Lögberg - 03.11.1910, Blaðsíða 4

Lögberg - 03.11.1910, Blaðsíða 4
4 *' ,r.KKt,. M MTl-DAGl-NN 3. NÓVEMBER 1910. f Oft heyröist sú spurning heima á íslandi hvaö gert mundi veröa viö það fólk, hér vestra, sem ekki gæti unniö fyrir sér og yröi ómag- ar. Þaö var spurt, hvort það færi ekki á sveitina. Svarið er þaö, aö fólk, sem bágt á, fær styrk, ef þess þykir þörf, annaö hvort hjá góðgerðafélögum eöa bæjarstjórn- um og sveitafélögum. En þar sem sveitafélög eru ekki, þar þyrfti aö vera sérstakt hjálparfélag á snær- um fylkisstjórnar eöa i sambandi viö hana. En svo virðist ekki vera. ’T’l merkis um þaö var kom- ið meö konu nokkra svissneska hingað til bæjar nýskeö meö átta böm, allslausa og hjálparþurfa, en maður hennar var kominn suður í Bandaríki og gat ekki alið önn fyiir fjölskyldunni. Þess hefði ekki átt aö þurfa að flytja konu þessa hingaö, ef hjálparkostur heföi veriö nægur þar sem hún var. En hér tók góögerðafélag henni tveim höndum og greiðir ferð hennar suður til manns i ennar. Hins vegar eru svo margvísleg góðgerðafélög og stofnanir í bæj- unum, sérstaklega eldri liæjunum hér í Canada, aö óþarfi er að finna aö hjálparskorti þeim til handa er bágstaddir eru, og í Montreal er t.a.m. verið aö gang- ast fyrir að koma upp blindra manna hæli, sem kosta ú $100,000. Árið 1908 var fyrst myndað fé- lag, sem gekst fyrir þessu. Hug- myndin er sú, að koma upp hæli þar sem kenna megi blindum ýmsar iðnaðargreinar og láta þá hafa ánægju af að starfa, en gera þeim um leiö kost á aö vinna fyrir sér í stað þess að veröa öðrum til þyngsla. í. því skyni hef r félagið, sem fyrir þessu gengst, gert ráð fyrir að útvega 'undir hið fyrirhugaða hæli tiu ekrur utan til í Montreai- /-æ, og er þar birst við að hafa nægilegt landrými til þess að bl’ndu börnin geti notið hressing- ar af að temja sér ýmsar íþróttir úti við, og enn fremur að þar megi reisa nægilega stórar bygg- ingar fyrir allar þær deildir iön- aðar, sem um hönd verða hafðar, og blindir menn geta stundað í Evrópu hefir svo sem kunnugt er, mikil rækt verið lögð við það að kenna blindum mönnum ýmsar atvinnugreinir. Á Bretlandi eru t.a.m. morg verkstæði, sem Blind'r menn vinna í, og bera þau sig al- gtrlega sum, og ekkert til þeirra kostað eft;r að búið er að reisa þau. Þar hefir það komið i Jjós, aö blindir menn geta fengist við öll þau störf að heita má, sem læra má af heyrn og á])reifingu. Þar á meðal hafa blindir menn lært. að “stilla” piano, húsgagna- smið, hraöritun, vélritún, síma- gæzlu, ábreiðu vefnað, sópagerð. og margt fleira. Stofnun blindrahælisins í Mont- real mælist mjög vel fyrir, og ættu slík hæli að verða til í fleiri fylkj- um. Reynslan hefir sýnt það, aö blindir menn hafa orðið þess um megnugir, að leysa af hendi mikil og nytsamleg störf í mannfélag- inu ; þannig er það alkunnugt, aö sumir mestu stjórnmálagarpar heimsins og spekingar hafa verið bhndír. Sjónin er mikill og dýrð- leeur hæfileiki, en þó er það ekki sjónin, er gerir manninn að mikl- um manni, heldur skynsemin, — mik ð og fjölhæft mannvit. Það geta blindir menn haft í jafnrik- um mæli eins og þeir, sem sjáandi eru. Þess vegna er það skylda LÖGBERG , ifi8 út hvern fimtndag af Ths Lög- 1»«RG PRINTISG & PUBLISHING Co. Cor. William Ave. & Nena Bt. WlNNlPRG, - MaNItoba S. BJÖRNSSON, Editor. J. A. BLÖNDAL, Bns. Manager Utanáskrift: rkf Lítgfcírj Printin; & l'iiilisliing Ce. 1». o. nos t WINNIPBÖ Utaaáskrift ritetjórar»«. Editsr iíAghftrg R o. Box 30«i W1NNIP*« PHONE MAin Silil Góðgerðafélag. hinna síðarnefndu að ve;ta hinum blindu bræðrum sínum færi á að neyta þeirra hæfileika, sem þe;r hafa óskemda þó að sjónarhæf - leikann vanti. Sérfræðingar halda því fram, að blinda sé miklu tíðari en hún þyrfti að vera, og að koma hefði mátt í veg fyrir blindu á meir en helmingi þeirra sem blindir hafa orð ð. Þess vegna virtist ekki van- þörf á, að þeir sem þekkingu hafa í þeim efnum, veittu þeim sem hana skortir fræðslu, til að gjalda varhuga við þessu mikla meini. Ef það væri gert vel og ítarlega. þá mundi að sjálfsögðu tala blindra manna fara þverrandi. Nú telst sv» til, að einn maður af hverjum þúsund sé blindur. Þaö er raunalegt til þess aö hugsa, og vel sé þeim, hvort heldur eru cin stakir menn eða félög, sem leitast við að létta því böli af mannanna rnum eða gera það auöbærara. Lýðhvöt. Til Islendinga í Pembina County. Kosningátíagurinn er í nánd. ctjómmálaflokkarnir fá sinn dóms úrskurö meö atkvæðum fólksins, Iiverjum gem hann veröur i vil. Samt er eitt mál á dagskrá utan véban !a flokkanna, sem gengur til atkvæöa greiöslu. Þaö er flutn- ingur County höfuöstaöar frá Pembina til Cavalier. Þlaö er engin þörf aö leiöa athygli lesar- arls að því hver staðurinn er hent- ugri. Það liggur í augum uppi. þar sem Cavalier er allra bæja næst miðju Countysins, og stendur Pembina ekkert aö bakai með sam- göngufæri; en Pembina hefir ekk- ct til síns ágætis annaö en aö það var eitt sinn ákveðinn höfuðstaður og þinghús bygt samkvsemt lögum sem ríkisþingþð samþykti 1882, eft- r að Ordeway ríkisstjóri haföi neitað þe’.m lögum undirskriftar. Meðal annara ástæðna, sem hann taldi fyrir þeirri neitun, var sú, að í frumvarpinu hefði hann talið 150 málfræðilegar villur. Eg hefi ekki lögin og ástæður Gov. Ord- vvays við hendina, og man ekki hverjar hinar voru, en líklegast er að hann hafi séð hvernig í málinu lá, nefnil.: að það var kappsmál þingmannsins frá Pembina County sem heima átti í Pembina og átti miklar eignir í bænum, að fá alt klappað og klárt áður en vestur;- hluti Countysins bygðist meira; en eins og þá stóð, var Pembina næsti hærinn við járnbraut sem lá í gegn um St. Vincent hinu megin Rauð- ár. Flutningurinn er áhugamál allra i vesturhelmingi Countysins. Aust- urpartinn skaöar hann ekki nema Pembinabæinn, sem auövitaö verð- ur fyrir halla. Þess vegna hafa mótmælin eingöngu komiö þaöan, og aðal ástæðurnar hafa verið byggingakostnaður í Cavalier, og íólkinu ægt með því hve mikill hann yrði. Fáir ljúga meira en um helming, segir máltækið, en þar hefir Pembina farið ögn lengra í kostnaðaráætlunum. Jafnframt hafa þeir, Pembina- menn, fyrir munn spámannsins sem gefur út Pioneer Express, haldið því fram, að Pembina mundi komast af með þær bygg- ingar, sem þar standa þangað til einhvern tima seinna á öldinni, ef ekki i aldarlok. Pembinabærinn kemst raunar af með byggingarnar meðan County embættismenn eru búsettir þar, en Countyið kemst það ekki. Skrifstofurnar eru þar í fjórum byggingum og samt er ekkert pláss fyrir skjalageymslu, nema að bera sumt af þeim út í járnklæddan timburhjall og pakka þeim þar í í kassa. Þetta mun Pioneer Express sjá og sannfærast um strax eftir kosningar, ef atkvæði fást ekki nógu mörg til flutnings þaðan, og krefjast nýrra bygg’nga eins fljótt og auðið er, og ef byggja skyldi á kostnaðaráætlun Pioneer Express, rrtundi hann verða tvöfaldur á móts við það sem fullnægjandi byggingar mundu kosta í Cavalier. En þetta er nú ekki affalefnið, sem eg vildi útskýra, heldur bar- áttuaðferð Pembina, eins og hún hef’r komið fram. Aðferð sú, að taka málið í heild sinni frá úr- skurðarrétti með atkvæðagreiðslu fólksins, sem á hluti að máli. Fólksins, sem borgar skattana og stenzt kostnaðinn. Það var reynt. en lukkaðist ekki. Með aöstoð þriggja Hamilton- manna var yfirréttur rik s ns beö- inn að draga flutningsmálið af kjörskrá, ellegar,, ef það yrði ekki gert, þá að bæta Hamnton v’ð Pembina og Cavalier, sem um- sækjanda. Yfirrétturinn neitaði að skifta sér nokkuð af málinu, og sú för varö ónýt. Gjörö Pembina er söm fyrir því. Hún meinar “The PubJ’c be d—d.” Þaö aö fólkið skuli ekkert hafa um það aö segja hvort það vill borga árlegan aukaskatt fyrir að viðhalda Pem- bina og County byggingunum þar sem þær eru, eða ekki. Munið þetta landar. Sleppið engu atkvæði, sem hægt er að ná kosningardaginn og greiðið þau öll fyrir Cavalier svo vafalaust sé. Jóncu Hall. Lifnaðarhættir í Liisabon. Kona nokkur norsk, sem dvalið hefir um langan tíma í Lissabon, hefir nýlega ritað eftirtektarveröa grein um ástand og lifnaðarháttu borgarbúa. Kona þessi er vel að sér, og hefir farið víða. Hún segir að aldrei hafi hún séð jafnmikinn mismun á högum manna eins og þar, og heldur þann mun hvergi meiri í Evrópu. Það sem einna einkennilegast er við svipinn á bænum á götum úti, eru farandsalarnir á götunum, er hrópa upp varningsboð sín með mikilli háreysti og ákafa. Voðalegt djúp er staðfest milli ríkra og fátækra. I höll konungsins er eyðsla og óhóf á allra hæsta stigi, en í grend inni þar rétt við, eru íbúðarbygg- ingar afar lélegar, sem fátækling- íir leigja, og er þar hin átakanleg- asta eymd og óþrif. Börn ganga -hálfnakin, óhrein og svöng. Engv- inn, sem séð hefir fátæktina og eymdina í Lissabon, mun nokkum tíma gleyma henni aftur. Bein- ingamenn eru þar á hverju horni. Undir eins og ókunnugur maður kemur til Lissabon flykkjast aö honum stórhópar af þessum skin- boruðu og vesaldarlegu hjálfum, og eru þeir að einhverju leyti veik- ir eða vankaðir, haltir, blindir, heyrnarlausir eða sjúkir á annn hátt, og óhæfir til vinnu. Lisgabon er nafnfræg fyrir feg- urö, og er ekki ofsögum sagt af því. Stórir lýstigaröar eru víös- vegar um borgina. Þar eru alls- staöar bekkir, og mjög væri á- nægjulegt aö sitja þar, ef ekki væri þesjii betlilýðtir alt umhverfis og bannaði alla hugarró og stygði brott allan fagrar hugsjónir. Ekki hefir maöur fyr tylt sér einhvers- staðar niöur á bekk, en að manni þyrpast þessi glorhugruðu börn i stórum hópum. Öll eru þau svo vesaldarleg og aumkvunarverð, að maður veit ekki hverju þeirra á helzt að víkja einhverju. Og flest- um verður það svo að flýja burt undan hópnum, en þar sem numið er staðar næst koma aftur nýir hópar, bæði börn og fullorðnir, sem biðjast beininga. Skólaskylda er engin í Portúgal. En\þó að afar óheppilegt sé annað eins ráðlag, er þó önnurorsökin en það, til þess að börn eru send að þetla í stað þess að fara i skóla. Flest öll fátæklingabörn hafa aldr- ei stigiö fæti sínum inn í skólahús ti! að læra nokkuð. Er því ekki aö kynja þó að uppfræðing og mentun sé á lágu stigi. Til merkis um það er til saga um franska konu eina, sein átti heima í Lissabon. Hún bjó þar lengi og hafði tuttugu og sex vinnukonur, en engin þeirra Vaí læs og því siður skrifandi. Al- menningur elst þannig upp í f.i- dæma fáfræði, og er kúgaður og ur.d’rokaður af aðalsfólki, prest- um stjórn og konungsætt . Eu almúginn þorir ekki nð mögla. Hann er bttndinn hlekkj- um hugleysisins og fáfræðinnar. En eitt er það, sem fáfræðin getur ekki kæft hjá þjóðinni, og það er hatrið sem um mörg ár hefir þró- ast og magnast hjá lægri stéttun- um. Já, jafnvel sumir er töldu sig til heldri flokkanna, þar á meðal ýmsir liðsforingjarnir, hafa heitið gömlu harðstjórninni hefndum. Það var algengt að heyra ókvæðis orðum hreytt á eftir konunginum er hann ók um göturnar með mik- illi viðhöfn; og sama var gremjan við stjórnina, prestana, aöalsmenn ina og auömennina, er sáu neyð- ina og vildu ekkert gera til aö bæta úr henni. Þessi þjóðfélags skrípamynd hlaut að vekja undrun og óhug hjá sérhverjum mentuðum manni erlendum, er kom til Portugal og vissi ekki með vissu hversu þar var til hagað. Það var því likast að koma þangaö eins og maður væri fluttur margar aldir aftur í tímann. Engan spámann þurfti til að sjá það fyrir, að áfall hlaut að koma og það mikið og stórfengi- legt- . Sú er frá þessu segir, heldur þvi fram, að aldrei hafi verið meiri porf á stjórnarbylting í nokkru landi heldur en i Portugal, og ó- víða muni hún hafa verið jafn- verðskulduð eins og þar. ”Eg varð svo glöð,” segir hún, “þegar eg heyrði fréttirnar um stjórnar- byltinguna, að eg hoppaði upp af kátínu; mér fanst það svo ánægju- legt að vita til þess, að nú loks hafði þessi margþjáða þjóð hrist af sér þrældómsokið. Eg vona að hagkvæm breyting verði á högum þjóöarinnar undir nýju stjórninni. Af þessari stöðugu kúgun hefir það leitt, að því nær allur iðnaður hefir lent í hendur útlendinga. Þannig eru sevrtingjar æði,- margir í Lissabon, og eru þeir orðnir svo vel efnum búnir sakir ðnaðar er þeir bafa stundað, að þeir eiga stórar spildur lands inni í borginni og hin fegurstu heimili. Þeir hafa líka blásið að óvildar- kolunum. Konungsættin gat ekki nýtt þann varning, sem unninn var innanlands. Hún keypti flestar vörur sínar frá París. En lifsnauð- synjar eru afar ijýrar i Lissabon. Er svo sagt, að nálega hvergi sé jafndýrt að lifa eins og þar. En þrátt fyrir það þó svo sé kostnaðarsamt að draga fram lífið i Lissabon og víðar í Portugal. hefir stjórnin fundið ráð til þess að halda í íbúana svo að þeir flyttu ekki til annara landa til að vinna sér fé og fá vitneskju tim iðnaðar- háttu og lífskjör annara þjóða. Ráðið er það, að afar þungur út- flutningsskattur er lagður á hvern þann, sem út fyrir landamærin fer. Verður t. a. m. hver sem ætlar að Vera erlendis svo sem mánaðar- tíma, að greiða um $30 1 útfhitnings skatt. Vegna þess að fátæklingum er þvínær ómögulegt að draga saman slíkar fjárupphæðir auk ferðakostnaðar, komast fæstir af þeim út yfir landamærin, en hver verður að húka 'á sínum stað og bjarga sér'sem \yeztt gengur. Lofthrap. Fáir farþegar í loftförum hafa orðið til þess að lýsa tilfinningum sínum við slysfarir, sem þeir hafa orðið fyrir á loftferðum sínum, og góð r flugmemv eru venjulega fá- orðir um ferðir sínar. Einn úr flokki hinna síðamefndu hefir þó sagt nokkuð frá reynzlu sinni í þeim efnum 1 blaðinu New York World. Það er Charles K. Ham- ilton. Hann hafði snemma gaman af því að láta sig detta úr háa lofti og gat stokkið úr 50 feta hæð þeg- ar hann var 14 ára. Síðan hefir hann fengið margt fallið, og telst svo til, að hann hafi alls hrapað bðugar tvær mílur í loftinu, sein- ustu sex árin. Oft hefir hann beinbrotr.að, eins og ekki er til tökumál, og legið stundum saman meðvitundarlaus. Sum “hröp” hans hafa verið svo geigvænleg, að þau hafa þótt undrum sæta. Á sýningtt í Paterson, N. J.., komst hann 5,000 fet í loft upp i loftfari sínu, og var tekinn að síga til jarð- ar, þegar loftfarið bilaði. Hann segir svo sjálfur frá: “Eg var að eins tekinn að svífa niður á við, og hafði farið um 6op fet, þegar gasbelgurinn rifnaði alt í eiftu, og loftfarið tók að hrapa. Um leið og eg heyrði belginn rifna vissi eg hvað um var að vera, og bjóst við að úti væri um mig. Eg vissi, að svo hátt fall hlyti að tæta mig i stindur, og eg vissi líka að eg hafði engin ráð til að bjarga mér. Öll mín æfi kom í huga mér eins og elding. Mér kom í hug alt sem eg hafði gert og látið ógert. Sjálf tilfinningin við að hrapa var ekki sem óþægilegust. Eg hafði hrapað svo oft, að eg var því van- ur. Ef eg hefði vitað, að eg hrap- aði ekki til dauðs, þá he'fði hrapið verið lit:ð annað en eftirminnilegt atvik. En nú vissi eg að dauðinn biði mín, og' eldsnögt yfirlit yfir al!a æfi mína skelfdi mig. Eg veit ekki, hvað eg hrapaði margar sekúndur. Ef til vill fimtán, gæti hafa verið 20, eða jafnvel meir. Mér fanst það eilífðartími. Eg hrapaði niður, niður, r.iður! Þyturinn varð svo mikill kringum mig, að eg gat ekki dregið andann. Alt í einu, þegar borgin kom í ljós þráðbeint fyrir neðan mig, og eg bjóst við því á hverju augnabliki að tætast sundur, þá þandist gas- belgurinn skyndilega út eins og “fallskermur”. Það varð af ein- hverri hendingu. Hann haföi bar- ist og skellst yfir mér, og valdiö hræöilegum gný, en enginn mun nokkru sinni vita hvers vegna hann þandist einmitt út þegar eg átti 200 fet til jaröar, en ekki þeg- ar eg átti 600 fet eöa tíu fet — þegar þaö hefði verið orðiö of seint. En hann þandist út og það varð mér til lifs. Fall mitt varð að vísu ekki stöðvað, en gasbelg- urinn, sem varð að fallskerm, dró svo úr því, að þegar eg kom niður á þak á einu veitingahúsinu, þá misti eg aðeins meðvitund. Nokk- ur hluti loftfarsins fór í gegn um þakið, en að fimm mínútum liðn- um, gat eg staðiö á fætur og geng- iö leiðar minnar. Eg var ekki beinbrotinn, en svo dasaður, að eg varð að hafast við í sjúkrahúsinu þriggja vikna tíma. Vitanlega var eg allur hruflaður, en veruleg meiðsl hafði eg ekki hlotið. Eg hefi meitt mig meir við flugvéla- byltur. — Loftfarið ”’jneiddist“ miklu ver en eg. Síðan Hamilton fór að fljúga, hefir hann sjaldan meiöst mikið. “í raun og veru”, segir hann, “æs- ir það mann nteira að fljúga en hrapa. Auk þess er það ekki nærri eins hættulegt”, þó aö honum finn- ist fallið “ekki óþægilegt”. En landtakan er ekki eins skemtileg, ef ráða má af reynslu. hans. “Eg fékk vonda byltu úr flugvél viö Ormond Beach 14. Janútr 1906. Vélin rakst á flaggstöng á baöhúsi, fram undan veitingahús- inu, og eg þeyttist niður á tr]ú- gangstéttina, sem var 60 fetum neðar. Eg korti á brjóstið niður á gangstéttina, og það svo fast, að eitt borðið í henni brotnaöi. Ef eg hefði komið á höfuðið hefði eg óðara beðiö bana. En n,ú var það ekki, og eg slapp við það, að tvö rif brotnuðu, og eg fór úr liði á nokkrum stöðum. Eg var lagður i sjúkrahús og lá þar þrjá mánuði. Þ'egar cg var að læra flug við Hammondsport, hrapaði eg þrisv- ai og hruflaðist lítilsháttar. Einu sinni féll eg ugglaust 60 fet. og hraut knéskelina á hægra fæti. Það greri skjótt, en stundum er mér ]>að þó viðkvæmt. Hin skiftin bæði brapaði eg um 50 fet. Eg hruflað- ist þá og marðist , en beinbrotnaði ekki. Hættulegasta fa.ll, sem mig hef- ir hent, síðan eg tók að fljúga, skeöi í Seattle siöastliðinn, Apríl, er eg var að sýna list mína. Eg var að fljúga yfir Washing- ton vatni. eitthvað 225 til 300 fet yfir vatnsflötinn — því að eg var talvert ofan við trjátoppana, og Oregonfurur eru hér um bil 200 fet — þegar einn vírinn bilaði sem hélt öðrum vængnum. Eg misti jafnvægið. flugvélin snerist þrisvar sinnum og féll í vatnið. Eg rak höfuðið í stólpa í vélinni og rotað- isf um leið og eg kom niður, en mér var bjargað bráðlega ,en þó lá eg þrjár stundir meðvitundarlaus.” Hóstinn er algengastur í kulda- stormum fyrri hluta vetrar. For- eldrar ungra barna ættu að vera við þvi búnir. Ekki þarf annað en eina flösku af Chamberlain’s hóstalyfi ('Cham'berlain’s Cough Remedyj. Margar mæður hafa það alt af handbært, og það hefir aldrei brugðist þeim. Selt hver- vetna. 5 Búnaðarbálkur. j < Folöld. Folöldin þroskast fljótt, og ef þau eru hraust og vel bygð, geta þau etið 1 til 2 potta af höfrum fjögra t’l fimm vikna gömul. En vegna þess að meltingarfærin eru The ÐOMINION BANK SELKIKK I I Ilillt) AUs konar bankasterf af hentíi leyst. Spurisjóðsdeildin. Tekfb vi6 iinslóguin, frá fi.oo aC upphæC og þar yhr UaistR vextir borgaSir tvisvar sinnuBQ á ári. ViÖsinttum bænda og ann- urra sveitamanna scrstakur gaunaur gefrnn ISiúíieg inniegg eg úttektir akgreiddar. Ósk- aö eitir bréfaviÖbKiltum. Greiddnr böfuöstóll..... $ 4,000,00« Varv*jóðr og óakiftur gr<S5i $ 5,4°«,ooc luniög almennings .......$44,000,000 Allar íágnir.............$59,000,000 laBÍeignar skirteini (latter of credits) seK •eai eru greibBeleg aut ailea heim. J. GRiSDALE, bankastjóri. ekki nægilega þróttmikil til a* melta svo mkið af heilum höfrum þurfa þeir að vera kurlaðir. Þegar sólskin er og góöviðri er sjálfsagt að láta folöldin út me* hryssunum, svo að þau nái a* styrkjast sem fyrst. Þann tímann af sumrinu, sem ekki þarf að brúka hryssumar, er sjálfsagt að lofa þeim að vera i góðum högum með folöldin, þar sem auðvelt er að ná i gott vatn. Það þýkir fullreynt, að snemm- köstuð folöld, svo sem í Marz og Apríl, sem hafa hlýtt hús og venj- ast snemma á að eta kurlaða hafra, þroskast fljótara, heldur en þau folöld, sem seinköstuð eru og lifa þvi nær eingöngu á kapalmjólkinni fyrstu mánuðina. Ensko-sýkin í svínutn. Margir svinaræktarmenn bíð» cft tjón af þvi, að svín þeirra sýkjast af ensku sýkinni. En me* því að ekki mun ölluna fullkunn- ugt um orsakirnar til hennar, skal fiér minnast á þær nokkrum orð- uin. Veikín lýsir sér í því, að svínin eiga bágt með að ganga eöa hreyfa sig, og stundum verða þau svo veik, að þau komast ekki úr spor- unum og geta jafnvel ekki staði* á fætur. Tvær eru einkum orsakir sjúk- dómsins. Önnur er óholl fóður- gjöf. Hin ill hirðing. Sérhver sá sem veit nokkuð í dýrafræði, veit það, að bein dýranna þurfa salts og einkum kolsúrs salts. Að vísu eru svínin alætur, og þess vegna gætu menn ímyndað sér a* það<gæti því öðrum skepnum frem ur fengið öll þau efni sem það þyrfti við. En það er og kunnugt. aö þær fæðutegundir, sem svínum eru jafnaðarlegast gefnar, eru snauðar af fosfór og kolsýruteg- undum, t. a. m. mjólk, kartöflur, matarleifar o ,fl. Af slíkri fóður- gjöf leiðir það, að svinum er mjög hætt við ensku sýkinni, eða bein- kröm, ef þau fá ekki þau næring- arefni sem styrkja beinin. Þess vegna er það áríðandi, að gefa svinum jafnframt fyrnefnd- um fóðúrtegundum, korntegundir, sem hafa i sér kalkkend sölt. Og stundum þarf jafnvel að gefa til- búna fosfórsúra kalkblöndu. Annað gott ráð við beinkröm er að láta svínin hreyfa sig úti við. Hreyfingin úti við hefir ekki að eins heilsusamlegar verkanir á beinabyggingu svinanna, heldur og grafa svínin þá í jörðina og ná á þan nhátt í ýms kalkefni og það er holt til styrkingar beinunum. En ef grísirnir veikjast stnax þá er það því að kenna, að gyltan hefir verið illa hirt og ekki fengiö það fóður sem hún þurfti með. Það er alt of alment að gylta sem grísir ganga undir, er lítil eða engirt mjólk gefin og ekki nægi- lega mikill fóðurbætir. Þeir sem ala gyltur á matarúrgangi og skolavatni, en gefa ekki nægilegt og gott fóður, þá þarf ekki að undrast þó að grísirnir undan gylt unum þeirra verði veikir þegar þeir fæðast og linir í beinunum. Þegar svínakjöt er 1 háu verði, er það ekki ósjaldgæft að fólk, sem ekki á mjólkandi kýr, elur upp svín. En það er því nær ómögulegt að ala upp svín án þess að hafa kúamjólk til að gefa þeim, jafn- hliða móðurmjólkinni. Ef grís- imir fá ekki kúamjólk, þá verða þeir ekki miklar skepnur, og er þá mjög hætt við beinkröm. Kálfacldi. ’Margir nautgripa ræktarmenn eru óhepnir með kálfa sína. Strax þegar þeim er slept á gras fá þeir ýmsa meltingarkvilla og týna töl- unni. Hægt er að koma í veg fyr- ir þetta á þann hátt að smávenja kálfinn við þau umskifti, en sleppa

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.