Lögberg - 02.01.1913, Síða 2

o
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. JANÚAR 1913
Dr. Herbert M. Rosenberg, d.o., DiE., m.t.
Iiæknar með Iiuncla álagning og rarmagni.
C«2 MAIX STKEET, ROOM 9-10. TEIiEPHONE GARRY 2476
Sérstaklega stimdaö að lækna langvinn veikindi með áþreifing.
SAJGA UEINVEIKIVDA FRAÆHMNNAR (Osteopathy>
þó að margar óiíkar aðferðir hafi verið notaðar, þá er Hiram Still,
læknir frá Kirkville. Missouri, upphafsmaður þeirrar fræðigreinar, er
hann nefnir Osteopathy (Beinveikindi), með t>vl að hann hélt að iill
veikindi kæmi af sjúkdómi í beinum. Nú á dögum álíta þeir helztu,
sem þessa fræði stunda, að vöðvar, sinar og taugar eigi líka að takast
með l reikninginn. þessi fræði hafa tekið stórmiklum framförum þau
20 ár, sem þau hafa uppi verið.
Osteopathy er meðalalausar læknihgar, er leitast við að lagfæra
ýmsa parta likamans og láta þá vinna í samræml og sameining, og
beitir til þess visindalegri aðferð.
Lækningar með rafmagni eru með þeim liætti, að veita rafmagni
á sjúkdóma með vísindalegri aðferð.
En til þess að not verði að rafmagni til lækninga, verður að rann-
saka það og læra meðferð þess. Sú lækninga aðferð hefir tekið stór-
miklum framförum sfðustu 20 árin. Margir læknar, bæði meðala-
læknar og meðalalausir, nota rafmagn til lækninga. Eg er útlærður i
ofannefndum lækninga aðferðum, og tekst vel að lækna þessa kvilla:
Allskonar maga kvilla, Indigestlon, Constipation, Catarrh of the Stom-
ach, Kidney Troubles, Rheumatism, Paralysis, Lumbago, Sciatica, Neu-
ralgia, Nervousness, Neurasthenia, Impotence, Blood Disorders, Cat-
arrh, Headaches, A^itha, Catarrhal Deafness, Ðiabetes, Chronic Piles
(not bleeding), Erimmission og marga aðra. Marga húðsjúkdóma, svo
sem Eczema, Pimples, Ringworm, Barbers’ Itch. o. s. frv. Marga kven
sjúkdóma. svo og hárvöxt á andliti, og tek þau burt til fulls.
Skriftsofutími: 10 árd. til 1 síðd.; 2 síðd. til 5 síiðd.; 6 síðd. til 8.30.
Sveitafólk getur leitað til mín með sérstökum fyrirvara, bæði í
borg og sveitum.
—Lesið auglýsing Dr. Rosenberg í almanakinu fslenzka.
Gimli og Nýja Island
fyrir meir en 30
árum.
Bftir Thorleif Jackson.
Komdn til W'mnipeg og Iferðin til
Nýja íslands.
í»ar sem Assinibone áin rennur
í Rauöá lenti gufubátur meS nokk-
ur hundruð af íslénzkum innflytj-
endum i ágúst mánuði áriö 1876.
'Þeir voru .hér um bil allir úr
Múlasýslunum á austurparti ís-
lands, höfðu fariö af Seyðisfiröi
12. júlíi komíð til Granton á Skot-
landi j>ann 16, Jiaðan með járn-
brautarlest, sama dag til Glasgotv,
hiðu þar fáeina daga áður en stig-
ið var 5 skip sem flutti þá yfir
Atlandshaf ð, komu til Quebec
þann 31; þaðan meö jámbraut til
Montreal og ýfir Ontario til Coll-
ingvvood við stórvötnin, hvar þeir
stigu á sk p sem tók þá til Duluth
í Minnesota, jiaðan með járnbraut
til þorps setn kallað var Fisher-
landing við Rauðá, og paðan með
gufubát eítir ánni til VV'nnipeg.
Ferðin yfir stór\rötnin og eftir
ánni hafði ver!ð þreytandi.
Þrengsli vor« mikii og misjöfn
aðbúð. Drykkjarvatn gátu menn
ekki fengið nema úr ánni nteðan
ver ð var a henni, sem var óholt
á j>eim tiina árs. Fáein börn dóu
á leiðinni og ein kona v'eiktist á
hafinu, og dó sarna dag og konrö
var til Quebec.
Túlkur vesturfaranna var candi-
dat Halldór Briem. Annar stærri
hópur af innflytjendum hafði fá-
tim dögum áður komið til W nni-
peg; túikur þeirra var Sigtryggur
Jónasson.
Mönnum var þegar vísað á
innflytjenda húsið sem stóð á
hakka Rajuöár, skamt fyrir norð-
an lendingarstööina; Iághýs: mjótt
og langt með mörgum númeruð-
um herbergjum. A sléttunni þar
fyrir norðan bygðti Islendingar
sér. seintia kofa, “Shanties”, og
höfðust j>ar viö í nokktir ár. Til-
gangurinn að setjast J>ar að mun
hafa verið, að geta ver ð sem næst
ánni til að geta sætt atvinnu semjum og cft;r aíS vi8 komum a»
v;5 og við gafst við afhleðslu I Winnipegvatni máttum við vaða í
gufubáta. jþví eftir kúnum sem æddtt út i
A bakka Assiniboine árinnar, | })a^ undan flugtmni.
skamt fyr’r vestan ósinn, stóð Þetta var seint á m ðvikudag.
sem við komum til Bræðralx>rgar.
voru skritnir í lögun, með flötum
botni og skutarnir með ferhyrn-
ingslagi, dálítið bungumvndaðir í
möju.
Fáeina daga máttu hinir ný-
komnu Vesturfarar bíða í Winni-
peg, á meðan verið var að ljúka
við að smiða þessa flutningsbáta.
Þeim dögum vörðu menn til að
káupa nauðsynjavörur á meðan
skots'Ifur entist. Verzlun sina
gerðu menn i Hudsonsflóafélags
búðinni; tveir túlkar voru, Guð-
mundur Guömundsson Norðmann,
síðar meir einn af frumbyggjum
Argyle bygðar og býr þar enn.
Hinn var Sigfús Sigfússon, ung-
lings maður Skagfirzkur, nú lát-
'nn.
Eitthvað 60 kýr voru keyptar
og voru átta menn valdir til að
reka þær til fyrirheitna landsins,
meðal hverra eg var einn. Túlkur
og leiðsögumaður var Jón Hjálm-
arsson, nú aldraðtir l>óndi að
Svold i Noröur Dakota, röskleika
og fjörmaður írlikill. Nesti var
okkur lagt til ferðarinnar hið al-
}>ekta Soda biscuit (crackersj
sem við urðum að bera á bakinu i
pokum og. svo áttum við að
drekka mjólkina úr kúnttm. Við
lögðum af stað að áliðnum degi
og konnimst ekki lengra en spöl-
korn norövestur fyrir }x>rpið og
létum J>ar fyrirberast yfir nóttina.
Þær náttbóls stöðvar munu nú
vera nní miðri Winnipegborg.
Að áliðnum fimta degi frá því
við lögðtim af stað frá Winnipeg,
komum við til fyrstu tslendinga,
syðst í Nýlendurini, J>ar sem kall-
að hef’r verið á Bræðraborg og
kallað er enn. Þar bjuggu bræð-
ur tve:r Skúli og TTalldór Arna
synir, seinna einir af frnmbyggj-
um Argyle bygðar og húa ]>ar
entj. Hjá ]>eim höfðu numið
staðar nokkrir af samferðamönn-
um okkar að heiman sem ætluðu
að nema lönd ]>ar i grend. V'ð
urðum fegnir að fá endurnæring
hjá |>eim, )>ví hungrið var farið
að ]>rengja að okkur; léttmetið
sem við höfðum með okkur hafði
lika blotnað og orðið að klessu
seinast, þvi ringt hafði. Yfir ]>að
heila vorum við mjög dasaðir eft-
:r ferðina. Flugurnar höfðu of-
sótt okkur grimmilega, við höfð-
tim rif'ð af okkur fötin í skógttn-
verzlunarbúö sem Hudsonsflóa-
félagið átti, ncikkuð stór timmáls,
en auðvirðileg í samanburðt við
Jxer stórkostlegu skrautbyggingar
sem nú eru i Winnijæg.
Álengdar norður á sléttunni sá-
ust fáe'nar húsaraðir, sem m\nd-
ufiu bæjar Jx»q»ið W'innipeg, sem
hafði heifiurinn af afi vera höfuð-
staður Manitoba fylkis. Ár.ð 1870
iiöfðti J>arna verið ófriðar stöðv-
ar fyrri kynldendinga uppre:sn-
arinnar í hverri að Tomas Scott
var líflátinn.
Landið sem Canada stjórn árið
1875 hafði lát'ð útvelja handa Is-
lendingum, var við vesturströn 1
Winnipegvatns. Þangað höífiu
seint um haustifi á sama árinu
flutt flestir íslendingar sem höffiu
ár'n 1873 og 1874 fluzt vestur um
haf og sezt afi í Kinnmont og þar
í grend í Ontariofylki. Margir
af þessum landnánismönnum
voru nú komnir til Winnipeg að
ieita sér atvinnu, sum:r fengu
vinnu við að smíða flutningsbáta
handa nýju innflytjendunum til
fyrirheitna fandsins, bátar J>ess:r
Við skiluðum ]>ar af okkur fáein-
itm kúm, nú voru eftir hér um bil
10 mílur að Gimli, en vð kom-
umst ekki þangað fyrr en seint á
laugardag. Skógtinnn var svo
þéttur að við höfðtim fult í fangi
nteð að tapa ekki kúniim og koma
þeim áfram. Við höfðuvn m ð-
dagsverð á fimtudag hjá Helga
Guðtmmdssyni fcVður Kristjáns
Helgasonar, merkisbcVndi i Foam
Lake bygð; þaðan komumst við
til Jóhanns Jónssonar, sem
bjó þar sem he:tir á Ból-
stað: ]>ar skyldi le'ðsögumaður
þrjá af okkur eftir með kýrnar,
en hélt sjálfur mefi hinum afi G;mli
að velja veg og kom svo ti1 baka
á laugardag að sækja okkur.
Vifi skildum kýrnar eftir á nes-
tanga fyrir sunnan G:mli. sem
kallaður var og er liklegast enn
\rífiinestangi fWilIow point).
Næstn nótt gisti eg hjá Takobi
Sigtirfissyni Fyfjörfi, sem bjó 2
mílur fyr:r sufivestan Gimli. Hann
var fyrir í Winnipeg þegar vifi
komurn þangafi og bauð okkur
Benedikt Ausitman(n Tónssyjni,
brófiursyni síntim, mági mínnm
húsnæfii á mefian vifi værum afi
sjá okkur út land. Jakob nam
seinna land milli Gat^Sar og Motin-
tain í N. Dakota, ]>ar sem kallað
er afi Eyford, og bjó þar yfir 20
ár rausnarbúi og er nú að eg fíygg
i Pembina N. D., fjörgamall maö-
11 r.
íslenzku Vesturfararnir á Gvmli;
og Iwernig þar og í nýlend-
nnn: var umhorfs.
Snemma næsta dag, sem var
sunnudagur, kom eg afi Gimli í
fyrsta sinni. Nafnið á þorpinu
haffi: verifi válifi af íslendingum
þeim, sem ásamt Jóni Taylor Eng-
lending voru af Canada stjórn
sumarið 1875 senclir vestur til
, Manitoba að útvelja land handa
íslendingum. Nafnið er tek'S úr
Gofiafræfii Norfiurlanda. Nafnifi,
í Nýja ísland og heim'la nöfnin ís-
I lenzku sem enn haldast þar vifi,
! benda á að ætlast hef:r verið til
| að íslenzk tunga og íslenzkt ]>jóð-
' erni skyldi varðveitast í ókotninni
] tíS, án þess þó að hindra samvinnu
með og samkeppni við nnfædda
]Canada menn.
Ummál þorpsins Gimli var þak-
jið skógi; nokkrir lágir bjálkakof-
ar sáust, sem Tnnflytjendur frá
Ontario árið fyrir höfðu slegið
] upp í flýti; þeir komu til Gimli
]>egar vetur var að fara í garð.
! svo tim'nn var naumur. Ofurlítil
j rjóður höfðu verið höggvin kring-
ium kofana og ræktttð þar jarfiepli.
j Einna reisulegast var hús Jóns
j Taylors uml>oðsmanns umflytj-
jenda; þakið yfir raft:num var úr
leir og heyi, og var farið að svigna
j í mifiju áf þyngslunum. Annað
j hús viðlíka á stærð hafði verið
hygt fyrir skólahús. Dætur Vil-
j lijálms Taylors, bróður umboðs-
mannsins, höfðti um veturinn veitt
i þar tilsögn í enskti islenzkum ung-
j lingum. í'vær af þeim giftust ís-
lenzkum mönnum; Caren giftist
Sigurði Kristóferssyni; þau
bjuggu þar sem kallað hefir ver'ð
Húsavík, sunnarlega í Viðines-
bvgð. en eru nú flutt vestur á
Kyrrahafsströnd. Súsanna giftist
séra Ilalldóri Briem og fluttist
með honum til íslands árið 1882.
Nýja ísland var þá að sjá ekk-
ert ál'tlegra til lífsframfærslu fá-
j tækum innflytjendum en veiði-
stöðin sem Ketill Flatnefur kvaðst
i aldrei skyldi koma í á gamals
aldri. Ekki var að sjá nema þétt-
I an og hávaxinn skóg sem mann:
var litt fært að komast í gegnum;
lanrl var ómælt. en byrjað var að
i mæla ]>á unt haustið og komu þá
mælinga línurnar sér vel sein
gangvegur fvrir mann, og svo
hætti það á að rigningar höfðu
gengiö sem gjörfiu ógreiðfædara
að komast gegnum skóginn. Auð-
v'tað hlasti \ratnið við með allri
sinni auðlegð, en hlautann fiskinn
; þegar á land var kominn urðu
j menn að bera á bakinu heim til
J sín, því engin voru vinnudýrin og
engir vegir.
NvT var meiri hluti manna af
báðum innflytjenda hóþunum,
kominn að Giml:; ferðin liafði
gengifi seint ofan eftir frá Winni-
peg. þvi flatbátarnir voru ekki
hraðskreið.r. Menn voru afi búa
sig undir að dreifa sér út um ný-
lendurnar, fjölda margir fóru
norður með Yatni og settust að í
Arnes bygð. Breiðuvik, Sandy-
har og við Islendingafljót oa:
.Mikley, og margir urðu á G mli
til næsta vors. Asigkomulag
manna var ekki gott; það munu
í flestir hafa átt lítið afgangs af
jpeningum ]>egar búið var að
lx>rga fargjaldið. margir voru
ve’kir, nokkuð mörg ungbörn
jhöfðu dáið á leiðinni, og líf þeirra
sem eftir lifðu stóð mjög tæpt;
mjólkursliortur tiafði j.mjög þjáð
jþau ]>egar á leið ferð'na.
Xýbyggjarar taka til starfa; veifia
fisk, byggia sér hús, heyja.
Maðtir beið bana af eiturrót.
1 1
Nú byrjuðu menn af kappi að
i bjarga sér, fvrst að fiska sér t’l
j matar, eftir að búið var að koma
sér upp netum og bvggja sér hús
og heyja, ]>eir sem kýr áttu. Á
jíslandi voru menn alvanir við að
d>era á bakinu, bæði töðu saman af
túnum og kornbagga og skreið yf-
r fjaTlvegi, svo scm upp Syðis-
! fjarðarhrekkur Austanlands upp
til Vestdalsheiðar. og þótti sá
ekki fullkominn maður sem ekki
gat lagt rúghálftunnu á hak sér;
þó kom það nú fyrir afi menn
urðu að lítillækka sig og bera létt-
ari byrði þegar mikil snjókyngi
voru. Þess: kraftaæfing kom sér
iiú vel í Nýja Islandi við hevskap-
inn og annan aðflutning til heim-
jil's. En annað var verra, sumum
hafði ekki htigsast afi katipa sér
verkfæri, sem hver maður á nú á
jtímum sem á þarf afi halda og
j þafi fleiri en eitt, t. a. m. hev-
kvísl óforkj. En menn fengnst
ekki um þafi, smífiufiu sér hrífur
þó ekki væru sem néttastar, rök-
ttfiu hey'fi saman og söxufiu,
krossbundu sína bagga og báru
saman í hrauka sem ekkert líkt-
ust heystökkum nú á dögum.
Næstkomandi vetur máttu menn
nota bak sitt til að bera heyiö
heim til sín; sumir rninnir m:g aö
byggju sér til sleðagrindur og óku
því á sjálfum sé*r.
Þegar til liúsabygginga koin
gafst mönnum tækifæri til afi
reyna axlir sínar, en þeim bjálk-
um sem of þungir voru td afi bera
veltu menn með handprikum
GiandspikesJ, heppnin var að
húsaviöirnir voru rétt hjá manni.
Margir bygðu sér fyrst bráöa-
bvrgðarkofa og vörfiu svo tuna
seinna til að byggja sér betri hús,
sum bjálkahús voru vönduð svo
snild var að sjá; menn hjuggu
bjálkana fyrst slétta eins og hægt
var með öxi, hefluðu síðan og
telgdu saman svo að límféllu. Eitt
með þeim vönduðustu húsum sem
eg sá var hús Eggerts Guðlaugs-
j sonar frá Húsey í Skagafirði.
j Hann bjó þar sem heitir á Mikla-
j bæ skamt fyrir vestan Gimli.
j Eggert varð seinna einn af frum-
hyggjumj íslenzku bygfiarinnar í
i Norfiur Dakota skamt frá Akra
| P. O.; er enn á lífi háaldrafiur
; maður.
Sorglegt tilfelli skefii 6. sept. á
heimili Jakobs Eyfjörðs, þar sem
; eg var til heimilis. Jón Þorkels-
son frá Klúku i Hjaltastaðaþ'ng-
jhá, sem þar hafði einnig húsnæfii,
I lagði sér til munns rót af breið-
grasi, sem varð honum til bana.
iHann var staddur út í skógi
j spölkorn frá hús'nu þegar honum
vildi þetta til. Hann áleit afi rót-
i in væri sömu tegundar og hvanna-
! rót sem óx upp til f jalla á Is-
j landi. Hann lauk þó ekki allri
rótínni, því drengur sonur Jakobs
Bogi Eyfjörfi. kom að honum og
sagði honum að rótin væri hættu-
leg til nautnar.
Jón kom lieim um kveldið og
j sat stundarkorn inni og gekk svo
; út og fékk eins og xrampaflog og
kastað'st til, við / þrir fullorðnir
' menn sem vorutn vifi, höffium
j hendur á honum og >:omum hon-
j um inn í rúm. Hann misti strax
I meövitund og vald á sjálfuin sér,
log eftir svo sem fjórfiung stundar
j frá því vifi komum honum í rúm-
j ifi, var hann örendur. L’kaminn
jjdánafii all.ur upp af áhr'fum eit-
I ursins
Geta má nærri hvað skelfing
j sárt þetta var fyrir eftirlifandi
! konti hans með hér um bil 4 ára
gömlu barni að m:ssa svona svip-
I lega góöan eiginmann. standandi
uppi bláfátæk og hjálparlaus í
; heiminum, f jaVverandi ættingjum
og vatylatnönnum.
Stjór'nin gefur atvinnu vi-ð að
h 'óggva akz’eg geanum ný-
lenduna, Bólan.
Hausttíðin éar góð árið 1876.
Þegar menn voru hifi bráfiasta
búnir að búa um sig gafst mönn-
utn atvinna. Stjórnin sem sá að
seint kæmist Nýja ísland í sam-
hand við framfara heiminn, ef
ekki væri höggvinn akvegur frá
næstii mannabygðum í Manitoba
gegnum myrkvifiar skóg'nn alla
leið norðiir að íslenciingatljóti.
Allir sem gátti komisr afi heim-
an sættu v’nnunni; en lágt var
kaupið. Þeir sem kunnu afi beita
öxinni og gátu bjargað sér í mál-
inu fengti dollar, og sumir hinna
nýkomnti að heiman, er fljótir
voru afi læra a^nota öx:na, fengu
lika dollar; en aftur hinir miður
færari fengtt 80 cent, drengir
fengu 50 cent. En hvort tnenn
fengtt fæði frítt man eg ekki, mig
minnir helzt afi fyr:r fullorfina
kostafii það 4o.cent og drengi 25,
og væri dregifi af vinnitlaununum.
Ekki fengti menn nema helming
Ix>rgað í peningum og h:tt úr vör-
11111 t búð hjá Friðjóni Frifiriks-
svni, sem rak dálitla verzlun á
Gimli. Borðáhöld þurftu menn
að leggja sér til. Fæðifi saman-
stófi af brauði, svínaketi, baunum
fbeansj, tevatn til drvkkjar m 8
sykri, þó vildi nú bera útaf þvt afi
sykur væri alténd, stundum var
matreifislu konum leyft afi gera
dálitla tlbreyting mefi brauð.
Konur þær sem enn eru á lifi og
þar matreiddu. voru Ragnheifiur
Jóhannsdóttir, kona Gísla Egils-
sonar í Þingvallabygð, Rannveig
Rögnvaldsdóttir, kona Eggerts
Gttnnlaugssonar afi Akra N. D.,
Sigrtfittr Tónsdóttir frá Mána í
Þingvallasýsltt, nú afi eg hygg t
Winnipeg og Ragnheiður Hannes-
dóttir úr Skagafirfii.
(Frh.).
Nytsöm nýbreytni.
Mikilsverfi framför fyrir land-
búnafiinn hér eystra er hin sívax-
andi notkun ýmsra vinnuléttis-
áhalda. Getum vér hér þeirra
sem mest kveður afi.
Sláttmélar. Þær munu hafa
verifi nær 100 er starfand’ voru í
sýslunum 3 hér austanfjalls, og
hafa milli 70 og 80 af þeim komifi
hingaö tvö árin siðustu. Afi þess-
utn véhtm er verkspamaður mik-
ill, en nokkuð mun verkefni fyrir
þær misjafnt þar sein þær hafa
keyptar ver.S, en flestar ntunu þó
hafa verið notaðar svo mikið, afi
til verklegra hagsnntna hafi orfi-
ið, og sumstafiar engjar slegnar
þvi sem næst eingöngu rneð sláttu-
vél.
Ef gera mætti ráfi fyrir, afi
hver vél liafi að mefialtali sparafi
kaupamann um sláttinn, mundi
verksparnaðurinn af vél'Unum öll-
um hér eystra í suinar nema um
20,000 kr. Líklega er þetta með-
altal fullhátt, en þá er heldur
ekki reiknafiur hagnaðurinn af þvi
afi fá heyfenginn á miklu styttri
tima og óhraknn, og sá hagnafi-
ur nntn stundum geta hjá hverj-
unt einuni numifi fullu kattpa-
mannskaupi. .
En hvafi sem þessum útreikn-
ingi lifiur, þá er þafi nú orfiifi hér
ómótmælanlega sannafi, afi þessar
vélar liafa orfiifi hér afi afarmikht
gagni. Nú þyrfti að vera unt að
gera sent mesta gangskör að því
að eyðileggja þúfurnar bæði á
engjum og túnttin. Mun Sufiur-
land siðar flytja, nokkrar bend-
ingar um þafi efni.
Rakstrarvélar. Notkun þeirra
er ennþá aðeins í byrjun svo
rnarka megi. Hafa verifi notafiar
á nokkrur stöfium i sumar, þar á
nteðal 2 af nýrri gerfi — m kltt
tinda]>éttari en áfiur, tindabil afi-
eins 1 y2. —- Mun ]>eirrar reynslu,
er af þeint er fengin, getið hér í
blað nu sífiar.
H cysnúningsvélar. Þær eru
enn ekki notaðar hér austanfjalls.
En 1 er til á Hvanneyri og önnur
á Reynistafi í Skagafirði, munu á
þeint stöfium hafa gefist vel. Ann-
ars er nokkrtt rneira vandhæfi á
notkun ]>eirra fretnur en sláttu-
og rakstrarvéla, og landið þarf að
vera rennislétt.
Vélar þessar eru of dýrar fyrir
almenning, eiga ekki vifi nema á
stönbýlutn. A’æri þó ailmenn ngi
ntikil nauðsyn á handhægum vél-
um af þessu tagi, og mundi mega
búa til slikar vélar, er hentugar
værn og miklu ódýrari en þessar.
Er Suðurlandi kunnugt um upp-
ftindn ngu er gerfi hefir verifi í
]>á átt en ekki komist í fram-
kvæind. Þafi er ekki arðvænlegt
hér að fást vifi þesskonar, kostar
altaf mikifi, en altaf óvíst afi nokk-
uð hafist upp úr sliku, en hvergi
neinn stuðn ng að fá til í þeirra
hluta. T>essháttar álitifi lítilsvirfii
I og ekki stuðningsvert, og er svo
um margt þafi er atvinnuvegum
vorum mætti afi gagni verfia.
Plógur og herfy. Þeim fjölgar
nú talsvert, 60—70' plógar hafa
komifi hingafi í sýslurnar nú á 2
árum, áfitir sárfáir, og r.ú þegar
skriðið er konr'fi á, þarf varla afi
efast ttin áframhaldifi, þegar
menn hafa sannfærst um nytsemi
áhalda þessara af sjón og raun.
Alt er þetta glefiilegur fram-
faravottur, enda má fullyrfia þafi
um allan ]>orra bæncla í þessum
ihéruöum, afi þeir eru ódeiglr t’l
jnýbreitni, þó nokkufi kosti, ef þe r
hafa komifi auga á nytsemina.
Ilún er afi renna hér ttpp, þó
| hægt fari, vélaöldin og verkfæra
j þeirra, er leggja undir s'g land’fi,
j sent mannshöndin ein fékk ekki
j við ráfiifi. Verði svo hal lið fram
sem horf’r, er ekki ólíklegt afi svo
fari afi ritstjóri Heimskringlu, sem
í stimar altaf hefir horft á ís-
lenzkan landbúnað með svartsýn-
is illgirn'saugum og nítt hann nifi-
ur fyrir allar hellur, verði innan
skamms að sætta sig vifi þafi afi
lxendurnir hérna rek: ofaní hann
hrakspárnar um búskap þeirraog
illmælin um landifi.
Gömul torfhús.
í Búnaðarrit'nu þ. á., 3. hefti,
er nieöal annara fróðlegra r:tgerfia
grein “Um byggingar í sveitum”,
eftir Torfa í Ólafsdal. Margt er
eftirtektarvert i grein þessari e ns
og vant er hjá Torfa; ættu bænd-
11 r að lesa greinma mefi athygli.
Mefial annars er þa.r sagt frá
nokkrum dæmum um endingu
torfhúsa á Norfiur- og Vestur-
landi. Eru þessi hin helstiij:
1. Bafistofa í Dagverðarnesi í
Dalasýslu, rifin 8o ára gömul af
]>ví hún þótti of lítil, þá mefi öllu
ófúin, mátti smífia mjólkurtrog úr
reisif jölinni."
2. Heyhlafia í Kollafjarfiarnesi,
bygfi fyrir meir en 70 árum, mefi
ófúnum vifiunt, likleg til afi end-
ast enn í marga áratugi.
3. Prentstofan í Hrappsey.
Stofu þessa sá Torfi áfiur en hún
var rifin, og var hún sögfi lítt fú-
in er hún var rifin, en hefir þó
hlotið afi vera yfir 100 ára gömul.
4. Amtmannsstofan á Vífiivöll-
unt í Skagafirfii. Torfi sá stofu
þessa 1906. Var hún þá afi sjá
sem nýbygt hús, en brann 2 árum
sífiar, þá 128 ára. gömul.
5. Bærinn á Stóru-Ökrum í
Skagafirði. Er þafi sami bærinn
og Skúli fógeti bygði á árununt
1730—1740. Segir Torfi að vifi-
iniir séu afar sterklegir og líti' út
fyrir að vera ófúnir afi mestu.
Baðstofan hafi verifi leRIn ofan
einhverntíma um eða fyrir næst-
lifina öld, og lækkuð, gerð afi
gólfbaðstofti. /Tíin rausnarlega
bygging Skúla gamla hefir reynst
um of við vöxt). En sagt vrar
Torfa að þiljur og aðrir viðir
væru ]>ó hinir söinu í baðstofunni
og ]>eir, er áfiur voru i baðstofu
Skúla. Enginn vissi fjl afi neitt
annafi í bænum heffii verið hreift
frá því er hann var bygðtir —
fyrir 170—180 árum. Virtist
Torfa þessi hús líkleg til afi geta
staðið 180 ár enn.
Ending torfhúsa mun vera yfir
höfufi miklu betri á NorðurIand: j
en hér syfira, og þó vantar nú
líklega mikið á að torhús þau, er
]>ar hafa. gerð veriö nú á timum.
endist eins lengi og bærinn á
Stóru-ökrum. Mun ekki h'tt
verða almennara þar. afi þessi
nýrri torfhús séu fúin og fallin
eftir 20—30 ár. Yfirleytt er
afturförin í torfhúsagerð stórum
ntikil.
Liklegt er afi torfhús'n endist
margfalt ver hér syðra vegna vot-
viðranna, og fátt mun nú vera
hér til af gömlum torfhúsum.
Skólinn á Keldu á Rangárvöllum
inun þó vera orfiinn æði garnall.
"V'æri vel gert afi senda Sufiur-
landi upplýsingar tim gömul og
stæðileg torfhús hér svfira, aldur
þeirra og bygg'ngarlag.
í Múlasýslutn er ekki miklu
] þurvifirasamara en hér syðra, og
gamall hefir hann þó orfiið skálinn
sá. er Páll Briem getur um í
Lögfræðingi, — og Torfi tninnir
á í þessari ritgerö siniti — er þak-
inn var uxahúfium undir torfinu.
Vankunnátta og hroð\,:rkni í
torfhúsagerfi og ónýtur úrkasts-
viður er þafi tvent sent afturför-
inni hefir valdifi í endingu torf-
húsanna. Nú eru steinhúsin að
taka við sumstafiar, en dýr eru
þau, og dýrast af öllu verður þó
m'llisporifi sem stigifi var svo
snögglega og mefi lítilli fyrir-
hyggju — timburhúsin. Þ'að tjón,
sem fjöldi manna ltefir gert sér,
með því að byggja illa vöndufi
timburhús, verfiur varla með töl-
um tal'fi. og nú ætti timhurhúsa-
öldin afi vera lifi'n. Steinhús'n
e:ga afi taka við þar sem þe:m
verðttr vifi komifi, annars torf-
húsin, mefi jámþökum í votviðra-
sveitum, og vér hljótum enn tim
sinn að byggja mikifi af torfhús-
um, ekki afieins fénafiarhús og
heyhlöfiur, heldur jafnvel til íbúfi-
ar, og þessvegna heffii með ran-
sókntim og tilraunum þurft afi
leggja mikltt meiri rækt við þá
húsagerð', en enn er orðifi. Ýmis-
Iegt hefir nú á se’nni árum veriö
ritafi um húsabyggingar, þafi er
almenningi mætti afi gagni verfia,
ekki síst ritgerð Jóns Þorláksson-
ar í Búnaiðarrit'nu og i “Lögréttu”.
Óvjjða mún þó þjeim bendjlngum
vera fylgt, sem þar eru gefnar,
nema ef vera skyldi um stein-
steypuhúsin. En allar slíkar bend-
ingar ættu menn afi kynna, sér og
reyna afi fylgja þeim eftir atvik-
um. 11 i '

1
E'tt er það í áðurnefndri rit-
gerfi Torfa, er hann leggur sér-
staka áherzlu á, og vert er afi
taka eftir, hann segir:
“Að fá sér endingargófian við í
allar bj’ggingar, er hið fyrsta sem
íslendingar þurfa afi hugsa um,
hvernig sem þeir byggja, hvort
sem hús:n eru torfhús, t'mbur-
hús efia steinhús.”
Og þessu vi-11 hann lá fram-
gengt mefi samtökum. annafi hvort
með því að bændur i einhverju
bygfiarlagi taki sig .«rdman á önd-
verfium vetri og fái kaupmann
þann, sem þeir verzla, v'fi, til þess
afi hafa til sölu á næsta sumri
að cms bczta timbur, og láta hann
jafnframt vita, afi lélegt timbur
kaupi þeir ekki. Efia þá að bænd-
ur sjálf'r geri félag til afi kaupa
sjálfir timbrifi be;nt frá sölustað
og sendi mann td ka.upanna. Get-
ur hann þess, afi þaö lægi nærri
fyrir kaupfélögin, og þó e;nkum
fvr;r sambandskaupfélag Islands
afi rífia hér á vafiifi, “og gera til-
raun t:l afi losa Islendinga vifi
skafiann og óvírfi'nguna sety þeir
hafa af því, afi byggja úr timbri,
sem eng:n þjófi önnur en þeir vill
nota til bygginga.”
Þetta er v;ssu1eera orfi í tíma
talafi. Þafi er vitafi og v:Surkent
af öllum afi hmgafi flyzt nú afi-
e:ns litt nýtilegt efia ónýtt timbur
til bveginga; fé því sem fyrir þafi
er greitt, er því sem næst e:ns og
fleygt í sjó'nn, og þó er haldifi
áfram í sama horfínu, hlaupifi
mefi onnum augtim út t fenifi —
skuldafenifi, sem þessar fúatimb-
urs byggingar hleypa mönnum í,
og sem rífiur mörgum afi fullu.
—Suðurl.
INDIAN CURI0 C0.
sísmainst
Vísindaleg'ir Taxidermlsts og loti-
skinna kaupmenn. Flytja inn J land-
i5 siðustu nýjungar svo sem Cachoo,
öll nýjustu leikföng, dægradvalir,
galdrabuddur, vindla og vindlinga,
galdra eldspýtur, nöðrur o.s.frv.—
Handvinna Indiana, leBur gripir og
skeljaþing, minjar um NorSvestur-
landiB. Skrifiö eftir verSskrá nr. 1
L um nýstárlega gripi, eða nr. 3 T
um uppsetta dýrahausa.—Pústpönt-
unum sérstakur gaumur gefinn.
SEYMOUR HOUSF
MARKET SQUARE WINNIPtS
Eitt af beztu veitingahúsum bæj-
arins. Máltífiir seldar á 35 cent.
hver.—$1.50 á dag fyrir fæfii og
gott herbergi. Billiard-stofa og
sérlega vöndufi vínföng og vindl-
ar.—Ókeypis keyrsla til qg frá á
jámbrautarstöSvar........
ýohn (Baird, eigc.ndi.
F regnbréf
frá íslandi.
Stokkseyri 20. sept. 1912.
Eitt hið stærsta framfaxaspurs-
mál hér er Flóaáveitan. Það «r
cngum efa undirorpib er hún er
komin á, þá gjörbreytir hún þessu
stóra landflæmi í ágætt slægju-
land, og gjörfii það hæft til að
framleiða margfalt meir en nú,
án efa meir en maður gjörir sér
hugmynd um.
Kostnaðurinn er áætlafiur 000
þús. krónur, en þó þafi sé áht
þeirra sem skyn bera á slík mann-
virki afi komast niegi af, með mik-
ifi ntinni fjárhæfi, þá álíta rnargir
að kostnaðanns vegna sé ekki
liægt að framkvæma það, en er
tek'ð er tillit til hagnafiarins ætti
þetta afi framkvæmast sem fyrst,
því þegar hagnafittrinn er mikill,
og þetta álitifi mjög naufisynlegt.
eftir hverju er þá verið afi bífia?
Mikifi er rætt og ritafi um þetta
mál, en e'ns og oft vill verfia hér,
lítifi hugsafi um afi framkvæma
þafi, álitifi ekki mcigulegt kostn-
aöarins vegna nú þegar, en að
þessu verki standa 7 lneppar að
mestu leyti, og eigendur allra
jarðanna sem áveitunnar njóta og
landssjóðttr, svo þaö virðist heig-
ulslegt að vera búinn að httgsa
um þetta mál í nál. 20 ár, án þess
að framkvæma þafi, og þó aldrei
deilt ttm það afi hagurinn er vts.
Sumum kann afi þykja þetta
fljótfærnislega hugsafi, en lands-
sjóður sent bæði á afi veita fé til
]>ess, og útvega þafi lán sem mefi
þar, hefir ráðist i stórfyrirtæki á
tslenzka visu, sem sífiitr heffii átt
afi gjörast en þetta, og má t. d.
benda á gaddavírslögin frægu;
Þegar margir þingmenn hafa ver-
ið fylgjandi því að landsjófiur
veitti 500 þús. krónttr til afi kaupa
gamla sk:psdalla, þá er líklegt að
]>etta ltafi eindregið fylgi, l>ess
i her líka afi gæta afi Hettafi stefnir
i að því að auka frainleifislu lands-
j ins, en um þafi atriði hefir þHtgið
til þessa, lítifi hugsað um.
Ekki hefi eg ne na löngun til að-
skjalla Vestur íslendinga, en ef
þeir byggju á ]>essii svæði með
sama hugsunarhætti og þeir hafa
j í Ameríku, þá mundu þeir krefj-
j ast þess afi stjórn landsins tæki
þetta mál án tafar t l endilegra
frantkvæmda, þvi þeir mundit vita
það. að þafi er ekki gott afi fófira
búfé sitt á framfara ritgjörfium.
Stærstu framfarir í landbún-
aðinttm er vaxandi vinnuvé'a-
notkun, og spara sem mest mefi
því mansaflifi. plógar crtt nú
orðn:r almennir, og sláttuvélar er
mikifi farið afi nota, mest eru
Deering sláttuvélar notaðar, og
reynast vel, þeim hefir verifi breitt
svo afi þær eru nothæfar fyrir ís-
lenzka jörfi. eftir fyrirsögn Jóns
Jónathanss. alþm., og er það mest
honum að þakka hvað þær cru
orðnar lalmennar, *og hefir hann
ntefi þvi gjört landhúnafiinum ó-
metanlegt gagn, þótt aldrei hafi til
þessa verifi minst á þaö opinber-
lega. Eg þekki bónda, sem gat
e'ngöngu notafi sláttuvél þessa á
engjum sínunt, og heyjafii hann
1900 hesta í sumar, stað 1000 áfi-
ur, án þess afi hafa fleira fólk,
svo af þessu er hægt afi sjá aö
hér er um niikla framför afi ræfia,
en illa mun þetta láta i eyrunum
á þeim, sem hafa ánægjti af því
afi nífia föfiurland sitt eins og vits-
munir leyfa.
Kartöflurækt er hér mikil og
er altaf afi vaxa og gefur af sér
gófian arfi. nú á sífiari árttm er
farifi afi selja þær til Vestmanna-
eyja og Reykjavíkitr, og mögu-
leikar til afi þafi verfii margfalt
meira.
V.