Lögberg - 20.11.1902, Page 4

4
LÖGBERG, 20 NÓvBMBER 1902.
• Jögtog
er sefið tít hv<
PRINTING Sc
Cor. William A
— Kostar $2.00
fyrir fram. Einstök nr. 5 cent.
Published every Thursdav by THE LÖGBERG
PRINTXNG & POBLISHINGCo. Uncorporated).
Bt Cor. Williak Avk. and Neka St., Winnipeo.
Man. — SubscHptlon prica ta.00 per year. payabla
In advance. Single eopiea 1 cents.
rn Smtuda* aí THB LÖGBERG
PUBLISHING Co. (löggilt), að
va. o* NenaSt.. Winnipeo.Man.
im árið (á Ialandl t kr.) Borgist
aiTaTjdai (ecneer) ■
Magnua Paulsoa
Bueinsse UAaaoaa:
John A. Blondal,
BÖSTAÐA-SKIFTI kaupenda verBur a8 til-
kynna skriflega og geU nm fyrveracdl buaUO
iatnlramL
Utanáakrift til afgrai&slnatðfn bla&síns ert
The Loebers Prta, ðs Pub. Oo,
P. O. Bo« 1232. *
Telepbone eei. WlnntpeR,
Utanáskrift tll ritstidrans sri
Bdltor Logberg.
P O. Ðox 1282. Winnipeg. Man,
' rA,Samkvæml lai dBldgnm er nppsögn kanpande
á blaði dgiid nema hann sé sknldiaus. þegar hann
•egir npp.—Ef kaupandi. sem er f skuld viB blaðia,
Sytur vistferlum án þess að tilkynna heimihsstaft-
In þá er það fyrir démstólunnm álmn Bynileg
jönnun fyrir prettvislegum tilgangi. **
FIMTUDAGINN, 20 Nóv. 1902.
Um tæringarveiki.
Hvervetna í löndunum, þarsem
tjeringarveikin heíir náð sér niSrit
er nú á síöari tímum mikið um það
talað, hvernig hægt só að reisa skorð-
ur við fitbreiðslu hennar. því er
auk heldur haldið fram af ýmsum,
að væri hægt að fyrirbyggja út-
breiðslu veikinnar þá dæi hún út í
heiminum með tæringarsjúklingun-
um. Nylega heíir því verið haldið
fram, að tæringarveikin só í rénun,
færri deyi úr henni nú en fyrir
nokkurum árum síðan, og að með
bættu hreinlæti á heimilum manna
muni takast með tfmanum að út-
rýma henni. Aftur aðrir líta öðru-
vísi á, og það þeir, sem mestu hafa
látið sig mál þetta skifta. Sem
stendur aða samkvæmt síðustu
skýrslum deyr nú sjötti til sjöundi
hver maður í heiminum úr tæringui
og séu þeir dregnir frá, sem deyja
innan fimtán ára aldurs og eldri en
sextíu ára—á því skeiði æfinnar
deyja því nær engir úr tæringu—þá
telst svo til, að fjórði hver maður
deyi úr tæringu. Á síðustu þremur
eða f jórum árum hafa (árlega) dáið
yfir níu þúsund manns í Canada úr
tæringu og yfir eitt hundrað þúsund-
ir í Bandaríkjunum. 0g flestir ef
ekki allir þeir, sem málið hafa bezt
kynt sér, telja óhugsandi, að mögu-
legt só að koma á svo miklu hrein-
læti alment á heimilum manna, að
það eitt nægi til þess að vinna bug á
þessum dauðlega óvin þjóðanna.
þess vegna er nú mikið um það tal-
að að koma upp stofnunum fyrir
alla tæringarsjúklinga, þar sam ekki
einasta gæfist trygging fyrir því, að
þeir ekki sýktu út frá sér heldur
mundu margir læknast og fá heilsu
síua aftur. En slíkar almennar
stofnanir eru enn ekki fengnar og
þeirra getur orðið langt að bíða.
Til þess að fyrirbyggja sóttir,
ogjafnvel lækna þær, er ekkert á
við hreinlæti og reglusemi og á slíkt
ekki síður við tæringuna en aðra
sj úkdóma. það eru ýmsar sóttir,sem
læknisfræðin hefir enn ekki fundið
meðöl til að r&ða við, og í þeirra tölu
er tæringin, en til þess að verjast
þeim sjúkdómum og í mörgum til-
feilum lækna þá gefa læknarnir
margar mikilsverðar bendingar, sem
rangt væri að gera lítið úr og skella
skolleyiunum við. Reglusemi og
hreinlæti í öllum lifnaðarháttum er
aðalatriðið gegn tæringarveikinni.
Og til þess að fyrirbyggja útbreiðslu
veikinnar er það talið aðalatriðið að
hráki sjúklingsins sé brendur. En
það gengur seint og erfitt að fá fólk
til að fylgja þessum þýðingarmiklu
og mikilsverðu bendingum lækn-
anna eins og afleiðingarnar bera
Ijósastan vott um. Eins og við er
að búast skilja ekki allir það á einn
veg, hvað sé reglusemi og hreinlæti.
Suma þá, sem sjálfir þykjast vera
sérlega reglusarnir, mundu aðrir
kalla mikla óreglumenn. Sama er
um hreinlætið að segja.
í sambandi við tæringarveikina
er það talið nauðsynlegt að viðhafa
alt mögulogt hreinlæti bæði hvað
saertir mat og drykk og húsakynni.
Skemdur og illa tilbúinn matur er
talinn mjög skaðlegur og þá ekki
síður óhrein og loftill húsakynni.
Sumir álíta það óaðfinnanlegt
hreinlæti hvað húsakynni snertir að
hreinsa húsið tvisvar og jafnvel eiuu
sinni á ári. Húshreinsun liggur
auðvitað í því, sé hún eins og hún á
að vera, að hreinsa alt í húsinu
smátt og stórp—og húsið sjálft hátt
og lágt—gólfin, veggina og loftin.
En læknarnir segja, að þetta nægi
ekki. Undir vanalegum kringum-
stæðum getur það nægt hvað vegg-
ina og loftin snertir, en alls ekki við
húsbúnaðinn. það er vöntun á nægi-
legu hreinlæti að láta húsmuni
standa hreyfingarlausa í sama horn
inu í húsinu hálft eða heilt ár, því
að undir þeim og umhverfis þá safn
ast ryk og óhreinindi, sem skemmir
andrúmsloftið og getur valdið veik-
indum. Ekki síður er það talið
nauðsynlegt að viðhafa hreinlæti úti
fyrir húsinu. Og svo er nauðsyn-
legt að viðra húsin oft og vel, láta
sólina ná að skína inn í þau svo oft
sem verður,
því miður hefir tæringarveikin
náð sér niðri hjá íslendinguna ekki
síður en hjá öðrum þjóðum; og er
þeim því þörf á, ekki síður en öðrum,
að fá bendingar, sem gæti orðið þeim
til hjálpar og útbreiðslu veikinnar á
meðal þeirra til varnar. Eu eins og
gefur að skilja fara bendingar lækn-
anna að miklu leyti fram hjá Bllum
þorra Islendinga, og á því vildum
vér með línum þe3sum vekja athygli
ísienzku læknanna hér í landinu.
Yér álítum það hlutverk þeirra, sem
þeir undir engum kringumstæðum
ættu að leiða hjá sér, að fráeða fólkið
um það í íslenzku blöðunum, sem
því er svo einkar nauðsynlegur fróð-
leikur til þess að verða ekki öðrum
fremur vermireitur sjúkdóma þeirra,
sem hvað eftir annað gera vart við
sig; og ekki s(zt að kenna því að
verjast tæringarveikinni og afsýk-
ing hennar.
Strætisvagnar á sunnu-
dögum.,
Fyrir nokkuru eru strætisvagn-
ar farnir að ganga á sunnudögum í
stórbæjunum austur í Canada og um
allmörg undanfnrin ár hefir fjöldi
Winnipeg-manna— sjálfsagt mikill
meirihluti þeirra—viljað fá hinu
sama komið á hór. En vissir menn
hafa að undanförnu verið suunu-
d iga 8trætisvögnum mótfallnir og
alt tíl þessa getað varnað því með
áhrifum stnum, að bæjarbúar fengi
að ráða því sjálfir, hvort vagnarnir
gengi á sunnudögum eða ekki.
Nú er svo kornið, að þessir vissu
menn hafa mist tökin á strætis-
vagnamálinu og Winnipeg-menn
skera úr því með atkvæðum sínum
9. næsta mánaðar, hvort þeir ganga
framvegis á sunnudögum eða ekki.
Áður en bæjarstjórnin afgreidd-
strætisvagna-aukalögin.sem atkvæði
in verða greidd um, fékk hún loforð
hjá stjórnarnefnd strætisvagnafé-
lsgsins um það, að þó vagnarnir
verði látnir ganga á sunnudögum,
þá skuli vagnþjónar félagsins ekki
þurfa að vinna nema sex daga í viku
frekar en þeir sjálfir vilji nema í ó-
veðrum, og ef slys koma fyrir og
yfir sýningarvikuna á sumriu. Með
þetta var bæjarstjórnin Snægð fyrir
hönd verkamanna félagsins, enda er
það fjálfsagt eins góð trygging eins
og gefin hefir verið í austurbæjun-
um í sömu tilfellunum.
Svona langt er þá mál þetta
komið. það er mikill sigur fyrir ^komið fram í mörgum einkennileg-
vinnulýðinn og nú á hann ekki ann- um myndum. Hátollastefnu æsing-
að eftir en að greiða eindregið at- ,arnar eftir 1870, sem leiddu til þess,
kvæði með aukalögunum þegar þar að stjórn A!< xander McKenzie féll
og Sir John A. Macdonald náði völd-
að kemur.
það er fjöldi manna í Winni-
peg-bæ, sem ekki þarf á strætis-
vögnum á sunnudögum að halda,
um, hah'i t.d dærnis upptökia í því
og fékk alltm styrk sinn við það, að
á stjórnarárurn Mr. McKenzie var
á at-
og þeir allir greiða atkvæði ámóti^mikil veizl ,nardeyíð í C inada—
auðvitað vrtr deyfð sú ekki eingöngu
í Canada, heldur um gjörvallan hinn
mentaða heim. þegar maður nú
lítui til baka í tíinann, þá er ef til
vill ekki láandi þó hin glSesilega
rök s 'mdafærsla hátollamannanna
þeim og reyna að hafa áhrif
kvæði sem flestra í sömu átt.
En það eru samt miklu fleiri,
sem upp á strætisvagnana eru
komnir; menn sem vinna baki
brotnu alla virka daga vikunnar og
aldrei geta létt sér upp nema á hefði áhrif á kjósendur eftir að bú-
sunnudögum; sem greiða skatt af ið var að leggja óviðjafnanlegt kapp
eign sinni til' viðhalds skemtigörð-
um borgarinnar og aldrei hafa tæki-
á að tæla pá til að trúa þvt, að með
því að leggja sér hærri skatta á herð-
færi til þess að fara þangað með ar breyttist verzlunardeyfðin í fram-
konuna sína og börnin þeim til á-
í'arir og vellíðan: því að aldrei verð-
nægju og heilsubótar nema á sunnu- ur yfir það breitt, að tollur er skatt-
dögum; sem aldrei hafa tfma til að'ur, og þvf hærri setn tollarnir eru
heimsækja vini sína og vandamenn þvf hærri er skatturinn, sem á manni
í fjarlægum pörtum bæjarins nema hvilir. En hins vegar er þess að
á sunnudögum, og sem sitja heima1 gæta, að á þessum tímum er um
og sækj» ekki kirkju sína á sunnu- 'enga verzlunardeyfð að ræða. þvert
dögum vegna þess þeir nenna ekki á móti: Vellíðan í Canada er meiri
eða treysta sér jafnvel ekki, nú en nokkuru sinni áður í sögu
þreyttir eftir vikuvinnuna, að landsins. Aldrei hafa tekjur lands-
ganga svo mílum skiftir til kirkju. j ins verið jafn rikulegar; aldrei hefir
Fólk, sem svona eða svipað viðleitni einstaklingsins við allan
stendur áfyrir, hefir þráð það, að löglegan iðnað, verzlun, verksmiðju-
strætisvagnar gengi á sunnudögum
og það ekki að ástæðulausu.
Yissir menn halda því fram, að
það sé skerðing á helgihaldi sunnu-
dagsins að láta vagnana ganga og
að vagnstjórarnir eigi að geta „feng-
ið hvíld'* ekki síður en aðrir. En
þessir sömu menn, sem þannig tala,
aka út með fjölskyldur sínar í
skrautvögnum á suunudögum og á-
líta það ekkert helgi- eða hvíldar-
dags-brot gagnvart þjónum sínum
nó hestum. Gangi mönnnm þeim
nokkuð annað til en hræsnin ein
eða sú tilfinning, að þeir séu ekkert
upp á vagnana komnir, þá er það
það, að þeir vilja ekki láta fátækl-
ingana og vi) Tulíðinn umgangast
sig og fólksdj í lystigörðunum á
sunnudögu’r, en til þess eiga allir
bæjarmen. jafnt tilkall, hvort þeir
eru rík’ i jða fátækir.
Og nú eru verka- og iðnaðar*-
mannafélög hér, hvert eftir annað,
búin að samþykkja þá dæmalausu
fásinnu að greiða atkvæði á móti
strætisvagnalögunum. það hefir
einhverjum tekist að láta fólögin
trúa því, að tryggingin, sem stjórn-
arnefnd strætisvagnafélaganna hefir
gefið fyrir því, að vagnþjónarnir
ekki þurfi að vinna sjö daga í viku,
só ekki nægiieg.
Ekki er það lastandi þó verka-
mannafélögin vilji taka hag vagn-
þjónanna til greina, en í því sem
öðru geta menn gengið of langt.
það er of langt farið að setja sig
upp á móti auknum iðnaði vegna
þess að nægileg trygging fæst ekki
fyrirfram fyrir því að kaupgjald
verði svo eða svo hátt og vinnutfm-
inn svo eða svo stuttur. Og í þessu
tilfelli er tryggingin íengin.
það þykir of langt farið, að
Doukhobors láta konurnar sínar
ganga fyrir plógnum til þess að
hlífa uxunum sínum, og það þykir
of langt gengið af hátollamönnunum
að vilja láta menn borga hærra verð
fyrir verri yörur til þess að hlynna
að verksmiðjueigendunum í Austur-
Canada, en liér gengur.verkamanna-
flokkurinn engu síður oflangt.
Og á því vonum vér hann átti
sig áður en til atkvæðagreiðslunnar
kemur 9. næsta mánaðar.
Verndurtollukcnningin hrukin.
Utdráttur úr rœdu J. D. Camerons
í Young Mesn’s Liberal-klubbnum
11. Nóvember.
Um nokkur undanfarin ár hefit
ekki borið á tollmálinu, sem póli-
tísku deiluefni, en nú er það orðið
aðalmálið, sem aðgreinir hina miklu
pólitísku flokka landsins. Ýrnis-
egt hefir leitt til þessa og það hefir
iðnað og jarðyrkju, borið jafn ríku-
lega ávexti. Og þetta hefir þannig
breyzt síðan núverandi stjórn gerði
hina miklu breytingu á tolllöggjöf-
inni árið 1897, meðan þjóðin enn
hefir í vakandi minni framfaraleys-
ið á átján árunum undir hátolla-
fyrirkomulaginu þegar afturhalds-
inenn sátu stöðugt við völdin.
það er ennfremur vitanlegt, að
vellíðan verksmiðjumannanna nú,
sem flokks, er meiri en nokkuru
sinni áður. Eg ætla að leyfa mér
að gera þá staðhæfing, að sum verk-
smiðjufólögin borgi nú meðlimum
sfnum meira í gróða árlega en nem-
ur öllu því fó, sem til fyriitækjanna
hefir verið lagt.
ÓVINVEITT VeSTUE-CaNADA.
Merkilegt er það í sambandi við
æsingar þær, sem nýlega hafa verið
gerðar hór vestra, að jafnvel þó við
það sé kannast alment, að alt svo
lengi verðið á'afurðum vesturlands
ins er ákveðið á heimsmarkaðnum
þá er það öllu mannlegu hugviti of
vaxið að benda á neinskonar vernd-
ar eða varnartolla, sem hjálpa þeim
hluta landsins á neinn hátt og verð-
ur til annars en draga úr framför-
um og vellíðan þess og vinna því
mein. Samt sem áður er með æs-
ingum þessurn alvarlega skorað á
vesturlandið að ganga að því „að
borga dálítið meira" fyrir það, sem
menn þurfa að kaupa í sig og á.
Og svo annað: Einmitt nú, þegar
mest er fyrir því barist hér í Can-
ada að hækka tolla>ia á vörum frá
Bandaríkjunum tii þess að fá rifinn
niður tollgarðinn þar, setn Dingley-
tolllöggjöfin hlóð upp til að halda
úti vörum frá Canada og öðrum
löndum heimsins. Um það mun eg
fara nokkurum orðum frekar áður
en eg lýk máli mínu.
Eins og við má búast hafa aðal-
formælendur aukinna verndartolla
verið þessir ellefu hundruð meðlim-
ir canadíska verksmiðjumanna-fé-
lagsins, sem því nær allir verk-
smiðjumenn í landinu tilheyra og
beinlínis og óbeinlínis á yfir
hundruðum miljóna dollara að ráða
og tugum þúsunda verkamanna að
segja. það er ekki létt að gera of
mikið úr—og það væri heimskulegt
að gera litið úr — áhrifum og afli
jafn stórkostlegs félags, sem strang-
lega er tengt saman með böndum
eigin hagsmuna og þar sem allir
meðlimir eru ákveðnir í að hjálpast
tilað ná einu sameiginlegu takmarki.
Kenning Mr. Taete’s.
Næst í liði þvi, sem fyrir því
berst, að tollar verði hækkaðir á
innfluttri vöru, má setja Mr. Tarte
og árásir hans, sem segist vera og
ætíð hafa verið hátollamaður, og
vera það talsvert meira nú en hanu
hafí verið á^ur en hann var gerður
að ráðgjafa f stjórninni árið 1896.
þér vitið allir, hvernig það atvikað-
ist, að hann sagði sig úr stjórninni.
Hið mikla sk jall og fagurgali aftur-
haldsblaðanna um hann nú minnir
mann & hið meinlega spakmæli Van
Buren’s forseta: „Fair menn fá hrós
óvina sinna fyr en óvinirnir hafa
yfirgefið þá.“ það væri óþörf
ómiskunnsemi að birta hvað við
hliðina á öðru, hólið um Mr. Tarte
nú í blöðunum Toronto Mail and
Empire, Hamilton Spectator, Winni-
peg Telegram og öðrum afturhalds-
blöðum, og það, sem um' hanu var
sagt í sömu blöðunum um 3<ðustu
Dominion-ko^ningar, og Jiað væri
heimskulegt að neita því, að Mr.
Tarte hafði, og vafalaust hefir, líðs-
menn í frjálslynda flokknum bæði á
þingi og utanþings, en frjálslyndir
hátollamenn eru ekki til í Vestur-
Canada, og í .Austur Canada lenda
margir Jæirra tneð tímanum í aftur-
halds flokknum, þar sem þeirrarótta
heimili er, en hinir fylgja flokk sín-
uin. Missirinn við þá, sem liðhlaup-
ar gerast, bætist upp og langt fram
yfir það með atkvæðum óháðra
manna bæði utan flokka og úr aft-
urhaldsflokknum, sem ekki langar
til að hverfa aftur í verzlunardeyfð-
ina, sem var á hátolla tímabilinu;
sem ánægðir eru með hinar undra-
verðu framfarir vorar og ekki geta
sóð, hvernig landið, sérstaklega vest-
urlandið, getur náð fullum framför-
um og notið sín með þeirri óréttlátu
stefnu að láta það vera upp á náðir
einokunarfélaga í Austur Canada
komið. En bæta má því hór við, að
allir vinir Mr. Tarte hafa ekki yfir-
gofið hann og það lítur ekki út fyrir,
að Mr. Tarte hafi yfirgefið alla vini
sína né að hann hafi í hyggju að
gera þa*; og eg spái pví, að hann
veiti frjálslynda ílokknum sitt mik-
ilsverða fylgi við næstu Dominion-
kosningar.
Síðast en ekki sízt (liðinu gegn
nýju tolllöggjöfinni og með meir
verndandi tollum er afturhaldsflokk-
urinn með R. L. Borden í broddi
fylkingar, sem' alkunnugt er hvað
segir um „fullnóga verndartolla" til
þess að vernda allan verksmiðjuiðn-
að. Afturhaldsflokkurinn heldur
nú stranglega og opinberlega með
hækkuðum innflutniagstollum og
afnáini verzlunarhlunninda ákvæð-
anna í Fielding-tolllögunum.
Eigin hagur verksmidjumanna.
Uppruni æsinga þessara og aðal
mergur málsins á rót sína að rekja
til eigin hagsmuna verksmiðjufélag-
anna sjálfra, sem vilja fá einveldi
yfir markaðnum gagnvart Bretlandi,
Bandaríkjunum og öðrum hlutum
heimsins. Afturhaldsflokkurinn,
sem æfinlega er hlyntur einokun
eins og saga hans ber ljósastan vott
um, tekur kröfur verksmiðjufólag-
anna upp á prógram sitt og gerir
þær að flokksmAli. Hann snýst nú
öfugur gcgn þeirri ’staðhætíug sinni,
sem hann héfir um undanfarin nokk-
ur ár reynt að koma fólki til að trúa,
að tolllöggjöf Laurier-stjórnarinnar
væri í mesta máta verndandi og
tollarnir engu lægri en þeir voru
fyrir árið 1897. En anðsjáanlega
voru verksmiðjufélögin á alt öðru
m ili. Mr. Tarte er ekki heldur ú
því, annars væri hann nú ekki að
berjast fyrir því að fá tollana hækk-
aða úr þvt, sem þeir eru. Mr. Berd-
en er ekki á því, annars mundi hann,
sem var stuðningsmaður afturhalds-
tollanna fyrir árið 1897 og áleit þá
„nægilega" verndandi, ekki nú fyr-
iraæma tolla stjórnarinnar sem ó-
hæfilega lága. En það er tilgangs-
laust að búast viðsamkvæmni írök-
semdafærslu hjá blöðum afturhalds-
manna og ræðumönnum þeirra,
Afturhaldsmenn hika sig ekki við
að slengja út staðhæfingum í rök-
semdafærslu sinni, sem búið er að
sýna öld eftir öld, að eru algerlega
rangar. Til dæmis heldur Mr,