Lögberg - 17.10.1901, Blaðsíða 4

LÖGBERU, FIMTUDAUINN 17. OKTOBER 1901
LÓGBERG.
er írefi <1 tit hvern flmtudae af THE LÖGBERG
RINTING & PUBLISHING CO., (ínggilt), nd Cor.
Willl m Ave. og Nena Str. Winnipeg, Man. — ICost-
ar f2.00 uin árid [* ielandi 6kr.]. Borgist fyrir
fram, EinstOk nr. 6c.
Pnhli«hed every Thnrsday by THE LÖGÍBERG
PHINTING & PUBLISHING CO., flncorporatedj, at
Cor WJMnm Ave &. Nena Stn Winnipeg, Man —
Subscription price *2.00 per year. payable in ad-
vance. Síngle copies 5c.
Business Manager: M. Paulson.
aUGLYSINGAR: Smá-auglýsingar í oltt skifti 25c
fyrir 30 ord eda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um
mánudinn. A stærri auglýsingnm um lengri
tíma, afsláttur eflir sainningi.
BUSTAD 4-SKIFTI kaupenda verdur ad tilkynna
skrifiega óg geta um fyrverandl bústad jafnfram
Utanáskripttil afgreidslustofubladsinser:
The Logberg Printing & Publishing Co.
P.O.Box 1292
Tel 221. Winnipeg,Man.
ytanAakxiptttil ritst)ðranB er t
Editor Lögberg,
F 'O.Box 1292,
Winnipeg, Man.
-— Samkvæmt landslOgum er nppsfign kanpanda á
blatíi Ogild,ntma hannsé skuldlaus, þegar hann seg
rnpp.—Ef kanpandi,sem er í skuld vid bladid flytu
yfatferium,án þess ad tílkynna heirailaskiptin, þá er
ad íyrlr dðmstðlunum áiitin sýnileg sönnumfyrir
prettvísum tilgangi.
v 1 ..... ———————————
— 17. OKT. 1901 —
Sígarettu-ósóminn.
Níi & stðari ftiura hefir f>að færst
meira en lítið í vðxt, sð drengir ft
8kóla-a!dri reyk ja sfgarettnr, Ofr hefir
fiessi bær ekki farið varhluta af J>ví.
Forstöðumenn og kennarar í barna
skólunum, sem reynt hafa að stemma
stigu fyrir f>casum ljóta og skaðlegra
ósið drengjanna, standa f f>eirri mein-
ing, að sfgarettu reykinpr hafi skað-
]ej;ar veikanir, og eftir J>ví skaðlegri,
sem drengirnir eru yngri f>egar
f>eir byrja að reykja. Drengirnir
verða minnislautir, hugsunarlausir,
fthugalausir og dragsst aftur úr jafn-
öldrum sínum I skólunum. E>eir
geta ekki leyst ætlunarverk sitt af
hendi; verða oftast nær latir, eiru-
lausir við alt, hirðulausir um sjftlfa
si * ogf ómenni. t>að er ekkert fall-
ear lýsing |>etts, en hítn er sjálfsagt
rétt, svo drengir, sem leggja f>að í
vana sinn að teykja sígarettur, geta
fttt hér kost ft að sjft sjftifa sig f
spefjli off hvað úr peim verður pegar
f>eir nft fullorðinsaldri, ef sfgarett-
urnar verða ekki búnar að íullkomna
verk sitt ft f>eim ftður.
t>að er fieira, sem stgarettur
koma til leiðar en að gera drergina
beimska og ómenni; pær leiða drengi
oft og tfðum til órftðvendni. Dreng-
ir, sem reykja sfgarettur, eiga helzt
aldrei neitt, pví pað lítið, sem f>eim
innheimtist, gengur fyrir f>otta góð •
gæti og hrekkur ekki til. t>egar svo
ekkert er til að reykja og ekkert til að
kaupa fyrir, J>ft leiðast drengirnir út f
smft[>jófnað, sem sfðarmeir getur
leitt til s*t6i J>jófnaðar. Sfgarettu
reykingar leiða til drykkjuskrptr og
paningaspils, og J>ær leiða að sjftlf-
sögðu til ósannsögli við foreldrana
þegar farið er að gera grein fyrir
hvernig peningunum sé varið, hvai
drengirnir hafi alið manninn og hvað
f>eir hafi aðhafst f>egar f>eir eru að
heiman. Drengir, sem reykja sígar-
ettur, geta pannig nokkurn veginn
fengið að vita fyrirfram forlög sfn.
Eftirtektavert er f>að og jafnframt
eðlilegt, að eftir f>vf, sem ofar dregur
f skólunuro, eru færri drengir, sem
reykja sfgarettur. I>ið er eðlilegt,
vegna f>ess, að drengir, sem byrja &
að reykja f>egar f>eir eru litlir og
neðarlega I barnaskólunum, detta
smámsaman úr sögunni og komast
aldrei upp í efri bekkina; og f>að er
eftirtektavert og raunalegt til f>ess
að hugsa fyrir vini og vandamenn
f>essara veslings drengja, sem sfgar-
etturnar eru búnar að eyðileggja, að
sjft pft verða eftiibftta jafnaldra sinna
f öílu, og vita fyrirfram, af dæmum
annarra, hvað fyrir f>eim liggur ft
fullorðinsftrunum.
Fréttaritari blaðsins Tribune hér
1 bænum hefir nýlega fttt tal við flesta
forstöðumenn og kennara barnaskól-
anua hér um mál petta, og flytur á-
gríp af ftliti f>eirra síðastliðinn laug-
ardag. Vér setjum hér |>að, sem Mr.
Schofield, forstöðumaður Collegiate-
skólans, segir viðvíkjandi sígarettu
plftgunni.
„í>að er einlægt ftlit mitt“, sagði
Mr. Schofield, „að sfgarettumftlið só
mjög pyðingarmikið4 og að foreldrar
drengia f>eirra hér í bænum, sem
vanist hafa ft ósið þennan, ættu taf-
arlaust að taka f>að til alvarlegrar
meðferðar. Óaiður f>essi færist óðum
f vöxt á meðal 8 til 10 ftra gamalla
drengja. Hver einasti maður, sem
ura götur bæjarins gengur, getur séð
f>etta. Fyrir eitthvað f>remur ftrum
var reynt með samtökum að fyrir-
byggja sfgarettu reyking, og uiét er
nær &ð halda að pað hafi haft f>ó
nokkura pýðingu. Siðan hefir ósið-
urinn komið upp að n/ju, og & allra
sfðustu tfmum ber voðalega mikið á
honnm. l>að er eitt atriði í pessu
sambandi, sem mikla ftheizlu vertur
að leggja á, og f>að er petta. Hvaða
helzt aðferð, sem viðtekin kann að
verða til f>ess að fyrirbyggja sfgar-
ettu-ósiðinn, f>ft ætti slfkt aðallega &ð
koma frft foreldrunum. I>ó /élag só
myndað til f>ess að fyrirbyggja sfgar-
ettu-brúkuD, f>ft getur slíkt ekki kom-
ið »ð fullum notum; alt, sem f>að
gæti gert, væri að lftta fofeldrana
vita um f>að, að synir peirra reyktu
sfgarettur. Samskonar skyldur hvíla
á kennurum barnsskólanna. Kenn-
arinnn eins og foreldrarnir, hefir
stjó.n ft drengjunum einungis nokk-
urar klukkustundir úr deginum, og
f>á tíma ber ekkert p&ð fyrir augu
hans, sem gefur honum tilefui t’l
pess að taka mftlið til meðferðar.
Álit mitt er, að foreldrunum sé aðal-
lega ura að kenua, að drengirnir hafa
vanist ft ósið pennan. l>að ætti ekki
af leyfa drengjum að flækjast úti
soint ft kveldin eins og vlða er gert
hér í bænum. Á kveldin, þegar
drengir eru úti með fé'.ögum sínum,
læra peir að reykja sfgarettur, og
eftir að f>eir einu sinni hafa byrjað ft
pessu, kemur löngunin til að halda
J>vl ftfram. Enginn veit, hvað dreng-
ir aPhafast pegar þeir eru úti ft
kveldin, og f>egar loksins f>eir koma
heim, allir brosandi, pft grunar for-
eldrana [>að sfzt, að f>eir hafi verið
að reykja sfgarettur. IÞegar svo
drengirnir sjá, að fyrsta sígarettu-
brúkunin komst ekki npp, f>ft halda
peir áfraro pangað til [>etta er orðinn
vani, sem f>eir ekki geta lagt af. I>að
eru yoosir staðir, sem drcngir koma
saman á og læra &ð reykja; leikhúsin,
til dæmis. Foreldrarnir leggja ekki
dreDgjum til penÍDga til f>ess að fara
ft leikhúsin, og myndu í flestum til-
fellum banna peim að fara þangað.
Flesta drengi iangar til að heyra
hljóðfæraslfttt, og sjá bvað er ft ferð-
inni. l>egar leikið er, pá safnast
drengir saman við leikhúsdyrnar til
pess að heyra hljóðfærasláttinn. l>ar
læra f>eir að reykja sfgarettur. Hock-
ey-leikja húsin eru að miklu leyti or-
sök í pví, að svo margir drengir læra
að reykja sígarettur. Auk pess eru
margir aðrir staðir, sem drengir læra
að ,púa‘ á.“
Tilraun er verið að gera til f>ess
að fft löggjöf gegn ósið þessum, sem
fullkomnar sannanir eru fengnar fyr-
ir, að hefir skaðvæni og eyðilegging 1
för með sér. Tilgangurinn er <tð láta
pað varða miklum fjárútlátum eða
fangolsi að selja eða gefa drengjum
innan fttjftn ftra sígarettur eða nokk-
uð [>að, sem notað er við tilbúning
sígaretta. Og, að allir drengir inn-
an fttjftn ftra, sem sjftst reykja á göt-
unum eða hvar annars staðar, sem er,
utan heimi’is skuli takast fsstir og
lfttnir sæta fjárútlátum eða fangelsis-
vist.
Mr.'D. Mclntyre, forstöðumaður
barnaQkólann 1 Winoipeg, álítur, að
sfgarettu-Iöggjöf geti aldrei komið
að tilætluðum notum. Aldurstak-
markið er bundið við fttján ára aldur,
og mundi yngri drengjum ekki verða
ikotaskuld úr f>ví að fá sígarettur hjá
hinum eldri. „Aðal-meðalið við
f>essu“, segir Mr. Mclntyre, „eins og
öðru Hllu, sem ungum drengjum
stendur hætta af, er bætt heiœilislíf
og Dæmari skyldutilfinning foreldr-
anna fyrir uppeldi drengjanna. Mönn-
um getur eigi annað en ógnað hvað
mikill fjöldi drengja er á ferðinni um
göturnar á kveldin, par sem peir
læra ekkert nema ilt eitt. Ef unt
væri að láta foreidrana skilja til hvers
sú mentun getur leitt, sem drengjum
veitist úti á götunum á kveldin, pá
mundu peir (foreldrarnir leggja.meira
kapp ft að veita drengjunum skemtun
og vinnu f heimahúsum. Því fyrri,
sem hin ymsu félög, sem eru að reyna
að ganga drengjunum í foreldrastað,
sannfærast um hvað ómögulegt slfkt
er, og beita öllum fthtifum sfnum f
pes8 stað til f>e*s að brýna skyldu-
rækni fyrir foreldrunum, pví betra
fyrir alt 'bygðarlagið. Við skulum
fft löggjöf, sem bannar sígarettu-
ósómanD, ef mögulegt er, en minn-
umst pess jafnframt, að löggjöf bæg-
ir ekki frft drengjunum öllu pví ills,
sem f>eir eru í hættu fyrir.“
Vér vildum gjarnan hlynna að
pvl á allan mögulegan hftit, að sígar-
eltu-brúkun útbreiddist ekki ft meðal
íslenzku drengjanna meira en orðið
er, og helzt, &ð peir hættu að reykja,
sem fallið hafa niður í pann skaðlega
ósið, og skulum vér með Snægju
leyfa peim &ðgang að dftlkum Lög-
bergs, sem um málið vilja rit&. l>að
leikur enginn vafi f>ví, að eins og peir
Schofield og Mclntyre segja, eru foi-
eldrarnir peir einu, sem við petta geta
rftðið; en á ýmsan hátt er hugsaulegt
að leggja foreldrunum lið bæði með
viturlegum bendÍDgum um uppeldi
litlu drengjanna, með fallegu eftir-
dæmi ungu piltanna, og á ýmsan
ann&n bfttt.
Öll tóbaks-reyking og tóbaks-
brúkun yfir höfuð er óholl fyrir
unglÍDga, pó pað só viðurkent, að
sfgaretturnar séu óhollastar. Og tó-
baksbiúkun hættir ekki að vera
manninum skaðleg pó hann sé kom-
inn yfir átjftn ftra aldur. öll tóbaks-
brúkun er skaðleg manninum pangað
til hann er fullproskaður, og mikil
tóbaksbrúkuu er æfinlega óholl og
skaðleg.
Herleiðing: Miss Stone.
Fyrir uokkru sfðan náðu stiga-
menn í Mccddonfu Bandaríkja trú-,
boða, sem er kvenroaður og heitir
Eilen Stone. Stigamennirnir bjóð-
ast til að skila stúlkunni aftur alls
ómeiddri ef sér só borgað 1110,000 f
lausnargjald. Menn vita ekki með
vissu hvar stigamannaflokkur pessi
hef&t við, en grunur lék ft J>ví, &ð að-
setur peirrs væri ft fjalli nokkuru, og
var pví nýlega safnað liði umhverfis
fjallið í pví skyni að neyða pá til pess
að gefast upp eða að minsta kosti
lftta stúlkuna lausa. l>eir ákvftð'i, að
ef stúlkan ætti &ð komast llfandi úr
höudum psirra, pá yrði lausnargjald-
ið að vera komið fyrir 8. f>. m ; en
svo lengdu peir tfmann eitthvað lítið
eitt pegar peir sftu, að féð fékst ekki
innan hins ákveðna tíma.
Sutiflir halda, að stigamenu peir,
■em nftðu Elleu Stone, séu einungis
verkfæri 1 höodum Bulgarfu-stjórn-
arinnar, sam M cedonia heyrir undir,
í peim tilgangi að spilla fyrir sam-
komulaginu á milli Tyrklands og
Bandaríkjanns. Samkvæmt Bsrlín-
ar-samningnum er Buigaría að vissu
leyti óhftð ríki, sem hefir fullkomið
löggjafarvald og annast afn eigiu lög-
reglumíl, en viðurkennir Tyrkja sol-
dftn að nafninu til sem hið æðsta vald
og borgar houum ftrlegar tekjur úr
rfkissjóði. Norðurálfu stórveldiu
hafa ftbyrgst Búlgarfumönnum sjftlf-
stjórn pessa, og gegn þeirri ábyrgð
ftskilja pau sér heimild til pess að
rftða hver só æðsti pjóðhöfðingi 1
Bölgaríu. Þannig er pað, að skær-
ust Bindaríkjamenn 1 leikinn, f>i
ættu peir eiginlega aðganginn að
Tyrkjum og með J>vi mftti v»ri sam-
komulaginu ft milli peirra hætta búin.
Aðrir halda pví fram, að nefnd
manua, sem stendur fyrir uppreistar-
hreyfing í Micedoniu, sé völd að
verki pessu, og tilgangurinn só sft að
fft á þennan hfttt saman fé í parfir
uppreistarinnar. l>essu til staðfest.
ingar er bent á J>að, að stigamenn
ráðist vanalega ft menn í fjsll-lend-
inu, og séu pft vanalega fáir í hóp
undir forustu einhvers alpekts stiga-
mannaforingja, en ekki fjöldi vopn-
aðra manna eins og I pessu tilfelli.
l>að pykir einnig grunsamt, hefði hér
verið um rétta og slétta stigamenn
að ræða^jsð EileD Stono var tekin, en
öllum öðrum sleptj sem með voru 1
Eerðinni. Stigameun taka vaualega
karlmenn, og J>á ríka. t>etta er víst
í fyrsta skifti sem trúboði hefir verið
tekinn 1 lauanargjaldsskyni f Tyrkja-
löndunum í Norðurálfunni.
Þeir, sem réðu pví, &ð stúlka
J>ossi var hertekin, hafa auðsjianfega
vitað, að hún var f þjónustu Banda-
ríkja trúboðsfólagsins, og pá auðvitað
jafnframt, að lausnargjaldið mundi
fftst. Hinn 8. p. m., pegar upphæð-
in átti að greiðast, var fullur helm-
ingur fjárins fenginn í frjálsum sam-
skotum. t>á var tfminn lengdur,
vogna pes3 að pi’í mfttti ganga, setn
viass, að Bdndaríkjapjóðin mnndi
frelsa etúlkuna pó pað drægist.
Lausnargjaldið fyrir stúlkuna
varð að fást 1 frjálsum samskotum.
Bandarfkja stjórnin hafir nftttúrlega
okki rftð ft fé til slíkra útgj&lda, og
pó svo væri, pá muödi sffkt valda ó.
ftnægju ekki svo fárra, sem ftlíta pað
litlu skifta hvaða útreið stúlkan fær.
Nú er upphsaðin öll fengin eftir pvf
sem blöðin segja.
Árið 1891 hertóku tyrkneskir
btigamenn fjóra i>jóðverja og settu
upp 8200,000 til pess að lftta pá lausa.
Stjórn Þýzkalauda neyddi Tyrki pft
til J>ess »ð leggja fram lausnargjald-
iö og mönnunum var slept. En
Bindaríkja-'itjórnin hefir sjálf neitað
að bera ftbyrgð ft ólöglegu drftpi út-
22
megin við horn frá borSi gjaldkerans, og var að
færa inn í bók yfir útlend viðskifti. Gjaldkerinn
taldi peningana hjá sór, og þeir stóðu heima. Hann
gekk fram í fremra herbergiS og safc þar dálítla
stund að lesa í Now York blaði. Maður kom inn
með eitt hundrað dollara ávísun og bað um stóra
bankaseðla fyrir hana Gjaldkerinn lét hann fá
tvo fimmfcíu dollara seðla, og taldi um leið, eins og
ósjálfrátt, peningana í skúflfunni. Hann loifc yfir
íniðanD, sem hann hafði gert upp reikninginn á.
Lausu peningarnir voru eitfc hundrað og fimm
dollurum minni eD þegar hann hafði talið þá rétt
l ður, Hjartað sló hraðara í brjósti hans, og hann
taldi aftur penir.gana með skjálfandi hendi. það
vantaði fimm dollara. Eg gæti skrifað all-langt
mtl um það, hvað hreyfði sér í huga vinar vors
næstu fimm míaúturnar, og mér finsfc ekki nema
eðlilegt, að hann hafi meðal annars hugsað um það
að eiga von á ákúrum ef ekki grun, og að hafa
verið látinn borga nærri því tvö hundruð dollara
úr s'num eigin vasa, sem ekki er svo lítil upphæð
fyrir mann, sem vann fyrir vissum launum, og á
öllu sínu þurfti að halda. Hann gekk fyrir hornið
á borðinu, og fcylti sér þar upp á háan stól.
„Heyrðu, Karl,“ sagði hann,—drengurinn leifc
upp spyrjandi—„gætir þú ekki látið mig fá hjá
þér fimm dollara, og úfcfc þá hjá mér um tíma?“
Munnur drengsins kiptist til, og það var ekki
31
—meiri en hún er, þá vildi eg ekki skrifa nafn
mitt á bankaávísan þína.“ Og fyrverandi gjald-
kerinn reif samanbrotna pappfrsblaðið í tveat og
fieygði því ft eldinn, og svo ýfcti hann stólnum til
hliðar og hjó sig til að fara út úr stofunni.
Gamli maðurinn stóð á fætur og hélt upp
hendinni. „Biddu við,“ sagði haun, og það var
eitthvað það í látbragði haus, sem dróg úr ofsa
unga mannsins, „Bíddu við, og lofaðu mér að tala
úfc. það hefir verið farið illa með þig, eg kannast
við það. þú hefir liðið mikið fyrir það. það er
mikið satt í þvf, sem þú segir. Eg hef ge’t þór
rangt til, og það hryggir mig mjög mikið. Eg vil
fá að bæta þér fyrir það að svo miklu leyfci, sem í
mínu valdi stendur. Eg er nú orðinn gamall mað-
ur, og eg veit, að sumum hefir þófct eg talsvert
harðlirjósta. Vert þú nú ekki meira harðbrjósta
en eg; og minstu þess, að liefðir þú ekki haldið
vissurn hlutum leyndum, þá hefóir þú ekki þurft
að missa stöðu þína. En ekki er eg samt að brígsla
þér um þetta—það ætti eg ðlluin mönnum síður að
gera undir kringumstæðunum. Eg veit ekki
hvernig farið hefði, ef eg hefði þá vitað það, sem
eg veit nú. Eins og nú er komið erum við, eg og
drengurinn minn, góðir vinir, og með guðs hjálp
vona eg, að framhald verði á því. Honum þótti eg
vei a harður við sig, og eg get nú séð, að eg var það.
þetta ólán hefir reynt mig dálítið—rneira kannske
26
annað skifti mættust þau einu sinni á förnum vegi.
þá horfði hann beinfc framan í hana, en hún sýndi
þess engan vott, að hún kannaðist við hann.
Æfi fyrverandi gjaldkerans hafði stórum
breyzt, og hann tók sér það nær en kannske var
ástæða til að gera. þegar sagan um burtrekstur
hans úr bankanum barst út, þi fanst allmörgum
vinum hans hafa verið farið illa með hann, og
sýndu honum ýms vináttu merki; en tiltinningar
hans höfðu meiðst svo stórkostlega, að þó hann
hrindi vinum sfnum ekki knnnske beinlínis frá
sér, þft gaf hann þeim engan gaum, s?in, þegar til
lengdar iætur, þýðir eitt og hið sama; enda gat
ekki verið um mikið félagslíf að tala þegar tekjur
hans voru svo lifclar, að hann varð að búa við liGf-
gerðan skort, og kom auk þess svo þreyttur heim
úr vinnunni á kveldin, nð hann varð feginn að
fara í rúmið klukkan níu. En það versta var enn
fyiir höndutn. Móðir fyrverandi gjaldkerans var
aðnl hnggunin hans. Hún hafði ótakmarkað
traust ft honum. Hið eina, sem farið hafði þeirra
á milli við burtrekstur hans úr bankanum, var það,
sem hann liafði sagt henni; hún spurði hann ein-
ungis, hvort hann hefði það á tilfinningunni, að
hann hefði aðhafst nokkuð sem virðingu hans væri
ósamboðið, og hann svaraði því neitandi. Hún
vafði hann að sér og kysti hann, og svo var búið.
Og samt var henni alt þetta þungbært og stöðugj;