum í—var sendur f útlegð Jeg er
viss um að frjettirnar, sem jeg hef að segja honum,
mundu hafa mjög ópægileg áhrif—fyrir yður“.
„Hvað viljið pjer fá?“ greip Etta fram í.
„Peninga?“
„Jeg er ekki purfandi lukkuriddari11, sagði
Chauxville.
„Og jeg er ekki svo mikið flón, Monsieur de
Chauxville, að láta fiækja mig inn í ógöfugasta ásta-
brall, sem fengið hefur verið að láni úr franskri
skáldsögu, til pess að póknast hjegómadýrð yðar“.
Hin daufu augu Chauxville’s blossuðu upp allt í
einu, og hann sagði með Iftgri en skerandi rödd:
„Jeg verð að gera yður pað ónæði að heimta, að
pjer trúið pví að slíkt hefur aldrei komið mjer til
bugar. Menn af de Chauxville’s ættinni eru ekki
vöruprangarar, ef yður póknast. Nei; yður kann að
undra pað, en tilfinniugar mfnar gagnvart yður hafa
meira gott í sjer, en pjer sjálf virðist geta vakið hjá
mönnum. Drottinn einn veit hvernig á pví slendur,
að vondar konur geta vakið hreina ást“.
Etta horfði á hann forviða. Hún botnaði ekki
ætíð f Chauxville. Það er nú ef til vill ekki svo
undravert, pví hann botnaði stundum ails ekki í
sjer sjálfur.