Lögberg - 30.01.1908, Page 4

4■
i, flMTUDAGIMN 30. JANÚAR 1908.

^ogbttj
U
Lögberc
(IökkIU),
Noau at_
$2-00 ura ArM
Hm
o«..
ÁT»
Mjut. — Koata-r
U toUnál ( ltr.) —
a« Oor. Wl
Borstot tortHhrajD. ■laatök ur. t ota.
Put»lteko4 •▼«T Tkur»«tojr bjr Tko
Utftwrt Hatkf aná PvOUihlof Co.
(IiiaotTwm), at Cor.WLUtoat Ave.
■ Nmu ac, Wtoolpas, Uu. — Bub*
•crtptloa prtoa (2.00 p«r p«kr, pa.y-
\bl« to advano*. tUnpl* ceptoa 5 cts.
k. WdtNWON, Kdltur.
J. Á. BLONDkL, itua. Managcr
Augiýaáugax. — HmAJiuglýalngar t
eltt aklftl 26 cent fprlr 1 >tel.. A
atatrri auglýalngute im lengri Uma,
afatattur eftlr aamnlncl.
BáatafiasklfU kaupenda verBur a*
ttlkynna akrlflega og geta um fyr-
verandl búataB jafnframt.
Utankakrlft Ut afgrelBaluat. btaBa-
loa er:
n,e LGGBKRG PRTG. Jk PCBL. O*.
P. O. Box. 1>«, Wtonlpeg, Man,
Telephone »1.
Utanfcakrlft ttl rltatjörana er:
■dltor Lögkerg,
P. O. Box 120. Wtonipeg, Haa.
Hamkvcmt landalöguna er uppaögn
kaupanda k blaBl ögild nema hann
•é akuldlaue pegar hann eeglr upp.—
Ef kaupandl, aem er t akuld vlB
blafilö, flytur vlatfcrlum tn peaa aS
tllkynna helmlllaaklftln, pt er þafi
fyrlr dömatðlunum tlltln apnlleg
•önnun fyrlr prettvtalegum ttlgangl.
Bókafregn.
Aukakosningarnar.
Vér viljum vekja athygli lesend-
anna á úrslitum aukakosninganna
síöustu til Dominion-þingsins. Frá
þeim er skýrt í fréttunum hér í
blaöinu.
SiSan um Dominion-kosning-
arnar 1904 hafa aukakosningarnar
veriö fjörutiu og fjórar hér í
Canada.
AfturhaldsblöSunum hefir und-
Frjálst sambandsland. Ágrip
af stjórnmáladeilu íslendinga
og Dana. SamiB hefir Einar
Hjörleifsson aö tilhlutan Þjóö
ræöis- og Landvarnarmanna
o. fl. Reykjavík 1907.
Þegar íslenzku þingmennirnir
voru í Kaupmannahöfn sumariS
1906, áttu þeir fund meS dönskum
þingmönnmn til aS ræða um sam
bandsmál landanna. Þegar heim
kom, létu þingmennirnir þaö eitt
uppskátt, aö þeir heföu oröiö sam
mála um Þær kröfur, sem Island
ætti aö gera í sjálfstjórnarmálinu
en vöröust allra frétta um, hvernig
Þær kröfur væru. Jafnframt varS
þaö kunnugt, aö konungur ætlaöi
aö skipa nefnd íslenzkra bg
danskra manna, til aö fjalla um
þetta mál.
Landvarnarmenn litu svo á mál
þetta, aö Islendingar væru aö engu
bundir viö þann samningagrund
völl, sem Þingmennirnir heföu
lagt í utanförinni, einkum Þegar
honum var haldiö leyndum, og
vildu aö Þjóöin geröi kröfur sínar
skýrt og skorinort. . Árangur
inn af þessari viöleitni Landvarn
armannanna varð sá, aö mikill
hluti íslenzkra blaöamanna gaf út
ávarp, sem kallað hefir veriö
“blaöamanna-ávarpiö”, Þar sem
Þess er meöal annars krafist, aö
Island veröi viöurkent “frjálst
sambandsland” Danmerkur.*ý
Sum heimastjórnarblöSin sner
ust þó á móti ávarpinu og nokkrir
þingmenn heimastjórnarflokksins
lýstu yfir því, aö þeir héldu sér
viö þann grundvöll í sambandsmál
inu, sem lagður heföi veriö í utan
förinni. Ennfremur gátu þeir
þess, aö Hannes ritstjóri Þor
anfariö verið skrafdrjúgt um þaö,
að Laurier-stjórnin væri aö týna| fteinss0n hefSi rifaö undir ávarpiö
áliti sinu og ljósasti votturinn um1. heimildarleysi flokksbræöra
þaö væri, aö kjördæmin væru aö sinna-
ganga undan henni. Conservatív-
ar að vinna þau.
Eftir aö síöustu aukakosningun
um r Stanstead og South Huron-
kjördæmunum er lokiö, eru öll
þingsætin skipuö. Fyrir þvr er
ekki vandi aö sjá hvort Ottawa-
stjórnin hefir tapaö eöa ekki á
aukakosningunum.
Reyndin hefir nú samt oröiö sú,
Landsmenn tóku ávarpinu mæta
vel, en brátt tóku sum blööin aö
vefengja, hvaö fælist í oröunum
“frjálst sambandsland.” Var Ein-
íir Hjörleifsson þá tii fenginn aö
i rita bækling um máliö, til þess aö
taka af öll tvímæli í þessu efni.
Ritið heitir- “Frjálst sambands
land” ,og hefir oss loks borist önn-
ur prentun þess hingaö vestur.
Bæklingur þessi er 88 blaösíöur
aö af þessum fjörutiu og fjórum og fjallar um samband IsIands v|e
kjördæmum hafa conservatívar
unniö kosningar í níu,— og náö
tveimur kjördæmum, sem liberalar
héldu áöur. Liberalar hafa unnið
Þrjátíu og fjögur kjördæmi, þar á
meðal þrjú kjördæmi af conserva-
tívum. Síöast núna South Huron.
Þaö er gamalt conservatív-kjör-
dæmi. Verkamaamaflokkur hefir
Noreg og Danmörku frá upphafi
til vorra daga.
Þrír Þættir málsins eru raktir:
1. Samband Islands viö önnur
lömd og stjórnmálabaráttan
2. Verzlunarmáliö.
3. Fjárhagsmáliö.
Eins og vænta má hefir höf.
víöa oröiö aö fara fljótt yfir sögu
komiö þingmanni aö í einu kjör ,
■___. ... , M í svo litlu kveri sem þessu. Þó er
dæminu, en sem telja ma ohaöan ... . T __________ ..
liberala. Liberalar hafa nú alveg
fjárhagsmáliö rakiö skipulega og
kaflinn um verzlunarmáliö er mjög
greinilegur og langbezti hluti bók-
arinnar aö öllu leyti. I þessum
tveimur köflum er fariö eftir hin-
um ágætu ritgerðum Jóns Sig-
betta er allur sigurinn, sem þeir urgSsonar í “Nýjum Félagsritum”,
góöu herrar hafa haft í aukakosn- og ætti hver einasti ísiendingur,
mgunum, og veriö gleiöastir yfir. sem kynnast vin þ.eim málum> að
jafnmarga menn á Dominionþing-
inu eins og þegar þaö kom saman
fyr t eftir kosningarnar 1904, en
c n ervatívar einum færra.
Ef Það á aö veröa “letriö á
er þeir hafa verið aö
Þýöa, sem fyrirboöa sigurs viö
ko^uingarnar næstu, þá er dæma-
laust hætt viö aö Þeir veröi fyrir
vonbrigöum, og það væri ráö fyrir þjdefund
þá, aö vera sér út um nærfærnari
táknaþýöendur eftirleiöis, en þeir
hafa haft aö þessu .
lesa l ær ritgeröir allar.
Hvaö stjóramálasöguna snertir,
mætti ýmislegt aö henni finna, þó
aö ekki verði variö til þess löngu
rúmi. Einkum er frásögn höf. um
inn 1851 ákaflega til-
komulítil, og fær eigi sýnt, hvilík-
ur merkisatburöur Það var í sögu
1.) I ávarpinu var þess enn-
fremur krafist, aö sérmál íslands
fullnægjandi og fjööur dregin yf-
íslands; og skýring hans á síðustu
stjórnarskrárdeilunum er mjög ó-
ir ýms mikilsvaröandi atriöi máls
ins.
Þegar saga þessara mála hefir
xeiið rakin, eru orðin “frjálst sam
handsland” skýrö á þessa leiö:
“I hugmyndinni frjálst sam-
bandsland er Þaö fólgíö, aö ver
höfum konung meö Dönum.
I hugmyndinni er það jafn-
•framt fólgið, aö vér eigum æösta
vald á öllum vorum málum sjálfir.
Hitt er samningsatriði, hver
þeirra mála vér felum Dönum. En
Danir hafa þau þá meö höndum
fyrir þá sök eina, aö vér felum
þeim Þau. Og þeir hafa þau ekki
lengur meö höndum en um semst
á báöar hliðar.
Meö Þessu móti er ísland frjálst
sambandsland Danmerkur. En
meö engu ööru móti.
Sjálfsagt er, aö Danir fái end-
urgoldinn þann kostnað, sem þeii
hafa viö aö reka erindi vor, hvort
þau eru nú utanríkismál, strand-
varnir eöa annað. En jafn sjálf-
sagt er hitt, að þeir kannist viö
réttmætar skuldir sínar viö þetta
land og standi skil á Þeim. Úr-
slit stööulaganna á Því máli könn-
umst vér ekki viö, eins og vér yf-
irleitt könnumst ekki við gildi
þeirra laga.
Þetta er ekki nein ný stefna.
Þetta er nákvæmlega sama stefn-
an, sem haldiö var 1851, sama
stefnan, sem allur þorri Is-
síðastliðinni öld, er miðaö hefir aö
því að minka strafsvið manns-
handarinnar og samtök auöfélag-
anna miklu, er haft hafa vélarnar
í þjónustu sinni, hafa rótfest þá
skoðun enn betur en áöur í brjóst-
um verkamannanna, aö þeir þurfi
á samtökum að halda til aö geta
lifað, eöa haft ofan af fyrir sér.
Þeir sáu, aö þess gat eigi orðiö
auðið nema Þeir kæmu á öflugum
miöa til almenningsheilla, svo sem
samgöngur á sjó og landi, námu-
gröftur o. s. £rv. séu rekin með fé
hins almenna og xmdir umsjón
þess.
10. AB öryrkjastyrkur sé veitt-
ur öllum, er ekki geta séö fyrir sér
sjálfir, og án þess þeir missi nokk
urs x af réttindum sínum.
ix. Aö séö veröi um, aö þeir, er
þess óska, geti fengið land til rækt
samtökum sín á meöal, meö því unar meö sem beztum kjörum, og
auguamiði aö vinna ekki nema á-
kveðið viöunanlegt kaupgjald væri
í boöi. Auk Þess miöuöu og sam-
tökin aö því, að vernda réttindi
verkamannastéttarinnar á annan
hátt.
Nú hefir verkamannafélagsskap
urinn fest djúpar rætur í öllum
löndum hins mentaða heims, þó á
mismunandi stigi sé.
Lengst er hreyfingin komin á
Þýzkalandi undir forustu jafnaö-
armannanna þeirra, er hyggja þaö
ráöiö vænlegast tii aö bæta kjör
verkamannanna aö koma umbótum
fram á þann hátt, aö fara lagaleiö
ina. Koma sem flestum flokks-
mönnum sínum á Þing, og fá lög-
leiddar umbæturnar meö afli at-
kvæöa.
Starfsvið verkamannahreyfing-
arinnar hefir alt af veriö aö vaxa.
Upphaflega var aöal-markmiöiö
Þaö aö bæta hin fjárhagslegu kjör
verkamarinanna, sjá þeim fyrir
þolanlegu lífsuppeldi. En nú er
svo langt komiö, aö forvígismenn
stefnxmnar hafa tekiö sér fyrir
lendinga hefir ávalt síðan játaö hendxtr aö berjast fyrir andlegu
sig vilja halda. Þetta er sú stefna
aö halda uppi þeim sambandsrétt-
indum, sem land vort hafði, þegar
þaö gekk í samband viö annaö
land, og hefir aldrei afsalaö sér.”
Aö lokum snýr höf. máli sínu til
frjálslyndra og réttsýnna Dana og
til konungs, Þar sem hógværlega 1 veröu síðastliðnu ári. Hvatamenn
sjálfstæöi einstaklingsins, eigi síö-
ur en veraldlegu, og hafa tekið á
stefnuskrá sina öll frelsis og fram-
faramál, sem nú eru uppi í heim-
inum.
Á íslandi fór aö brydda á hreyf-
ingu þessari, svo að kvæöi, á önd-
er sýnt fram á, hvers menn vænti
frá þeim í málum Þessum.
Þess skal getiö, aö fregnir hafa
borist um Þaö, aö heiman, aö voa
sé bráðlega á bók nm lanasréttinai
íslands eftir þó dr.Jón Þorkelsson
skjalavörö, og Einar cand. jur.
Arnórsson. Er mælt, aö hún verði
svo ítarleg, aö aldrei hafi saga
xess máls áöur verið rakin af jafn
mikilli nákvæmni. Gefst mönnum
þá kostur á aö athuga þá hliö! °S Nóvember í haust. Er svo til
málsins frá rótum, sem nú skiftir) ætlast, nö samband þetta, er stofn-
mestu um, en fariö hefir veriö of aö var 1 Reykjavík, nái síöarmeir
aö stofnun þess kyns félagsskapar
voru formenn nokkurra félaga í
Reykjavík fDagsbrúnar, Bárunn-
ar, Prentarafélagsinsj. Fyrsti
undirbúningsfundur var haldinn í
Marzmánuöi í fyrra og þá kosin
nefnd til aö semja lög fyrir sam-
bandiö. Síðan var málið um hrið
í undirbúningi, unz sambandið var
stofnaö, og fyrsta Þing þess kom
saman um mánaðamótin Október
ódýr lán til aö rækta með landiö.
12. Aö aöflutningur og tilbún-
ingxxr áfengra drykkja sé bann-
aður.
13. Aö sjúkrasjóðir veröT stofn-
aðir og styrktir af almannafé.
14. Aö engir aörir en búsettir
menn í landinu eigi fasteignir,
fossa, ítök, námur eöa reki aöra
atvinnu í Því eöa landhelgi þess.
15. Aö fult sjálfstæöi Islands sé
viðurkent.
J
En auk þeirra mála, sem hér eru
talin, þá hefir sambandiö mörg
fleiri mál til meöferöar J5. gr. lag
annaj, og eru þau aðallega þessi:
1. Samtök vinnukaupenda gegn
verkamönnum til aö Þröngva kosti
þeirra.
2. Atvinnuleysi innan sambands
ins.
3. Kaupfélagsskapur eöa sam-
tök til vörukaupa.
4. Fræösla og mentun barna og
unglinga verkamanna.
5. Sjóöstofnanir til Þarflegra
fyrirtækja og fyrir félögin.
6. Nægilegar húslóðir handa
verkamönnum í kaupstöðum.
7. Kosningar í bæjarstjórnir.
8. Kosningar til alþingis.
9. Útgáfa blaöa eöa blaös, er
ræöi málefni og hugsjónir félags-
manna.
1 sambandsráöinu eru sjö menn.
Einn þeirra er Þorvarður Þor-
varöarson prentari. Þingiö vísaði
til þess helztu málunum, sem það
Thc MHUNWN - ftANK
(KLILLBJX CXUCI
AUs koaar baakastörf af beadi leyst.
Wtotoiliin.
TekiB v* iaalö>an, írá $1.00 aB apphæð
og þar yfir. Rarata reitir bocgaBir fjórum
siuaate á ári. VjfisUftaaa bcruda og ann-
arra sveitaraaama aérstakar gaumur gefinn.
Bréfieg ioalegg og áttektir afgreiddar. ósk-
aS eftir bréáavifiekiftura.
Nótur inakailafiar fyrir baendur fyrir
saaagjörn orabuBdaaa.
Við skifti viBkaupraean, sveitarfélög
álkahéroiB og einstakliagameO hagfeldura
kjörum.
J. GRIBDALE,
feankactjéri.
tölunarlnnar aftur. Á jóladags-
kveldiö í vetur var svo ákveöið, aö
reyna hve langt væri hægt aö firö-
tala meö áhöldum Paulsens . Til-
raunirnar stóöu yfir í nærfelt
heila klukkustund. Skeytin voru
send frá stööinni í Weissensee i
nánd viö Berlín. Þá stöö á Paul-
sensfélagiö. Þar var komiö fyrir
talvél, er spilaöi nokkur sönglög
og söng ýms kvæöi. Bæöi söng-
urinn og kvæöin heyrðust skýrt og
greinilega á Lingby-stööinni.
Frá Lingby til Berlínar eru á aö
gizka sextíu mílur danskar, og
alla þessa leið barst mannsröddin
um loftiö — leiöslulaust svo séö
yrði — og heyrðist nálega sam-
stundis á viötökustööinni.
Talvélin var notuð viö tilraun
þessa eingöngu fyrir þá sök, aö
Þaö heföi veriö svo erfitt og þreyt
andi fyrir mann að tala hvíldar-
laust, hátt og skýrt í heila klukku-
stund.
Blaðið hefir átt tal viö Pedersen
verkfræöing, of fór þess á leit, aö
hann útskýrði aðalatriði firötölun-
arinnar og léti uppi skoöanir sínar
á Því, hvert gagn yröi að upp-
fundningunni. Honum fórust svo
orö:
“Firötölun þessi er bygö á satna
grundvelli sem firöritun Paulsens.
Hljóðið er látiö berast inn í hljóö-
óp, öldungis eins og ' egar talaö er
hafðP til "meöferöar, ’fú írlm-l'1 talt>ráSar-PÍpu, en hljóð-óp þetta
, . , ... „ . i er 1 sambandi viö mjög
kvæmda og urslita, meðal annars 1 &
fljótt yfir í ritlingi Einars Hjör-
jeifssonar.
Fyrsta verkamanna-
samband á íslandi.
Verkamaniiafélagsskapux er
gamall. Rætur hans ná alla leið
aftur í miöaldir. Fyrsti vísir hans
einhver eru gildin ensku fguildsj
og tilsvarandi félagsskapur ann-
arsstaðar um Noröurálfuna á miö-
öldunum.
Iönfélög þau áttu erfitt upp-
dráttar lengi fram eftir, og sú var
tíðin að ýmsir litu svo á þau aö
xau væru til atvinnutjóns og til
stuðnings einveldi í iðnaði. Marg-
ir töldu þau hættulegan félagskap,
sem nauösyn bæri til aö kæfa niö-
ur. Og loks gekk svo langt aö lög
voru samin til aö hefta félagsskap
iðnaöarmanna.
Snemma á 19. öld voru þau lög
xó úr gildi numin á Englandi, en
lögvernd fékk félagsskapur þessi
ekki fyr en eftir öldina miöja.
Síöan hefir verkamannafélögum
vaxiö drjúgum fiskur um hrygg,
skyldi ekki bera upp í ríkisráði j bæöi í Evrópu og Vesturlieimi,
Danmerkur m. m. Ávarpið erjeinkum í Bandaríkjunum.
prentað í 51. tlb. Lögbergs 1906. Bæöi hin mikla fjölgun véla á
yfir alt landiö.
Stefnuskrá verkamannasam-
bandsins islenzka er býsna yfir-
gripsmikil. Hún er birt i Ingólfi
og er á þessa leiB:
1. Aö atvinnan sé móöir allrar
velmeganar, og aö aröurinn af
vinnunni gangi til Þeirra, er taka
Þátt í henni.
2. AB allir menn, karlar og kon-
ur, bæöi giftar og ógiftar, sem eru
21 árs, hafi óbundinn kosningar-
rétt.
3. Aö kvenmenn hafi jafnrétti á
við karlmenn í stjórnmálum, at-
vinnumálum og mentamálum.
4. Aö ríki og kirkja sé aö skilið,
enda sé og hverjum frjálst aö hafa
þá trú, er honum sýnist og sann-
færing hans býöur.
5. Aö uppfræðsla og mentun sé
sameiginleg fyrir allar stéttir fram
aö vissu aldurstakmarki og kostuö
af almannafé.
6. Aö gjafsóknarréttur sé öllum
frjáls.
7. Aö öll gjöld til þess almenna
hvíli aö öllu leyti á fasteignum,
aröi af atvinnu og peningaforða
einstakra manna.
8. Aö erföagjald til landsjóðs
fari hækkandi, og hækki því meir,
sem arfurinn er stærri.
kaupfélagsmálinu, og blaöamálinu.
Hefir þaö Því æriö aö starfa.
Enginn efi er á því, að þessi fé-
lags&kapur á Islandi er tímabær
nú, er iðnaöar- og framafaraöld
verklegra framkvæmda er
renna upp yfir landiö.
aö
Firðtölun Paulsens.
Fyrir liöugu ári síðan var aö
nokkru skýrt hér í blaöinu frá firö
ritunaraðferð Paulsens uppfundn-
ingamanns. Hann hefir ekki látið
þar staðar numiö, en meöal ann-
ars fengist mest viö umbætur á
firðtölun í seinni tíö. Til marks
um hve vel honum hafi oröiö 4-
gengt í þessum efnum, gatum vér
næman
“mikrofón”. Á viötökustööi”r:i
er líka hljóö-óp til aö taka á móti
he'm talskeytum, sem send eru.
Munurinn á talþráöa- og firötöl-
u-ar-skeytasendingu er eingo.
sí, at' ‘íöarnefndu skeytin bca •
mcð . af. rmagnsstraumum í ic • *•-
inu þráölaust.
Sambandi milli stöövanba er
komiö á meö þeim hætti, aö sendix
eru frá sendistööinni mjög sterkir
rafurmagnsstraumar þannig að
þeir koma til leiöar bylgjuhreyf-
ingu í loftinu. Hljóöiö er ekki
nema einn Þúsundasta hluta úr
sekúndu aö berast milli móttöku-
og viötökustöðvanna.
Enn er ekki hægt um það aö
segja, aö hve miklu haldi upp-
fundning þessi kann aö veröa 1
praktisku tilliti. Uppfundningin
Eg er Jylli-
Þess nýlega aö milli firötölunar-
stöövar hans x Lingby í Danmörku er svo ung enn þá.
og firötölunarstöövar í Weissensee lega á þeirri skoðun, aö þess veröi
í gyend viö Berlín, heföu skeyti ekki langt aö biöa, aö firötala megi
veriö send um hátíöarnar núna í miklu lengri leiö en hingaö til hef-
vetur. j ir veriö gert. Tilraunirnar milli
Um þaö segist danska blaöinu Lingby og Berlínar eru aö eins
“Soc. Dem.” svo frá:
Waldimar Paulsen verkfræöing-
ur og aðstoðarmaður hans verk-
fræðingurinn P. O. Pedersen hafa 'aö leiöa straumana
nú um mörg ár gefið sig viö um- þurrlendi, eru allar
byrjun ein, og stööin í Weissensee
mjög ófullkomin.
Vegna þess, aö miklu hægra er
yfir sæ en
líkur á þvi,
bótum á firötölun. Á skömmum aö talskeyti megi senda yfir Atl-
tíma til Þess aö gera, hepnaöist anzhafið. Aö Evrópubúar geti
Waldimar Pauisen aö búa til firö- heiman frá sér átt viötal viö Vest-
tölunar-áhöld, og af tilraunum all- urheimsmenn. En þó kemur það
mörgum, er geröar voru í Lingby, til álita hvort slik skeytasending—
kom þaö i ljós, að firötala mátti geri maöur ráö fyrir aö hún tak-
með þeini áhöldum býsna larxgi ist_komi a8 nokkru haldi í prakt-
leiö. Æöilangt er nú síðan þessarj . . m , „
& lsku tilliti. Taka veröur sem sé
tilraunir voru geröar, og lá upp- ... . , . , .
& & 11 ! til greina eyktamun beggja heims-
fundmngin á dofinni um hríö, því m , , , „
..... _ i alfanna. Þegar nott er her 1 Ev
rópu, þá er dagur í Vesturheim;
önnur störf lágu fyrir
En nú í seinni tíö hefir
upp-
9. Aö arðvænleg fyrirtæki, er fundningamaöurinn tekiö til firö-
Starfstímanum hér og í Ameriku