Lögberg - 27.09.1906, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. SEPTEMBER 1906
Dýpra og dýpra.
sem þetta er nú ortSiinn all-langur! aö hann hafi þá fariS í smiðju
Fátt er það óefað sem einkennir
hverja þjóð meira en innihald
blaða þeirra og bóka, er hún les
og viðheldur.
Það er engum blöðum um það
að fletta, að þetta hvorutveggja,
sé spegill sá, er hægt sé að líta í
þ'roska- og menr.ingarstig þess
iþjóðfélags, sem blöð þau og bæk-
ur eru útgefnar fyrir.
Ritstjóri „Heimskringlu" hefir
nú í siðustu tið gefið sérstakt til-
efni til að starfs hans sem
ritstjóra sé minst opinberlega. Sé
J>að satt að hlöðin séu stórveldi í
hfeiminum, þá er eigi nema sann-
gjarnt að lesendur þeirra láti álit
sitt í ljósi um þau öðru hverju.
Og þar sem stefna blaða er eitt af
aðalatriðunum, sem einkenna þau,
í rauninni aðalmælikvarðinn, — þá
liggur í augum uppi, að hún þarf
fyrst og fremst að takast til
greina.
Hver hefir stefna blaðsins
„Heimskringlu" verið.undir stjóm
núverandi ritstjóra hennar?
1. Það hefir verið andvígt lút-
erskri kirkju og kristindómi, eigi
svo mjög að því leyti sem rit-
stjórnargreinum við kemur, held-
ur á þann tuddalega hátt, að
standa galopið fyrir nafnlausum
niðgreinum um þau málefni.
2. Það hefir birt mörg kvæði.
Fæst af þeim hefir skáldskapur
verið; meiri hlutinn að sjálfsögðu
veikt bókmentameðvitund Vestur-
íslendinga, hafi þeim annars ver-
ið veitt svo mikil eftirtekt.
3. Það hefir farið svo glanna-:
lega með íslenzkt orðfæri, að þarj
sem það er fjöllesið blað, hefir það
gert sitt til að veikja tilfinningu
fyrir íslenzku máli.
4. Það hefir slett sér út í að
ræða um málefni, sem að eins til-
heyra kristnum íslendingum og
eru séreign þeirra, og þá látist
koma fram sem verndari þjóðar
sinnar í heild.
5. Það hefir haldið fram skoð-
unum íháldsmanna í stjómmálum,
og leitast eftir mætti við að telja
alt það er sá flokkur hefir haldið
fram gott og gagnlegt.
6. Það hefir hælt ritstjóra sin-
um dyggilega, einkum ef svo hef-
ir borið við að ritstjórinn hafi ekki
verið viðlátinn, og hafi fengið sér
meðhjálp með ritstjórnina, eða ef
hann hefir fengið bréf, sem
smjöðruðu fyrir honum.
7. Það hefir fremur smávaxna
trú á íslenzku þjóðemi, — skilur
jafnvel ekki hvað þjóðerni er, —
en gefur þó námsmönnum vorum
lof og dýrð svo svæsið að væmu-
legt er, og geldur þeim „þjóðlega
þökk'1.
ar, og berjast fyrir þeim ef kostur
er. Það, að ritstjóri „Heimskr.“
heldur blaði sinu opnu fyrir öllum
Skoðunum, bendir ótvírætt til þess
að hann eigi ekki neina þá skoðun
sjálfur, er honum sýnist vert að
berjast fyrir, og eiga vinsældir
blaðsins á hættu.
Með öðrum orðum: blaðið leit-
ast eigi við að hafa neina stefnu
æðri eða göfugri en að vera illepp-
ur í skóm fjöldans. Frá þessu
verður þó að gera undantekningu
þegar um stjórnmál er að ræða.
Allir muna eftir þvi þrælataki
sem „Heimskr." tók á Stepháni G.
Stephánssyni, sem þó hafði í mörg
ár lagt fram sina miklu og góðu
hæfileika sem skáld til að gera
blaðið þess vert að það væri lesið.
í því tilfelli hafði „Heimskr."
niðgrein á reiðum hölndum, fyrir
listi eftirskil eg einhverjum oðr-
um,—t. d. ritstjóranum sjálfum,—•
að fylla tylftina.
Hið fyrsta, sem hver maður
ætti að spyrja um þegar um blöð
er að ræða er þetta: Hvað er að-
aláhugamál þessa hlaðs? Hvaða
nýjar hugsjónir hefir það lagt
fram, og hvaða stefnu veitir það
fylgi sitt.
Erfitt verður að sjá hver stefna
„Heimskr.“ er. Hún leitast við að
koma sér vel, þó klaufalega gangi,
og' til þess að svo megi verða,
virðist hún ekki hafa neina sjálf-
stæða skoðun á nokkru málefni,
nema einu, en á þó við mýmörg
önnur, og snýst þar sem vindhani
um sjálfa sig. ,
Nú er„ það auðsætt, að skoðanir
ritstjóra blaða þrá að sjá dags-
ljösið. Hver maður sem er, — og
þá auðvitað ritstjórar eins og aði>
ir, — þrá að tala um skoðanir sín- ’auðsjáanlega engu, þó grein þessi
til
sér meiri og lærðari manns,en það
kemur ekki þessu máli við.
Svo stóð á, _að fyrir hér um oil
tuttugu mánuðum hafði ritstjóri
„Sameiningarinnar“ þýtt grein um
tiund eftir Bandaríkja-guðfræðing j
einn. Var hún all-svæsin, en lýsti |
þó svo einbeittum áhuga fyrir j
kirkjulegri starfsemi að ritstjóra
„Sam.“, þótti rétt að taka hana
upp f blað sitt. Sjáltur hefir rit-
stjóri „Sam.“ sagt, að hann myndi
eigi sjálfur svo hafa ritað unt það
mál, þó hann væri samþykkur
hinni þýddu grein í öllum aðalat-
riðum.
Hér sá Baldvin sér tækifæri. Nú
kemur hann fram sem verndari
þjóðar sinnar, og velvild hans til
íslendinga lét hann ekki i friði
þangað til hann var búinn að rita
afarlanga grein í „Heimskringlu"
um það mál. Hann skiftir það
væri ekki cftir scra Jón; hann
skyldi bera ábyrgðina samt. Hvað
réttlátt það var, er óþarfi fyrir
mig að dærna um. Það geta allir
séð sem vilja.
Baldvin ver þar lúterska Vestur-
íslendinga fyrir stórkostlegu yfir-
vofandi böli. Hann blátt áfrarn
leitast við að korna því inn i með-
vitund hiterskra manna, að hér sé
uln harðýðgi og ránskap að ræða,
sem leiði til þess að Vestur-íslend-
ingar komist í kröggur fjárhags-
lega, og geti svo farið að þeir;
komist þess vegna all-nærri hegn-J
ingararmi laganna, ef þeir fari að
breyta eftir því, sem séra Jón leggi
til má.lanna. Hann heldur því
fram, að hér sé jafnvel verið að
prédika fyrir mönnum óáreiðan-
legleika í almennum viðskiftum. j
En aðal-atriðið sé, að prestarnir
það, að skáldinu hafði sýnst það | vilji draga sér á þann hátt fé úr
yrkisefni hvernig íhaldsmenn: vösum safnaðarl'ma sinna,hræddra
8. Það smjaðrar fyrir einum af
hinum lútersku prestum, í þeim
tilgaingi, að sýnist vera, að geta
því betur notið sín við það starf
að níða forseta hins ísl. lút. kirkju-
félags.
9. Þ'að hefir verið fréttafrótt
blað, og er það þess helsti kostur,
en álitamál er um það hvað nyt-
samar sumar þær fréttir hafa ver-
ið.
10. Það hefir staðið opið fyrir
almenniagi að rila í, og gert það
auðsjáanlega að stefnu sinni að
Vera svo frj;tlsl)tit blað að þar
ættu allar skoðanir jafnan rétt, að
einni undanskilirmi: Það er skoð-
un umbótamanna í stjórnmálum,
11. Það hefir birt nokkrar góðar
greinar írá ritstjéfcans hálfu, en
Jangt u*i færri en æskilegt hefði
verið. I því á Það sammerkt við
hi» énnur blöð Vestur-lslendi«ga.
Matgt fleira mætti te^a, en þar
í Alberta gengu til bardaga. Kvæði
það birtist aldrei, en í tilefni af
því varð ritstjórinn reiður, og vís-
að Stepháni á bug á hrottalegan
og alveg óviðeigandi hátt. Svona
var frjálslyndispostulinn frjáls-
lyrdur þá. Lítt hugsanlegt er að
ritstjórinn hefði vonskast svo,
hvað annað sem blaðinu hefði
boðist, og óhugsanlegt er að í
þeim vísum Stepháns hafi falist
meira níð en í niðgreinum þeim er
Baldvin sjálfur hefir birt í
„Heimskr.“. Hver var þá ástæðan
til þessa frumhlaups á hendur
Stepháni? Sú óefað, að hér var
komið við skoðanir ritstjórans
sjálfs, eins og grein hans til
Stepháns ber með sér.
Taki maður nú alt þetta til yf-
irvegunar í einu getur manni
varla dulist að stjórnmálaskoðutn í-
haldsmanna er hin eina er rit-
stjórinn hefir nokkra ákveðna
samnfæringu fyrir.
En fyrir hana fær hann „nesti
og nýja skó,“ og hefir fengið það
um mörg ár.
Tæplega er það því ósanngjannt
að segja, að sú eina sannfæring,
sem „Heimskr." hefÍT sé matar-
sannfæring, en hún er líka sterk
og varanleg.
Fátt eitt hefir ritstjóri „Heims-
kringlu“ látið „leka“ úr penna sín-
um um trúmál, en því oftar hefir
hann veitt viðtöku greinum, sem
hafa verið Jtrungnar slettum og
getsökum til lúterskrar trúar, og
þeirra manna, er sérstaklega h'afa
þau mál með höndum. Þó hefir
ritstjórinn auðsjáanlega haft opin
augu fyrir tækifærum til að sýna
á þann hátt ritlist sína og sann-
girni. Þar kom að lokum að hann
þóttist hafa fengáð tækifæri til
og angraðra út af helviti móti sér
gapanda, ef hlýðnin sé eigi ótak-
mörkuð.
Eg skal taka það fram strax, til
að fyrirbyggja allan misskilning,
að eg er ekki meðmæltur tíundar-
hugmynd Dr. Trumbull’s, og er
það alls annays vegna en þeirra
„ástæða“, sem „Heimskringla" bar
fram. En samt getur mér ekki
dulist, að greinin í „Heimskringlu"
var blátt áfram blekking, sem gerð
var í óendanlega ógöfugu skyni.
Setjum svo að séra Jón hefði
farið að leitast við að koma þess-
ari hugmynd í framkvæmd. Hann
hefði orðið að fá alla presta kirkju
félagsins til að vinna með sér að
því máli, og það hefði aldrei hepn-
ast. En setjum svo að þeim örð-
ugleika hefði verið rutt úr vegi, og
þeir hefðu farið að leitast við að
þoka því máli áleiðis í söfnuðum
sinum. Það hefði verið blátt á-
fram ómögulegt verk. Og þó mál-
ið hefði verð rætt á kirkjuþingi,
þá hefði það ekki komist neitt á-
leiðis þar, nema meiri hluti kirkju-
þingsmanna hefði verið því hlynt-
ur. Og þó aldrei nerna kirkju-
þingið hefði samþykt það, gat sú
samþykt, eftir hlutarins eðli, aldrei
orðið nema dauður bókstafur,
nema fyrir þá, sem hvort sem var
hefðu álitiö það rétt, vegna þess að
hver einasti maður hefir lagalegan
rétt til að meðhöndla eigur sinar
eftir vild.
Hér gat því ómögulega verið
um neina hættu að ræða, þó allir
prestarnir hefðu haldið þessu
fram sem skyldu hvers einstak-
lings, og sto langt gekk enginn
þeirra. Og e'f um alt annað þrotn-<
aði var sú vörn eftir, að segja sig
úr söfi^uði, sem hingað tU hefir
ekki vexið talinn glaepur meðal
þess göfuga starfs. Segja sumir Vestus-lslendinga.
Hvað prestunum viðvíkur, þá
er óhætt að bera þeim það, að þeir
eru engir auðkýfingar, hvað margt
annað, sem hægt er að finna þeim
til foráttu, því flestir þeirra líða
beinlínis fjárhagslegt tjón við að
hafa prestsstöðu á hendi, þó Bald-
vin, ef til vill þyki það ólíklegt.
Þessi illkvittnis-árás Baldvins var
því eins ósönn og hún var ljót.
En hann hafði reiknað dæmið
sitt rétt. Sjálfsagt var að mót-
stöðumenn lúterskra trúarbragða
rykju upp til handa og fóta, og
hrósuðu honum fyrir þetta lag-
lega verk sitt. Við þvá var auðvit-
að að búast. Hitt var sá blettur á
söfnuðum Vestur-l&lendinga , er
seint mun afþveginn, að margir
trúaðir kristnir menn urðu óvægir,
og blessuðu „Heimskr.“ marg-
faldlega fyrir það að hafa gert sig
sjáandi. Og ritstjóri hennar var
orðinn dýrðleg sannleikshetja i
augum þeirra.
Nú þóttist „Heimskringla“ auð-
vitað fær í flestan sjó. Þess var
því ekki mjög langt að bíða, að
hún leitaði sér að öðru vopni. Eg
á hér við hina óviðjafnanlegu lok-
leysu, er til einskis er nýt nema til
þess að sýna enn betur rökfimi,
kurteisi og mannúð ritstjóra
„Heimskringlu". Eg á við það af-
sprengi heila hans er hann nefnir:
„Það lekur úr honum afa!“, er
stendur eitt sér (að svo miklu leyti
sem eg man eftirj í blaðamensku
Vestur-lslendinga, fyrir dónaskap,
hræsni og varmensku. Sú grein
var tilefni þess að eg rita þetta,—
þó eg hafi athugað annað sam-
hliða. .
Liggur því næst fyrir að athuga
tildrögin til þess að þessi rit-
stjórnargrein „Heimskringlu“ varð
til.
Svo stóð á, að um sama leyti var
leitað samskota meðal Vestur-<ls-
lendinga til hjálpar munaðarleys-
ingjum þeim, er mist höfðu ást-
vini sína í sjóinn við strendur ís-
lands fyrir skömmu, og einnig til
þess að byggja „missíónar“-,hús í
Reykjavík. Viss er eg um, að
enginn er sá maður meðal Vestur-
íslehdinga, er eigi hafi álitið hið
fyrnefnda göfugt verk og gott,
enda voru undirtektirnar Vestur-
Islendingum til sóma. Um hina
fjársöfnunina voru skiftar skoðan
ir, sem eðlilegt var.
Viss er eg um eitt. Hvorki séra
Jón né nokkur annar maður hefir
verið á móti þeim mannskaðasam-
skotum, hvað sem ,-,Heimskringla“
segir. En þægt vopn hefði það
auðvitað orðið ef einhver hefði
fengist til að trúa því.
Svo birtist um þær mundir nafn-
laus níðgrein um fjársöfnunina til
„míssíónar“-hussins;eftir einh'vem
gapa,er kallaði sig „Ungan Is'end-
ing“. Að hann hafi verið „ungur“
að sanngirni efa eg eigi.
Þar er því haldið fram meðal
annars, að fjársöfnunin til „missí-
ónar“-hússins hafi verið sett af
stað til að draga úr mannskaða-i
samskotunum. Og svo er þessu
trúað af einstaka fáráðling, en af
„Hkr.“ notað til að spilla fyrir
samskotum til „missíónar“-húss-
ins.
'Séra Jón Bjarnason svarar svo
þessu í „Sameiningunni“, all-óhlíf-
ið en sanngjarnlega. Segir hann
þar að þessi afskifti séu „sletti-
rekuskapur lökustu tegundar“, og
mun það rétt, er um sérmál lút-
erskra manna var að ræða. Betur
hefði verið viðeigandi, að láta visu-
helminginn úr Úlfarsrimum eiga
sig; hann var ekki þesslegur, að
birtast í tímariti kirkjufélagsins,
þó aldrei nema innihaldið væri rétt,
þó „Heimskr.“ skirrist við að
skilja orðið „þræll“, eins og það
er meint i vísunni, enda var það
allrömm inntaka.
Þá sprakk blaðran. 1 „Heirns
kringlu“, 23. og 30. Ágúst síðast
liðinn ,birtist greinin er eg áður
gat um, og eigi á sinn líka í blaða-
mensku Vestur-lslendinga.
Inngangurinn að þeirri grein er
svo hneykslanlegur frá hvaða sjón
armiði sem skoðað er, að það eru
fFramh. á 3. bls.J
ir r 11111
Stephenson & Staniforth
118 Nena St.. - WINNIPEG
Rétt noröan við Fyrstu
lút. kirkju.
Tel. 5730,
A. S. BAIDAL,
hefir fengiö vagnhleöslu af
Granite
Legsteinum
alls konar stæröir, og á von á
annarri vagnhleðslu í uæstu viku.
Þeir sem ætla sér að kaupa
LEGSTEINA geta því fengið þá
meö mjög rýmilegu verði hjá
A. S. BARDAL
Winnipeg, Man.
Píanó og Orgel
enn óviðjafnanleg. Bezta tegund-
in sem fæst í Canada. Seld með
afborgunum.
Einkaútsala:
THE WINNIPEG PIANO & ORGAN CO.
295 Portage ave.
MissLouisaG.Thorlakson,
TEACHER OE THE PIAXO.
662 Langside St„ •
WÍUDÍjlCg
fVWWWN/WWWWWWVWVNA
| S. K. Ha//, B. M. i
Áður yfirkennari við piano-deildina í Gust.
Adolphus College.
Organisti og
söngflokkstjóri
í Fyrstu lút. kirkjn
í
Winnipeg.
Kenslustofur-
Sandison Block,
304 Main St.f
og 701 Victor st.
P. Th. Johnson,
KENNIR PÍANÓ*SPIL og TÓNFRÆÐI
Útskrifaður frá 1 Kenslustofur: Sandison
músík-deildinni við * Block, 304 Main St.,
I. t
Thos. H. Johnson,
Islenzkur lögfræBlngur og mála-
færslumatSur.
Skrifstofa:— Room 83 Canada Llfe
Block, suBaustur homl Portage
avenue og Maln st.
Utanáskrlft:—P. O. Box 1364.
Telefón: 423. Wlnnlpeg, Man.
H. M. Hannesson,
íslenzkur lögfræðingur og mála-
færslumaður. Skrifstofa:
ROOM 412 McINTYRE Block
Telephone 4414
Dr. O. Bjornson,
Off.ce: 660 WILLIAM AVE. tel. 89 i
Offick-tímar: 1.30 til 3 og 7 til 8 e, h. }
1 House: flao McDermot Ave. Tel. 431»
•swO
Office : 650 William «ve. Tel, 89 (
Hours: 3’to 4 & 7 to 8 p.m, |
Residence : 6ao McDermot ave. Tel.4300
WINNIPEG, MAN.
Dr. G. J. Gislason,
Meflala- og UppskurOa-læknlr,
Wkllington Block,
GRAND FORKS,
N, Dak.
Sérstakt athygli veitt augna, eyrna
nef og kverka sjúkdómum.
Dr. M. Halldorson,
PARK RIVER. N. D.
Er aB hltta 6. hverjum mltivlkudegl
I Grafton, N.D., frá. kl. 6—6 e.m.
I. M. Gleghorn, M D
læknlr og yflrsetumaður.
Heflr keypt lyfJabúBIna á Baldur, og
heflr þvl sjálfur umsjðn á öllum meB-
ulum, sem hann lwtur frá sér.
Ellzabeth St.,
BAUDUR, - MAN’.
P-S.—Islenzkur tfllkur vlB hendina
hvenær sem þörf gerist.
Gust, Adolphus Coll.
)
70i Victor St.
^Jónas Pálsson~^
Pfanoog Söngkennarl.
Eg bý nemendur undir próf í nefnd-
um greinum, viö Toronto University,
ef óskaö er eftir.
• Aritun: Colonial College of Music,
I’Phonk 5893. - 522 Main St.|
Star Electric Co.
Rafmagnsáhöld sett í hús. Aðgerðir af
hendi leystar. Telephone 579
Wm. McDonald, 191 Portage av
A. S. Bardal
selur líkkistur og annast
um útfarir. Allur útbún-
aður sá bezti. Ennfrem-
ur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina
Telephone 3oO
Páll M. Clemens,
byggringameistari.
219 McDermot Avk.
WINNIPEG-
Phone 4887
IVT, Paulson,
selur
Giftingaleyflsbréf
ib eftir
— því að —
Efldu’sBygBingapapplr
fieldur húsunum heitumj og varnar kulda. Skrifið eftir sýnishorn-
um og verðskrá til
TEES & PERSSE, LIR-
ÚQbnts, WINNIPEG.
'Stærsta Skandinavaverzlunin í Canada.
Vér óskum eftir viðskiftum yöar. Heildsala og smásata á innfluttum, lostætuic
matartegundnm. t. d.: norsk KKKogKKKK spiksíld, ansjósur, sardínur, flskboll-
ur, prímostur, Gautaborgar-bjúgu, gamalostur, rauð-sagó, kartöflumjöl og margsWon-
ar grocerie-vörnr
The GUSTAFSON-JONES Co. Limited,
325 Logan Ave. 325