Lögberg - 21.02.1901, Qupperneq 2

2
LOÖB&FUS, riMTUDAGIim 21 FFERUAR 19,01.
Bókmentir fyrr og1 nú.
í undanfðrnum blððum Lðgberfts
liöfum vér rainst á framfarirnar, er trðu
á 16 ðldinni i heild sinni oe borið þsei
aðnokkrn lej'ti saman ▼iðframfarir fyni
a!da, en vér höfum ekki farið út ( sér-
•tðk atriði frarafaranna, hvorki hvað
■nertir bókmentir eða annað. Eins og
eðlilegt er, hafa hin eératöku atriði fram-
faranna verið rædd meira og minna í
h’nuin ateerri blöðum og tiraaritura hins
jninaða heimi að undanföruu. og eru
þ;er umræður rajög fróðlegar að raörgu
leyti. En því miður hafa hin litlu ís-
lenzku blöð oz tímaiit ekki pláss fyrir
nákvæmt ytírlit yfir framfarirnar sera
orðið hafa i sérstökum greinutn. Samt
álítum vér rétt a? minnast nokkuð á
bókmentir 16. uldarinnar, bornar saman
▼ ð bókmentir fyrri alda, og gefa dálitið
yfirlit ylir það sem nokkrir merkir menn
hafa sagt um þetta efni hinar síðustu
▼ikur.
Eins og við mátti búast, eru skoðan-
ir raerkra og hámentaðra raanna mjðg
skiftar ura það—eins og annað—hvort sé
betra eða hafi meira verulcgt gildi. bók-
mentir og bækur fyrri alda eða bókraent
ir og bækur siðuetu (16) aldarinnar
t>annig sagði t. d. Charles Lamb. hið
raerka enska skáld, ritverkadémari og
ritgjörðahöfundur (fæddur 10. febr. 177ó.
dó i London 27. des. 1834), að hann læsi
eina garala hók á móti sérhverri nýrri
bók, setn kæmi á prent. Hann fór nú
«amt ekki eins langt eins og hinn nýlega
dáni biskup yfir London, sem ráðlagði
suraura nárasmöunum að lesa þvjár
bækur, sera komið hefði út fyrir byrjuu
18. aldarinnar, á móti sérhverri bók er
komið hefði út eftir þann tíraa. Eu
Richard Burton, pi ófessor við Minnesota
háskólann, segir i grein, er birtist í jan-
úar-hefti tímaritsins Criterion, viðvikj-
andi eldri og yngri bókraentum að bók-
mentir yfirstandandi tíðar sé urafrara ult
þýðingarmiklar fyrir hina núlifandi
kynslóð Honum farast orð sem fylgir i
nefndri grein:
„Það ræri raiklu nær sanni, að
■egja, að það væri ráðlegt fyrir menn að
le*a þrjár bækur, sem ritaðar hafa verið
og birst á 18. öldinni, á móti hverri einni
af þeim, er ritaðar hafa verið á fyrri
ðldum, einkum þegar maður hefur i
huga bókmeutir hins enskumælandi
hluta raannkynsins. og orð biskupsins
(yfir London', eins og þau hafa verið
fiutt, virðast hafa átt við þær (enskar
bókraentir). Hngsura oss hvað þessi orð
hans fela i sér! Þau rýra, eða að minsta
kotti fleygja burt úr samanburði, ljóð-
nnum eftir þá Keats, Shelly ogByron.
•ftir Wordsworth og Coleridge, eftir
Browning, Tennyson og Swinburne, eft-
ir Poe, Whitman og Kiplinz, skáldsög-
nnum eftir Scott, Hawthorne og Steven-
son, eftir Eliot, Dickeus og Thacheray.
▼erkum karla og kvenna, sem síðar hafa
ritað, eins og t. d. eftir Meredith, Hardy,
Ward og Barrie; þau gera lífcið úr rit-
gjörðum (essaye) tftir þá Lainb, Hunt,
Hazlitt, De Quincey og Irving, eftir
Carlyle og Ruskin, eftir Emerson og
Lowell. Þessir og margir aðrir, þvínær
jafn-merkir rithöfundar, eru reknir út í
horn (eftir þvi sera i orðunum liggur),
«ins og það, að hafa skrifað verk sín síð-
ar en hið ákveðna ártal, 18J0, væri ó-
fyrivgefanleg synd. Eg vona að menn
taki eftir því, að eg hef talið upp einung-
j. fáeinar af hinum björtustu stjörnum á
bókmenta-himuinum, og bind mig við
þá eera ritað hafa á vorri tungu"
(ensku).
Prófessor Burton heldur því fram,
að jafaval þó bókmentir 16. aldarinnar
▼æri lélegri en bókmentir einhverrar
annarar aidar, þá séu þær lífsnauðsyn-
lsgastar af öllu, vegna þess, að þær séu
spegill af lífi vorra tíma. Hann segir.
að ef maður forsómaði hiðyfirstandanda,
þá væri það hið sama eg að fórnfæra
öllum hugsunum vorra daga. Menn
ættu að kynna sér fortíðina vegna nú-
tiðarinnar, en ekki gera hið gagnstæða.
Að maður litilsvirði ekki fortíðina með
því, að ástunda að rannsaka nútíðina.
Að tnaður eigi að bera virðingu fyrir
rithðfuiliíum fortíðarinnar, en að ,,tvúin
á hið yfirstsndanda, hvort sem það eru
bókméntir eða lífið «em gerir bókmentir
mlgulegar, þá sé það, þegar maður fer
•ð hugsa ura málið, trú á hið mikla lög-
xnál og mögulegleikann að læra að
þekkja alheiminn. Altlif leitar ijóssins,
og nitjánda öldin er erfingi undan-
gengihna alda".
Sú gpurning var borin upp í biöðun-
um hér í iandi, hvaða tíu bækur, sem
birst hafa á prenti á 19. öldinni, hafi
baft mest áhrif á hugsunarhátt manna í
binum mentaða hluta heimsius á öld-
inni, og birtust svör til þessarar spurn-
ingar i vikulega tímaritinu Outlook, er
kom út l. de*. siðastl., frá eftirfylzjandi
mörtnum: James Bryce, Henry M. Van
Dyke, Arthm T. Hadley Thomas Went-
■wörth Higginson. William De Witt
Hvde, EdwarJ Everett Hale, og G.
Stanley Hall. Það er eftirtektavert, að
þeim kemur einungis saman Uin eina
bók, er fengið hefur slmenna riðiirhcnn
ingu hjá mentvðum inönnum semfyi ir *
taks bók, nefniJega ,,Origin of Bpecies"
(TJppruni tegundanna) eftir Daiwin.
Oss þykir líklegt, að lesendum Lögbergs
þyki fióðlegt að gjá skrárþessara manna
yfir þær 10 bækur, sem þeir, hver um
sig. Alíta að hafi haft mest Ahrif á hugi
eða skoðanir manna á h:nni nýliðnu öld,
<▼0 vér biituin þær hér fynr neðan.
Einn þeirra (Higginson ofursti gaf samt
ekki skrá yfir hækur, heldur yfir tiu rit-
höfunda, er hann álitur að hafi haft
mest Ahrif á skoðanir manna á 19. ðld-
inni. Skrárnar hljóða sem fylgir:
Jambs Bryce (höfundur hinnar af-
ai-merkilegu bókar ,,Tha American
Commonwealth ‘) áleit að þessar 10 bæk-
ur hefðu haft mest áhrif:
1. Origin of Species.eftir Darwin.
2. Faust.................. ,, Goethe.
3 Hist/oy of Philosophy ,. Hegel
4. The Excursion.....„ Wordswoiih
5. The Duties of Man... ,, Mazzini.
6. Das Kapital............ ,, Karl Marx.
7. Le Pape.................. „ De Maistie.
8. Democracy in America DeTuqueville.
9. Population ............ ,, Malthus
10. Les Miserables........... ,, Hugo.
Hksry Van DyKE rprófesssor í ensk-
um bókmentum v ð Princeton-háskól-
ann) taldi ui p þessar 10 bækur:
1. Lyrical Ballads.. eftir Wordsworth.
2. Waverley................. „ Scott.
8. Aida to Reflection. „ Coleridge.
4. Sartor Resartus... ,, Carlyle.
5. Es-iays................ ,, Emerson.
6. Modern Painters.. ,, Ruskin.
7. System of Logic... ,. J. S. Mill.
8 Worksof Reid.... Sir W. Hamilton
9. Origin of Species.. eftir Darwin.
10. In Memoriam....... „ Tennyson.
Arthcr T. Hadley (forseti Yale-
háskólans) taldi upp þessar 10 bækur:
1- Civil Code.............eftir Napoleon.
2, Faust ............ „ Goethe.
8. Encyclopædia of Phil-
osophical Science. eftir Hegei.
4. World as Will.... „ Schopenhaner.
6. Education of \ían. ,; Froebel
6. Mondays ........... Sainte-Beuve.
7. TJncle Tom’s Cabin „ Stowe
8. Principlesof Paych-,,
ology............... Spencer
9. Origin of Species.. „ Darwin.
10. L;feof Jesus........ Renan.
Thomas Wentworth Higginson
t&ldi upp þessa 10 höfunda:
1. Scott ^Walter). 6. Darwin.
2. Heine. 7. Emerson.
3. Wordsworth. 8 Tolstoi.
4. Hegel. 9. Hawthorne.
5. RobertOwen. 10. Browning.
W. De Witt Hyde (forseti Bawdoin
lærðaskólans) taldi upp þessar 10 bækur:
1. Logic.............eftir Hyde
2. Positive Philosophy. „ Comte.
3. Pi inciples of Geology ,, Lyell.
4. Origin of Species. „ Darwin.
5. Syuthetic Philosophy ,, Spencer.
6. Sartcr Resartus... „ Carlyle.
7. Essays... ........ ,, Emerson.
8. Modem Painters....... Ruskin.
9. DncleTom’s Cabin... „ Stowe.
10. Poems............. ,, Browning.
Edward Everette Hale taldi
upp þessar 10 bækur:
1. Faust.............eftir Goethe.
2. Origin of Species.... ,, Darwin.
3. Democracy in America Do Toqueville
4. American Common-
wealth.............eftir Bryce.
5 Modern Painters.... ,, Ruskin.
6. Works (bækur)....... ,, Scott.
7. „ ........... Hugo.
8. Essays............ ,, Emerson
9. In Men oriam...... . „ Tennyson.
10. Life of Jesus....... „ Renan.
G. Stanley Hall (forseti Clark-há-
skólans) taldi upp þess&r 10 bækur o. \
s. frv.:
1. Origin of Species.... eftir Darwin.
2. Logic............. „ Hegel.
3. Life of Jesus................ Strauss.
4. Educational Reports. HoraceMann.
5. Uncle Tora’s Cabin.. eftir Stowe.
6. AuditorySensation... „ Helmholtz.
7. French Revolution.. „ Carlyle.
8. Faust............... „ Goethe.
9. Wprks..................... Wagner.
10. Works (bækur)............... íbsen.
Út af þessum skrám gerði ritstjóri
Outlook eftirfylgjandi aihugasemd:
„Bækur þær, sem tnldar eru upp í
þessum skrám, ná yfir alt of mikið svið
til þess, að vér getum dregið út úr þeiin
nokkura niðurstöðu. sem hafi verulegt
gildi eða þýðingu. En þegar maður
rannsakar sbrámar, þá fær ma?ur
samt út úr þeim tvö mjög athugaverð
sanni-di. þau sannindi. s<m sé. að bæk-
urnar. sem höfundar skránna hafa valið,
eru þvínær eingöngu bækur sem stefna
í þá átt. að gera anda mannsins frjálsari
og vikka alt sem lýtur að hagsinuntim
mannkynsins og réttii duin þess í heild
sinni. Rithöfnndarnir, sem taldir eru í
skránum, eru' menn sem hefðu getað
sagt með Heine: ,Leggið sverð á lík-
kistu ínina, því eg hef verið henuaður í
hardHganum til að gera mannkynið
f jálst*. Goethe, Wordsworth, Tenny-
son, Carlyle, Heine. Ruskin, Hugo, Em-
erson, Browning, Coleridge oz Tolstoi
tilheyra því göfuga herliði af listaraönn-
um, sem hafa barist fyrir að gera mann-
kynið frjálst og skapa því nýtt og við-
tækara lif. Þtssum ínikla frelsis-flokki
tilheyra einnig þeir Darwin, Hegel,
Mazzini, Kaut, Helmholtz, Schleier-
maclier og Spencer. Þessir miklu and-
ans menn, rannsóknarmenn og rithöf-
undar hafa unnið með mismunandi
augnamiði og notað margskonar veik-
færi, en þeir hafa allir starfsð að hinu
sama, því nefnilega, að opna fyrir mann-
kyninu frjálsari og meiri heim. Það að
hækiirnar í þessum skráin, sem hafa ein-
dregið trúarbragðalegt augnamið, eru
fáar, kemur til af því, að andi tróar-
bragðanna hefur byrjað a'' þrengja sér
inn i og gegnum alt stai f msnnanna og
biúa hinar gömlu guðsafneitunar-gjár,
sem hafa brotið líf mannanna í mola á
þann h&tt. að sundurskilja það sem af
misskilningi hefur verið nefnt veraldlegt
frá því.lsem hefur verið viðurkent sem
hið trúarbragðalega".
Ef lesendur Lögbergs fá engan veru-
legan fróðleik út úr þessari grein. þá fá
þeir að minsta kosti í henni skrá yfir
bækur og ritvcrk höfunda, sem allir eru
viðurkendir að vera snillingar og bafa
verið kennarar nítjándu aldarinnar, hver
á sinn hátt. Sú spurninghefur oft verið
borin upp: ,,Hvað eigum vér aðlesa?"
Bóka- og litverkaskráin hér að ofan er
eins gott svar til þeirrar spurningar
eins og nokkurt annað, sern vérhöfum
séð. Ef menn lesa bækurnar, sem sér-
staklega eru nefndar, og ritverk höfund-
anna, er taldir eru upp í skránni, íétti-
lega, þá fer ekki hjá því, að þeir, sem
það gera, verða fróðari og frjálsari í
anda en þeir liafa áður verið. Því er
eins varið með hina andlegu fæðu sem
liina líkamlegu, að andlega fæðan verð-
ur að veia h-ilnæm til þess, að hið and-
lega líf manrsins fái góða næringu og
dafni. Oheilnæm andleg fæða, diaf og
léttmeti, hefur samkyns áhrif á hið and-
lega líf manna eins og óheilnæm eða
kjarnlaus likamleg fæða hefur á hið lík-
amlega Iíf. En því miður virðast marg-
ir ekki gæta þessa, og fylla sig með alls-
konar andlegu di afi—og jafmel óþverra.
Lsikid a læknana.
6C1ATÍCA TILFELLI. SEM EKKI LÉT CND-
AN AÐGJÖKÐUM ÞEIKRA.
SjúHinpurinn lá I nærri þvi Jirjá
mánuði ft sjðkrnbíisinu ftn þes<
að batna—D . Williams’ Pink
Pill* p(ftfu honum heilau aftur.
í meir en eion fjórðung aldar bef-
ur Mr. Geo. McLean búið í bæuum
Thorold. Haun er rftðsmaður við
irjftviöai-verzlun þeirra McC eary &
McLean er alkunnur, eski elu-
vö ðungu ft meðal bæjarbúa, h< )d t
a m-ðai flestra út uui nærligt'j • d
sveitir. M-rgir kuuuiugj-ir M . Me-
Lea ’s vit-, ai' h nn var yfikOin ii"
at UikyujnOri Soiatci, og þe ui er
jafufrarat kunnugt, að bann er nú
iaus við veiki þesssa með þeioi ÓUa-
l»MU kvölum, Hum beuni eru sainiara.
Fiéttaritari. sem ftleit »0 reynsla
manusins gæti oiðiö alþyðu d nu,
fór til hauH 0% sp 'rö> hauii, b« rju
bann þakkaði 8Íun göðt btta. Alr.
McL-an hiklau-t svoifttandl svar:
„D Wllllau.s’ Pn.k P'lls, og »11 let
hika eg mér ekkl við &ð sepja, bvar
Bem er'\ Svo Saj/ðl Alr. MoL-au
euD fremur: þjftðist af ac -tC'
til m.r^ra ára, Verstu þ autiriar
b.tfði ej/ fyrir mörgutn ftruun s O.tn;
þa larð eg svo yfirkominn, að ng is
nokkra ui&nuðl rúmfasiur Eg le ð
ÓUalej/ar kvalir af veikin ii, og bi'
ema, sem veitti mér stundtr frið, var
morphine, anntð hvort i pillum eð-
iuu pyúog. Eg gat « kki tylt mðu
viusin fæti um uema með óit< ej/um
þiautum. Lækuar stuodu^u ing
bæði heima og ft St. C'therines
■júkrsbúsmu, sem Pg var fiutiur ft ft
börum. Ejj var nftlægt þreuiur n fti -
uðum ft sjúkrsbúsiuu, en þtð bæt
mér ekki b ð minsta. D Otn för eg
beim h igftdinn. Næst reyudi eo
r&fmagD, en það htföi eng&n sjftan-
legan ftranjjur. Eun fremur r-ynd
j/ ý iis meðftl, sem ej/ sft aug ý-t, ei
alt kom fyrir eitt. Loksins v»r mé
rftðlaj/t að reyna Dr. Vri liams' Pins
Pills, opr m< ð því eg; var mjö/fús
ft að reyna a t, | tl se n j/af mé
okkra von uin bt a, þft fékk eg mé
nokkrar öskju'-. E</ var búiuu a?
brúka piiiurnar 1 í æ’ri þvi mftuu'
ftður en eg varð nokkurs b<ta var, eD
upp frft því fór mér óðum að bttne
og eftir ffta raánuði var -i/ orðin
jafu frfskur eins og eg h fðinokkru
sÍudí ftður verið. Nú er eg hroustur
og heilsupóður raaður, og jafo<ei þö
eg hafi slðan haft raikla útiviat, þi
hef og aldri-i kent veikinnar, oy eu
finn það, sð b<tinn er varanlet/u<-.
Dr. Williams’ Pink P lls hafa saonar
lepa reyrst mjö/ blessunarrikar 1
minni veiki og skal eg ætið og æfin.
lega bera þeim vel sÖ4/una“.
Rheumatism, Soiatic, Neurali/ia
mfittleysi, Looorrotör Ataxiá, höFúð-
verkur, taujjaveiklun, og< sjúadóm
sem stafa af illum vessum, eins o • ti1
dæmis kirtlaveiki, lanpvinn h^’m-
kiimn, &c. lætur alt undan D . W'l-
l'.ams’ Pink Pills. Þær £[«<& útliti?
fnllegt og< hraust*egt Seidar ( öl um
verzhinum eða s-ndsr mrð pösti <
50c a-kjan eða 6 öskjnr »• $2.50 m< f
hvi að skrifa Dr. Wiliiim-’ Med ot' »
Co , Brookville, Ont Lát ð ekki
sDuða inn & yður neiuum eftirliking-
um.
Mr8. Winslow’s Soothing Syrup.
snmHlt or *eynt he1iMiW)ti»rlyf *em meirn en 50
ár n“fur veno bri'knd af milli*'*n»m m;ocJr;i ha ihím
b^ruuin þeirnt ;i tannnkiukeimriu. þ »() gerir bitrn.
I' róieirt, mýkir tnuuhoMid, dregur úr bolicu. eydir
ftnidA, liekiiar in»p|>emhu, er |>te i|*pt á br;u?d otr
beztn læknina við nidurgansri Selt i ;>Jlu*n lyfjiibúc .
um i heiml. ‘2f» cente ilnNkHn. Bicijfd nm Mr* wjn
•Iow'n Simthiiig Syrup Be/.tn medaltd ec* mæjur
g«t* feimld hamla b >rnum á tanntóktímanum.
KENNNARA
VANTAR ti
að keuiia vi
Lundi-skóla. ft Ræstkomaudi sumn
Samnioj/ar verða að vera gerðir fyri
þrjft mftnuði eða sex niftimði efti
samkom.ilat/i m'll ikólanef'darinna
ogr kennarans. Kmslan byrjar mei
prflmftnu/'i. U nsækjendur verð- a<
hafa staðist aimars eða þriðja clas
kennarspróf. Tilbuð (skriflwg-) send
ist nndirrituðiim fvrir miðj»n m"z
—G. Fyjólfsson, Icelaud c Rivei, 2b
j«n. 1901.
Nyir kaupendur
gamlir kaupendur
■ i
aem borp-a 14. árfrans: LÖGBERGS fyrirfram í Jyessum mánuði og koma
andvirðinu kostnaðarlaust til vor, fá gefllis hverja af þessum sögum Lög-
ergs, sem þeir kj6sa sér:
Þokulýðurinn Hvita her»veitín
Rauðir Deraantar ... Phroso
Sáðmennirmr ... i Iæikinn glæparaaður... ...40c. "
og auk þess vandaða og stóra mynd af Níafí'ara fossi. Nýir kaup-
endur fá ennfremur Aldamóta númer Löpbergs á meðan upplagið endist.
Brecrðið við og notið þetta kostaboð sera allra fyrst því það eru mjðg litl-
ar líkur til þess að það standi lengi.
Tbe Lögberg Prinl. & Pnb. C'o
Þ<-f»'r rokkar eru
é;alej» ira Psðir.
Ilv. i jum rokk
yh j» 3 n æ!di.r.
jóliT er 18 (>i n 1
^ar i |.vern fil.
nð fy’iispum
1 |eiria <em leija
|f>, eða skrilið oss.

Islouzkir Rjkkar.
Þér |>ekkið kambans
eru nijúkir og Sffgilegiv
og ifittir, ii’. i i • i - J i,
og 80. ^endir með
pósti fyrir $1.00.
Sfll^tad's
Ulliti kambar.
5 hj'irtu, nors kt
lav, bakavel oz ja'nt,
Vöfl'T ern h l>ar.
öll önniir köku-
mót. sem auglýst ha'a
v-rið hér i bltðinn,
einuig til sölu.
Vottuján.
Svcnsk sagarblött.
Úr hin i nafnfrapg'i skegghnlfastfili. 3
l“ngdir, öll 2 buml. á h/e di, mjög |>unn
Rakkann ú'- stiltu og kl'ikku stili, hrotna
ekki, áhyrgst að vera hvorki of hörð né
of deig,
Baudaríkja lengd fet, verð 50«
Norsk „ „ „ 75c
Svensk „ 4 „ „ 1.00
send.oghor^i ð undir þau, tll þe»s «em þér
verzlið víð.
KANnftHÍK'A PANTANTR afgreiddai
i gegnum umbo 'smeun vora eða beiut
frá MinneHpolis.
CANADA PANTANIR afgreiddar fri
Winnii'eví eOa í gegnnm canadiska
veizlunavmenn.
Skriflð til Minneapolis þannig:
A.1Íre.l Andresnn & Co„
The 'Vestern Importers.
1302 Washiiigton Ava. S., IHinneapolis, Minn.
Umboðsiiaðiir OríCanadi:
J. H. Aslidown,
WIIOLESAI.E & RETAIL ÍIAUDWARB,
WINNII’EG, - - - M AN
Odyr Eldividur.
hAMRAC..............$4 OO
JACK PINE........... 3 75
Sparið yöur peninga og ka pið eldi-
viö yðar að
A.W. Roimcr,
Telefón 1( 69. 826 Elgin Av*
Phycisian &. Surgeon.
Ótskrifaður frft Queens háskólauum í Kingston,
og Tornnio báskAlanum I Canada.
Svrifstofa í IIOTEL GILLESPIE,
ckvstal, w, d.
Dr. M. Halldorsson,
Stranahan & Hamre lyfjabúð,
Park River, — . úal^ota
Er að hiíta ft hverjum miðvlkud.
i Grafton, N. D„ frft kl.5—0 e. m.
I. M. Cleghorn. M D.
LÆKNIR. oir YFTRHRTUMAnUR. Et<
Helur keypt IyijabúBina á Baldur og hefm
því sjálfur urasjon á öllum meSölum, sem hann
aetur frá sjer.
EEIZABETH 8T.
BALDUR, - - MAN
P. 8. tslenzkur túlkur við hendina hve
nær sem börf per ist.
Dr.Dalgi.eish.
tannlæknir
knnngerir hér raeð. að hann liefur sett
niður verð fi tilbúvim t,<"nn' m (set of
teethi. en bó m«ð þvi sKÍly ði a' b'<r'/a *
út í hönd. Hann er sft i'ini hér í bffmim.
sem dretru/ út 'ennur kval 'l<ust, fvll'r
tennur uppá nýjsist,' og vund ð <st,a n'fit.,
og abyrgjst alt, sitt verk.
416 Main Street, N|clntyre Block,