Lögberg - 25.01.1912, Side 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. JANÚAR 1912.
t € t
X í Breiðdal fyrir 60 árum |
X
t
+
i
+
eftir
ÁttNA SIGURÐSSON, Mozart, Sask.
BRCÐKAUPSVEIZLUR.
Algengt var það að persónur,
sem giftust héldu veizlu, Voru
veizlur þær oft all-f jölmennar.
Var stundum boðið nokkuð á ann-
að hundrað manns. Fór það mest
eftir ástæðum og efnahag brúð-
hjónanna. Yfirleitt þótti engin sú
veizla rausnarleg, ef boðsmenn
voru færri en 60. Jafnan voru
veizlur haldnar seinni hluta sum-
ars, og helzt vildu menn ekki halda
jxer fyr en að oflokilum slætti.
Eftir að lýsingar höfðu farið fram
þrjá sunnudaga í röð, var ákveð-
inn brúðkaupsfíagur og fólki ilx)ð-
ið. Brúðkaupsdaginn bjuggust
menn snemma til kirkju. Kom
þar saman mestur hluti boðs-
manna. Aður en í kirkju var
gengið, gerði prestur skriflegan
samning milli hjónaefnanna, að
viðstöddum svaramönnum og
veqzlafólki. I þeim samningi var
það tekið fram, að allar þær eign-
ir, er þau ættu og seinna meir
kynnu að eignast, skyldu vera sam
eign þeirra beggja, eða helminga-
félag, morgungjöf tiltekin, skyldi
hún vera séreign konunnar*J. Að
þrví búnu var gengið í kirkju og
venjulega genginn brúðárgjangur,
er svo var kallað. Fyrst gengu
þrir yngissveinar og leiddust, næst
eftir þeim leiddu brúðgumann
tveir ungir menn ógiftir; þa:rnæst
þrjár yngismeyjar, er leiddust;, á
eftir þeim var brúðurin leidd af
tveimur ungum stúlkum ógiftum.
Þessi ganga var hafin við stofudyr
prests og gengin að kirkjudyrum,
svo inn kirkjugólfið* innað altaris-
grátunum; þar voru brúðhjkánin
leidd til sæta, er ]>cim voru fvrir-
búin. Meðan á brúðatganginum
stóð var hringt kirkjuklukkunum
og sungin sálmvers. Þegar
hjónavigslunni var lokið, leiddu
brúðgumann út úr kirkjuríni tveir
giftir bændur og brúðurina tvær
giftar konur. Frá kirkjunni reið
svo boðsfólkið í hópum. Höfðu
allmargir góða hesta og létu þá
taka snarpa spretti þar sem beztur
var vegurinn; voru menn glaðir
og léttir i lund. Brúðhjónunum
voru jafnan léðir góðliestar ef þau
•*
+
♦
+
+
t
t
♦+♦+♦♦+++♦+*
grjónagrautur úr mjólk; voru í
honum rúsínur og strá'ð yfir smá-
muldum kanelberki og púðursykri.
Grauturinn var borinn á borð í
mjólkurbökkum vel hreinum. Á
háborðinu voru leirsklálar stórar
og silfurskeiðar, en við langborðin
fengu flestir hornspæni. Aður en
tekið var til matar, las frammi-
stöðumaður borðbæn og vat svo
sunginn sálmurinn: “Fáðir á
himna hæð". Að enduðum sáljn-
inum segir forstöðumaður: “Brúð-
hjónin bjóða alla borðsgestina vel-
komna.” Þegar menn höfðu gert
grautnum góð skil, voru ílátin bor-
in burtu og aftur borið inn 1
mjólkurbökkum niðursneitt kal’t
kjöt, nýtt sauðakjöt, hangið kjöt,
|X)trbrauð og ostur sitt i hverjum
bakka, bakkarnir settir á víð og j
dreif um borðin, nenia á háborð-
ið; þar var þetta borið fram á leir-1
diskum. Smjör var borið fram á
leirdiskum og pjáturdiskum, er
setíir voru á stangli um borðin.
Borðhnífar voru engir; brúkuðu
menn því vasahnífa sina til að
taka með smjörið. Svo kom1
írammistöðumaður inn með flösku
og staup og veitti öllum brennivm,
er það vildu, mjöð og messuv'ín
hinum. Er fólkið hafði borðað
eins og það lysti, voru ílát öll og
leifar borið burtu, en að lítilli
stundu liðinni borið enn á borð á
leirdiskum lummur, allar löðrandi
í sírópi og með þessum j)riðja
rétti var öllum sem vildu aítur
gefið í staupinu.
Að lokinni máltið var lesin bæn
og sunginn sálmurinn: “Guö, vor
faðir, vér þökkum þér.” Að end-
11 gu klykti frammistöðumaður út
með því að segja: “Brúðhjónin
biðja alla borðgestina vel að
virða.”
Likt þessu höfðu yeizlumáltiðir
og borðsiðir vefið um alllangt
tímabil áður og voru eins nokkru
þar eftir.

V
Lesiö vel
kostaboð þ a ð s e m
Columbia Préss, Ltd.,
býður nýjum kaup-
endum að Lögbergi
nú um tíma, — á öðr-
um stað í blaðinu.
færa hér eitt dæmi, sem mér var
vel kunnugt- Faðir minn bjó
góðu búi, var efna’ega sjálfstæður
og skuldlaus alveg; heimilisástæð-
ur í bezta lagi. Átta menn voru
oftast heimilisfastir. Við tveir
yngstu krakkarnir — bræður —
vorum þá orðnir matvinnungar.
Hann taldi fram til tíundar á þesS-
irm árum frá 16 til 18 hundruð á
landsvísu í lifandi 'peningi —
fasteign átti hann enga. Fátækra
útsvar, sem honum var gert að
borga, var minst 26 fiskar, mest
30 fiskar. Fanst honum sér ekk-
ert hlíft í samanburði við aðra
bændur. Af þessu má sjá, að
sveitarómaga- framfærzlán hefir
ekki verið tilfinnanlega þung
byrði á hreppsbændum um þessar
mundir. Ekki get eg rrjéð neinni
En 10 árum seinna var vissu skýrt frá þvi, hve mikið
oröin allmikil breyting á þessu. Þá í hreppurinn átti í sjóði á þessu
var það orði'ð nokkuð algengt, að I timabili, né heldur hvort hrepps-
hafa hrísgrjónasúpu með sveskj-
um og rúsínum í og láta í hana
vín — rauðavín eða messuvín. Á
eftir súpunni njd.t kjöt, isteikt í
stórum stykkjum og með steikinni
ekki áttu góða hesta sjálf. Urðu j kartöflu- eða næpna-jafning. Mat-
þeim samferða frá kirkju venzla-
menn þeirra og helztu virðinga-
menn, er boðnir voru; var sá hóp-
ur ætíð stærstur og myndarlegast-
ur. Frammistöðumenn voru æf.n-
lega tveir; hafði annar þeirra hönd
ur allur framreiddur á diskum og
hnífapör handa allflestum. Þá
var brúðargangurinn og t þann
veginn að hverfa úr sögunni.
Eftir að staðið var upp frá
borðum, skemti veizlufólkið sér
yi'ir vínföngttm. Frammistöðu- j úti ef veður leyfði, nteð ýmsu
konur tvær, stundum þrjár. Jafn
óðum og boðsmenn kornu heim á
veizlustaðinn, var hverjum manni
gefið í sitaupi, karlmönnttm brenni
vín, kvenfólki og unglingum mjöð
eða messuvín; svo var ölllum gefið
kaffi og tneð.því pönnukökttr, tví-
bökur og hagldabrauð. Þegar svo
allir boðstnentf, sem von var á,
vorit komnir, tóku frammistcðu-
menn að vísa fólki til sætis, ætíð
eftir mannviröingum. Ofta-t var
boðsfiólkið svo margt, að ekki var
hægt að borðsetja það alt v skemm-
unni, sem til var á heimilinu; voru
j>á Ixtrð sett í baðstofunni. og þar
látið borða það sem ekki gat feng-
ið sæti í brúðhjóna skemmunni.
Ölhtm þótti mest virðing í þvi. að
fá sæti í brúðhjónaskemmunni;
enda þótt utarlega væri. Skal nú
stuttlega lýst veizlusallnum og borð
haldinu i fvrstu veizlunni, seni eg
var í; mun eg ])á hafa verið á 10.
ári og man enn eins glögt eftir öllu
er |>ar fór fram, eins og ]>að hefði
skeð fyrir fáum vikum. Sú veizla
var haldin um sláttarbyrjun. Vcizlu
salurinn var allstór töðuhlaða j>ar
í bæjarjoorpinu; gólf og veggir
hafðí verið sópað vandlega; vegg-
irnir tjaldaðir með söðuil áklæðum,
svo hvergi sá i þá bera. Vindaug-
að haft opið, svo næga birtu bar
um alt húsið. Setubekkir fjórir
voru eftir endilöngu húsinu, sinn
með hvorum vegg og tve'ir á miðju
gólfi, milli þeirra var gangrúm
fvlrir frammistöðumann. Milli
setubekkjanna voru einnig lang-
l)orð tvö, sitt til hvorrar hli'ðar, til
að leggja á matinn. Fyrir gafli
var setubekkur þvert um húsið og
matborð, er lá, á endum lang-
borðanna; var það kallað tiaoorð.
Þar sátu b;-úðhjónin, prestur og
kona hans, hreppstjóri, meðhjálp-
ari og nánustu skyldmenni brúð-
hjónanna. Fyrst var framreiddur
sjóðurinn var látinn vaxa nokkuð
að mun meðan efnahagur 1)ænda
alment stóð eins vel eins og hann
stóð þá; þó tel eg víst, að svo hafí
verið. j)vi hreppstjóri var hygginn
maðiir og forsjáll. Hann réði ná-
lega einn öllum hreppsmálum.
FÉLAGSSKAPUR
var ekki mikill eða margbreytt-
ur. Presturinn, séra Benedikt
Þórarinsson, gekkst fyrir því, að
stofnað var jarðabótafélag vorið
1853. Hann var þá búinn að vera
þar eitt ár sóknarprestur. Allur
jx>rri bænda skrifuðu sig í félagið.
Sveitinni var skift í deildir og
margir all-knálega, en sjaidan af j lcösn*J deildarstjó.ar, cinn eoa
list. Stöku menn sköruðu fram; tve>r > hverri dejld. . Deildirnar
úr að fimleik og mýkt. báru þeír j urðn sex. t eintli ]>eiria voru 8
móti. Var ])áð alltítt að ungir
menn héldu bændaglímu. Hinir
eldri og kvenfólkið stóð í kringum j
glímuvöllinn og horfði á; þótti
það jafnan góð skemtun. Glímdu
jafnan hærra hlut. Þlá var og
þændu
r, en í hinum frá sex til sjö
stundum leikinn höfrungaleikur; ihændur. Deildarstjórar skyldu
var það einnig gcð skemtun. Sum- ; raðgast um við bændur, hvað til-
ir þreyttu aflraunir með því að tækilegast væri að vinna á hverri
*) Að samningagerð þessi hafi
verið all-almenn venja álykta eg
af því, að þegar eg var á 13. ári,
giftist bróðir minn,-og þá skrifaði
prestur svona lagaðan samning í
minni áheyrn; var þó sú gifting
ekki að neinu levti frábrugðin þvi,
er alment gerðist. A. S.
togast á um sívalt kefli; kölluðu
það hráskinnsleik. Venjulegast
báru sigur úr býtum i þeim leik
sterkustu mennirnir. Er menn |
hofðu skemt sér al’lengi við ýmis-
legt af því, er nú var frá sagt o.
f 1., voru menn kallaðir heim í
veizluskálann; var þar bruggað
púns; settust menn að drykkju og
drukku óspart, því vel var veitt.
Sumt af yngra fólkinu hópaði sig
saman og skemti með söng lengi
fram eftir kvöldinu og enda fram
á nótt stundum. Allmargir urðu
ölvaðir og flestir meira og minna
hýrðir af víni. örsjaldan urðu ill-
indi milli manna; jþótti það van-
sæmd - og veizluspjöll. Flestir
boðsmanna gáfu ávalt brúðhjón-
unum eitthvað, um leið og þeir
kvöddu þau, er þeir fóru heim
frá boðinu. Smnir Iofuðu að
senda þeim lamb eða- veturgamla
kind. Sumir gáfu spesíu, sumir
einn rikisdal. Konur gáfu brúð-
urinni einhvem mun, silkfleiút,
sjal, silfurskeið, svuntu, húfu,
skúfhólk o. s. frv.
SVEITARÞYNGSLI ,
voru ekki mikil á þeirn árum.
Sveitarómagar tiltölulega fáir og
ekki þungir. Engir bændur þágu
jörð fyrir sig. Mest áherzla var
lögð á túngarðahleðslu, þúfna-
sléttun og vatnsveitingar, c: veita
burtu vaJtni, seAi' skemdi crtgjar
eða tún, svo og sáðgárða hjá þeim
er þa'ð vildu. Félagsmenn i deild
hverri skyldu svo undir umsjón
deildarstjóra byrja að vinna þjá
einhverjum bóndanum, er var í
félaginu og halda áfram vinnunni
bjá honum, svo lengi sem hann og
deildarstjóri yrðu ásáttir um; svo
skyldi byrjað hjá öðrum með sama
hætti og svo koll af kolli þar til
búið væri að vinna hjá öllum. A
haustnóttum áttu deildastjórar að
skýra forseta félagsins greinilega
frá jarðauotastörfum þeim, er
framkvæmd voru um sumarið,
hver fyrir sina deild. Um vorið,
þegar félag þetta myndaðist, var
þegar tekið til starfa. í sumum
deildum ' var mest unnið að tún-
garðahleðslu kringum beitarhúsa-
tún og stekkjatún; voru ])á nokk-
ur slík útitún algirt. Sumstaðar
rist fram fen til að veita burtu
uppistöðuvatni. Sáðgarðanefnum
var komið upp á stöku stöðum.
Ekki man eg eftir að nokkursstað-
ar væri byrjað á þúfnasléttu
Fljótt bryddi á kurr í félagi þessu:
sumir þóttust verða út undan með
vinnu og þurfa að bíða oflengi
sveitarstyrk. Þó var einn bóndi í eftir henni; sumir þóttust ekki fá
hreppnum, sem um nokkur ár var i vinnu þá, er þeir lögðu til, endur-
mjög heilsulítill og þar að auki fá- borgaða að fullu með vinnu frá
tækur, en hafði nokkra ómegð hinum o. fl. En félag þetta varð
fyrir að sjá; naut styrks fá ár, ef ekki Iangært, þvi i janúar -1857
styrk skyldi kalla Styrkurinn var andaðist séra Benedikt, sem var
þannig, að hann þurfti ekki að lífiö og sálin í félagsskapnum, og
borga út frá sér fáfeekra útsvar, um kið dó félagið út, og var
sem honum var gjört, heldur naut aldrei endurreist meðan eg var i
þess sjálfur. | Breiðdal; svo árangurinn varð* í
Svo hægt sé að fá g’ögga hug- heildinni harla lítill að öðru leyti
mynd um fátækraútsvör í Breið- en því, að upp frá þessu tók að
dal á þessum árum, skal eg 11- vakna áhugi hjá allmörgum fyrir
nauðsyn jarðabóta; túnarækt og
grasrækt yfir höfuð væri traustasti
grundvöllur landbúnaðar á Islandi
Annað félag myndaðist þar í
sveit árið 1851 eða 1852;*eg man
ekki fyrir víst hvort árið það var
Félag þetta var nefnt Höndlunar-
félag. Tildrög að þvi voru þau,
að írveðal kaupmanna á Djúpavogi
komst það orð á, að úr Breiðdal
kæmu yfirleitt vandaðri vörur en
úr öðrum sveitum, og sóttust þeir,
einkum lausakaupmenn, eftir að fá
sem flesta Breiðdælinga til að
verz’a við sig; lofuðu efnabænd-
unum oft betri kaupum á ýmsu,. ef
þeir verzluðu við sig með alt sitt
innlegg. Breiðdælingar höfðu ‘bæði
vit og lag á að nota sér þetta.
Ilelztu forkólfar sveitarinnar
gengust fyrir þvi, að koma á sam-
tökum og félagskap í þessu efni.
Fundur var haldinn, er Iyktáði
með þvi, að stofnað var félag, og
gengu allir sveitarbændur í félag-
ið undantekningarlaust. Tilgang-
ur félagsins var, að fá sem hæst
verð fyrir innlenda vöru. Sterk
áherzla var lögð á að vanda sem
bezt þvott og þurk á allri ull og
gæta alls hreinlætis við mörbræðslu
svo tólgin yrði hrein og hvít.
Nafnaskrá var samin yfir alla fé-
lagsmenn og hver og einn Játinn
tiltaka hve mörg lýsipund af ull
og tólg hann gæti látiði i félagið.
Svo var samþykt, að allir félags-
menn skyldu verzla meðl þess-
ar tilteknu vörur við einn og
sama kaupmann, sem vildi gefa
tvo skildinga fyrir hvert pund af
till og tólg fram yfir það, sem al-
menninþur fengi, og útlenda vöru
með sama verði og aðrir alment.
Tveir eða þrir helztu bændur voru
valdir til að finna kaupmenn í
byrjun sumarkauptíöar og semja
i við þá. Voru kaupmenn alltregir
\ til að ganga að þessum kostum, og
j lá við sjálft að ekkert yrði úr.
Loks samdist þó við eínn lausa-
1 kaupmann frá stórkalupmanni P.
C. Knudtson í Kaupmannahö^n;
hafði lausakaupmaður þessi komið
áður á Djúpavog og þekti persónu
lega marga Breiðdælinga. Líka
mun það hafa hjiálpað til og ekki
hvað minst, að Sigurður hrepp-
stjóri var hjá honum við verzlun-
arstörf á hverri suitiarkauptið, og
1 hefir án efa túlkað mál sveitunga
! sinna. Þessi sami kaupmaður kom
á Djúpavog nokkur ár samfleytt
eftir þetta og t’ók æfinlega móti
! Breiðdalsfélaginu ; hefir sjálfsagt
• ekki þózt hafa haft neinn skaða á
: þvi. Og Breiðdælingar faöfðu i
heild sinni stórhagnað af þessum
félagsskap. Félagið hélt áfratn og
var i góðu gengi þegar eg fór
burt úr Breiðdal haustið 1863, en
! þá var komin sú breyting á, að
J kaupmenn gáfu félagsmönnum
I vissar prócentur af íslenzkum vör-
um er lagöar voru inn hjá þeim,
og líka prócentur af öllum þeim
'vörum, er félagsmenn tóku út hjá
I þeim, nema kornvöru, salti, timbri,
tjóru, járni og kolum. En hvort
þessar prócentur hafa vegið upp á
móti þeim 2 skildingum fram yfir
almennan pris á hverju pundi ull-
ar og tólgar, er upphaflega var
samþykt, get eg ekki sagt um með
fullri vissu, en eg hygg það hafi
' sjálfsagt verið svo. Eftir að þessi
prócentu afsláttur á útlendu vör-
unni komst á, jukust kramvöru-
kaup að allmikluin mun, einkum á
allri álnavöru og ýmsum glysvarn-
ingi, og'svo mörgu öðru, er áður
hefði þótt hreinn og beinn óþarfi,
enda hégómi.
í pólitískum málum höfðu menn
alment nauða lítinn áhuga. All-
margir af þinum eldri bændum
; höföu megna óbeit á alþingi, sem
þá ekki alls fyrir löngu var komið
á laggirnar; spáðu, að það yrði
landi og lýð til niðurdreps. Mest
j sökum þess, að það yrðu einungis
I embættismenn og höfðingjar, sem
I ráða mundu lcgum og lofum í
þinginu; bændur yrðu bolaðir þar
frá, svo alþýðan yrði yfirleitt á
sama kúgunarklafanum og sömu
niðurlægingunni og áður eða kann
ske enn verri. Þessi hugsunarhátt-
ur var nu án efa meira sprottinn
1 af algjöru þeKKingarleysi á öllum
; þeim stjórnmálum, er snertu Is-
land og Is'endinga á liðnum tím-
um og svo fáfræði þeirra í öllu er
laut að stofnun alþingis og ætlun-
arverki þess í framtíðinni, heldur
en af svo eindregnum og römmum
afturhaldsanda, því öllum þótti
vænt um föðurlandið sitt og um
þjóðina sína og glöddust ávalt
hjartanlega við sérhvert það atvik,
er sýndist liklegl til a'ð lyfta að
einhverju leyti af henni kúgunar-
farginu. Almenn skoðun eldri
manna sem yngri var sú, að úr því
alþing hefði nú einu sinni verið
reist á fót, þá ættu beztu og vitr-
ustu bændur þjóðarinnar að skipa
fleiri §æti á þinginu en embættis-
menn. Þegar kosningar til Þjóð-
fundarins 1851 fóru fram, fjöl-
mentu Breiðdælingar allmjög á
kjörfundinn; höfðu þó margir
þeirra langt að fara og all ilt um-
ferðar. Munu þeir þó hafa fjöl-
ment mest vegna þess að þeir vildu
SASKATCHEWAN
BŒNDA BYLA FYLKTl)
Þar búa þeir svo tugum
þúsunda skiftir á . . . .
ÓKEYPIS LÖNDU
Skrifið eftir nákvæmum uppiýsingum,
Iandabréfum og ágœtis bæklingum til
DEPARTMENT of AGRICULTURE
Regina, Sask.
ORÐ f TÍMA TIL BÆND V
2.
Kostið kapps um að þ r e s k ja a 111 fyrir vorið. Þér munuð Kafa marg-
víslegt tjón af að geyma korn í drýlum eða stökkum, eftir að regn og snjóar
fara að ganga, og geyma að þreskja það þar til eftir sáningu.
Reynið tilað senda korn yðar eitt sér í járnbrautar vagni, eða þá með
einum eða tveim nágrönnum, heldur en að selja það í sleðahlössum til korn-
myllu. The Grain Growers Grain Co. eða hvert annað kornsölu félag í
Winnipeg, mun selja það fyrir yður og senda yður andvirðið. Fulltrúi járn-
brautarfélagsins á næstu stöð, mun sýna yður hvernig þér eigið að útbúa
farmskrána.
3. R jómabú hefir stjórnin á þessum stöðum í Saskatchewan: Moosomin,
Qu’Appelle, Tantallon, Langenburg, Wadena, Shellbrook, Melfort, Birch
Hills. Flest af þessum rjómabúum vinna bæði vetur og sumar. S t j ó r n -
in borgar flutnings kostnað á rjóma yðar frá sendingarstöð til
nœsta rjómabús. Ef þér getið því við komið, þá finnið einhvern ráðsmann
þessara rjómabúa eða skrifið honum eða skrifð Department of Agriculture,
Regina, og leitið upplýsinga þessu viðvíkjandi.
4. Umfram allt Iátið reyna útsæði yðar áður en þér sáið í vor. Korn, og
einkum hafrar, koma ef til vill alls ekki upp ef kuldi eða gaddur hefir komist
að því. Stjórnin reynir það fyrir yður án nokkurs endurgjalds. Sendið ekki
minna en 1000 sáðkorn ásamt nafni og hemili yðar, til Department of Agri-
culture, Regina. Eftir hálfan mánuð munuð þér fá svar aftur og tilsögn um
hve mörg korn af hundraði muni koma upp.
5. Ef þér eigið heima á svæði þarsem f r o s t kemur oft að h v e i t i á haustin
þá skuluð þér reyna að ná í „Marquis“ h v e i t i frá tilraunabúinu (Experi-
mental Farm) í Ottawa, eða þá einhverju útsæðis félaginu í Regina, Winni-
peg eða Brandon. Það hveiti kemur fyrr til heldur en Red Fife
og aðrar algengar tegundir, gefur betri ávöxt, oger eins gott að öllu
öðru leyti.
Sendið allar fyrirspurnir eða kvartanir, á yðar eigin tungumáli, þessu eða hverju
öðru jarðræktar efni viðvíkjandi til
Department of Agriculture
REGINA,
SASK
! koma aS einum úr sínum hópi —
1 Sigurði hreppstjóra. En þaS lán-
aSist ekki. Annar maöur varö
I hlutskarpari. Þjóöfundinum lauk,
sem alkunnugt er; geröi því minst
til hvort einum bónda var þar
fleira eöa færra. En svo þegar
fréttirnar af Þjóðfundinum bárust
í sveitina ym haustið, urtö.u Breiö-
dælingar yfirleitt bæöi heitir og
reiöir. Þótti þeim Danir hafa
sýnt þaö þá, að þeir voru niöingar,
með því aö senda hermannaflokk
upp til Reykjavíkur beinl,ínis til
þess að ógna fundarmönnum, svo
þeir yröi leiðitamari. Og þá fékk
Trampi og Danir yfir höfu'ö margt
óþvegið orji á bak sitt. Ot úr því
ruddi sú skoöun sér til rúms hjá
allmörgum, aö lslendingar einir
ættu aö ráða öllu á Islandi. Séra
Jón Hávarðsson fékk veitingu fyr-
ir Heydalastaö aö- séra Benedikit
látnum. Flutti hann að Heydölum
voriö 1858. IJann haföi veriö al-
])ingismaður fyrir Suður-Múla-
sýslu um nokkur ár og orðið ná-
kunnugur stjórnmálunum íslenzku
og þingmálum öllinn yfir höfuð.
Hann var eindreginn fylgismaöur
Jóns Sigurðssonar forseta, eins og
nálega allir þingmenn á þeim ár-
um. Hvatti hann. bændur 1 sókn
sinni til að kaupa og lesa Ný Fé-
lagsrit, er Jón Sigurðsson gaf út.
I þeim voru ritgerðir eftir Jón
sjálfan, er lýstu stjórnarfarsástæð-
um íslands frá því á seinni helm-
ingi þrettáfldu aldar, um 600 ár;
meö öðrum orðum, frá því Island
varö fyrst skattskylt Hákoni
gamla Noregskonungi og gamli
sáttmáli var skráöur, og fram á
vora dága. Ekkert umræöaefni
var séra Jóni eins hugleikiö sem
alþingismál öll, einkum stjórnmál.
Átti hann mikinn og góöan þtátt i
aö vekja og glæöa áhuga sóknar-
manna fyrir því, a'ö öðlast staö-
góöa þekkingu á þingmáliim öll-
um yfir höfuö, endá sýndi þaö sig,
aö orðræður séra Jóns í þá átt
höföu ekki þotið eins og vindgola
um eyru mönnum, því tveir af
ungum mönnum er þá voru, uröu
síöar meir alþingismenn, Einar
Gislason bóndi á Höskuldsstöðum.
og mörgum árum seinna Ari
Brynjólfsson; hann ólst upp hjá
Sér’a Jóni.
fMeira.J
Danir leita samninga.
Friörik 8 Danakonunjíur fór
úr ríki sínr. í haust og feröaöist
út um lönd undir duLrnafni. Nú
kemur þaö upp, aö sú för var
ekki farin til skemtunar, heldur í
alvarlegum erindageröum. Hann
kom til Berlinar meöal annara
staöa, og haföi langar ráöa-
geröir viö Vilhjálin keisara og
utanríkismála ráðherra Þjóöverja.
Er sá hinn fyrsti árangur talinn
þeirra ráöa, að stjórnin þýzka
linni ofsóknum og afar kostum,
er hún hefir beitt við Suður-Jóta
alla tíö síöan þeir komust á henn-
ar vald, undan Dönum.
I annan staö herma blöö. aö
konungur hafi lagt fyrir keisara
og stjórn hans ráöagerö nokkra,
er nú sé mikið rædd í blööum
beggja landa ogýmsir merkismenn
fylgja, í báöum löndum, og er til-
nefndur meöal annara dr. Georg
Brandes. Segir svo. aö ef hún
nái fram að ganga, þá inuni stór-
veldunum koma betur saman á
eftir, en samkomulag þeirra á
milli sé hin mesta nauösyn. og
samtök ti þess aö sporna viö því,
aö hinn óteljandi mannmúgur
Austurlanda vaði yfir hinn ment-
aða heim. Ef Indland gengur
undan Bretlandi og ef Japan og
Kína taka höndum saman, temja
her sinn viö vopnaburð aö út-
lendurn siö og taka til aö leggja
undir sig lönd, þá eru forlög
Noröurálfunnar vís, nema stór-
veldin hverfi öll aö einu máli.
Þjóðverjar eru sagöir vera
komnir á þá skoöun, að þeim sé
ári'öandi, aö gera Dani sér vin-
veitta. Dönum hefir jafnan svið-
iö sárt aö inisst Suður Jótland,
og sá harmur fyrnist þeim ekki,
þó aö sú kynslóö hverfi, sem þá
var roskin. er landið gekk undan
þeim Þýzka stjórnin hefir beitt
bæöi brögöum og ofríki til þess
aö gera landið þýzkt* en Jótinn er
haröur og seigur og heldur trygð
vió ættjörð sína og feðratungu
meö aödáanlegu þoli. Því er
Dönum kalt í þeli til Þýzkalands
og þtnn kala vilja þeir þar í lawdi
upprætt. Danir standa vel aö
vígi, pó fámennir séu; þeir ráða
> fir sunddnuin til Eystrasalts og
þeim fylgja frændur þeirra, Svíar
og Norömenn og enn er þaö, sem
mestu munar, að Dana konungar
>*ru venzlaöir hinurn ríkustu þjóö-
hötðiiigjum, sein nú eru uppi, og
segja sumir, aö þaðan stafi að
miklu leytt þaö, aö Þýzkaland er
svo mjög einangrað ásíöari árum.
Danir hafa oftar en einusinni
viljað tá Þ|óöverjum eyjar sínar í
Vestindium en því hafa Ameríku
menn staöiö fast í mót. Tillaga
Friöuks konunES, er hann bar
upp fyrir keisaranum, er sú, aö
Danir láti Vesturj/tdia eyjar sínar
af hendi viö i-andamenn, og fái í
staðinn hjá þeim eyjar nokkrar i
Kyrrahafi, er Þjóðverjar eigmst
síöan af Dönum fyrir Suður Jót-
land
í annan stað er það ráögert, aö
Danir láti G>æn and af hendi viö
Canada eða brezka ríkið, gegn
landskikum í Afríku, er Þjóöverj-
ar fái svo í ofanálág fyrir Slésvík.
Þessu kvað vera vel tekið á
Þýzkalandi rtagt er aö þaö sé
mest undir Baudamönnum komiö.
hvort þessi fyrirætlan nái fram aö
ganga, En þeim telst vera aö
því tnikill hagur, „ö eignast eyjar
'ana. emkum St. ThornnS. meö
því aö þar er höfn góö og hiö
bezta skipalægi; sú höfn veröur
mikiö noluö þegar Panarna skurö-
urinn e fullgeröur og keinur
Bandamönnum vel í hald til her-
skipalægis.