Lögberg - 11.05.1911, Blaðsíða 4

Lögberg - 11.05.1911, Blaðsíða 4
4 LÖ4SBERG, FIMTUDAGINN n. MAÍ 1911. LÖGBERG \ Gefið út hvern fimtudag af The Columbia Prbss Limited Corner William Ave. & Nena St, Winnipeg, - - Manitofa. STEF. BJÖRNSSON, Editor. J. A. BLÖNDAL, Busineas Manager. UTANÁSKRIFT: Tht C6LUIBIA PRESS Ltd P. O. Box 3084, Winnipeg, Man. UTANÁSKRIPT RITSTJÓRANS: EDiTOR LÖGBERG) P. O. Box 3084, Winnipeg, Manitoba. TELEPHONE Garry 2156 Verð blaðsins: $2.00 um áriS. Sama er aö ráSa af áskorunum, sem fyrir þingiS hafa komið frá | verkamannafélögum landsins. Því ! nær allar þær áskoranir hafa ver- ! iS samþykkis yfirlýsingar á viS- skiftafrumvarpinu og hvatningar- til stjómarinnar um að halda á- fram meS þaS gegnwm þing. MeS þvi aS þetta virSist ber- sýnilega benda á, aS ibæSi bændur og verkamenn, séu frumvarpinu mjög hlyntir og ánægSir meS þaS, þaS sem þaS nær, en þessar tvær stéttir eru þorri landsbúa, þá sýnist það öldungis óþarft, og aS eins til aS draga máliS á langinn, aS vera aS leggja þaS undir al- þýSu atkvæSi, þar sem hér um bil j Botnvörpusektirnar. Einhver menkustu tíSindin, sem IslandsblöS síðustu flytja af al- þingi eru umræðurnar um botn- vörpusektirnar. Hafði orSiS all- mikið þjark um þær viS aSra um- ræðti fjárlaganna, en tildrögin til ]æss vom þau, sem nú skal greina: Danir hafa svo sem kunnugt er annast strandvarnir við ís- land. Þær varnir hafa aS vísu verið svo sem einskis virSi fyr en nú á síSustu 15—20 ámm er botn- vörpungar tóku aS veiða í land- helgi viS íslands strendur. Fyrstu árin runnu sektir allar Sambandsþingið. AS því hefir komiS fyr eða síS- ar í þingsögu flestra þjóSa, að minni hlutinn hefir gripiS til þeirra óyndisúrræSa aS hefta framgang mála meS þrefi og málþófi. En menn hafa skjótt séS, aS slíkt dugSi eklki. Menn hafa séS, aS þaS var óviSurkvæmi- j undan var legt og ranglátt, að minni hluti j sendir menn er fullvíst fyrir fram, hvernig al- C)g andvirSi veiðarfæra og afla, þýðan muni taka undir þaS og að sem upptækt var gert í landssjóS. hún lýsir vfir ánægju sinni á því. j en cftir að Danir létu smíSa strand Þá er þess og ab geta, að á þessu I varnarskipið “\'alurinn”, er not- sumri, í næsta manuSi, verður j aður var til landthelgisgæzlu viS manntal tekiS og eftir því breytt i fslands strendur, fengu þeir Han- lögum um kjördæma skifting! nes Hafstein til að taka þaS á landsins, þannig, að ibúar vestur- kvæði upp í fjárlögin 1905, að fylkjanna fá að sjálfsögðu, sam-, tveir þriðju hlutar botnvörpu-! kvæmt þeim, heimild til aS senda sekta og andvirSis upptæks afla | 15 til 20 fleiri þingmenn a sam- bandsþingiS en áður. Svo mjög og veiðarfæra skyldi greiða í ríkis- j sjóð. Ekki mæltist þessi ráðstöf hefir fólki fjölgaS hér í Vestur- un Hannesar alstaðar vel fyrir, en landinu síðan næsta manntal á! var Sama ákvæðið samþvkt á tekiö, en hvert fylki næsta þingi á eftir, 1907. á þing eftir fólks- A. þinginu 1909 var ákvæðiS felt i Gengust sjálfræðismenn [ þings gæti nokkurn tíma traSkaS j fjölda. Ef stjórnin leysti nú upp | kurt rétti meiri hlutans um aS stjórna. þingið rétt áður en þessi lög næBu , fyrjr því Björn Jónsson, Fyrir því hafa flestar þjóðir sett; «amþykki, þá svifti hún V estur- sem Jftlu síðar varð ráSbcrra, fýs^i! þau ákvæSi í þingsköp sín, aS; fylkin ranglega þeim fulltqúa-; j)ess mjög um þaS skeið. skera mætti niSur umræSurnar fjölda í þinginu, sem þeim bæri,! j>eim mun ver kom bað því við. ! þegar minni hluti héldi þeim á- og þar meS réttmætri hlutdeild í aS hann hafSi látiS taka sama á-: fram í þeiin tilgangi einum, aS löggjöf landsins. Og þaS vill kvæði um aS tveir þriSjungar botn hefta framgang málanna. ÞaS Laurierstjórnin alls ekki gera, sem varla er hægt með góSum rök- um aS saka hana fyrir. gerSu Bretar eins og menn muna 1881. Og síðan hefir enn meir veriS hert á þeim lögum. Hér í Canada hefir það ákvæði ekki enn veriS sett í þingsköpin aS skera mætti niöur umræöur og getttr því minni hlutinn dregiS mál á langinn með and]>ófi einu þegar honum býður svo við aS horfa, til stórmikils óþarfa kostn- aöarauka fvrir þjóSina. vörpusektanna skyldi renna í rík- j issjóS Dana, upp í f járlagn frum- j varp stjörnarinnar, sem lagt var Þetta stímaibrak út af viSskift*- j fyrir þingis þetta ári Fjárlaga-, frumvarpinu í sambandsþinginu nefnciin> sem mt er> leggur svo til hefir haldið áfram því nær látlaust I aS feua þessa athugasemd niður um nokkrar vikur, og mjög lítiSjog ]áta vis þaS standa, sem síðasta veriS gert í þinginu, og um eitt j)ing gerSi. skeiS leit ekki út fyrir annað, en um þetta varð svo þjarkið mest að conservatívar héldu uppi mál-: |)egar þar komu umræður um á- þófi látlausu um frumvarpið svo! jit íjárlaganefndarinnar. að þing vrði að sitja í alt sumar. j Með tiliogu fjárlaganefndar töl- Þetta hefir að vísu sjaldan kom- en nú mun ]>að þó ekki verða, |>vi uSu skýrast og skorinorSast þeir ið fyrir hér í Canada. en þó eru aS svo hefir samist um með flokk- j Bjarni frá Vogi, Jón Þorkelsson og Skúli Thoroddsen Fer hér á Hefir tvöfaldan skilkraft, ogskilur lika tvisvar sinnum betur. Þvíerþaöaö SHARPLES Tubular skilvindur marg borga sig ineð því að spara það, sem aðrar eyða. Þessvegna nota hygn- ir bænduraðeins Tubular. Hinn mikli skilkraftur útrýmir diskum og flókinni óþarfri gerð. Þessvegna eru engir tor- þvegnir hlutar í Sharples Tubular. Konar sem annríkt eiga, vilja aðeins Tubular. Af þessu skilst, hvers vegna aðrar skilvindur eru stöðugt látnar { skiftum fyrir Tubular.—Þér getiO eign- ast Tubular, hún endist llfstíð. Ábyrgit sífelt af elzta skilvindufélagi pessarar álfu. Er yngst og ólík öllum öðrum. Notnð mörg ár um heim allan. Selst ört, fremri flestum, eí ekki öllum skil- vindum, SmíðuO í helztu verksmiðju Canada. — Hvernig standist þér aðkaupa ,,pra«gara" skilvindu? Þér unið ekki nema Tubular, endist lífstíð. Ef þér þekkið ekki naesta umboðsmann, þá s k r i fið eftir naf ni hans. Verðl. no. 343 sendur. THE SHARPLES SEPARATOR CO. Toronto, Ont. WinnipCR, Man. Thc DOMIINION BANK SELKIRK CTIBUIÐ. j Atls konar bankastörf af hendi leyst. Sparisjóðsdeildin. Tekið við innlögum, frá $1.00 að upphæt og þar yfir Hæstu vextir borgaðir tvisvai i sínnum á ári. Viðslriftum bænda og ann- : arra sveitamanna sérstakur gauraur gefraL Bréfleg innteggog úttektir afgreiddar. Ósk ! að eftir bréfavfðskiftum. | Greiddur höfuðstóll...t 4,000,000 j Vor«“jóðr ogóskifOurgróði t 5,300,000 AUar eignir... .....$62,600,000 I nmeiguar skírteini (letter of credits) setá ; sea eru greiðanleg um aUan heina. ,|. GRISDALE, bankastjóri. þess dæmi, og þvi full þörf á aS það yrði samþykt, að breyta þing- sköpunum þannig, aS minni hlut- inn, hver sem ihann er, geti aldrei traðkaö rétti meiri hlutans. eftir kafli úr ræðu Bjarna tekinn úr Fjallkonunni. Þar segir meðal annars svo: “Það er full og föst sannfæring mín, að vér eigum allan rétt þess að vera fullvalda ríki í konungs- sambandi við Danmörku. Fyrir >ví tel eg allar athafnir vorar út unum að þingi veröi frestaS frá því seint í þessum mánuSi þangaS til seint í Júlí; og verður það bæði kostnaSarminna landinu, heldur en ef þing heföi staöiö í alt sumar, Þaö var áriS 1908, sem conser- j og í annan stað fær Sir Wilfrid vatívar gripu til þessa ráðs fyrir Laurier tóm til að sitja k nýlendu- alvöru þegar Aylesworth bar uppjmála fundinum brezka, sem hald- frumvarpið um breytingar á kosn- ; inn verður í sumar í Lundúnum, ingalóggjofinni. Þa neituðu con- og sjálfsagt var að hann sækti, til j ávið eiga að vera eina hlekkjafesri servatívar að láta fjarveitingar að halda uppi svörum fyrir Can- til þess ag halda utan aö þessum ganga fram, sem nauösynlegar eru ada í alríkismálum, svo sem hann retti Einn hlekkurinn i þei’ii til aö halda uppi stjórn landsins, en hefir oft gert áöur, sér til mak- festi er su tillaga mín, er H.H. tal- héldu uppi stöðtigu þrefi svo aö j legrar sæmdar og til ómetanlegs j agj um su ag fella ur frv_ stj0rn- hvorki gekk né rak um þingstörf- gagns þessu landi og lýð, því að arinnar ákv'æðiS urn, að Danir fái in. Þo komst malamtðlun a um-j orð hans ..og tillögur hafa jafnan ■ tvo þrtðjunga af hotnvörpunga- stðtr, en dratturinn, sem letddi af verið mest metnar a þetni fundum sektunum og andviröi upj'tækra þessu andþófi minni hlutans, kost- svo sem þegar er þjóSkunnugt. 1 veiöarfæra og afla. Mun eg nú aði landið svo mörgum þúsundum En um viðskiftafrumvarpið hérjleiga rolc ag þvi Fyrs.t er þa dollara skifti. t sambandsþinginu er það að segja a ag lita> meg hverjum hug Danir Á þinginu, sem nú stendur yfir, j aS umræSur um það munu að lík- j sencla hingað þetta strandvarnar- er aðferð conservatíva eigi óá]>ekk induin hætta i bili ]>angað til þingi sliip. x. Neergaard. framsögu- því, sem hún var 1908. Nú er það veröur frestaS. ÞaS mun hafa ; manni fjárlaganefndarinnar dönsku tilf °& aS S*zla hennar eigi að viöskiftafrumvarpið, sem þeim eriorðiS að samkotnulagi um leið og f^mst svo orS um þetta mál y fara fram í umboöi þeirra.” mestur þyrnir í augum. Þeir eru flokkarnir kornu sér saman um j?el)rúar í fyrra sem hér segir: ________ ♦»♦--------------------- borin undir atkvæði og samþykt með 17 atkvæöum gegn 8. íslendingum htfir farist sköru- lega í þessu máli eins og stöðu- laga málinu, sem frá er skýrt á öörum staö, og hafa nú sýnt, að þeir vilja ekki greiða Dönum fé fyrir landhelgisvarnir mEÖan þeir ýDanirj þykjast verja landhelgina eins og sina eign. Hins vegar vilja þeir greiöa þeim sanngjarna 'borgun fyrir það starf, þegar Dan- ir viðurkenna, að þeir geri það i umboSi Islendinga, og í því skyni hefir verið. borin upp svohljóðandi tillaga til þingsályktunar f'flutn- ingsmenn dr. Jóh Þorkelsson, séra Sig. Gunnarsson, Bjarni Jónsson frá Vogi, Benedikt Sveinsson, Jón á Hvanná. Þorleifur Jónsson, Magnús Blöndahl og Skúli Thor- oddsen): “Neöri deild alþingis ályktar, aö lýsa yfir því, aö þaö sé rétt aö ís- land leggi fé til landhelgisgæzlu Ðana hér viö land, þegar rétt hlut- aöeigandi stjórnarvöld Danmerk- urríkis viöurkenna, aö landhelgi landsins heyri Islendingum einum rúma hálfan mánuö, sem afar andvígir því eins og gefur aö j þingfrestunina. Nú er samt fram- skilja, af því aö það er stórt spor j gangur þess máls mjög mikið í tolllækkunar áttina, stórt spor í1 un(jir þá átt, að lækka lífsnauðsynjar og j gera kornyrkjumönnum hér í j I)enna Vesturlandinu kost á að fá hærri; er eftrr þangaö til þingið hættir markaö fyrir ihveitið sitt heldur en j störfum. áöur hefir veriö auðið. Conserva- Ef herra Eielding fjármála ráö- tivar hafa því fastráðið aö gera herra> sem gegnir störfum for- alt sitt til að hefta framgang þessa I _. . frumvarps, í Ottawa þinginu. j sætisraöherra meðan 5hr Launer Vitaskuld hafa þeir ekkert bol- : er anstur á Englandi, tekst aS fa magn í þinginu til að ráöa at- samþykt fjárlögin fyrir næsta ár, kvæðagreiðslu um það mál, en þeir ega hálft áriö, þá stendur sam- geta tafið fyrir því um Óákveöinn j bandsstjórnin miklu betur að vígi Ritháttur. tima, ef þeim sýnist svo með mál- j heldur en nú um aö taka upp viö- þófi, og þannig komiö i veg fyrir . , , aö samþyktar veröi nauösynlegar j skiftafrumvarprð^ a nj, þegar þing aö halda uppi kemur aftur saman í Júlímánuði næstkomandi. En ef engin fjárlög verða sam- þykt áöur en þing hættir störfum fjárveitingar, til stjórn landsins. En þaö sem þeir krefjast sér- staklega er aö þing sé leyst upp og efnt til nýrra kosninga og þjóöin 1, ... . vióskifta- þetta sinn’ Þa er a sennlIegt’ j að minni hlutinn geti gengið svo staðið á á rétt. meiri hluta, að hann neyði sjálfsagt.! stjórnina til að leysa upp þingið, veriS til meg þvi ag neita ag láta nauösyn- Inion Loan & InvestmentGo. 45 Aíkins Bldg. Tals. Garry 3154 Lánar peninga, kaupirsölusamninga.verzl- ar með hús. lóðir og lönd. Vér höfum vanalega kjörkaup að bjóða, því vér kaup- um fyrir peninga út í höad og getum því j selt með lœgra verði en aðrir. : íslenzkir forstöðumenn. Hafið tal af þei« H. PETURSON, JOHN TAIT, E. J. STEPHENSON ritgerðir um “leirburð” og “leir- j skáld” í bundnu og óbundnu máli. Örfáar greinarnar hafa rætt mál- j efnið, en allur þorri þeirra veriö ! iUyrt skamma hnoö, einkum um Gunnlaug Jónsson, — höfundun- um og íslenzkri blaöamensku til engrar sæmdar. Einna ósvífnust og tilefnislaus- ust er þó langlokugrein, sem birt- ist í seinustu Heimskringlu, eftir Lárus Guðmundsson, um kvæöa- bálkinn “Skeljabrot”, eftir hr. Þorstein Þ. Þorsteinsson, sem birtist í Lögbergi fyrir nokkru. Fjandskapur og illgirni stara þar úr hverri línu og höfundurinn er að stæla rithátt sér meiri manna, þó að illa takist og hörmulega. Mér þótti verulega vænt um að sjá, aö Eögberg heföi úthýst þeirri grein, því aö hún hefði verið langbezt komin í kistuhandraða höfundar- ins, eins og sum önnur ritverk hans. Eg vil ekki gera illgirni Lárusar þessa svo hátt undir höföi að svara henni, en það get eg sagt, aö meiri mann þarf til þess en hann, aö telja mönnum trú um, aö Þorsteinn Þ. Þbrsteinsson sé leirskáld. Eg þori álhræddurað bera það undir allra dóm, aö Þbr- steinn sé eitt hiö efnilegasta skáld ungra manna, og ef almenningur ætti aö segja skoöun sína á þessu máli og nefna svo sem þrjú til fjögur beztu íslenzk skáld vestan hafs, þá yröi Þorsteinn í þeirra tölu. Sjálfur er eg Þorsteini meö öllu ókunnugur, aö ööru Ieyti en því, að eg hefi lesið nokkuö af kvæö- um hans, en eg þykist vita, aö hann eigi hér marga góSa vini, og er þaö skylda þeirra að taka níál- staö hans, og láta engum haldast uppi aö rífa ljóö hans sundur meö fávíslegri illgirni. Og svo vona eg að sjá meira af kvæöum hans í Lögbergi, áöur langt um líður. Spectator. látin segja álit sitt frumvarpinu. Ef öðru vísi hefði mundi slíkt hafa veriö Ef engin líkindi hefðu ‘Þegar aö því var gengið (c: að rera ValinnJ, var héöan ekki sett því kominn, hvaö gerist neitt skilyrði, eg má segja auövit-1 . . aö, um fjárframlög af Islands Herra ntstjon! hálfu, því aö gæzla fiskiveiðanna Þér lcyföuö mér einu sinni rúmj cr framkvœmd á drottinrétti, sem ’ yöar heiöraöa blaöi i fyrra, þar danska rikið á. Þaö er réttur *em eS nokkurn samanburð danska ríkisins og skjdda þess, að 1 a rithætti íslenzkra blaðamanna j halda á drottinvaldi stnu yfir öll- austan hafs °S vcstan. Þaö var um sjóleiöum ríkisins, og beiting 11111 leyt’> sem málaferlin stóðu þess réttar, framkvæmd þessarar 1 sem hæst út á íslandi. Eg sýndi skyldu, á í sjálfu sér að vera þvi Þa ’ram á, hvaö rithátturinn heföi óháð, hver framlög til þess koma hatnað mikið hér á seinustu árum, frá einum eður öðrum htutum rík- a® sama skapi, sem hanni hefSi isins.” Ef vér gjöldum þeim fé, þá er það viðurkenning á þeirri skoðun, sem Neergaard lýsti. Þá borgum vér þeim sem ‘einn eða annar hluti ríkisins’ fé íyrir að halda á drott- invaldi sinu yfir sjóleiðum vorum, sem þeir eiga ekkert meS, en vér, — x-— ------- — ----- —l x t 1 b eigum með fullum rétti. — ööru prédika fyrirmyndar ritliátt. að næ*a hvert oS™ máli væri aS gegna et vér hefSum Tilefni þess, að mig langar til, r,tSer urn- væ< 1 samið við þá um að vera lögreglu- a® láta nú til mín heyra er það,, versnað á íslandi. Engan hefi eg séð minnast á þetta atriSi síðan, fremur en það væri algerlega einkis virði. Það er ekki heldur alt undir skriffinskurmi komiö, bezt að liver væri svo gerður, að ltann kynni að stilla hóf, án þess verið sé Bókafregn. Ljóðmœli eftir Steingrím Thorsteinsson, 3. útgáfa, aukin. Reykjdvik 1910. K o stnaSiar ma ður Sigurð- Kristjánsson. Ekkert islenzkt þjóðskáld hefir hlotiS minna lof eða viSurkenn- ing en Steingrimur Thorsteinsson. Er hvorttveggja, að hann hefir ekki þarfnast þess, enda ekki ver- iS sér úti um þaS. Hann hefir ekki gengið í flokk þeirra rithöf- orðum í í ur|úa e®a skálda, sem gert hafa sifelt að1 ... í ljóöum og hans eru þess eðlis, aö þau hafa ekki þarfnast þess, aö þorri landsbúa, alþ\Sa og legar fjárveitingar til landsstjórnar standa þar a vorum eigin fótum /I11 r Tilrln llÞlft trtí»X í 1*11 rn _ ® /. ' T .‘iL - .¥ . V TVrtoUo menn fyrir oss á voru eigin vald- [ aS ritháttur hefir breyzit til mik- lofsms- Þau hata sjalf grettt gotu sviði. Þá væri sjálfsagt að borga dla muna nú á seinustu mánuðum. s,na aö hjartarotum goSra íslend- þeim fyrir, því aö vér eigum og aö i Skamma-austurinn í ísland’s- inga’ °S ovlst. er’ aS annara bændur, vildu neitt meö frum-, , , x., varp þetta ltafa, þá hefði ekki 1rara tram; efna verÖ! til nyrra verið nema sjálfsagt aS bera það ! kosninga í haust. undir atkvæði þjóðarinnar við nýj- Ekki ætlum vér aS spá því aö ar kosningar. En nú er síður en þau veröi úrslitin, þvi aö af því svo, því til að dreifa. Frumvarp leiddi frestun þessa mikla nauö- þetta er orðið til fyrir áskoranir synjamáls, viðskiftasamninganna, bændanna, eftir aö bændanefndin j og í annan staö mundu Vestur- mikla kom á fund sambandsstjón- fylkin illa una því, sem vonlegt arinnar, og að miklu leyti í sam- er, aö fá ekki aö senda menn á Þá er á hitt aö líta, aö þótt Danir teldi sig hafa strandvarnirnar á fir.di í voru umboði, þá þyrftum vér þö eigi að greiða þeim neinn hluta sektanna því aö þeir fá þús- undfalt endurgjald fyrir þaö litla gagn, sem þeir vinna oss, miklu minna gagn en af er látið, meöan þeir hafa óátaliö af oss sjálfum tökurétt sinn til fiskveiöa í land- ræmi viö áskorunina, sem sú þing fyllilega aö sínum hlut á viö 1 helgj vorri. Fyrir slíkt jendúr- nefnd bar fram, þó aö þaö gangi hin fyíkin. ÞaS væri blátt áfram gjalcl mætti fá hverja aðra þjóö til blöðunum rénaði mikiS þegar málaferlin hófust, hvort sem þaö en hans séu vinsælli eöa útbreidd Það er leitun á þeim manni art. ekki eins langt í tolllækkunarátt- óþolandi gerræöi aö neita þeim um ina í öllum efnum, eins og sú; slíkt eins og nú stendur á, og ef nefnd æskti. Er því ekki nema til þess kemur mega Vesturflkja- sjálfsagt aö lita svo á, að bændur j menn þakka eöa kenna conserva- séu meir en samþykkir tolllækkun j tívum um þaö. þeirri, sem fæst, ef viðskiftasamn- j En ef til þess kæmi ætti þaö að ingar þessir takast, enda benda j færa stjórninni og þjóöinni allri yfirlýsingar þær, sem hrannasf heim sanninn um þaö, ef hún hef- hafa aö sambandsþinginu í seinni ir hann ekki nægan áöur, hvílíkt tíö, eftir aö frumvarp viöskifta- ranglæti og forsjárleysi þaö er aö kom fyrir þingið, á þaö, aö bændmium samntnganna tvímælalaust sérstaklega hér í Norðvesturland- inu, er mikið áhugamál um aö frumvarpið nái fram aö ganga. eigi skuli þegar hafa verið girt fyrir þaö meö lögum, aö minni hluti þings geti, er honum býöur svo við að horfa, svo að segja tek- ið ráðin af meiri hlutanum og haggað réttu og eðlilegu þingræði. strandvarna, miklu öflugri ög sam vizkusamlegri, hvort sem væri Austmenn, Sviar, Þjóðverjar eða Englar.” Hannes Hafstein, Bjöm Jóns- son og Kristján Jónsson ráðherra höfðu sótt það fast, að Danir fengju að halda sekta hlutanum, eins og þeir gera tilkall til. “Engi komu ný rök fram í málinu af þeirra hálfu ráðherranna þriggja, enda varð þeim ekki vel til liðs, þótt þeir legði allir saman,” segir Fjallkonan. Tillaga fjárlaganefndarinnar var er því að þakka, að ritstjórarnir hafi breyzt til hins betra, eða þeir hafa horft i skildinginn fyrir meið urr^hans- yrði sín, þegar kom fyrir dóm- stðlana. Breytingin á rithætti hér megin hafsins hefir ekki síður veriö eft- irtektarverö, en hún hefir farið í öfuga átt. Rithætti hefir hrakaö hér ákaflega seinustu vikurnar. Refsivöndur hegningarlaganna vofir hér ekki yfir höföi höfund- anna. Alt má prenta, svo aö segja, — velsæmistilfinning fit- höfundanna og “neitunarvald” rit- stjóranna á að halda rithættinum í skefjum. Eg játa fúslega, að Lögbergi hefir tekist þetta vel, að undan- tekinni einni ósmekklegri og hús- gangslegri grein, um “leirburöar- staglið”, sem blaöiö léöi rúm, illu heilli, ejcki alls fyrir löngu. I>ó var því, sem birzt hefir um sama efni í hinum blöðunum. Heimskringla og Gimlungur hafa flutt margar •meöal íslendinga, er ekki kann eitthvaö meira eöa minna í kvæö- En um sjálfan hann er öllum þorra manna ókunnugt, og vel má vera að fáir lesenda vorra viti, aö hann verður áttræöur í þessum mánuöi. Afmæli hans er 19. Maí. Þá veröur hann áttræður. Kvæöi þessi eru ugglaust gefin út nú — í þriðja skiftiö — til minningar um þetta afmæli. Ekki höfum vér séö, aö nokkur viðbúnaður sé á íslandi til að minnast þessa dags, en þó göngum vér að því vísu, að það verði gert. Það er orðin venja að minnast ís- lenzkra merkismanna á tuga-af- mælum þeirra., og trúum vér ekki, aö Steingrímur veröi út undan aö þessu sinni, og þaö því síöur, sem honum var nokkur sómi sýnd- sú grein hátíöleg hjá mörgu ur er hann varS sjötugur • (ig. Maí 1901J. Lögberg ætlar ekki aö þessu sinni að minnast kvæða hans, en hefir NORTHERN CROWN BANK AÐALSKRIF9TOFA í WINNIPEG Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000 HöfaðstóH (greiddor) . . . $2,200,000 á TJ ÓRNENDUR: Formaður *..............Sir D. H. McMillan, K. C. M. G. Vara-formaður....................Capt. Wm. Robinson Jas, H. Ashdown H. T. Champion Frederick Nation Ð. C- Cameron W, C. Leistikow Hon. R. P, Roblin Aðairáðsraaður: Robt. Campbeli. Umsj.m. útibúa L. M. McCarthy. Vér getum nú sent peninga beint til íslands, hvert á land sem vera vill, og hvaða upphæðir sem óskað er. Útibú hvevetna um Canada. T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður. Corner William Ave. og Nena St. Winnipeg. Mao. hyggjii, áður langt um líður, að I und og sjálfstæði borist út á með- tninnast þeirra nanara. Vér vitum, að Steingrímur Thorsteinsson á hér marga vini, er kunnað hafa kvæði hans og sungið þau á flestum eða öllum samkomum sínum, þar sem ætt- jarðarkvæði hafa verið höfð yfir. Og rrveö línum þessum vildum vér, þó aö seint sé, minna rnenn á átt- ugasta afmæli skálúsms, og skora á þá, að minnast þess þar sem því veröur við komiö. Þó að stufctur tími sé nú til stefnu, ætti þaö ekki aö vera ókleift, ef einhverjir vildu hafa samtök um það. Ættjarðar- kvæði hans kunna allir og geta sungiö þau' samán nær undir- búningslaust, og mörg þeirra eru vel fallin til upplestrar. Og marg- ir ræðumenn hafa hugsað svo mikiö um skáldiö, að þeim ætti ekki aö verða skotaskuld úr aö minna»st hans í stuttri ræðu eða ræðútn. Taki nú góöir_ meún höndum samatt og haldi afmælishátíö sk.-'.’dsins meö þeirri viöhöfn og íagnaðarblæ, er honum sé sam- boöirt og glæöi þjóöernis og bróö- crnis band meöal landa hans og lvfti hugum þeirra “upp mót sólu!” Skáld og hagyrðingar. Útdráttur úr erindi, fluttu á Menn- ingarf élagsf u n di 1.3 April af G. Árnasyni. Skáldin hafa jafnan verið eftir- lætisgoð íslendinga. Og þaö hafa þau ekki veriö aö ástæðulausu. Mörg þeirrr ,hafa veriö mestu og beztu andlegu leiötogarnir, sem ]>jóðin hefir átt, og auk þe.i; hefir islenzk alþýöa verið svo hneigö til skáldskapar, a5 ihún efalaust hcfir þekt betur og skiliö skáld stn en alþýða nokkurrar annarar ]>j ð.>r. Ekki þarf annað en aö renna augum mjög fljótlega yfir sógu íslenzkra bókmenta til að komast að raun um, að skáldskapurinn :er þjóöinni eiginlegur og á sér mjög djúpar rætur í lífi hennar. Til forna voru íslendingar lang mesta skáldskaparþjóöin á Noröurlönd- um. Mörg tslenzk skáld uröu, eins og öllum er kunnugt, nafnfræg er- lendis. Hvort sem Eddukvæöin hafa verið ort á íslandi eöa ekki—- um það er líklega erfitt aö segja nokkuð meö óyggjandi vissu — skarar íslenzki skáldskapurinn á tiundu og elelftu öld langt fram úr skáldskap annara þjóöa um það leyti. Og þegar víkingaöldin leið undir lok komst sagnaritunin á sitt bezta stig í landinu sjálfu. Þaö vita allir, sem fomsögunum eru á annaö borð nokkuð kunnug- ir, aö í þeim er mjög mikiö af skáldskap að finna. Aöi vísu eru sögurnar ritaöar um viðburði, sem liafa átt sér stað eöa gert er ráö fyrir aö hafi átt sér staö, en per- sónurnar í þeim eru sögulegar persónur, en víöa kemur hiö skáld lega ímyndunarafl höfundanna í ljós. Stíllinn var oft hreinn skáld- skaparstíll; miklu ibetur til þess fallinn að hrífa hugi lesendanna en aö veita þeim fræöslu um eitt- hvaö, er hafi í raun og veru gerst. Frá því á söguöldinni og þar til nýrri tíma bókmentirnar, sem svo mætti nefna, hefjast, var ís- lenzkur skáldskapur í allmikilli niðurlægingu. Á þeirri hörmunga öld kirkju — og kaupmannakúg- unar, var skáldskapurinn, eins og andlega lífið í heild sinni, þrótt- laus og ófrumlegur. Hjátrúin og fáfræöin döfnuöu eins og illgresi í illa hirtum akri. En samt sem áður er mikill skáldskapur til frá þessu tímabili. Til eru helgikvæöi^ sem aö dómi þeirra, er skyn bera á, eru ekki laus viö skáldskapar- legt gild’i; állur þjóösagnaauöur íslenzku alþýöunnar felur í sér mikið af alþýöu skáldskap; rímna skáldskapur og riddarasögur veröa einnig aö teljast skáldskapur, þó sá skáldskapur sé oft all fátæk- legur. Nýrri tima bókmentirnar byrja meö endurreisn þjóöarinnar. Þóí útlend áhrif geri hvaö eftir annað vart viö sig í síðari tíma skáldskap hefir hann læst sig inn í hugi al- mennings betur en flest annað, sem viöreisnarhreyfingin hefir flutt; enda hefir mörg góð og göfug kenning um þjóöarmeövit- al folksins i skáldskapnum. ís- lendingar hafa á síðari tímum átt fleiri skáld, ibæöi stór og smá, en nokkur önnur þjóö; og skáldin hafa 511 verið í afhaldi. Þau hafa fundið veg að lijarta þjóöarinnar vegna þess hvað þjóöin í heild sinni er gefin fyrir skáldskap, vegna þess hvaö ljóöelsk hún er. Skáldskapur, í þeim skilningi sem oröið er notaö hér aö framan, er eitthvaö mjög óákveðið. Þegar til þess kemur aö gera sér grein fyrir hvaö sé gððnr skáldskapur eða lélegur skáldskapur og hvaða kröfur rétt sé aö gera til skáld- anna, er ógerningur aö nota orðið í þessum óákveðna skilningi; þá veröur aö spvrja að hver séu hin eiginlegu einkenni stcáldskáparins, hvaö það sé, sem aðgreini hann frá ööru máli töluöu eða rituðu. Þaö er til margskonar skáld- skapur, hann er bæði í bundnu og óbundnu máli; hann getur verið fiá’sögn eöa náttúrulýsing, tilfinn- ingar mannsálarinnar gerðar öör- um skjmjanlegar meö orðum; hann getur ibirst í orðúm og at- höfnttm (leikritaskáldskapur) og hann getur þurft vængi tónanna til aö lyftast á, svo vér fáum grip- ið hann. En þó skáldskapurinn sé til í svona mörgum myndum, er hann samt eitt og hið sama í þeim öllum. Hvort sem vér horfum og hlustum á leikendur á leiksviði eöa lesum kvæði eða sögu verðum vér að finna viss einkenni skáldskap- arins, annars er þaö sem vér les- um eða hlustum ái ekki skáldskap- ur. Vegna þess aö mest af þeim skáldskap, sem vér eigum á móö- urmáli voru, er ljóöskáldskapur, má sérstaklega taka ljóöageröina til meöferöar hér, án þess á nokk- urn hátt' að takmarka skaldskap- itin viö hana. Og þó, að sjálf- sögðu^aö taka hana til meðferöar á þann hátt aö munurinn, sem er á þeirri ljóöagerö, er hefir hin eiginlegu skáldskapar einkenni, sem er skáldskaput,, og hinni, sem hefir þau ekki, sem er hagtnælska aö eins, komi í ljós. Meö öörum orðum: áð leitast viö aö sýna fram á hvaö aðgreini sktáld frá hagyrö- ingum. Eins og áður er tekið fram, get- ur skáldskapurinn annaö hvort verið frásögn eöa lýsing aö efninu til, en hann verður að vera ööru vísi en frásagnir eöa lýsingar, sem eingöngu eru ætlaöar til að fræða. Þegar um vísindalegar lýsingar af hlutum er aö ræöa, er aðalatr- iöiö, áð hlutnum sé rétt lýsfc í öll- um atriðum; þess vegna er margt, sem virðist mjög smávægilegt, tekið fram í þess konar lýsingu. Skáldskapar lýsingar aftur á móti eru ekki ætlaðar til að fræöa, held ur til að bregöa upp heildarmynd i huga lesandans; lesandinn verö- ur áö sjá sömu sýnina og var í ímyndun skáldsins, er það orti lýsinguna. Vitaskuld geta skáld- skapar lýsingar veriö sannar, og þær eiga aö vera þaö, en þær eru meira en sannar, þær eru um leið hrífandi: ímyndunarafliö veröur snortið af þeim. Þéssu til skýr- ingar set eg hér vísindalega og skáldlega lýsingu af hrafninum, báðar mjög stuttar: “Hrafnar eru alsvartir meö stóru nefi. Þeir eru alætur, en hygnír og varir um sig; má kenna þeim or© og þulur og ýmislegt fleira.— Hrafnar eiga heima hvarvetna á hnettinum.” “Opnum þá eg hlera hrindi, hoppar inn úr næturvindi aldinn hrafn, en blakkir, breiöir berja loftið vængir tveir.”— Af fyrri lýsingunni lærum vér um nokkur einkenni hrafnsins, en hún er algerlega óskáldleg. En viö lestur síöari lýsingarinnar er eins og maöur sjái hrafninn fljúga inn um gluggann og heyri vængjasúg- inn — hún er skáldskapur. I skáldskapar lýsingum, af hverju sem þær eru, er ávalt talaö til imyndunaraflsins, annars eru þær óskáldlegar. Ef ómögulegt er efnisins vegna aö tala til þess, ef ómögulegt er aö tala svo aö það hrífi hugann, ætti lýsingin blátt á- fram aö ritast til fræðslu, eins og hver önnur vísindaleg lýsing. Auglýsingar í ljóðum og rimaöar lýsingar á framliðnum meöalmönn um verða jafnan mjög óskáldleg- ar vegna þess að efnið hrífur

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.