Lögberg - 27.04.1911, Blaðsíða 4

4
LÖ&BBRG, FIMTUDAGINN 27. APRÍL 1911.
LÖGBERG
£ Gefið át hvern fimtudag af The
Columbia Press Limited
Corner William Ave. & Nena St.
WlNNIPEG, - - MaNITOEA.
STEF. BJÖRNSSON. Editor.
J. A. BLÖNDAL, Business Manager.
UTANÁSKRIFT:
Ibt COLl'NBIA PRESS Ltd
P. O. Box 3084, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT RITSTJÓRANS.
ED.TOR LÖGBERG,
P. O. Box 3084, Winnipeg, Manitoba.
TELEPHONE Garry 2156
Verð blaðsins: $2.00 um árið.

Rœfla dans.
Sumargjöf Roblin-
stjórnarinnar.
Dönsum nú hart, svo aS hlekkjanna okkar viö
njótum!
Gnauöi um hönd gróin bönd,
Glamri nú járn á fótum.
Kveöum stef, stikurn sikreí,
Stígum nú dans á spjótum.
Þrælkaöir, rægöir, rúöir—og aunikaðir líka!
Horgrind liver sópi aö sér
Sauðnekt tötur-flika.
Af oss er ofklædd hér
Ómegöin læröa og ríka.
Guöi er sama hvers vagni um veg hans er ekið!
Dansi' þvi hver hold af sér
Og 'hugvit—svo það verði’ ei tekið!
Hæsta skuld hníf-jöfn stuld!
Harmanna okkar skal rekið.
ii.-4- 11.
Þaö nýjasta nýtt, sem nú er í
fréttum, er það, aö Roblinstjóm-;
in hefir gefið fylkisbúum sumar-
gjöf, og sumargjöfin er nýr tal-j
simataxti á langleiöasímum óon&
distance telephones) út um fylkið
og engur taxti sá í gildi um
næstu mánaöamót.
Þessi nýi taxti getur þó tæpleg- j
ast talist óyggjandi . tákn mildi
og miskunnsemi stjórnarinnar viö
talsíma notendur, engin blessun-
arrík sumargjöf, sem menn þurfi ur 5 centum upp í 20 cent.
að bíöa eftir með öndina í hálsin-, Viötöl milli Winnipeg og Bran-
um af tilhlökkun, né mæna eftirj don hafa um hríð verið miðuð við
fegins augum eins og eftir “nýárs: 2 mínútna tíma. Samkvæmt nýja
gjöfinni miklu”, þegar stjórninj taxtanum hefir viötalskostnaöur
keypti talsímakerfið hér í fylkinuj þar verið hækkaður úr 50 centum
Gnauöi um hönd gróin bönd,
Glamri nú járn á fótum.
Kveðum stef, stikum skref,
Stígum nú dans á spjótum..
Donsum nú hart, svo að hlekkjanna okkar viö
njótum!
Stephan G. Stepliansson.
mál sín viö aðra þjóðir undir úr-j
skurö geröardóms, og meðan j
allar stórþjóðirnar verða ekki á-j
sáttar itm það verður heimsfriðurj
ekki trjrgður til neinnar hlýtar.
Borden
foringi conservatíva á ekki sjö
dagana sæla sem stendur. tlér
a eftir er dálítið sýnishorn af
skoðunum sumra flokksbræðra
hans á honum. Þaö eru um- j sem eru grei8anleg um allan heim.
mæli conservatíva blaðsins
“Week,’ sem gefið er út i Victoria
The DO»1INðO» » \
SELKIKh l HBllt)
Alls konar bankastori af hendi lev-
S p«t 1* i sj oÖsdei 1 d i 11
TekiP við innlogum, tráfx.ooað u>
og þar yfir Hæstu vextir borgaðir tvisv,.
! sinnum á ári. Viðskiítum bænda og n
j arra sveitamanna sérstakur gaumur gem
! brélleg icnlegg og úttektir afgreiddai Ó
að eitir bréiaviðsKÍiturn
Gr^iddur tiöfuðstoll... $ 4,000,001
v'-r°«j6ðr og óskiftur gróði $ 5,300,001
Allar eignir $62,600,000
| Inaieignar skírteiui (lettsr of credits) selt
Þar er svo
J. GRiSDALE,
bankastjóri.
, ar og hófleysi. Það er sem sé
. iieioar- . ,
mikill með- ekkl hægt aö ne,ta ÞV1' a8 Þ653
eru dæmi, að menn eru sjúkir,
í British Columbia.
að orði komist:
“Mr. Borden er rnjog
legur maður og mjög
allagsmaður að hæfileikum. Hon-, ,
um mundi aldrei verða auðiö að Nafnvel Þ° að læir da? J
leiða sveitarforingja herdeild til! nott aS ser ^eilnærut og gott and-
sigurs, og þvi siður mikinn flokk . . ’ . „ , , , „ . , .
j manna. Hann er gersneiddur' dæmi’ aS fJallabuar * Svlss deyJa
þeirri eölishvöt og því aðdráttar- nr ?e™Sa> e’ga Þ° hið bezta
! afli, sem foringjar þurfa að hafa'°- hednæmasta loftslag vrð að bua
til að bera. Hann hefir mist af! sem td er 1 heimn Heilnæmt and-
! sérhverju stórfengilegu færi til að ; rumsloft er nauðsynlegt lifsskil-
veita Laurierstjórninni viðnám, og >jrSl- en Þratt fyrir ÞaS ^
j stundum, - sérstaklega viðvíkjandi j htlIsvirSa onnur heilsu^
I Grand Trunk Paciwc jarnbrautar-
NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIFSTOrA í WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltœr) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddnir) . . . $2,200,000
STJÓRNENDUR:
Formaður.................Sir D. H. McMillan, K. C. M. G.
Vara-formaður....................Capt. Wm. Robinson
Jas, H. Ashdown H. T. Champion Frederick Nation
D. C. Cameron W, C. Leistikow Hon. R. P, Roblin
Aðalráðsmaður. Robt. Campbell. Umsj.m. útibúa L. M. McCarthy.
Alskonar Dauaasi^.fum sint í öllum útibúum.—Lán veitt einstaklingum,
Firmum, borgar- og sveítar-félögum og félögum einstakra manna, með
hentugum skilnaálum. Sérstakur gaumur gehnn að sparisjóðs innlögum,
lltibú hvevetna um Canada.
T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
Corner William Ave. og Nena St. Winnipeg. Man.
hverja viðbótar mínútu hækkað
málinu, hefir hann bókstaflega
hlaupið á sig, af því að liann vissi
ekki hvað hann vildi. í hervarnar-
málinu var hann á báðum áttum,
| og í hinu miikilvæga máli, sem
upp í 6o cent, og fyrir hverja
aukamínútu úr 25 centum upp í
30 cent, og viðtöl á nóttum hækk-
uð svo að þau eru jafndýr dags-
viðtölunum.
sællar minningar, handa manitoba
húum.
I fám orðum sagt, er þessi nýi
talsímataxti nýtt ok, sem Roblin-
stjórnin leggur talsímanotendum
út um fylkið á herðar. Hingað til
hefir viðtalstími verið miðaður við
3 mínútur og síðan greitt vist
aukagjald fyrir hverja mínútu,
sem lengur 'hefir verið talað. j úr 30 centum upp í 35 cent.
Þetta er nú upphafið með nýja1
taxtanum, og langleiðasímtal verð-
ur hér eftir miðað við tvær mín- símagjalcianna eftir nýja
útur og aukagjald vist fyrir
hverja minútu, sem lengur er ið svo hugulsöm aí5 ^ Mamto-
Vopnaði friðurinn.
fræðis atriði vegna þessa eins.
Það kefir reynslan kent oss.
Þessu líkt má segja um líkams
æfingar. Leikfimi er því nær ó-
missandi öllum ófötluðum mönn-
um. Ef hún er rækt á réttan hátt
gettir hún orðið til þess öldungis
hæst er nú á dagskrá, viðskifa-
samninga málinu við Bandaríkin,| eins of hednæmt andrflinslfft’ aS
hefir framkoma hans verið ó-
Milli Winnipeg og Deloraine
eru viðtöl á daginn liækkuð úr 60
centum upp í 70 cent, og viðbótar-
gjald fyrir hverja auka mínútu
Þannig mætti lengi halda á-
fram að telja upp hækkun tal-
taxtan-
um, sem Roblinstjórnin hefir ver-
talað; verður með því móti þriggja
mínútna viðtalið hér eftir töluver/
liærra, en þriggja mínútna viðtal-
babúum á um sumarmálaleytið.
Hann er eins og áður var á bent
nýtt ok á talsíma notendur, því
ið hefir verið hingað til, svo sem a5 þegar mi5a5 er vi5 leng’d við_
síðar skal sýnt fram á. . dstíma hefir stjórnin iiækkað
stjormn
gjú'dið á langvegasímum sumstað-
ar um helming og sumstaðar fyrir
I annan stað er það kunnugt,
að taxtinn fyrir næturviðtöl hefir
verið lægri en taxti fyrir viðtöl á! næmrviðtöl enn nieira.
daginn. Það vill Rohlinstjómin Það er allcunnugt> að þær á.
lögur koma mönnum verst, sem
ekki láta viðgangast lengur. Hún
afnemur næturtaxtann og lætur
nýja taxtann vetra jafnháan diag;
og nótt eða allan sólarhringinn.
em það vitanlega nýjar álögur á
talsíma notendur.
Til að skýra nokkru nánara
fyrir mönnum hversu þessari
nýju sumargjöf Robliristjórnar-
Menn eru farnir að nefna bað1 djarfmannleg
hernaðarok, sem stórveldin liafa
lagt á sig til viðhalds heimsfriði,
vopnaða friðinn. Það ok þyngist
hvert ár, og er þegar orðið -vo
höfugt, að þjóðirnar fá vart ui.dir
°g
stefnulaus. Á
engan hátt er hægt að segja að
hann ráði fyrir flokknum nú sem
stendur.
Frömuðir frjálslynda flokksins
neyta allra hragða, til þess að
halda honum við völd: hvað ofan
koma í veg fyrir ýmsa sjúkdóma,
og jaínvel lækna aðra. En hver
sáj, sem heldur því fram, að leik-
fimi sé eina skilyrði mannlegrar
heilbrigði, sem nokkuð sé í varið,
hann er að villast út í sérvizku-;
öfgar, og skottulæknaskrum.
Því verður ekki neitalð, að það
að bera óvænt. Að visu eru
margir búnir að brenna sig á ó-
orðheldni núverandi fylkiss+jórn-
ar en fáa munu hafa óráð fyrir
því, að hún mundi sletta þessum
nýju álögum ofan á svikin um að
lækka talsímagjaldið um helming.
Það er skjalfast, að Mr. Roblin
000,000,000. Styrjaldir Napoleons
frá 1806 til 1808 hefðu samkvæmt sem maSunnn
skýrslum hans .sjálfs ekki kostað hann aS se^a
nema $83,000,000 á ári, og þann
tima hefði þó uppgangur hans og
sigurvinningar verið sem mestar,
og á þeim tíma hefðu blóðsúthell-
ingar verið geigvænlegastar og
mannfallið ógurlegast.
Herkostnaðurinn þ!á var þó al-
perlega hverfandi við það' sem
liann er nú, þvi að nú á, síðustu
fjárlögum Frakka er ætlast til að
vopnaði friðurinn kosti þá yfir-
að
„„ það er síst að undra, þó að! ÆUUocll> “11U* vegar
‘n liberalar vilji halda honum þar ™enn, sem tcmja ser engar le.k-
fimisæfingar, en eru þo gall-
innar, er háttað, skal benda á| sagði á fundi ; Neepawa 20. Des.
nokkur dæmi til að sýna mumnn áj Iga6> að þegar stjórn sin yæri ,bú.
nýja taxtanum og hinum gamla. in að kaupa talsima kerfið hér .
Tókum t. d. langvega símann milli! fylkinu> þá g^.tu Neepawabúar| ,
Portage la Prairie og Winnipeg. talað yið vVinnipegmenn í síma' kostnai5ur
Taxtinn þar á milli hefir verið «fyrir helmingi lægra verð> en
að þessu 35c. fyrir 3 mínútna við- Bdl Telephone félagis heimtaSi
tal, og ioc. í viðbót fyrir hverja nú „
mínútu, sem lengur hefir verið
talað; taxtinn á nætur viðtölum;
risið. Eigi alls fyrir löngu var|; ’ , . , j er hægt að spilla heilsunni með
minsl M, i HM» 4 hernaíarok »»»« '-rf.r >e,m lansamlega tek- J likams.'efingum. Prt
I'jóöverja, en „ú „ýveriS hafa * a« kltla hegomag.rnd ha„s og sanni„,lcgt. J mcnn „
vmsir helztu, stjómmálamenn aíhprS.ssem. svo a* þess he tr f *
Frakka ba„„s„„gi8 herk„st„a5i„-: fk' an“ f ÁT« ZS I *fin«ar ,» lífssSarfi sinu. er„ «
„m þar í iandi, og varts tileíniö í tr* f1*” - '•*Tfíí meWtaii skammlífari m tólk
þetta sinn fjárlaga fmmvarpið, reyn ' . P " f , i flest. Snmir sjúkdómar er„ og
sem lagt var fyrir þi„gi5 „ýskeS. | hann sa vff'agstegastl and- ^ ^
að mönnum geta versn- j
Ei„„ þingmaðurinn ben.i á þa«, sttetogafloMrsfojangú nr »f ógintilegar lcik,lmls.
að i siðasthðin tuttugu ar hefði ^ _ sicf aK „nrtr, hA ,ð i æfmgar, og hins vegar eru t.l
hernaðarokið, sem Evropurikin j
hefðu lagt á sig alls numið $25, , , TT , „r - *
1 sem hann er. Hvað heiðvirður
kann að vera, á
af sér foringja-
embættinu, ef honum hefir eigi
tekist að ná trausti flokks síns eða
þjóðarinnar eftir tíu ára tíma, og
hann ætti að standa við þá lausn-
arbeiðni'. Hvað svo sem afleið-
ingarnar yrðu fyrir flokkinn, þá
gæti varla hjá því farið, að svo
færi að lyktum, sakir þeirrar til-
breytni, að flokkurinn næði völd-
um. Nú liggur mjög mikilvægt
mál fyrir þjóðinni. Það snertir
ekki að eins verzlunarhagi henn-, . , , , .
std.ndandi fjaijliagsar i8p,ooo,ooo( , ,, , „ . . , . j það, er ekkert vit x þvi að telja
, „ 1 & ar, heldur er það þjoðermslegt og 1 . , ,,r
dollara. , . .. . . r ,, n j mataræðið eitt einhhtt til viðhalds
tekur til alrikisins. Mr. Borden:
Til samanburðar má geta þess, he£ir algerlega brugðist í því málij hedsu.
herkostnaður Breta í styrjöld- og eigi allfair hugsandi conserva-
inni við Frakkk frá 1793 111 ^IS tívar líta svo á, að knýjandi nauð-, . .. „ , „ , . , .,
nær tuttugu ara bil, vatiS eitthvað syn sé á þvi> aS hann
segi nú af 1S skd^rSl cSa j!JS ^aS Se C'nhhtt, *
i m $4,000,000,000. En næstu 15 sér
ár hér eftir gizka sérfræðingar á,: _______«.♦——
< ð þó friður haldist 'muni her-j
Breta verða töluvert
hraustir. Mönnum kann að finn,-
ast þetta hallmæli gegn leikfim-
inni, en sú er alls ekki tilætlunjn,
heldur að eins að benda á hitt, að
þó að leikfimi sé ómetanlegt heil-
| brigðisatriði, þá er hún ein engan
I veginn einhlítt til viðhalds al-
1 mennri heilbrigði.
Heilnæm og góð fæða, er afar-
mikilvægt atriði, og að haga mat-
aræðinu1 eftin þjví ^tarfi sem|
stundað er. Ef þess er gætt má
koma í veg fyrir ýmsa sjúkdóma
j og lækna aðra,; en þ'rátt fyrir
Það væri óvit. Það er sitt hva'ð
! að eitthvað sé mikilvægt heilbrigð-
hefir verið 25C. fyrir 3 mínútna
viðtal og 5 cent fyrir hverja auka-
minútu. Með nýja taxtanum er
aftur á móti lögboðið, að 2 mín.
viðtal milli Winnipeg og Port. la
Prairie skuli hér eftir vera 30 c.,
en 15C. aukagjald fyrir hverja við-
bótar mínútu. Kostar því 3 min.
viðtal eftir 1. Maí næstkomandi,
þegar nýi taxtinn er genginn í
gildi, 45 cent, eða er 10 centum
dýrari en verið hefir, því að 3 j
mín, viðtal milli Portage la Prai-
rie og Winnipeg hefir aldrei kost-
I annan stað marghét Mr. Colin
H. Campbell, dómsmálastjóri, því,
að talsímataxti Bell félagsins
skyldi verða “lækkaður um helm-
ing-"
Þar áundan hafði stjórnin gef-
ið út flugrit, um haustið 1906, á
und'-'r. kosningunum, og var þar
ský'um stöfum skráð hvaða tal-
símataxta Róblinstjórnin ætlaði að
bafa milli hinna ýmsu staða í
fvlkinu. Taxtinn, sem þar var
lofað var því nær alstaðar lielm-
ingi lægri en taxti Bellfélagsins
var. Þannig var þar lofáð 25
centa viðtali við Emerson, en þar
að nema 35 cent; en eftir nyja a
... , , .v .... vai taxti Bellfelagsins 40 cent.;
tavtanum hækka þo næturviðtolin
tiltölulega enn meira. 3 mín. við-
tal milli Winnipeg og Port. la
Prairie hefir ekki veriS nema 25 . . . _ „
.... „ . centa taxta Bellfelagsins, o. s. frv.
cent, en eftir nyja taxtanum verð- , °.
’ „ ... , Þetta voru loforðin, en efndirn-
ur það jafnhátt eins og viðtol a .. , _ Lt-
, : ’ . 0 , ,, ar eru monnum kunnar. Robhn-
dagmn, eða 45 cent. Þar er hækk-
unin 20 cent á hvert viðtal.
Cypress River átti að fá 35C taxta
í stað 50C. taxta Bell félagsins;
Morris 15 centa taxta í stað 30
Viðtal milli Emerson og Winni-
peg kostar eftir gamla taxtanum
40 cent (þriggja mín. viðtal), og
er sá taxti látinn halda sér, nema
viðtalstíminn styttur um þriðj-
ung, með öðrum orðum: talsíma-
notendur verða látnir greiða jafn-
hátt talsímagjald þar fyrir 2 mín.
viðtal, eins og þeir hafa áður
greitt fyrir 3 mín. viðtal. En
gjaldið fyrir hverja mínútu, sem
fram yfir er þessar lögboðnu 2
mínútur, verður 20 cent, eða helm-
ingi hærra en áður. . Viðtöl um;
stjómin hefir verið að þyngja þvi
nær árlega langvegasíma kostnað*
inn, og litlar líkur eru til þess, að
hún láti þar staðar numið sem
nú er komið. ,
Og síðasta álagan kemur núna
með þessu nýbyrjaða sumri. Það
er sumargjöf Roblinstjórnarinnar
til handa vissum hluta fylkisbúa.
Enn veit enginn hvað lengi bæj-
arbúar mega bíða eftir annari
eins sumargjöf frá stjóminni sér
til handa, en heyrst hefir að þeir
muni ekki þurfa að bíða hennc.r
mjög lengi.
Hófleysi og heilbrigði.
hærri en allur herkostnaðUr þeirra! ------
var þá, því að Terrorista stjórnin Margir íslenzku málsliættirnir
hófst og þangað til orustan við j eru gullvægir. í fjölmörgum
Waterloo stóð. Og að því erj þeirra eru í fám orðum á dýr-
kostnaðinn einan snertir þá verð-: legu máli, tekin fram óyggjandj
ur vopnaði friðurinn nú á tímumj lífsspeki. Það á a. m. k. tví-
margfalt dýrari. heldur en styrj- j mælalaust við um málsháttinni,
aldirnar voru hér fyrmm. Nú sem stílaður er gegn óhófssem-
kostar tuttugu sinnum meir að j inni, hófleýsinu: “Hóf er bezt í
byggja omstu skip en sjálft orustuj hverjum hlut.’ Þetta spakmæli á
skip Nclsons kostaði. j við því nær í öllum greinum mann
Um Friðrik mikla er það kunn-| legs lífs, og þá að sjálfsögðu á
«g+ að hann átti í sífeldum óLiði þetta við um meðferð heilsunnar.
lengstaf um sína rikisstjórnartíð, j Þar er hófleysi ávalt skaðlegt; j ileSa leik'fitni líkamsæíing-
og urðu þegnar hans að kosta allar það er ekki að eins að tjónsamlegt ar- baða sig hæfilega oft, vinna
þær styrjaldir. Á friðartimun- j sé að ofbjóða líkamanum með því reglubundinn tíma, hvíla sig reglu
um var herkostnaður í ríki hans, \ sem honum er ilt, hvernig sem á leSa> blæða sig skynsamlega og
að meðaltali $4,500,^x30 á ári. Af- stendur, heldur er og hægt, ef: gæta annars þess, er mikilvægt ei
komandi hans, Þýzkalandskeisar- hóflauslega er að farið, að of- tif viðurhalds heilbrigði og starfs-
i in sem nú er, hefir aldrei háð: bjóða líkamanum með því, sem aiS Þrel£'’ °S enSÍnn sem það gerir,
nokkura orustu, en eyðir þójöllum jafnaði er gott og heilsu- mun i^rast þess-
sjötíu og fimm sinnum meira féj samlegt. i ^a einn er beztur læknir bæði
til herkostnaðar, og er þó fólks- Sú skammsýni er t. a. m. mjög^ fyr'r sjálfan sig og aðra, sem
fjöldinn, sem ber þenna kostnað k almenn, að ef menn hafa komið £liki &ieymir heildinni vegna ein-
herðum sínum, að eins tuttugu j auga á eitthvert eitt heilsufræðis-
j og æfinlega. Og þessi regla gild-
ir í heilbrigðismálum eins og víð-
ar, að það má ekki leggja svo
mikla áherzlu á hið einstaka að
hið almenna bíði tjón af.
ímyndið yður ekki að heilnæmt
andrúmsloft eitt sér, eða líkams-
æfingar einar sér, eða holl.og hag-
kvæm fæða ein sér, sé fullnægj- j
andi til viðhalds góðri heilsu. í
þvi efni er farsælast að leggja ekki j
rika áherzlu á neitt sérstakt atriði, j
heldur að leitast við að gæta sem
flestra heilbrigðisatriða, svo sem
að búa í björtum híbýlum og loft-
góðum, neyta heilnæmrar fæðu. j
drekka hreint vatn, temja sér
nætur kostuðu með gamla taxtan-j
um 25 cent (\ 3 mínj, en eru núi —Snjóar og illviðri hafa tafið
hækkuð upp í 40 cent fyrir tvær j lestagang í Nova Scotia síðast-
mínútur, og aukagjaldið- fyrir! liðna viku.
j
sinnum meiri en hann var á tímum
Friðriks mikla, svo mætti halda
áíAm að telja kostnaðaraukann,
sem af vopnaða friðnum leiðir um
allflest Evrópulönd. Frakkar
stynja undir þessu mikla old, og
eru þeir þó einhver auðsælasta
þjóð í heimi, enda er landið frá-
bært kostaland.
Herbúnaðarkappinu hlýtur eigi
að síður að halda áfram þangað til
allar helztu heims þjóðir hafa
bundist tryggum heitum um það,_
að jafna öll miskliðarefni sín á
milli méð gerðardómi. í þá átt
eru Bretar og Bandaríkjamenn nú
að stíga stórt og mikilvægt spor,
en það verða líklega Þjóðverjar,
sem tregastir verða í friðarmál-
inu, eins og fyrrum, en' meðan
þeir fást ekki til að leggja deilu-
atriði, sem í sjálfu sér getur ver-
ið gott, þá er lögð svo hóflaus á-
herzla á það, eins og að það væri
allra meina bót. Þetta atriði
ræddi heilsumálablað nokkurt ný-
skeð mjög ítarlega og benti á
ýmislegt, þar sem jskammsýni
þessarar kennir.
,Hreint og heilnæmt andrúmsloft
er svo sem að sjálfsögðu ómiss-
andi. Það er eitt aðal skilyrði
góðrar heilsu og heilbrigði. Heil-
næmt andrúmsloft ver líkama
vorn margskonar sjúkdómum, og
er stórvægilegt atriði til lækning-
ar ýmsum meinum. En sá sem skil-
yrðislaust heldur því fram, að
stakra atriða, en tekur á réttri
stund tillit til allra nauðsyr.iegra
heilbrigðis atriða, er líkleg eru til
að fá lyft mönnum úr feni sorgar
og sjúkdóma upp á sólroðin há-
fjöll heilhrigðinnar.
Árbók Fornleifafélags-
ins.
Árbók þessi hefir inni að halda
ritgerð eftir Dr. B. M. Olsen er
heitir “Um hina fornu íslenzku
alin”, en í rauninni eru þar raktir
mælikvarðar þeir sem hafa verið
notaðir á íslandi frá fyrstu tím-
um og fram á vora daga, og eru
heilnæmt andrúmsloft sé hið einajþeir þessir:
nauðsynlega til að halda við mann 1. Hin ehta alin, miðuð við
legri heilbrigði, hann fer villur lengd framhandleggs á meðalmanni
vegar. Hann hefir lent út í öfg- frá olnboga fram á langafingurs
góm, um 18 danskir þumlungar.
2. Lögalin hin forna, lí-tið eitt
lengri, um 18% d. þuml.
3. Stika, lögtekin á alþingi um
1200, jöfn tveim lögálnum.
4. Hamborgara\in ruddi sér til
rúms á 16. öld, þegar Þjóðverjar
fóru að verzla á landinu. Hún var
notuð jöfnum höndum með
5. danskri alin, er löggilt var
1776, og loks var
6. Metramálið, leitt í lög 1907,
þó ekki sé komið til fullrar fram-
kvæmdar enn þá.
Ritgerðin er einkar fróðleg og
þar er greitt mjög roksamlega og
greinilega úr flóknu efni. Dr.
Birni er það vel lagið, að gera það
ljóst, sem hann ritar um, þó efnið
sé erfitt viðfangs. Hann hefir
rannsakað og ritað um sögu Is-
lands meir en nokkur annar mað-
ur, þeirra sem nú eru á lífi. Hann
er svo fjölhæfur, að hann virðist
jafnvígur á ihverja grein hennar
sem vera skal: tímatal, gjaldeyri
og bókmentasögu (Sturlauga,
Edda, Ari fróði), rúnir, lög og
stjórnarfar; um alt þetta hefir
hann ritað og rannsakað með frá-
hærri greind og kunnugleik. Um
tvo hinna merkustu atburði í sögu
landsins til forna, liefir hann ritað
fróðlegar og skörulegar en nokk-
ur annar, lögtöku kristni og kon-
ungsvald. Vinir dr. Björns kunna
því illa, er hann yfirgaf lærða-
skólann, svo ágætur kennari sem
hann er. Nú þarf enginn að
harma það, þvi að síðan hefir
hann snúið sér a©' sögu íslands
og tungu með slákri rögg, sem
hans mörgu og merkilegu rit
votta-. Þess hefir verið getið op-
inberlega ekki alls fyrir löngu, að
hann væri sjálfkjörinn til að verða
kennari í íslenzku við ihinn fyrir-
hugaða hóskóla i Reykjavík. Það
er vitanlega sannmæli; hitt virðist
æði líkt þankagangi bræðra vorra
fyrir austan poll, að bíða eftir
drottinsorðum. Þeir eru orðnir
svo vanir “reskriptum og resolu-
tionum og rentukammersbréfum.”
að þeim finst sjálfsagt að fresta
framkvæmdum, þangað til þeir
hafa í höndunum pappírsgögn frá
alþingi með nafni konungs og inn-
sigli. Þeir, sem eru eins og fólk
er flest, munu líta svo á, að svo
framarlega sem það er nauðsyn-
legt eða jafnvel æskilegt að saga
íslands eða tunga sé kend hverj-
um sem á vilja ihlýða, og ef ein,-
hver er til þeirrar kenslu sjálf-
kjörinn og fáanlegur, þá sé brota-
minst að koma sér saman um
kaup við hann og láta hann taka
til starfa sem fyrst, hvað sem há-
skólalögunum líður og fram-
kvæmd þeirra. Sögu Islands og
tungu ber að kenna sjálfra þeirra
vegna en ekki háskólans, og því er
óráðlegt að miða kenslu þeirra
við hann, úr því að völ er á því
sem mest er um vert í þessu efni,
en það er kennarinn. En um
þetta og því um líkt tjáir víst
ekki að tala, því að nú virðist svo
sem þeir á Hólmanum sækist meir
eftir nöfnum hlutanna, heldur en
hlutunum sjálfum, ekki sízt í þeim
málum, sem þjóðernistilfinning
nær að einhverju leyti til.
En hvað sem þessu líður, þá
má hiklaust telja dr. Björn at-
kvæðamestan vísindamann í þeim
fræðum, sem hann stundar, þeirra
sem nú eru uppi með þjóð vorri.
Ritgerð sú, sem hér getur er ljós-
astur vottur um hæfileika hans:
vandvirkni, skarpskygni og af-
burða fróðleik.
Að öðru leyti flytur Árbókin
stuttar skýrslur um ferðir þeirra
Brynjólfs frá Minnanúpi og Matt-
hiasar forngripavarðar i forn-
menjaleitir, sumar ekki ófróðleg-
ar. Brynjólfur kveður lesendur
sína í þessu hefti, og er niðurlagið
á þessa leið: “Það er ósk mín
heit og einlæg, að þjóð mín eigi
þvi stöðuga láni áð fagna, að sér-
hver síðari sonur hennar verði
fremri þeim er fyrir hann var,
hvort heldur i fornum fróðleik
eða hverju öðru sem gott er og
gagnlegt,” — Þá er lýsing á
nokkrum legsteinum á Mosfelli
syðra og á Kálfatjöm, eftir sama,
svo og skrá yfir muni, sem forn-
gripasafn hefir eignast í seinni
tíð, þar á meðal má nefna bókarr
pésa frá 18. öld', er heitir þessu
skrítna nafni: “Vasakver fyrir
bændur og einfelldninga á íslandi.’
Loks er skrá yfir meðlimi
Fornleifafélagsins. Þeir eru 65
ævifélagar og 58 með árstillagi.
Félagið mundi hafa lítið bolmagn,
ef það nyti ekki styrks úr lands-
sjóði. Þó lítil sé, nerniur hann
miklu meira en árstillög félags-
manna, og það því fremur sem
margir þeirra standa ekki í skil-
um. Sumir hafa ekki greitt tillag
sitt árum saman, og það lxáment-
áðir embættismenn, svo og útlend-
ingar í góðum stöðurn Tveir
merkisprestar eru taldir á félags-
skránni, sem ekki hafa goldið til-
'aS 1 30 ár, og einir fimm þar sem
•hafa greitt tillag sitt árið sem fé-
lagið var stofnað, og síðan ekki,
þó gegnt hafi allgóðu embætti
lengst af þann tíma. Ef svo er,
sem varla er trúlegt, að þessir
menn fáist ekki til að greiða tillög
sín, þá virðist tilgangslítið að aug-
lýsa nöfn þeirra ár eftir ár meðal
meðlima félagsins. Einn íslend-
ingair í Canada stendtir á þessari
meðlimaskrá og tj'áist hann hafa
borgað tillag sitt árið 1900, en
síðan ekki söguna meir, það sem
af er 20. öldinn!
— K.
ísland.
Ræða eftir Baldur Olson B.A.
flutt á skemtisamkomu í Fyrstu
lút. kirkju á sumardaginn
fyrsta, 20. Apríl 1911.
Þegar eg var beðinn af konum
þessa safnaðar að tala hér í kveld,
var mér sagt, að eg mætti velja
efni sjálfur. Mér var sagt, að
það ætti að vera eitthvað íslenzkt,
eitthvað sem mér væri hugljúfast.
En ef eg gerði það, væri þá ekki
sjálfsagt, sem ungur maður, að eg
taláði um kvenfólkið, sérstaklega
nú að vorlagi , “er vorið er komið
mcð unað og ást”, og öll fegurð
náttúrunnar er að færast i sinn
blóma, og einmitt á þeim tíma árs,
sem hugur unga mannsins er
sagður sem viðkvæmastur.
En eg ætla að sleppa því í þetta
sinn, og ræða um efni, sem mér er
einnig hugljúft, nefnilega ísland,
frá sjónarmiði þeirra, sem í þessu
landi eru fæddir og uppaldir, en
af islenzku bergi brotnir. Það er
helzt til of íslenzkt fyrir Winni-
peg íslending. Það er allerfitt
fyrir mann, sem lítið hefir skoðað
sig um í heiminum1, að ferðast i
anda til eyjarinnart hinummegirf
á hnettinum, langt norður við ís-
höf, að gera sér í hugarlund lands
lag þar og háttu manna. Það
minnir mig á söguna af íranum,
sem fékk sér arnarvængi og ætlaði
að fljúga til tunglsins. Hann klifr-
aði upp á háan turn, stökk út í
loftið, en hrapaði skjótt til jarðar.
Eins mun fara fyrir flestum við-
vaningum, er reyna að' fljúga,
í hvaða merkingu sem það kann
að vera.
Skólabækur þessa lands fræða
oss um eyju ekki all-litla. lengst
norður við íshaf, gyrta reginhafi
og þakta hraunum og eldfjöllum.
Akuryrkja er sögð þar svo lítil, að
ekrufjöldinn sem notaður er á öllu
landinu samsvari svo sem einum
vænum búgarði hér í landi. Fólk
búi að eins við ströndina og lifi á
fiskiveiðum og kvikf járrækt.
Landið sé að öllu leyti óbjörgu-
legt, en fólkið hraust og vel upp-
lýst. En fræðibækur þessar
gleyma augsýnilega að nefna og
lýsa fegurð þeirri, sem skálin
syngja um, sem burtflytjendurnir
sakna. Þær gleyma brosi fljóts-
hlíðanna, og kyrð dalanna. Þær
gleyma nið lækjanna og kæti fos9-
anna og yndisbjarma miðnætursól-
arinnar. En það sem mest er um
vert: þær gleyma sögu landsins.
Eitt hið göfugasta einkenni i
fari nokkurs manns er föðurlands
ást. Scott, skozka skáldið mikla,