Lögberg - 17.10.1901, Qupperneq 7

LOGBERG, FIMTUDAGINN 17 OKTOBER 1901
7
Hverjar ervi orsakir til
anarkismus?
[Það er t.il mismunandi anarkismus.
Anarkismus, sem hér ræðir um, er
sérstaklega sá, sem hefir það mark-
mið að drepa þjóðhöfðingja.]
t>að er naumast að undra, þótt
srona spurnintr sé borin upp f>ar, an-
arkismur er sjfikdómnr & pjóðlikam-
anum, sem þarf að læknast, o«r pvt er
svo varið með þ& meinsemd eins 0£>
aðrar meinsemdir, sem parf að upp-
ræta, að pað er nauðsyalegt að pera
sér ljósa grein fyrir, hver só orsökin,
pví án pess er naumast ætlandi til,
að bót verði ráðin. E>að er líka
nauðsynlegt að vita orsökina, svo
maður fái ekki falskar hugmyndir um
pað, pví pað er stundum alt eins skað-
let>t að vita rangt, eins og pað að
vita ekki neitt. Mönnum er lika svo
gjarnt að slá föstu, að þetta eða hitt
só á þennan eða hinn veg, án pess að
hygtíja að, hvort slíkt sé á rökum
bygt eða ekki. Þannig er ssgt, að
einn af vorum skólagengnu mönnum
hafi gefið pá skýring, að anarkistar
hefðu sósialismus eins og fleyg til að
kljfifa sér veg, og er naumast hægt
að skilja petta á annan veg en þann,
að sósialismus framleiði anarkismus.
Að líkindum hefir pessi maður ekki
hugsað neitt um málið sjálfur—pví
það er lltt skiljanlegt, að pað só
mögulegt, að elta pað svo, að komist
verði að sltkri niðurstöðu—heldur
hefir hann heyrt eða lesið slíka stað-
hæfing, og i hugsunarleysi pótt hfin
sennileg. t>að er 1 rauninni ftlls ekki
hyggilegt að gera staðbæfingar um
þau málefni, sem manni eru lftt eða
ekkert kunnug, enda pótt maður hafi
heyrt eða lesið einhverja órökstudda
setning um þau, sem ef til vill hefir
verið slengt fit I einhverju sérstöku
eða pá í alls engu augnamiði. Eg
hygg til dæmis, að við mundura hlæja
að peim manni, eða máske aumkast
yfir hann, sem færi að fræða okkur
um ls!and og íslendinga, og hefði
ekki aðra þekking á peim málefnum
en pá, sem hann hefði fengið fir ferða-
eögu Blefkins. En það lítur út fyrir
að blefkinsk pekking sé of almenn.
Engum manni dettur I hug að
neita pví, að anarkismus só pólitísk
hreyfing, og er pá ekkert spursmál
um pað, að ef vér tetlum oss að leita
að orsökunum, pá hljótum vér að líta
á hið pólitiska ástand i þeim rikjum
eða lönduro, sem anarkismus proskast
í, og bera pað svo saman við ástandið
i þeim löndum, sem anarkismus er
ekki til í eða ber lítið á. Ef vér skoð-
um petta gaumgæfilega og tökum
jafnframt til greina aðrar kringum-
stæður pjóðanna, svo sem mentun og
frelsishreyfingar, pá að öllum líkind-
um munum vér komast að réttri nið-
urstöðu.
Vér skulum pá fyrst athuga á-
standið hjá peim pjóðum, sem anark-
ismus er á bæsta stigi hjá, og verður
pá Italla fyrst fyrir oss. Næstum alla
síðastliðna öld hafa frelsishreyfingar
átt sér stað á ítaliu, og á sama tíma
voðaleg barðstjóru, *ð mlnsta kosti
alt fram að 1800. Ferdiuai d 2. kon-
ungur á Sikiley og Nspoli, og sem
kallaður var „Bomber'1 fyrir pað hann
lét skjóta pegna sfna á strætum fiti,
var grimmasti harðstjóri, og lét setja
menn í fangelsi íyrir litlar og stund-
um eugar sakir. Faugelsin á Suður
ítaliu, en pó sérstaklega á Napolí, á
hans dögum voru p&u verstu, sem til
voiu á þeirn tímum. Þjóðin hafði
mikla frelsisprá, og sá engan veg tii
að losna fir prældómsböndunum nema
með pvi eina móti að steypa harð
Stjóranum fir völdum. I>að ríkti a\-
mmt hatur gegn stjórninni eins og
bar ljósan vott pegar Garibaldi fór
með flokk sinn um Ítalíu 1800. Á
pessum tímum mynduðust. tvö póli-
ti*k félög, sem i sjálfu sér voru ekki
annað en anarkistafó.'ög, Mafia-félagið
á Sikiley og Camarra-félagið á Na-
polí. Það er eftirtektavort, að pessi
félög myndast einmitt á peim t'ma,
þegar harðatjórnin stóð sem hæst á
ítalfu, og líka einmitt í þeim ríkjum
á Ítalíu, par sero harðstjórnin var
mest. Eftir pað að Ferdinand dó og
bfiið var að reka son hans Franz 2.
frá völdum, og Victor Emanfiel var
orðinn konungur á Ítalíu, linaðist dá-
lítið á prældómaböt dunum, enda bar
strax minna á anarkista félöguntim.
Eo nfi af ur í reinni tíð virðist jsfn-
vel h&fa verið hert á böndunum aftur,
og á sama tíma ber líka fult svo mik-
ið á anarkiimus. Ofan á þetta póli-
tíska á'igkoroulsg bættist, að pjóðin
var og er á lágu mentastigi. Hfin
finnur ttl harðstjórnarinnar; hfin hefir
orðið þesa vör, að böndin hafa losnað
pegar harðstjórunum hefir verið velt
ór valda-sessinum; «g þar, sera pjóð-
in er á lágu mentastigi, sér hfin pann
veginn greiðaatan til að losast, sem
æsingamennirnir benda henni á.
Vér hljótum því að komast að
pe8sari niðurstöðu viðvfkjandi Ítalíu:
pjóðin hefir verið kfiguð af harðstjórn;
hfin hsfir mjög sterka frelsisprá, sem
hfin hefir verið að berjast fyrir í heila
öid, og hfin er á mjög lágu menning-
arstigi. áfleiðing: anarkismus.
Næst skulum vér athuga fistand-
ið á Rfisslandi, og parf ekki að eyða
mörgura orðum um það; pað er mjög
sro svipað og á Ítalíu, ef til vill enn
meiri harðstjórn, og afleiðingin er
lfka hin sama. Mismunurinn er að-
eins sá, að, af pví Rfissland er strjál-
bygðara, og par eru erfiðari samgöng-
ur heldur en á Italíu, þá ber máske
minna par á anarkismus. I>ótt lynd-
iseinkunnir ítala og Rfissa séu næata
ólíkar, pá sjáum vér, að hinar sömu
orsakir fraraleiða hinar söinu afleið-
ingar. Anarkismus sprettur npp af
hinum sömu rótura, hvort heldur pað
er suður á ít&lfu eða norður á Rfiss-
landi.
Ef vér svo snúum athygli vorri
yfir til t>j óðverja, pá verðum vér var-
ir við alt annað ásigkomulag, og lfka
alt aðrar afleiðingar. Hjá E>jóðverj-
um líkt og hjá ítölum hafa verið sf-
feldar frelsishreyfingar um langan
undanfarandi tfma. En þær hreyfing-
ar hafa verið alt öðruvfsi en frelsis-
hreyfingar ít«la. Þær réttarbætur,
sem ítslir hafa fengið, hafa aðeins
fengist sem afleiðing af pví, að kon-
ungsættinni af Sikiley og Napolí var
hrundið frá völdum. Réttarbætur
pær, sem t>jóðverjar hafa fengið, hafa
fengist með löggjöf; og pótt baráttan
h&fi stundum verið hörð, pá hefir
stjórninni pó oft litist það bezta ráð-
ið að slaka til. Mentunin er lfka á
háu stigi, og pótt hún sé kannske
meiri hjá hinum æ^ri stéttum pjóðar-
innar, þá eru líka meðal alþýðunnar
fjöldi af hámentuðuio mönnum. Á
Þjóðverjalandi verður naumast vart
við anarkismus. Æsingamenn til
hryðjuverka hafa aldrei náð par neinu
verulegu tangarhaldi á hugum manna,
vegna pess, að pjóðin stendur á svo
háu menningarstigi, að hfin kýs held-
ur að fylgja þeim leiðtogum, sem rök-
styðja skoðanir sfnar. E>að er vert
að geta pess f pessu sambandi, að hjá
Þjóðverjum eru miklar verkamanna-
hrevfing&r, og sósialismus hefir blómg-
ast. par mikið, og má næstum þvf
segja, að Þjóðverjaland sé vagga
sósialista.
Vér hljótum pá að komast að
þessari niðurstöðu gagnvart Þjóð
vorjum: Frelsishreyfingar miklar,
pjóðin á báu menningarstigi, stjórn-
in slakar oft til með réttarbætur. Af-
leiðing: enginn anarkismus, en sósial
ismu.B og verkamannasamtök mikil.
Það þarf ekki að fara mörgum
orðum um ástandið hjá Norðmönnum,
Svíum og Dönum. Þótt frelai Norð-
manna hafi verið töluvert takmark&ð
af stjórnarinnar hálfu, pá er hjá þess
um pjóðum engin harðstjórn líkt og
á sér stað hjá Rfissum eða ítölum, og
pessar pjóðir eru á töluvert háu ment-
unarstigi. Hjá pessum pjóðum hefir
sósialismus náð mikilli hylli, en við
an&rkhmus hefir ekki orðið vart.
Vér hljótum pá að komast að
possari niðurstöðu viðvfkjandi sfðast-
nefndum pjóðum: Engin harðstjórn
frá hálfu stjórnarianar, þjóðirnar á
háu menningarstigi, sósialista hug
myndin náð mikilli hylli. AílÁðing:
enginn anarkismus.
Þvf næst skulum vér athuga ft-
standið í Austurríki og Ungverja-
landi (Austria Hungary). Þar verð-
urtöluiert erfiðara að komast að
hinni réttu n’ðurstöðu. Stjórnarfar-
ið par virðist vera á nokkurri ringul-
reið (chaos). Samt hljótum vér að
taka eftir pví, að par er ekki önnur .
eins harðstjórn eios og á Rfisslandi j
eða Italtu, og jofnfrarot verðum vér
ekki varir við ann&n e:.ns annrkis nus.
Frelsishreyfiugarnar h-.fa ekki verið
miklar, og mentun á fremur lágu
stigi nema ef vera skildi t peim fylkj-
um, sem l’ggja næst Þýzkalsudi, eDda
er anarkismus minni par en í suður-
fylkjunum, en aftur á móti verðum
vér töluvert varir við sósialismus.
Um Spán eða Portfigal er ekkj
að tsla, pvf frelsishreyfiugar hafa ver-
ið par svo litlar. R&nnsóknarréttur-
inn kæfði allar slfkar tilr&unir.
Fiestum mun kunnugt, að stjórn-
arfar Breta hefir á síðustu tímum ver-
ið frjálslegra en annarstað&r í Norður-
álfunni, þjóðiu stendur á háu menn-
ingarstigi, enda bor lftið á anarkis
um par nfi orðið. Fæstum mun pó
detta f hug að bera á móti því, að
pað hafi verið roikið af anarkismus á
16. og 17. öldinni, en eftir þvf sem
þjóðfrelsið óx að sama skapi pverraði
hann. Nú á ttmum verður naumast
vart við anarkismus á Englandi nema
hjá þeim ótlendingum, sern ekki h&fa
átt friðland á meginlandi Noruurálf-
unnar fyrir sfnar pólitfaku skoðanir.
Og æsingaræður, sem pessir anarkist-
ar hafa haldiö á Englandi, hafa ekki
verið gegn stjórn Breta heldur gegn
stjórnendum þeirra rfkja, er peir
urðu að fl/ja úr. Aftur k móti hefir
nfi á síðari árum sósiali -mus fest æ
dýpri og dýpri rætur hjá þjóðÍDni.
Niðurstaðan verður pá þetta: Mikið
pjóðfrelsi, mentun á háu stigi. Af-
leiðing: enginn anarkismus.
StjórnarbyltÍDgin mikla á Frakk-
landi var ekkert annað en anarkis-
mus, og alveg eðíileg afl-.nðing af
harðstjórn Lfiðvfks 14., og hófiausu
svalli og stjórnleysi Lfiðvfks 15. Þóti
töluvert beri par á anarkismus enn
pá, pá hefir hann pó farið minkandi
eftir pví sem frelsið hefir aukist.
Á Svisslandi er eitthvert hið
frjálsasta stjórnarfyrirkomulag á
meginlandi Evrópu, og verfur p&r
naurosst vart við anarkismus.
Sfi skoðun, að anarkismus sé »f-
leiðing af sósialismus, cða með öðrum
orðum, að fyrst verði roaður sósialisti
og svo anarkisti, virðist pvf vera grip-
in í lausu lofti. Ef sfi skoðun hefði
við nokkur rök að styðjvst, pá að
sjálfsögðu ætti anarkismus að vera
mestur þar, sem sósialismus hefir náð
mestum viðgangi. Eftir pvf ætti, t.
d. Nýja Sjáland að vera vermireitur
fyrir anarkismus. Það er kunnugra
en frá purfi að segja, sð hvergi í
heimi er sósialismus á hærra stigi en
par, og hvergi I heimi líður almenn-
ingi betur en p&r, og hvergi f heimi
ber minna á anarkismus en einmitt
par.
í þ&ð beila tekið pá höfum vér
komist að pessari niðurstöðu:
1. Að anarkismu3 próast bezt hjá
þeim pjóðum, sem hafa frelsisprfi, en
böa við harðstjórn, og eru á lágu
mennipgarstigi; og eftir pví, sem
harðstjórciu er roeiri og mentunin
minni, pvf i.iairi anarkismus.
2. Að hjá þeim pjóðum, sem bfia
við nokki i uvegiun frjálst stjórnar-
fyrirkomubg og, sem oru á sæmilega
háu pekkingarstigi, ber lítið á anar-
kismus, og eftir pví sem stjóruin er
frjálslyud&ri og þjóðin mentaðri, pví
lausari er hfiu við hann.
En vér böfum einnig gert pá
uppgötvun, að pau öfl, sem fiamleiða
anarkismus, n. 1. harðstjórn og roent-
unarleysi, eru öflin sem hindra sCsial-
ismus, og að pau öfl, sem framleiða
sósialismus, n. 1. frelsi og mentun, er
bezta vernd gegn anarkisrous.
Siðau McKinley var drepinn hef-
ir töluvt rt verið rætt og ritað um pað,
hver aðferð væri heppilegust til að
fitrýma pcssari meinsemd, Margir
hsfa látið á sér skilja, að b'zta meðal-
ið mundi vera það að ofsækja anark
ista par til þeir væru upprættir. Þessi
aðferð hefir mislukkast á rr eginlandi
Evrópu, t d. á Rfisslandi, og parf pó
he'd eg ekki að bera rfissnesku lög-
reglunni á b'ýn, að hfin sé of misk-
ucnarsöm eða láti sitt eftir l'ggja f
slíkutn málum.
Það getur auðvit&ð átt. rér stað,
að sósia isti verði að anarki:-tr, en
siíkt er ekki oðiileg breytipróui ; og
ef vér verðum vaiir við slfkt, eða það,
að anarkismu8 sé ð fara í vöxt hjá
einhverri þjóð, pá miinum vér finna
orsökina f stjórnarfari hiouar sömu
pjóðar.
Þessi grein er orðin nokkuð löng,
og ætla eg pví ekki í þetta sion »ð
minnast neitt á Araerfku f sambandi
við petta mál. Ef til vill geri eg pað
sfðar.
Stephen Thorson.
HKYRNARLEYSI lœknast ekbt við
inn»pýtinK«r eða þesskonnr, því það nær
ekki f upptökin, Það e<r að eins eitt, sem
iæknar heyrnarl ’ysi, og það er meðsl er
verkar á alla likamsbyggiagana. Það
stafar éJ æsing f slímhimnunnm er ollir
bélgu í eyrnapipunum. Þegar þ»r bólgna
kemur suða fyiir eyrun eða h«yrnin f6rl
ast. og ef þær lokast þá fer heyrnin. öé
ekki h**t að lækna það sem orsakar ból|-
una og plpunum komlð í samt lng, (>á fæst
heyrnin ekki aft*r. Níu af tlu slikum
tilfellum orsakast af Catarrh,.
Yér skulum gefa $109 fyrir hvert eiu-
asta heyrnarleysls tilfelli (er stafar af
Catarrh, sem HALL’S CATARRH CUHE
læknar ekki. Skrifið eftir hæklipgl.
P. J, Cheney & Cð,, Toledo, O.
Selt i lyfjabúðum á 75«.
Hall’a f’&mily Pills eru bsitar.
JOHN W. LORD.
Yátrygiiíug, lán.
FnstclKuavereluii. %
Viljiö hér selja eða kaupa fasteign
bænum, þá flnnfð mfg Y skrífstofu minni
~212 Mclntyre Block., Eg skal I 6llu lfto
eftir hagsmunum yð&r. 80 ára reynsla,
Mr Th, Oddson hefur æflnlega ftnægju
af að ekrafa um .buslness” viö landa
sina, Þér meglð snúa yður til hans,
JOHN W. LORD,
212 Mclntyre Block, Wlnnipeg.
FOTOGRAFS!
FOTOGRAFS!
FOTOGRAFS!
Eg ábyrgist að gera yður ánægð.
Cor. Maín Street & Pacific Ave
JlfcJÍfc.»lkAfc.JÍIcJðcJ*fc.J«i.AkJto.Ak.Jfc.fc
JMlSS BaIN’SÍ
í lilliuery :
Fallegir puntaðir turbans j'
$ Ifyrir $2.00 W
(É Stévir svartir flöjelshattar |
fyrir $3.50 b
* Sailors hattar á......7fc. hver “
hattar endurpuntaðir moð gamla fí
puntinu ef þarf. k
454 Main Str, jt
STANDARD
og fleiri
Sanma- með ýmsu verði af ýmsum teg- undum fyrir
Vjelar $25.00 og þar yfir
Við höfum fengið hr, C. JOHNSON
til að líto eftir saumavéladeildinni.
Turner’s Music House,
Cor. Portage Ave. & Carry St., Wii)r\ipeg.
Anyone sonding a sketcb and deacription may
qnlckly ascertaln our opinion free whether an
lnventton is probably patentable. Communica
tiona at.rictly conödentlal. Handbook on Patents
(Bent Trco. "'ldest agenoy for securiníM^atents.
Patents <akcn throMcb Munn & Co. receiye
tperial notlce, withour ciiarge, intbe
Sclentific Rmcrican.
A handsomelv illustrated weeklv. Larflrest cir-
SÉRSTOK SALA
I
TVÆR VIKUR
Saumavélav raeð þrtmnr skfiffum Vprk-
f»ri sem tilheyva. ðil fir uicleel plated
stáli, ábyrgnt £ 10 ár...$25 00
SérUga vðnduð Drophead Sftumavél fyr-
ir aðeirMI.....................$30.00
National Saumavéla-fél. býr þ*er til og
ábyrgist. Við kaupum heil vagnhlðss
og seljum því ódýrt.
THE BRYAN
SUPPLY C0.
2t2 Notre Dame avenue
WlNNIPF.G,
He ildsöluagentar fyrir
Wlieeler 4 IVtPeii Sauiiiavétnr
CAVEATS, TRADE MARKS,
COPYRICHT8 AND DESICNS.
Send yonr hnainess direct to Washington,
saves time, costs less, hetter service.
My offlcs cloðð to U. 8. Patcnt Offlcð. FREE prelimin-
ary ðxaminationa m&dð. Atty's iee not due untll patent
il tðcurtd. PERSONAL ATTENTION OIVEN—19 YEAR8
ACTUAL EXPERIENCE. Book “How to obt&In Fstðats."
ðtc., tent frðð. P&tðnts procured tlu ough E. G Slggerð
rðceive apðci&l notice, without chargð, in the
INVENTBVE ACE
.....'y—Elevc
ERS
illuatr&tðd monthly—Elcventh year—temt, $1. & year
Late of C. A. Snow & Co.
913 F St., N. W.,
jWASHINGTCN, D. C.
SEYMODR HOSSG
Markat Square, Winnipeg,
Eitt &f beatu veitinghhilBum bœjarins
Máltíöir leldar á 2ð centa hver. $1.00 á
dag fyrir fæöi og gott herbsrgi. Billiard.
stofa og sérhga vðnduö vinföug og vindl-
ar. Okeypis keyrs ia að og frá járhbrauta-
stöðvunum.
JOHN BAIRO Eigandi,
FRAM
AFTUR...
séretakir prfsar á farbréfum
tfl staða
SUDUR, AUSTUR,VESTUR
Ferðamanna (Tourist) vagnar
til California á hverju m
-miðvikudegi.
Hafskipa-farbréf tilendiraarka
heimsins fdst hjá oss.
Lestir koma og fara frá Oanad'an
Northern vagnstððvunum eins og hér
segir:
Fer frá Winnipeg daglega 1.45 p m.
Kemur til „ ,, 1.80 p.m.
Eftir nánari upplýslngum getið t>ér
eitað til nœsta Canadian Northern
agents eða skrifað
CHAS. S. FEE,
G. P. & T. A,, St.iPaul,
H. SWINFOKD,
Gen. Agent, Winnipeg.
Canaáian Pacific Bailway
TÍM3.B
Owen Connd.Tor mto, N-wVork, LV* AR

via WáVe, Moo., Thr.,Sat. 21 6o
OwonSnd, Toronto. New Yorkélt
ea*t, Tia kkc, Tue*.,Fri..Snn.. 6 30
Moatreal, Twonto, New York &
«0t, vk jJkail, dajiy 21 50 6 30
Rai Portaje »wd Intenn ediate pdfnt*, Mon. Wed. Fri Tik*. TVuea. and Sak
7 30
18 Ct
Hat P«-t»ge and ir termodiat*
pts ,Tnn ,15** s , A Ur A Mon, VFrd, atid Fti 14 OO
12 3o
M.kau.fiec du ton.rt aad in-
Wr»erl>ate p*» Tlrars «niy.... 7 80 18 15
Ports^e la Pratrie, Brandon,Leth- bridce,C<J«8t & Kootaney, daily
7 «5 2I 2o
Portoge k Prairie Brandon 4 int-
ermedkte podnts ex. Sun 19 10 12 16
Portagek Prairie.Brandon.Moose Jaw and intermediate points,
éalty ex. Sunday 8 30 19 lo
OhuWlona, Neepawa, Minnedoea
aod intcrm. points, diy ex Sund 8 30 I9 lo
Sboal latlift. Yurkton and inter-
mediatt points Mon, Wed. Fri 8 30
T»«*, Thurs and ðat [9 to
Morden, Deloraine and iuterme-
diate points.....daily ex. Sun. 7 40 [9 20
Olenboro, Souris, Melita Alame- da «nd intermediate points
daily ex. Sun 7 V 18 45
Qretna, St. Paul, Chicago, daily i4 Io 13 31
Wotl Selkirk. .Mon., Wed., Fri, 18 30
West Selkirk . .Tues. Thurs. Sat. lo 00
StonewalI.Tuelon.Tue.Thur.Sai. 12 ío 18 30
Emerson.. Mon, Wed, and Fri 1 7 óo 17 10
J. W. LEONARD C. E. McPIIERSON,
Geueral Sjpt, Gea Pa* Agent