Lögberg - 29.04.1909, Side 1

22. ÁR.
II
WINNIPEG, MAN., Fimtudaginn 29. Apríl 1909.
NR. 17
Ungu Tyrkir taka Con-
stantinopel herskildi.
Blóðugur bardagi í átta klukkustundir. #Tvö
þúsund manna falla. Soldán fangi. Ráða-
neytið segir af sér. Mohammed Reschad
tekur við ríkisstjórn á Tyrklandi.
Um miöja fyrri viku haftSi þa3
frézt síöast af innanlandsóeirSun-
um í Tyrklandi, a?5 Ungu Tyrkir,
Salonica herdeildin, sem þeim
fylgdi, sæti um Constantinopel og
biíSi ákvætSa soldáns um kröfu
þeirra. Málaleitan þeirra var eigi
tekitS svo sem þeim líkatSi, svo aö
á föstudagskvölditS fóru þeir aö
þoka her sínum nær og nær tundir-
borginni Para, sem liggur fjær
höfninni en Galata, og þá um
kveldiiS átti herinn ekki eftir nema
eitthva® tvær mílur til Yildis Ki-
osk, höll soldánsins, og voru þar
engar víggirSingar á leitSinni, |því
a?5 bærinn Constantinopel er víg-
girt aíS eins sjávarmegin. Borgar-
báum leizt ófritSlega á aSfarir her-
litSs Ungu Tyrkja, og flýtSi fólk
vítSsvegar undan þeim inn í borg-
ina meS óhljóSum og köllum, en
kaupmenn lokuSu búSium sínum og
öll viSskifti hættu í borginni. Mikl-
ar viSsjár voru meS mönnum fram
eftir nóttinni þangaS til kl. 5 á
laugardagsmorguninn, aS orusta
hófst milli Ungu Tyrkja og her-
manna flokksins er soldáni var enn
tryggur. Orustan hófst í suSvest-
anverSrí tundirborginni Para er
Ungu Tyrkir gerSu áhlaup á her-
mannaskálana Malchka og Tasch
Kischala; en þeir eru í suSur frá
höll soldáns. Þar varS hörS or-
usta. í Tasch Kishkala voru 2,000
hermanna fyrir af soldáns mönn-
um. En er þeir þóttust eigi mega
veita viSnám drógu þeir upp friS-
arfána, 0g hrópuSu.: “Lifi frels-
iS!’’ Ungu Tyrkir æptu þá sigur-
óp og þustu aS. En þá létu sol-
dánsmenn skotin dynja á þeim.
Féllu þá margir Ungu Tyrkja og
hörfuSu undan og biSu þar til stór
skotaliSiS kom. Hermannaskálinn
stóSst eigi lengi fyrir fallbyssukúl-
unum og soldánsmenn flýSu í
næstu hús og grafreiti, og létu leg-
steina skýla sér. StóS þar um
stund orustan. En herliS Ungu
Tyrkja þokaSist alt af áfram norS-
ur á bóginn nær Yildiz Kiosk i
þremur fylkingum og tók hvern
hermannaskálann á fætur öSnum.
En mætti víSa samskonar svikum
eins og í Tasch Kischkala. Sol-
dáns menn drógu upp friSarflagg
og skutu siSan á mótstöSumenn
sína, er þeir færSust nær. SkæS-
ust var orustan umhverfis Taxim-
hermannaskálann. 'Þar er mælt aS
þúsund manns hafi falliS. — En
liS Ungiu Tyrkja, Salonica her-
deildin, þokaSist áfram og soldáns-
menn hrukku hvervetna fyrir.
LífvörSur soldáns, setuliSiS viS
Yildiz Kiosk, 6,000 manns, gafst
síSast upp, eftir harSa mótstöSu
kl. 1 eftir hádegi á laugardaginn,
og lauk þar orustunni, sem staSiS
hafSi samfleyttar átta klukku-
stundir. Ungu Tyrkir settu her-
vörS um höllina og hafa þar gætur
á soldáni, meSan veriS er aS gera
út um hver hans hlutur verSur. —
ÞaS er sagt aS ágætur heragi hafi
veriS í þessari orustu sérstaklega
aS því er Salonica liSiS snertir, og
feikna þyrping af fólki safnaSist
saman beggja vegna orustu svæSis-
ins og stóS þar eins og þéttur vegg
ur og horfSi á bardagann; voru
þar á meSal margir Evrópumenn.
Nú hafa Ungu Tyrkir alla Con-
stantinopelborg á valdi sínu. Þar
eru 1,500,000 ibúar, og er nú frið-
ur og ró komin á i borginni. —
Eigi verSur enn sagt meS áreiS-
anlegri vissu um mannfalliS í þess-
ari orustu, en svo telst til, aS fuli
tvö þúsund manna hafi falliS en
særst svo þúsundum'skiftir. Val-
urinn var þykkastur i kring um
hermannaskálana. Einnig lágu
mannabúkar í hrönnum eftir orust
una hingaS og þangaS i hæSunutn
umhverfis Yildiz Kiosk. Járn-
brautir skemdust af fallbyssuskot-
unum og fjöldi húsa hrundi í skot-
hriSinni. Útlendir menn í Con-
stantinopel sagSir í engri hættu og
fátt látist af þeim í þessari orustu.
Hermenn eru settir til aS gæta hí-
býla sendiherranna og Ungu Tyrk
ir leitast viS aS vemda útlendinga
°g tryggja friB í borginni. Og eru
góSar horfur á aS þeim takist þaS.
HerliS þeirra var aS eins 15,000
þegar þeir tóku Constaninopel.
Á mánudagsmorguninn var
beiddist Tewick Pasha stórvezír
soldán lausnar til handa sér og öllu
ráSaneytinu, og tilkynti þinginu
þetta sömuleiSis.
Fyrstu tvo dagana eftir orustuna
bárust óljósar fregnir um þaS,
hvaS viB soldán yrSi gert. Hann
bauS Ungu* Tyrkjum $50,000,000
til aS fá aS halda völdum, en þeir
neituSu þvi. SíSan fréttist aS þeir
hefSu gert Abdul Hamid kost á aS
halda tignartitli sínum meS vissum
skilyrSum og eitt þeirra veriS þaS,
aS hann ætti aS gefa þjóSinni
$250,000,000, til aS rétta viB fjár-
hag ríkisins. — En ekki mun hafa
\eriS mark aS þessum fréttum, því
aS nú hafa áreiSanleg tíSindi bor-
ist um þaS, aS herforingjar Ungu
Tyrkja hafi fariS inn í höll sol-
dáns á mánudagskveldiS var, til aS
taka hann höndum og flytja hann
burtu. Soldán fanst inni i kvenna-
búri sínu og var afarhræddur og
baSst auBmjúklega griSa, og lofaSi
öllu fögru ef hann fengi aS halda
lífi. Þegar herforingjarnir lögSu
t hendur á hann til aB flytja hann
burt hélt hann aS ætti aS drepa sig
og féll í ómegin. Nú hefir hann
1 veriS fluttur ásamt þjónum og
konum sínum til hallar, sem hann
á í Litlu Asíu hinu megin viS Bos-
phorussund, og um leiB vikiB frá
völdum, eftir rúmlega 30 ára blóS-
uga rikisstjóm, en tryggur vörSur
haldinn um hann.
j 1 staS hans var aftur valinn sol-
dán yngri bróSir hans, Mohamed
Reschad, 65 ára gamall. Han.1
j var kvaddur til aB taka viS ríkis-
stjórninni kl. 2.30 á þriSjudaginn
var meS mikilli viShöfn og hátiSa-
brigSum og kvaS þá viS um alla
Constantinopel borg: “HarSstjórn-
inni lokiB. Lifi Rechad.’’ Moha-
med Reschad er talinn fremur
þreklitill maSur, og hefir engan
þátt tekiS i stjórnmálum. Er taliS
fullvíst aS hann muni gera vilja
Ungu Tyrkja í hvívetna. Abdul
Hamid hefir haft óvild mikla á
þessum bróSur sínum, og má heita
svo, aS Reschad hafi veriS fangi i
soldánshöllinni í 30 ár; en til elzta
bróSursins; Murads 5., sem ríkti í
þrjá mánuSi áriS 1876, hefir ekk- J
ert spurst, þó aS sumir telji hann
enn á lífi, og Abdul Hamid muni
einn vita hvar hann er niSur kom-
inn.—Nýi soldáninn verSur nefnd-
ur Mohammed 5., og er 15. sol-
dáninn í röSinni frá því Tyrkir
unnu Constantinopel áriS 1451.
AtkvæSamestur maSur í Con-
stantinopel urfi þessar mundir er
Schefket Pasha, herforingi, er var
æSsti yfirmaSur hers Ungu Tyrkja
þegar þeir tóku borgina herskildi.
Bretinn þaS hægiega. St. Ýves er
sá hinn sami, er vann verSlaunin i
Maraþonshlaupinu sySra nýskeS.
Fréttir.
Fellibylur skall á borgina Cleve-
land í Ohio 21. þ. m. kl. hálf eict
eftir hádegi. Hann stóS ekki yfir
nema 5 minútur, en varS nær tutt-
ugu manns aS bana, en eignatjón
er sagt hálf miljón dollara virSi.
Eitt frumvarpiB, sem nú er fyr-
ir Ottawaþinginu er um aS stofna
nýtt ráSherra embætti, verkamanna
ráSherraemb., eins og stjórnin
lofaSi fyrir siSustu sambaydskosn-
ingar. Sá er liklegastur er til aS
skipaSur verSi yfir þá stjórnar-
deild, er W. L. MacKenzie King,
er um þessar mundir dvelur austur
í Kína. En þangaS hafSi hann ver-
iS sendur sem fulltrúi Canada á
milliríkjafund, er til var stofnaS í
því skvni aS hnekkja ópiumverzl-
un. Kings er von heim aftur til
Ottawa um miSjan næsta mánuS.
Ógurlegar fréttir berast austan
úr Litlu Asíu um hrannvig á kristn
um mönnum. Mest kveSur aS þeirn
í Adana héraSinu og þar i grend;
sumar fregnir segja, aS fólkiS
skifti tugum þúsunda, sem Kurdar
hafa drepiS þar. Tyrkneskt her-
liS hefir veriS sent til aS stöSva
óaldarflokkana í Litlu Asiu; bæSi
Frakkar, Bretar og fleiri þjóSir
hafa og sent herskip sín þangaS ti!
aS vernda trúbræSur sina og Ev-
rópubúa.
Fyrra mánudag lauk gufuskipiS
Montcalm viS aS brjóta ísinn á
St. Lawrence fljótinu milli Mont-
real og Quebec. SkipiS byrjaSi á
því verki 12. Jan. og lauk þvi ig.
þ. m., og er nú orSin greiS skipa-
leiS utan af hafi alla leiS til Mont-
real tíu dögujn fyr en í fyrra.
ekkif var fariB aS eiga viB akur-
yrkju. 4
Vigfús Þorsteinsson frá Wood-
side kom hingaS snögga ferS í vik-
unni. TíSin köld þar eins og ann-
arstaSar, en menn heybirgir enn
þá.
í fréttum frá Hague er þess
getiS, aS Casablanca-máliS svo
nefnda komi fyrir gerSardóm 1.
Mai næstkomandi .
í Persíu heldur borgarastyrjöld-
in áfrám. í orustu viS Tebris ný-
skeS var yfirherforingi shahins
drepinn. HermaSur úr byltinga-
mannaflokkinum varpaSi aS hon-
um sprengikúlu og réS honum á
þann hátt bana.
UtanríkismálaráSgjafinn í Rúss-
landi Isvalski, hefir sagt af sér.
Hon. J. A. Calder, ráSgjafi í
Saskatchewan hefir nýlega látiS
þaS uppi, aS kaupin á talþráSum
Bellfélagsins í Saskatchewan fylki
séu nú afgengin, og fylkisstjórnin
hefir keypt þá alla fyrir $367,500,
og tekur fylkisstjórnin viS þeim
30. þ. m. Kaupsamningaumíeit-
anir höfSu staSiS yfir um eins árs
tíma eSa meira, og herra Calder
segir, aS árangurinn hafi orSiB sá.
aS stjórnin hafi fengiS talþráSa-
kerfiS viS sanngjömu verSi.
Á verzlunarskýrslum frá Lund-
únum sést aS miklu minna hefir |
veriS flutt af vörum bæSi út úr j
landinu og inn í þaS síSastliSinn
mánuS en vant er. Á hveitimark-
aBinum í Lundúnum var hveiti ný-
lega selt fyrir $1.3054 busheliS, og
er þaS hæsta verS sem greitt hefir j
veriS fyrir hveiti þar síSastliSin
tuttugu og fimm ár.
Eins og á er minst hér í bl^Sin:
hafa þeir herrar S.. SigurBsson og
J. J. ThorvarSsson keypt verzlun-
ina á Ellice ave., hér í bænum, sem
þeir J. J. Vopni og S. SigurBsson
hafa veitt forstöSu hátt á þriSja
ár. Þeir J. J. Vopni og S. Sig-
urSsson byrjuSu þá verzlun í Ág.
1906 og hafa stöSugt verzlaS þar
síSan, meS allskonar nauSsynja-
varning, og átt góSum vinsældum
aS fagna. Verzlunin heldur nú á-
fram á sama staS og áSur; annar j
forstöBumaSur verzlunarinnar verð
ur hinn sami, herra SigurSsson, en j
hr. J. J. ThorvarSsson verSur fé-
lagi hans í staS hr. J. J. Vopna.
Hann er alvanur verzlunarstörfum,
hefir veitt verzlun #forstöSu fyrir
Pratt í Cavalier, N. D., og hlaut
þar ágætis vitnisburB. Hann verzl-
aSi enn fremur í Churchbridge uin
tíma, og hefir hvervetna átt mikl-
um vinsældum aS fagna. Þessir
nýju verzlunarfélagar vænta þess, j
aS viSskiftamenn sýni þeim sömu
velvild eins og verzlunin naut áSur,
og ætla aS veita almenningi kost á
góSum og vönduSum vörum viS
sem lægstu verSi..
Vér viljum benda löndum vorum
á aS lesa meS athygli kjörkaupa-
auglýsing þeirra hér í blaSinu.
Þeir bjóSa kjörkaup 1. Maí næst-
komandi.
1 greininni í síSasta blaSi frá*.
stjórnarnefnd kvenfélags Fyrsta
lút. safnaSar í Winnipeg, stendur
aS “10 centa samskotin" sem kven-
félagiS hafSi gengist fyrir, hafi orS
iS aS upphæS $452.15, en átti aS
vera $931.40, því þeirri upphæS
námu áSurnefnd samskot þau tvö
ár, sem kvenfélagiB hefir haft þau
meS höndum.
24. þ. m. voru þau gefin saman i
hjónaband Björn Ólafsson frá Is-
lendingafljóti og ÞuríSur Jónasson
frá Hnausa P. O. Séra Jón
Bjarnason gaf þau saman á heimili
sínu hér i bæ.
MorS var framiS hér á fimtudag-
inn 22. þ. m. utarlega i bænum, á
Dominion str. skamt fyrir vestan
Happyland. Þar var myrt ung
kona, Mrs. James. Hún bjó þar
meS manni simirn í Jitlu og af-
skektu húsi. Húsbóndinn fór aS
heiman þenna dag skömmu eftir
hádegi og var niSri í bæ til kvelds.
Þegar hann kom heim á sjötta tím
anum fann hann konu sína örenda
í ’ svefnherbergi þeirra hjónana.
Hún hafSi mikiB sár á höfSi og
marbletti á hálsinum, en annars sá-
ust engin vegsummerki eftir rysk-
ingar og ekkert morSvopn var þar.
Seinna hefir fundist blóSug spýta í
húsinu, sem ætlaS er aS konan hafi
veriS rotuS meS. Spor hafa og
sézt á gólfinu og i gluggakistunni,
sem mun vera eftir morSingjann.
Lögregluþjónar, sem fyrst komu
aS, létu mann konunnar í járn, því
aS þeir héldu aS hann væri morS-
inginn, en um kvöldiB var hann
laus látinn og virSist enginn grun-
ur um aS hann sé valdoir aS glæpn-
um. Enginn veit enn, hver morSiS
hefir framiS. en lögreglan er sem
óSast aS grafast fyrir um þaS.
Réttarhöldin hefjast i kvöld (miS-
vikudagj.
Samkvæmt nýju lögunum i
Bandarikjunum viBvikjandi tak-
mörkun á starfsemi lífsábyrgSarfé-
laga, hefir New York Life félagiS
fastráSiS aS láta 1,000 erindsreka
sína hætta aS starfa í. f élagsins
þágu 31. Maí næstkomandi. Lögiii
mæla svo fyrir, aS aS ekkert lifsá-
byrgSarfélag megi gera meiri ný
viSskifti á ári en sem svari $150,-
000,000. New York Life verSur
aS fækka verkamönnum til aS gera
ekki of mikil viSskifti, eSa fram
yfir þaS sem lögin leyfa.
Tilraunir hafa nýlega veriB gerS-
ar til aS ráSa af dögum James A.
Patten, miljónaeiganda i Chicago
og hveitikonunginn, sem kallaSur
er. Vélar þrjár meS sprengiefni
voru sendar á skrifstofu hans, setn
i var nægilega mikiS af sprengi-
efni til aS sprengja upp allar skrit-
stofur Pattens, en uppvíst var um
hverskyns sending þetta var áSut
en slys hlaust af. En Patten var
þá allur á brott frá Chicago og
kominn vestur til Colorado, og
segja sumir aS hann hafi flúiS
þangaS vegna hótanabréfa, sem
honum hafi borist nýskeS.
Á föstudagskveldiS var reyndu
þeir sig i kapphlaupi Henri St.
Yves, frakkneski hlauparinn, og
Alfred Shrubb, hinn brezki. Þ’etta
var fimtán mílna hlaup, og vann
Prinzinn af Samos hefir veriB
myrtur. Samos er grísk eyja á
vesturströnd Litlu Asíu. Eyjar-
skeggjar greiBa Tyrkja soldáni
skatt og setuliS Tyrkja er á eynni.
Eyjan hefir notiS verndar Frakka,
Englendinga og Rússa síSan 1832.
Soldán ræSur því hver landstjóri
er á Samos, og skipaSi hann þann,
sem nú var myrtur 1897. í Mai i
fyrra kom berlega í ljós óþokki
eyjarskeggja á prinzinum og hefir |
óvildin magnast síSan svo aS and-
stæSingar hans réSu hann af dög-
um nýskeS, áSur en setuliSiB gat
komiS honum til hjálpar.
ViSfrægur gestur ætlar aS koma
hingaS til bæjarins 3. Mai n. k.
ÞaS er W. J. Bryan, leiStogi Demo
krata, og fyrrum forsetaefni þeirra.
Hann ætlar aS tala hér tvisvar i
Cogregational kirkjunni, og gefst
mönnum þá færi á aS heyra ein-
hvern mælskasta mann, sem nú er
uppi.
Herra Þorbergur Þorvaldsson,
B. A., sem nú gengur á Harvard-
háskólann, hefir fengiS tvenn verS-
laun, aS afloknum prófum viS skól
ann í vor, fyrir fram úr skarandi
hæfileika og ástundun. önnur verS
launin eru $150.00 en hin $400.00.
Þetta er fyrsta áriS, sem Þorberg-
ur hefir veriS á Harvard pg er
þjóS vorri mikil sæmd aS þv,í aS
eiga slikan námsmann sem hann
er. 1
Um síSustu helgi komu ákafir
jarSskjálftar í Portúgal. Ekki hafa
greinilegar fréttir komiS enn um
manndauSa af þeim, en eignatjóii
skiftir miljónum og um 12 þúsund-
ir manna eru húsviltar, og hundruð
manna komin í dauBann af hungri.
Konungurinn í Portúgal hefir byrj
aS aS safna samskotum handa
þessu fólki.
Jón Runólfsson kom hingaS til
bæjarins frá Argyle á þriSjudags-
kvöldiB s. 1. og ætlar aS dvelja hér
um hriS. Hann sagSi aS tíSarfar
hefSi veriS svo kalt, aS lítiS
hefSi enn veriS hægt aS vinna þar
aS akuryrkju, en alt er þar svo vel
undir búiS, aS verkiS vinst vel og
fljótt, þegar hlýnar.
Erkibiskupinn af Rupertsland,
Matheson, hefir nýlega veriS gerS-
ur aS yfirmanni ensku kirkjunnar
í Canada. Hann er fæddur og upp
alinn hér í Manitoba og hefir
biskupssetur sitt hér í bænum.
Ur bænum.
og grendinni.
T. H. Johnson, þingmaSur í W.
Winnipeg, hélt leiSarþing i fyrri
viku meS kjósendum sinum í
Weston. Hann skýrSi frá gerSum
síSasta fylkisþings og var hinn
bezti rómur gerSur aS ræSu hans.
Jón SigurSsson frá Cold Springs
kom til bæjarins i fyrri viku og
hélt heimleiSis s. I. mánudag. Ekki
var snjór alveg horfinn þar norS-
ur frá, þegar hann kom. svo aS
Tveir af elztu og mest virtu
kennurum viS Manitoba College
hér í bænum, þeir Dr. Bryce og Dr.
Hart, hafa sókt um lausn frá em-
bættum sinum eftir uppsögn skóla
i vor. Hinn fyrrnefndi hefir veriS
viS skólann síSan hann var stofn-
aSur fyrir 30 árum, og hinn siBar-
nefndi sömuleiSis mjög lengi.
MaSur sá frá Montreal, sem tek-
iS hefir aS sér aS byggja verk-
smiSjur G. T. P. járnbrautarinnar
hér austan viS bæinn, er nú kominn
aS láta byrja á verkinu mjög bráS-
lega og þarf þá aS halda á mörg-
um verkamönnum. Hann hefir og
tekiB aS sér aS hlaBa undirstöSur
undir hina fyrirhuguSu brú á
RauSána fyrir brautina.
Séra Jón Bjarnason hefir legiS
rúmfastur af slæmri inflúenza siS-
an fyrir seinustu helgi. Hann er
nú á góSum batavegi.
Látinn er hér i bænum Albert
Ólafsson, sonur Jóns Ólafssonar
fóBursala, á Simcoe St. Hann var
tæpra tólf ára, efnilegur drengur.
JarSarför hans fór fram i gær.
Nýlega hækkuSu bakarar hér í bæ
verS á brauSi. ÁSur voru gefin 20
brauS fyrir dollarinn, en nú kostar
hvert brauS 6 cents. Kenna þeír
um hækkun á hveitimjöli, sem staf-
ar af hveitikorns-prangi Pattens í
Chicago og annara hveitikaup-
manna i Bandaríkjunum og Can-
ada.
Magister Karl Kúchler, þýzkur
vísindamaBur, sem mörgum íslend
ingum er aS góSu kunnur, hefir
ferSast um Island tvö undanfarin
sumur (igoy og 1908J. Hann hef-
ir ritaS bók um fyrri ferSina, en
um miSjan næsta mánuS er von á
bók um seinni ferSina, sem á aS
heita: “Wústenritte und Vulkan-
besteigungen auf Island” föræfa-
reiS og eldfjallagöngur á íslandij.
Bókin verSur meS mynd höf.; 150
landslagsmyndum og þrem upp-
dráttum, og kostar í Þýzkalandi 6
mörk, eSa tæpa tvo dollara. Kúch-
ler segir frá ferS sinni um Austur-
land, Mývatnsöræfi, Þingeyjar-
sýslu, EyjafjörS og SkagafjörS.
j Þeir sem vilja eignast þessa bók,
geta pantaS hana hjá H. S- Bardal
bóksala.
búðin, sem
ALDREI BREGZT!
Alfatnaöur, hattar og karlmanna klæönaöur viö lægsta
veröi í bænum. Gæöin, tfzkan og nytsemin fara sam-
an í öllum hlutum, sem vér seljum.
Gerið yöur að vana aö fara til m
WHITE MANAHAN, SOO Main St., Winnipeq.