Lögberg - 28.08.1913, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. Agúst 1913.
Átrúnaður.
HugleiSingar um ýms opinber
fyrirbrigði.
fFramh.)
II.
Svo bar viö, að próf. liar. Níels-
son haíSi haldiS þennan umgetna
fyrirlestur, aS nokkra áheyrendur
fýsti aö hafa umræSur á eftir um
þetta málefni (andatrúna, skop-
leikinn o. fl.ý, en hann reyndist
ófáanlegur til aö vera þar við-
staddur, svo sem á hann, haföi
veriS skoraS. VarS þvi ekki af
umræSum þá, en “yfirlýsing'’ um
þetta atvik sá hann sig knúöan til
aö birta í ísafold 21. Maí. Barna-
legri ritsmiS hefir sjaldan sést (og
var aS því leyti á réttum staö) ;
hefSi prófessornum óefaö veriö
betra aS láta hana óskrifaSa. AS-
alefni hennar er aS lýsa yfir því,
aS hann, próf. H. N., fáist ekki
meS nokkru móti til aS sækja um-
ræ’Suefni um “dularfyrirbrigSin’-,
og aS viS þann mann, er skoraS
hafSi á hann eftir fyrirlesturinn,-
eins og fyrr segir, vildi hann ekki
eiga orSastaS um “máliS”, fyrr en
sá hefSi lesið aragrúa af andatrú-
arritum á fjölda tungumála, hefSi
að staSaldri verið á andafundum
í 4—5 ár og haft 3—4 nuSla undir
höndum allan þann tima ! ! —
AuSvitað þarf ekki að taka fram,
að ef hlutaSeigandi hefði veriS
trúaSur — og hefSi t. d. orðiS þaS
á einni nóttu —, þá héfði liann
Jægar verið hinn hæfasti til ræöu-
halda um andafyrirbrigðín!
örstutta “leiSrétting , meS til-
hlýSilegri “afþökkun ’ á Jjessu
kenslutilboði prófessorsins, var
furSustrandamálgagnið svo greiS-
ugt aS flytja — í smástíl á meSal
auglýsinga. ----
Öndungar fundu sér þaS til, að
þaS særSi hjarta guSfræðisprófess-
orsins, aS gys væri gert aS anda-
trúnni í skopleiknum. er stúdentar
, sýndu. Þetta var nú helzti mikiS
í lagt, því að í leiknum voru aöeins
nokkrir “andar" látnir koma fram
viS borSdans, sem varla gat haft
stórkostleg áhrif á hugmyndir
manna um þessi efni. MeBal
Jjeirra, er “særðir” voru fram, var
Mr. Stead sá, er öndungar hafa
sagt frá á FurSuströndum, en þaS
segja þeir að sé sami Stead og hér
var í holdinu á jörðu fyrir
skemstu. Hann hafa Jæir nú.
þrátt fyrir FurSustrandafrásagn-
irnar, gert aS dýrðling, og er ekk-
ert sérstakt viS J>aö að athuga, því
aS slíkt á sér staS í hverjum á-
trúnaöi, aö meira og minna ófull-
komnir menn öðlast þá stöðu eftir
andlátið. ÞjóSsagnir hafa þegar
myndast frá dauðdaga hans, sem
hinir trúuSu hafa yfir sér til upp-
byggingar.
A8 Stead var nú ekki gert gy^
í gamanleiknum. Hn J>ótt svo hefSi
veriS, mundi ekki himinhrap hafa
af því hlotizt. Englendingurinn
Stead var í lifanda lifi nafnkunn-
ur maöur, þaS er satt, aS flestir,
er nokkuS fylgjast með tímanum í
menningarlöndunum, munu hafa
kannast viS hann. Hann var óef-
aS gáfaöur maöur og góömenni
þótti hann einnig, en ýmsa eigin-
leika hafSi hann, er mjög bar á,
sem geröu hann æriö broslegan.
Er þaö alkunna. I hámæli hefir
þaö veriö, aö hann þótti blása sig
og sína persónu upp um of, og
vera gefinn fyrir aö trana sér
fram meir en góöu hófi gegndi.
Hann þótti sem sé hégómlegur
meö afbrigSum, geröi sér far um
aö komast “í tæri viö” þjóöhöfö-
ingja og þvilík stórmenni og út-
hrópaöi siðan “samtölin” svo sem
einhvern heimsviöburö. Og ekki
reyndist alt þaö jafn-markvert, en
sniöugur blaöamaöur horfir ekki í
þaö. Þeim, sem þetta ritar, er í
minni, þegar “heimskautsfarinn”
dr. Cook kom til Khafnar um áriS,
til þess aö láta Dani heiöra sig
eftir “frægöarförina”. Þá þustu
þangaö blaðamenn víöa aö, þar á
meðal Stead, og fyrstum tókst hin-
um aldraða manni aS troöa sér
fram og ná tali af Cook, er hann
sté á land. Birti hann þegar frá-
sögn um þaö, og. þaö meö, aö hann,
William Stead, “ábyrgöist áreiS-
anleik” Mr. Cooks — falsarans!
Vitanlega er þetta ekki méira en
flesta getur hent, en þaö sýnir þó
dável “óskeikulleik” mannsins.
Á seinni árum æfinnar geröist
Mr. Stead hinn rammasti andatrú-
armaöur, setti á stofn “skrif-
stofu” fyrir andana fhina nafn-
toguöu “skrifstofu Júlíu”j og var
hinn ótrauðasti i öllum tiltektum,
svo sem hann átti vanaa til. Var
hann þá meira en nokkru sinni
áöur af mörgum grunaöur um
þaö, sem á erlendum málum er
nefnt “spekulation”.
GuSlast hefir þaö því sjálfsagt
ekki veriö — eftir þeim skilningi,
sem hingaS til hefir veriö lagður
í þaS hugtak —, þótt einhverjir
heföu leyft sér aö brosa aS Stead.
Og þaö þarf áreiðanlega próf. Har.
Níelsson til þess aS halda, aö
Englendingar myndu gera veður
út af slíku, þótt þeir vissi þaS (en
það kvaS prófessorinn hafa haft
á oröi eftir aS skopleikurinn hafSi
verið sýndur og bannaSurý ! Bá-
bii'ja ver iþaö líka óleyfileg, sem(
öndungar eru að bera viS aö telja
fólki trú um, aS allur heimurinn
hafi staöiö á öndinni, er Stead lézt.
Þjótt hann væri kunnur maöur, og
vekti eftirtekt lífs og liSinn, þá
kvað þó ekki nærri svo mikiö aö,
eins og allflestum mun gefa aS
skilja.
Próf. Har. Níelsson lét ]>að nú í I orinn að oröi um einn
ljós í fyrirlestri sínum, að stúdent- miSlunum, ameriskan
hefir tekiS andabrjálsemi, kemur
til hugar aS neita því, að allir miSl-
ar eru veiklaS fólk. I nálægS
þeirra gerast fyrirbrigöin — “and-
arnir” birtast og láta til sín heyra
gegnum þá. Allir þeir miðlar, er
getiS hafa sér verulegt orS, hafa
oftar en einu sinni veriS staðnir
(og sumir margstaönirj aS því aS
fara með svik og blekkingar viS
“andasýningar” 0em þeim þó
vafalaust er ekki ætíö sjálf rátt j,
en það virða hinir trúuöu að vett-
ugi. Og á þá leið komst prófess-
af frum-
kvenmiðil,
ar hefði, til þess að ná sér niðri á I aö hún hefði veriö langmerkust
andatrúnnif \), vísvitandi ráSist á manneskja síðustu alclar (eí ekki
höfuðfrömuSi hennar hér á landijandaj! ! Um miölana yfirleitt
— en það væri þeir Mr. Stead og I sagði hann, 'aö “að sálarlíf þeirra
Einar Hjörleifsson! Hinn síSar- væri komiö hæst” allra manna!
nefndi (sem vafalaust, ef honum! Margt af þessum “dularfullu
entist þessi átrúnaður hérna meg- i fyrirbrigðum”, er umhverfis miðl-
in, kemst í dýrlingatöluna, er hann j ana gerast, er nú næsta auöskilið
er horfinn til FurSustrandaJ vaéð j og hefir lengi verið þekt. Eigi all-
fyrstur til þess, aö sögn þróf., að j fátt er aftur þannig vaxíð, aS al-
útbreiða kenningarnar hér á landi, menningi er hvergi kleift að kom-
eftir ritum Steads. Þess vegna j ast að réttri niöurstöðu nema njóti
árásirnar! MeS J>essa menn að sérstakrar fræBslu; en læknar og
forvörðum “trúarinnar” hrópa'Si I sálarfræðingar (sem ekki sleppa
svo prófessorinn hvaS eftir ann- : hugsun sinni alveg lausrij, vita þó j °S llvaS þá alþýöumenn , præ-
aS viðkvæði fyrirlestursins út á j glögg deili á þessu og þekkja J>aS látar og prófessorar, geti verið
meöal áheyrendanna — orð Krists: ! frá rannsóknum sínum á hinu j trúaðir á “andana”, en ekki sér-
“Hví slær þú mig?” (c: þá St., E. margvíslega Ondlega og likam-iega merkilegt. Manneskjurnar
H. og andatrúnaj. ^ legaj ásigkomulagi margra reink- trúag öUu , eins þótt
Það lítur nú svo ut, eftir þvi að um veiklaðra, svo og peirra er 1 . ,, , , 0 , .
dæma, s^u fram hefir komið á , leiðslu og dá fallaj. Nokkur atriði j pro cssorai sc^- ^ vf> el °& e 1
síSustu dögum, aS önduiígar ætlist j meSal fyrirbrigðanna eru loks harla i sí®ur um skáldin, sem próf. H. N.
til |>ess, að ]>eir njóti einhverrar torskilin — og enginn hefir enn j kvað flykkjast að þessum átrún-
sérstakrar verndar fyrir andakukl j kbiniS, er við ábyggilegar rann- j ^Si. Það er næsta trúlegt aS þau
sitt, svo að ekki megi einu sinni j sóknir á þeim hlutum hefir feng-
draga dár aS því, sem skoplegt er. | ist, sem geti með nokkurri öruggri
ÁmeSan þeir eru þó ekki búnir aS j vissu sagt um, af hverju þau stafi.
fá lagavernd þjóðfélagsins fyrir En líkur geta menn ýmsar fært að
þessum átrúnaSi (sem liklega verS- því, a'S þau standi í attsKOstar nátt-
ur nú seintj, er hætt við að menn j úrlegu sambandi við eSli mannsins,
hlæi, þegar þeim sýnist! Þjótt j en vegur til þeirra aöeins ekki til
þeir telji sér þaö “heilagt mál”, þá [ hlýtar kunnur enn.
Enginn ærlegur rannsóknari eSa
vísindamaSur fullyröir annað um
hafa aðhylst andatrúna, eða hafa
beinlínis rifið hana niður!
Sannleikurinn er nú sá — og
þar liggur hundurinn grafinn —,
að þeir vísindamenn eru teljandi
sár-fáir, er gerst hafa formælend-
ur andatrúarinnar. Er það og sízt
furöa. En dæmin sýna nú líka, að
vísindamenn játa margskonar trú-
arbrögS, þótt þeir samrými þau
ekki ^ekkingu sinni; það sem þó
gerir þeim ókleift að hallast aS
andatrúnni, er þaB, aS hún þykist
vera vísindiflj og gerrr sig þann-
ig sjálfa aS hinum ferlegasta ó-
skapnaði. Öndungavísindamenn
fþessir örfáu) hafa reynst að vera
rannsakendur á alt öðrum sviðum
— og enginn þektur sálarfræðing-
ur hefir fullyrt, að “fyrirbrigðin”
stöfuðu frá öndum framliðinna,
enda eru sama sem engir fræði-
menn í þessari grein andatrúar-
menn; er þaS all-eftirtektavert.
AS ýmsir aörir “þektir’’ menn —
er þaö öðru nær en að svo sé öll-
um (og hver getur ekki fundiö
upp á aS kalla sitt mál “heilagt” ). ]>etta, sem óþekt er og hann ekki
Og meðan öndungar kaila tilraun- j veit, en hið eina sanria: aí? það sé
ir sínar “vísindi” (um leið og það óþekt og hann viti þaö ekki —
á aö vera trúJJ, þ. e. gera þaS að j ennþá. Með því að fika sig fram
opinberu veraldarmáli, ættu þeir j á landamærum þekkingarinnar,
að sjá, að hjá ]>ví sigla þeir ekki, j meS vísindin að bakhjalli og sam-
aö gripin sé hlægileg atriSi þaöan j kvæmt lögmáli þeirra, tekst mönn-
eins og annarstaöar úr opinberu um smámsaman aS koinast inn á
lífi — í skopleik, sem beinlínis
hefir það hlutverk.
Ætli menn kannist líka ekki við,
að yfrið sé af skoplegu í öllu þessu
“fyrirbrigSa"-fargani, sem önd-
ungar trúa á — og vilja óðir fá
aöra til aS trúa á?
III.
“Andatrúin" er í sjálfu sér alt
annað en ný. MeS nokkurn veg-
inn sanni má segja, að hún hafi
veriö frumtrúarbrögð allra þjóða
nýjar brautir, kanna ókunna stigu;
örsjaldan lýkst upp hliS fyrir til-
viljun eina, en þó aldrei fyrir öðr-
um en þeim, aS ástunda að fara
þá leið, er þekkingin vísar. Fyrir
eSa með heilaspuna út í loftiö hef-
ir það aldrei opnast, er í myrkr-
unum var huliS!
En hvernig haga andartrúar-
menn sér? Fara þeir þessu fram?
ÖSru nær. Þeir segja ekki: þetta
vitum við ekki — heldur : hér koma
andar framliðinna manna! Fyrir
meðan ]>ær voru mjög á bersku- i l>essu segjast þeir hafa fengið
skeiði. Og enn þann dag í dag er i V1SSU V1® vísindalegar .........-
þessi trú mjög rik hjá ýmsum
viltum þjóöflokkum. En í raun
réttri mun hún aS einvherju leyti
altaf hafa átt sér stað í öllum
löndum og á öllum öldum, aSeins í
mismunandi myndum; stundum
hefir hennar lítið sem ekkert orð-
iS vart, stundum hefir hún aftur
á móti geysaö einsog farsótt jafn-
vel um heilar álfur. Á miööldun-
um svonefndu kvað mikiö að
henni í ýmsum “útgáfum”; á þeim
tímum er taliö að myrkur óvenju-
mikiö hafi veriö á allri hugsun,
en þ^S er gróöurvænlegastur jarö-
vegur öllum átrúnaöi og hjátrú.
Þar sem menning samfara andlegu
heilnæmi og þekkingarþroska hef-
ir veriö á hæsta stigi, hjá heilum
þjóðum eSa einstaklingum, hefir
andatrúar litiö gætt, enda þótt
henni að sjálfsögSu hafi verið
vissu viö "visinaaiegar rann
sóknir” á andasamkomum miðl-
anna! Og við “andana” þykjast
þeir tala á ýmsan veg, meö högg-
um, viS borödans, á mæltu máli á
andasýningum o. s. frv. Ekki
þarf nú í neinar grafgötur um þaö
aS fara, aö hér er ekki um vísindi
að ræSa, því aS þaö, sem þau hafa
leitt í ljós þessu viðvíkjandi er alls
ekki neitt um anda framliöinna.
öndungar grípa nú til þess, sem
einfaldir menn á öllum timum hafa
gripiS til og siSmenningarlausar
þjóSir ennþá trúa á: Þeir “skýra”
þaö, sem þeir þekkja ekki, meö því,
aö það sé andar, sem komi því á
stað! Það er gjaldþrota-yfirlýs-
ing allrar þekkingar. Sem trú er
þaö auðvitað út af fyrir sig og
ekkert út á þaö aö setja frá því
sjónarmiöi, þótt í bága komi viö
allar heilbrigðar ályktanir út frá
Kvœði
gaumtir gefinn, á sama hátt og Krur>dvelli hinnar vísindalegu }>ekk-
öörum mannlegum fyrirbrigöum.
Þegar “fyrsta opinberun” hinna
núverandi öndtinga gerðist vestur
í Ameriku um miðja næstliðna öld,
þá voru þeir viöburðir hvorki al-
nýir né sérlega merkir; oftsinnis
hafði þvilikt boriö við áöur. Voru
þaS ýmiskonar læti og gauragang-
ur er gerðust kringum taugaveikl-
aSa unglinga ('stúlkurj. Fyrir-
gangur þessi var alveg af sama
tagi, sagði Próf. Har. Nielsson í
fyrirlestri sinum, og “fyrirburð-
irnir’’ norður í Hvammi í Þ]istil-
firði í vetur, og gefur það rétt
góöa hugmynd um málið. Notaði
próf. tækifærið við þetta atriöi til
þess aö lýsa ánægju sinni yfir því,
að blað eitt hér í bænum, er áSur
hafði veriö fráhverft “andafyrir-
brigðum” ó“Lögrétta”J, flytti nú
skýrslu um ÞistilfjaröaratburSina
athugasemdalaust! Hann varaði
sig ekki á, að “skýrslan” (sem ekki
var búinj endaSi á ýmsum skýr-
ingum þessara fyrirbrigða. Síðan
befir annað blaS ó“Rvík”J flutt
þá fregn, að atbtiröurinn í Þistil-
firði væri tilbúningur og ýkjur!
En sú fregn var ekki komin, er
próf. flutti fyrirlestur sinn, og
hefði sjálfsagt engin áhrif haft á
hann; af trú sinni á andana verð-
ur honum ekki þokað hvaS sem á
dynur.
Upp úr þessum arrierisku at-
burðum komu anda“miðlarnir”
fram á sjónarsviðið. Þlað er nú
margsannað, að engum manni, er
nokkuð veit um þessa hluti og. ekki
ingar, því aö þaö gera oll trúar-
brögö rneira og minna. Þar sem
þekkingin þrýtur, tekur trúin viö
— og trú i þeim skilningi er ósam-
rýmanleg visindum.
Sem átrúnaöur (og aöeins sem
átrúnaðurj hefir andatrúin til-
verurétt og er satt að segja ekki
verri en margt annað af því tagi
fer t. d. ekki stórum fjarstæöari
en hinn allra nýjasti átrúnaður hér-
landsmanna: aö ibúar annara
hnatta sé hér á sveimi í líki “engla”
og “djöfla” \). Og öllum er vitan-
lega leyfilegt aS boöa þessa trú
eins og aöra — ef þeir þá ekki hafa
skuldbundið sig til aö kenna önn-
ur ákveSin og tiltekin trúarbrögö.
Feiknin öll hefir veriö skrifað
um andatrúna og “dularfyrirbrigð-
in”, bæði meS og mót. En þegar
öndungar tala um ritin, þá eiga
þeir vitaskuld aöeins við þau, er
hlynt eru átrúnaðinum (og mikill
sægur er líka af þeim, því að mál-
efniö er í sjálfu sér “alþýðlegt”J.
Mjög hossa öndungar og nöfnum
þeirra manna ef nokkuð eru þekt-
ir eða hafa einhverja titla, sem
að trúnni hallast. Þþirra reglu
fylgdi próf. H. N. líka trúlega i
andalestri sínum. Halda nú menn-
irnir í alvöru, að nöfnin út af
fyrir sig sanni nokkurn skapaðan
hlut? Og hversu lítil og lá yrði
ekki nafnatala þeirra, ef menn
tækju upp á því á móti að nefna,
þótt ekki væri nema hverfandi
hluta, af nöfnum allra þeirra vís-
inda -og merkismanna, sem ekki
taki ekki nærri sér að trúa á þetta
(k hvaS ætli þau geti annars ekki
trúaS ). En próf. útlistaSi það
svo, aS þaS kæmi til af þeim sök-
um, að “skáldin stæöu himninum
næst” ! Þá vita menn það (og hér
eru nokkrar af þessum verum til
að dáðst aöj, en líklegt er, aS alla
hafi ekki grunað, að þannig væri
þessu farið. Og hversu mikil upp-
bygging má það ekki vera fskáld-
unum sjálfum og öSrumý, að fá
þenna vitnisburS guSf ræöispró-
fessorsins, því aS hingaö til hefir
það veriö kunnugra en frá þyrfti
að segja, aö meðal skáldanna ekki
hvað sizt — og það þeirra “and-
rikustu” þeirra — liafa tíSum ver-
iS reyfarar og þorparar-, glæpa-
menn, saurlífismenn og guölastar-
ar! Og þeir eiga aS standa himn-
inum næst!! Á mjög veraldlega
vísu mætti ef til vill i neyð kom-
ast svo aS oröi, gæti menn ætlaö;
en í munni rétttrúaðs guðfræSis-
prófessors------!
-----Er nú von, aS menn geti
algerlega stilt sig um aö “skopast”
við og við í ýmsu aö þessum trylta
andatrúnaöi? Er það ekki t. dJ
“upplagt grín”, þegar öndungar i
römmustu alvöru leita véfrétta í
borðfæti — og þar fram eftir
götunum? Menn verðskulda
sannarlega ekki aö hrærast á jörS-
inni, ef þeir gæti ekki hlegið aS
slíku.
ESa ætli andakukl hinna “skrift-
færöu” hér í Rvík hafi ekki veriS
nægilega skoplegt? Hér þjóta
saman nokkrir menn, úr ýmsum
áttum, karlar og konur, — fólk,
sumt sæmilega aö sér á almennings
vísu, sumt miöur, en enginn, sem
hefiiy hinn allra minsta undirbún-
ing til rannsókna fsálfræðilegraj
á þessum hlutum, menn, sem ger-
samlega skorti alla hæfileika til
vísindamensku og öll skilyrði ein-
hlítrar könnunar á þýöing og veru-
leik fyrirbrigöanna, — þeir hafa)
andasamkomu i myrkrastofu, með
“miðli” sínum, og þykjast vera aö
fremja visindalegar rannsóknir! !
Þjvílik ósvifni og lítilsvirðing á öllu
því, er visindanafni nefnist! Og
er þaS ekki þaö vægasta, sem hægt
er aö gera: aö hlæja?
Eins og gefur að skilja voru
“rannsóknir” þessa öndungafélags
hér hið argasta “húmbúg”; er það
fullkunnugt af skýrslum þeirra
sjálfra. Góöan miðil höfðu þeir
þó, sem reyndar ekki var vant
hinna vanalegu fylgikosta margra
af þvi sauöahúsi: Hann vár
hermikráka og spéfugl meS af-
brigöum.
Fyrirbrigöasögurnar frá anda-<
fundunum munu mönnum enn í
fersku minni — svo sem lækninga-
sagan á nafngreindum manniý,
sem reyndar var svo hryllileg og
bar svo gVeinilegt vitni þess, að
tæpara mátti það ekki standa með
heilsufar sjálfra öndunganna, að
naumast varS brosaS að. Reglu-
legt skopleiksatriöi var það aftur
á móti, þegar hviksaga um lát
Þórðar frv. alþm. í Hala barst
hingað til Rvíkur — og andi hans
framliSinn kom þegar í hóp önd-
unga og sagði fréttir frá öðrum
heimi! Rétt á eftir varS það nú
uppvíst, að ÞórSur lifði í bezta
gengi.
Er þá vert aS láta sér verSa
flökurt af því, þótt stúdentar léti
í gamni “anda” annars ('lifandij
Þjórðar koma í borðfót og greina
frá líðan sinni á Furðuströndum?
/'Framh.J —Ingólfur.
til I>orsteins Jónssonar á Hólmi í
Argyle bygð. Apríl 1912.
Sit heill! Þú höldur gildi,
með höfðingslund og dáö
á “Hólmi” lífs í hildi
þú hefir marki náð:
Aö vera sveitar sómi,
þaS sýna verkin traust.
Nú signir sigurljómi
þitt sæla æfihaust.
Á “Fróni” varstu fæddur
þar fékkstu dýran arf,
svo helgri hreysti gæddur
aö heyja dagsins starf,
og vel þú varSir pundi
þaS vitnar farin leið.
Þá hret og stormur stundi
]>ú stýröir traustri skeið.
Hve ljúft er nú að líta
á löngu gengin sp>or,
þá fold meö faldinn hvíta
hið fagra breiddi vór.
MeS hetju svipinn hreina
og hug í þraut ef skarst:
Þar yfir ýtra sveina
þú ægishjálminn barst.
Að fornu feðra ráöi
þig fýsti yfir sæ.
Hér lagSir þú að láði
og lítinn reistir bæ;
en búið blómgast hefur
nú brosir auönu sól.
þin væna bvgð þig vefur
í vinar faðm og skjól.
MeS Grettis taugar traustar
og trygð og hyggni Njáls,-
þú lagðir hendur hraustar
að hverju verki frjáls.
Meö dug og hug bjó dygðin
við dagsins hret og skin
þar átti Argyle bygðin
frá instu rótum vin. ‘ ,
Hinn litli bær er breyttur
í býli stórt og frítt;
nú skín þér völlur skreyttur
með skjólið vonar hlýtt.
Haf þökk meS svinnum svanna
er s.igndi geislum braut,
í flokki frumherjanna
er fögur unnin þraut.
Haf þökk frá þjóSar hjarta
á þinni heima stöð,
meö frægSar fánann bjarta
í fremstu bænda röð.
Sit heill! Þú höldur gildi,
viS haustsins sigur glóð
með skæra rún á skildi
er skín við tímans flóð.
M. Markússon.
Frá íslandi.
Þjess er áöur getið hér í blaSinu-
aS í fjárlagafrumvarpi stjórnar-
innar eru ætlaSar 343,570 kr. til
verklegrar kenslu og fyrirtækja á
næsta fjárhagstímabili. Mörgum
er víst forvitni á aö vita hvernig
stjórnin ætlast til að þessu fé sé
varið og koma hér því nokkrir
helztu liöirnir:
19x4 1915
•Til bændaskólans á
Hólum
*— bændask. á Hvann-
8800 7800
eyri 9350 7300
— til skólahalds á Eiö-
um 2500 5oqo
— iðnskóla í Rvtk — iðnskóla á Akur- 5000 5000
eyri 1000 1000
— iðnskóla á ísafirði 1000 1000
— íðnskóla á Seyðisf. Utanfararstyrkur iSn- 600 600
aðarmanna 3000 3000
Til verzlunarskóla t
Reykjavik — matreiösluskóla á 5000 5000
Akureyri IOCO 1000
— matreiðsluskóla á •
Isafirði — að útbreiða þekk- 1000 1000
ingu á samvinnu- félagsskap 500 500
— Búnaðarfél. ísl. 54000 54000
-— nýrra rannsókna
til undirbúnings
áveitu á Skeið og
Flóa 6000
— búnaöarfélaga 20000 20000
— skógræktar (me'ð
skógræktarstj) 13000 13000
— sandgræðslu 5000
— dýralækninga ' 4300
— efnar.stofu 3200
— bygg.fróðs manns 2900
— 5 yfirfiskimatsm. 8400
— 2 síldarmatsm. 2400
FiskiveiSasjóös Isl. 6000
1000
5000
1200
1000
Fiskifél. Islands
— Samábyrgðarinnar
— leiöbein. í ullarv.
— U. M. F. íslands
— eftirlits meö áfeng-
iskaupum
—• eftiýlits hieð silf-
urbergsnámu
5000
4300
3200
2900
8400
2400
6000
1000
1200
1000
1400 1400
í
1000 1000
Hér eru teknir upp nærri allir
liöir sem taldir eru á áætluninni til
“verklegrar kenslu og fyrirtækja”.
En margar aðrar fjárveitingar eru
þessu náskyldar þó annarsstaðar sé
taliS óveRir> vitar o. íl). Lán til
aS stofna smjörbú og .ostabú eru
heimiluö alt aS 5000 kr. hvort ár-
ið. Alt að 10 þús. kr. má lána bænd-
um og samgiröingafélögum til að
kaupa girðingarefni frá útlöndum.
Lánveitingar handa þurrabúðar-
mönnum utan kaupstaða til jarð-
ræktar og húsabóta, alt að 5000
kr. Til sýslufélaga , sem leggja
fram áskilið framlag til landsíma-
langingar má lána alt að 15000 kr.
Öll þessi lán eru talin tekjuaf-
gangur, til útlána úr viS4gasjóSi.
Marg oft er kvartaö undan því
hvaö vitar séu fáir og ófullnægj-
andi. Mest er kvartaö undan því,
aö vita fyrir fiskiskip vanti, vit-
arnir sem til eru meira geröir fyrir
flutningaskip. Stjórnin ætlar því
til nýrra vita m. m. 22500 kr. f. á.
en 16000 kr. s. á. og skal því þann-
ig variö:
Svöríuloftaviti og breyt-
ing á Öndveröarnessvita kr. 18000
Nýtt hús um Langanesv. — 2500
Ingólfshöfðaviti — 160O0
Hús um Reykjanes-
vita m. m. — 3000
Eftir því sem sjávarútvegurinn
stækkar og siglingar aukast kring-
um landiö, eftir því verSa geröar
meiri kröfur til vitanna. Enginn
maður veit hversu mikiö tjón hef-
ir hlotist af vitaleysinu hingað til,
líklegt að það sé ákaflega mikið.
Meir en mál aS tryggja sig fyrir
því i framtíSinni, svo sem hægt er.
Hinn 13 Maí ”s. 1. andaðist
bændaöldungurinn Þjorgeir ÞórS-
arson á Núpum í Ölfusi, rúmlega
90 ára aö aldri. Hann var fæddur
á Ölfusvatni í Grafningi í apríl-
mánuði 1823, sonur merkishjón-
anna, ÞiórSar Magnússonar og
Guðrúnar Þorgeirsdóttur. ÁriS
1851 byrjaði hann búskap á Haga-
vík í sömu sveit og bjó -þar i 7 ár.
Frá Hagavík fluttust þau hjón aS
Núpum voriö 1855 fgiftingarár
]>eirra) og bjuggu þau þar til vor-
iS 1904. Hann lá rúmfastur rúm
7 síöustu árin, en haföi sjón og
heyrn fram að því síðasta.
Eyrarbakka 12. Júlí.
MeSfram veginum hér austur
frá Reykjavík á sér staö hnupl.
MaSur þarf ekki mikiö aS furða
sig á því þó hverfi svipa eða beisli,
eöa annaö smávegis, leggi maSur
þaS frá sér suður í Vík, þegar
þetta á sér stað meðfram vegunum,
aS sveitamenn steli hver frá öSr-
um ef gengiö er frá vagni á veg-
inum, sem eitthvaö lauslegt er á
sem gripa megi meS sér, eöa verði
maöur að skilja eftir ef einhver
farartálmi kemur fyrir, bili vagn
eða þurfi að létta á fyrir illa færð.
Þfe þetta sé máske ekki í stórum
stil, þá mun þó því miður nokkuS
títt, aö þetta hnupl eigi sér stað,
og þjófnaður er það aö taka frá
öSrum það sem menn ekki eiga^
þó ekki sé nema til dæmis 10 aura
viröi, þá er sá þjófur er það gerir.
og þó þaS komist ekki upp, þá
má sá er þaS gerir, skammast sín
fyrir sjálfum sér, að hugsa til þess
aö hann hafi svo lágan hugsunar-
hátt, að vinna það fyrir smámuni
að gerast þjófur. Ættu þeir er
þetta iöka, að hugsa sig dálítið um
áður en þeir rétta fram hendum-i
ar til þess aS taka það sem þeir
eiga ekki, það gæti borgað sig ef
þeir gættu betur æru sinnar og að
afsala sér henni ekki fyrir smá-
muni. I staðinn fyrir þetta skamm-
arhnupl ættu þeir að taka upp það
sem þeir finna á veginum og sem
aörir týndu og koma þvi á fram-
færi til aS skila eftir föngum, eins
og hver ráðvandur og heiðarlegur
maður gerir.
Bændaflokkur en ekki alþýðu-
flokkur heitir hann fjölmennasti
flokkurinn í þinginu og telur hann
er síðast fréttist ir meðlimi. Hann
er sérstaklega myndaður til að
halda fram atvinnumálum og
menningarmálum. Ekki skyldu
menn villast á nafninu, því það er
ekki tilgangurinn aS halda ein-
göngu fram kröfum sveitabænda,
heldur kröfum allra þeirra, sem at-
vinnu stunda bæði til lands og
sjávar. Það er sagt að flokkurinn
muni ganga til liðs viS verkamenn
gegn stórgróðab'röllurum og yfir-
gangsfélögum.
Yfirleitt er það tilgangur flokks-
ins, að halda fram rétti alþýðunn-
ar viS hvern sem er að eíga.
MikiS mega þeir efna er slíkt
ætla sér.
Mikið þóf hefir veriö milli
þingmanna út af flokkaskipunisni
i þinginu. Hefir það farið svo að
alt hefir molast í svo smáa parta,
að tæplega munu neinir tveir
flokkar þess megnugir að halda
uppi stjórn, þó þeir tækju saman.
Eyrarbakka 27. Jýilí.
Silfurbrúðkaup héldu þeir bræð-
ur Þjórður Magnússon bóndi á
Hagavík í Grafningi og kona 'hans,
Guðrún Þorgeirsdóttir, og Magn-
ús Magnússon bóndi á Villinga-
vatni og kona hans, Þijóðbjörg
Þorgei'rsdóttir, sunnudaginn 1.
Júlí síðastliSinn.
AS aflokinni messugjörS á Vill-
ingavatni buöu þeir heim meS sér
frá kirkjunni til samsætis í Haga-
vík nál. 40 sveitungum sinum
ásamt sóknarprestinum og hans
fólki. Var samsætiö hiS ánægju-
legasta og skemtu menn sér með
ræðuhöldum, söngi og dansi fram
á morgun og skildu allir glaðir og
ánægðir.
Kolbeinn bóndi Guðmundsson
afhenti hvorum þeirra , bræðra
vandaðan loftþyngdamælir (Baro-
metej meS nöfnum þeirra og mán-
aðardegi, voru það gjafir frá
sveitungum þeirra. — Einnig færði
Guðm. bóndi Þbrvaldsson á Bílds-
felli þeim silfur og brúShjónum
kvæöi, sem þótti vel viS eiga.
Þessir bændur hafa búið a]lan
sinn búskap á nefndum jörSum
stm leiguliðar, en hafa þó endur-
bætt þær stórmikiö, bæði a'ð hús-
um og jarSabótum. Þeir hafa í
öll þessi ár veriö 'hin öflugasta
stoð sins sveitarfélags, ávalt með
hæstu gjaldendum, yfir höfuö ver-
iS mikilsmetnir af sveitungum sin-
um sökum ljúfmensku sinnar og
hjálpsemi.
Ný uppfinding. Siguröur John-
sen kennari á VopnatirSi hefir
Reykjavík ofanafristuvél, sem hesti
fundiö upp og sýnt nýlega í
er beitt fyrir. Er látiö vel af
henni á greiSfæru landi, enda varla
aS búast viS aS slík tæki geti orS-
ið aö liöi nema á lítt þýföu landi.
HéraSsfundur Árnesprófasts-
dæmis var haldinn á HraungerSi
á föstudaginn var, fámennur og
daufur í dálkinn eins og titt er
um slíka fundi. En sér til hress-
ingar höfSu þeir sem þarna mættu
haft fjörugar kappræöur utan
fundar um atburSinn í Reykjavík
12. Júní.
I tunglsljósi.
I heiSlofti hýrt skín, þú máni!
um húmdökka síðrökkur-stund,
og birtir með silfrandi bjarma
um björgin og víkur og sund,
Þú breiðir á bláhrjóstrin úfnu
þinn blíökandi ljómann í ró,
og dáleiöir drangana myrku
í draumbirtu frammi við sjó.
Hve fagnar ]>ér foldheimur víður
og finnur þig nálgast sem vin,
þú lávarður ljóshornsins ríka,
um löndin er flæöir þitt skin!
Nú sofa þau: blærinn og báran
og bærast ei vitundar ögn;
þú samtöfrar sortann og Ijómann
og sjálfur þú ríkir í þögn;
og faSmar hið gjörvalla’ í fegurð,
en fela vilt það sem er ijótt,
og hjúfrar úr hæöunum friSi
í hjörtun svo ljúft og svo rótt.
Stgr. Th.
—Skírnir.
Tvíburar fæddust á víðavangi.
Nókkuð langt þaðan sem heitir
Brooks t Alberta, var læknir sótt-
ur til að sitja yfir konu manns
sem þar stjórnar áveitu verki;
konan lá í tjaldi og neitaöi læknir-
inn að sitja þar yfir henni, og réö
það af að flytja hana til bæjar í
bifreið sinni. A leiðinni yfir
sléttuna kom kollhríðin. Varð þá
læknirinn að nema staðar, hóf kon-
una út úr vagninum og Iagði hana
á jörðina og breiddi ábreiðu undir
hana, sem hann hafði með sér.
Þar fæddi konan tvíbura. Lækn-
irinn hjálpaöi kenni og börnunum
það sem hann mátti. Hvergi var
mannabygð svo langt sem augað
eygði. En loksins kom þar að
ferðamaður ríðandi. Hann sendi
læknir til borgarinnar i flughasti
og kom þaðan annar læknir að
vörmu spori. Hann tók konuna og
hagræddi henni sem bezt í vagni
sínum og flutti til spítala, en hinn
læknirinn kom á eftir með tvibur-
ana. Bæði móðurinni og börnun-
um líður vel.
Þakkarorí.
Mitt innilegasta þakklæti eig»
línur þessar aö færa öllum þeim
sem gáfu mér peninga og á ein-
hvern hátt hjálptiSu mér, þegar eg
varS aS hætta aö vinna og fara á
Manitoba heilsuhæliö, við Ninette,
mér til heilsubótar.
Sérstaklega vildi eg þakka þeirn
sem höfSu fyrir þvi aö safna þess-
ari myndarlegu upphæö saman.
MeS beztu óskum til ykkar allra
fyrir hjálpina.
Margaret Sveinson,
Manitoba Sanatorium,
Ninette, Man.
— Edwin Goldman, prófessor í
Freiburg, dó nýlega úr krabba-
meini. Hann var frægur læknir
og hafði lagt sérstaka stund á
krabbameins lækningar.