Lögberg - 23.10.1913, Blaðsíða 2

2
LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 23. Október 1913-
SYSTRANNA
Sungið á 2ö áni afmali stúkunnar Skuld, A. R. G. 'I.
15. Október 1913.
Sem lirfa sú. er dýrðardagsins bíður
þá drotning liimins vors í bláma skín,
úr vetrar fjötrum frjáls inót birtu líður,
og finnur, skilur vængjatökin sín,
svo breytumst vér við systra Sjafnar blíðu,
er sólu fegri skín hvert Stúkukveld.
— Vér líkjumst í því fiðrildunum fríðu,
að flögra mest í kringum ljós og eld.-----
Vér, brá'ður. höfum yður það að þakka,
hvað þetta starf er komið langt á veg: —
hve margir hafa hætt að ,.þjóra“ og „smakka“,
og hvað vor sveit er orðin giftuleg.
— Um allan heim, um allar mannlífsbrautir,
þér unnuð, studduð það, sem göfgast var.
Á öllum tímum þyngstu tár og þrautir
þér þerðuð, mvktuð — grædduð undirnar..
Og höndin vðar hlýja, mjúka, smáa,
hún hefir unnið þjóðum drýgra starf,
en sú, er bygði lierkastala liáa,
og hallir þær, sem geyma stolinn arf.
og ]>egar ryðguð, rvkug sveðjan gleymist
og rándýrs eðlið missir lagaskjól,
hjá börnum minning yðar göfug geymist,
sem geisli Hfs frá æðstri kærleiks sól.
Þ. Þ. Þ.
orðifi lslan:li mesti skaöi. Dan-
mö."k og ísland eru alveg ólik
lönd. og þjóöirnar eru ólíkar og
allir staöhættir. En af því leiðir.
aö það. sem á viö í Danmörku, á
alls ekki viö á íslandi. Sakir þess
aö Islendingar liafa sniöið alla
þjókfélagsskipun sína eftir danskri
fyrirmynd, þá hefir öll stjórn Is-
lands oröiö miklu dvrari en hún
heföi o."öiö, ef þeir hefði farið aö
dæmi annara ]>jóöa og sniöið sér
takk eftir vexti.”
Gæzla fiskiveiöiréttar, sem Dan-
ir hafa á hendi (aö nafninuj, leiö-
ir til þess, aö Danir og Færeying-
a." eigna sér sama rétt til veiöa í
landhelgi hér sem tslenditigar s:álf-
i-r. íslendingum er ekki ofvaxiö
aö annast gæzluna sjálfum. “Sjálfs
er höndin hollust’’. Þaö mnudi
Smith Island og Benedikt Guð-
mundsson.
M isskilningur.
Benedikt Guömundsson frá
Geysir, sem flutti til Graham
Island í fyrravetur, hefir nú
skrifaö i Lögberg 2. Ukt. 1913;
segir aö þaö sé útaf grein, sem
hann hafi rekiö sig á i vinkonu
sinni Kringlu, eftir vin sinn
Stephan Sigurösson. Eg játa, aö
eg er vinur Benedikts, og það játa
eg líka, aö hann er ekki vinur
minn, þar sem hann er að reyna,
með skilningsleysi og þekkingar-
leysi aö draga efa á sannleiksgildi
þess, sem eg hefi sagt um Smith
Island. Þaö var sorglegt, Bene-
efla traust hennar á framtíö þjóö-J dikt minn, aö þú skyldir ekki lesa
arinnar. j þær upplýsingar, sem eg skriífaði í
Lántökur íslendinga eru sam- Heimskringlu 7.. 14. ’og 21. Ágúst
bandsins vegna hjá Dönum. j siöastl., þá heföi enginn getaö
“Fyrsta lántakan var bein afleiöing komið ]>ér til að skrifa svona rugl,
af heimsókn konungs áriö 1907. j til aö reyna aö sýna fram á, að
Ráöherra íslands tók lán úr rik- j það sé nú ekki alt áreiðanlegt. sem
| issjóði Dana til þess að borga , eg.hefi sagt. Eg sagöi greinilega
kostnaðinn viö móttöku konungs. | frá þessum 12 “cannerys”, 850
Siöan hafa Islendingar tekið lán j bátar á Skeena ájmi. samkvæmt
j hjá Dönum undir ýmsu yfirskyni”. j “or.ler in Council” 02453) í
j— -— Fjárvandræðin eru aö mestu j Ottawa, fimtudaginn 22. Desem
sprottin af tveimur aðalorsökum: j ber 1910. Þessi “cannerys” sem
Annari, að íslendingar hafa lagað ! Benedikt talar um á Smith Island,
þjóðfélagsskipun sína eftir danskri j “Dominion” og ‘,Oceanic Cannery”
trúa og væri ekki áreiðanlegt sem
eg hefði sagt í fyrnelndri grein.
Eg skal nú gera eitt fy.rir þig,
Benedikt minn, — meö þeirri von
aö við báöir lifum í 2—3 ár frá
þessum tíma — að eg skal láta
]>ig vita, með þínu samþykki,
hverjir hafa oröið sjálfstæðir á
stystum tíma, hverjir ánægðastir
meö loftslagið, fiskiveiöar heima
tilbúna atvinnu og alt sem snertir
að gefa manni þægilegt líf; hvort
það eru þeir, sem þú ráöleggur
hvar sé bezt aö vera, til þess aö
hafa sem allra flest tækifæri og
gæöi lifsins.
Eg þakka ]>ér Benedikt minn
fy.rir þín góðu bréf, og ]>að traust
sem ]>ú hefir á mér í þeim. Svo
óska eg aö þér líöi sem allra bezt.
S. Sigurðsson.
Hnausa Lake Winnipeg.
Þrír menn drukna.
Samband Danmerkur
0g Islands.
heitir ritgerö í Andvara ]>. á. eftir
Hafstein Pétursson. Hún er
gagnorð og efnisrik og drepur á
ým'sleg mikilvæg atriði, sem ís-
lendingum er full þorf á að at-
huga, ekki- sizt nú, þegar erind-
rekar útlendra hagsmuna voka yf-
ir því að fá þjóðina til þess að
fleygja frá sér fornum rétti með
uppsegjanlegum samningum við
danskt rikisvald.
Höf. rekur fyrst i fám orðum
stiórnarsögu íslands f"á öndverðu.
Drepur síöan á samningsbrask
fyrirmynd, en eigi. sniöið sér stakk svo segir hann að það séu þrjú
eftir vexti. Hinni, að ísland hefir \ norðan við ária, “Invernen”, það á
----------- ■■ ■ — j eiorj í framkvæmdinni verið frjálst [ að vera “Inverness”, “North Paci-
Kn. B. hefir bent á, að samband | og fullveðja (fullvalda ríkij. fic” og “Carsian” cannery, það á
milli íslands og Danme.rkur gætt — “Frelsi og fullveðjun eru und- j að vera “Cassiar” cannery. Þiessi
irstaða framtakssemi, dugnaðar og ofantöldu cannerys eru undir
f járhagslegrar velgengnt. Sakir j sömu lögum og á sömu veiðistöðv-
hvers eru Englendirgar öndvegis-j um eins og hin sjö, sem öll til
þjóð heimsins? Það kemur af , samans hafa 850 leyfi, eins og eg
engu öðru en ]>vi, að þeir, svo j hefi áður sagt. Svo tek eg það
og venjur líkar. íslendíngar hafa j öldum skifti, nutu miklu meira j fram aftur eins og eg sagði í grein
alveg sérstakt mál, siði og veniur. j frelsis en allar aörar stórþjóðir ; minni, að það fær ekkert af þess-
Nokkur hltiti írlands er enskt ■ Norðurálfurnar.” j um 12 cannerys eitt einasta leyíi
lard. ísland er alisleznkt land. J l>a drepur höf. á misrétti ís-jmeira; svo min orð standa óbreytt
engi hluti ]>ess er danskur,” o. . lendinga og Dana um “fæöingja- “aö stjórnin veitir ekki leyfi fyrir
verið líkt þvi. “Þétta er mesta
fjarstæða. England og írland eru
nijog lík lönd og liggja nálægt
hvort öðru. A Englandi og lr->
landi e ' sama hóknxál og rikismál
Isafiröi 30. Sept.
I gærkveldi vantaöi einn bátirn
hér úr róðri. Á honum voru
Guðm. Guðmundsson frá Sæbóli,
I eigandi bátsins og formaður,
j ekkjumaður vel efnaður, Guðm.
j Finnbogason húsmaöur og Þórð-
! ur Þorðarson fræðimaður og
skáld.
1 morgun kom botnvörpuskip
j inn nxeð lík Guðnx. Finnbogasonar.
j Hafði það fundið bátinn úti á
' rúmsjó fullan af sjó morrandi i
j kafi og lík þetta i honum.
Elcki er kunnugt með hverjum
atvikum mennirnir 'hafa farist.
Bæði Guðm. Finnbogason og
Þóröur Gunnvikingur voru kvor-
gaðir menn, efnalitlir og láta eftir
j sig ekkjur og rnörg börn hvor um
sig.
[Þórður Gurnvíkingur hafði
rimnakveðskap hér í Rvík siðast-
liðinn vetur og munu margir kann-
j ast vrð hann].
—Vísir.
frv.
rétt”. sem ætlast var til að standa I cannerys á Smith Island.” Eg
III. Tvíbýlasanxband milli þjóða J skvldi samkvænxt uppkastinu 1908 j hef aldrei sagt að það væri ekki
senx búa hvor við hlið annarar. t. ' Abr. enn greinilegar “grútinn” | cannery á Snxith Island. Þessi 12
d. Noregur og Svíþjóð (G814—j T912 °R siðan). : cannen,- hafa svo marga báta
ic>05j. Sambandið virtist mjög ' ni háskólann i Khöfn sýnir i hvert, Balmoral cannery hefir 115
eðlilegt samkvæmt legu landarna. : úöf. fram á. að Danir 'þafa haft j báta, Claxton 89, Oceanic 89,
, — Yfir ]>eim báðum vofði sama me'r' kaS af sókn fslendinga þang- | British Anxerica 89. Inverness 70.
Dana og fslen linga 1907 1912. , ]mettan. Báðar höfðu í einingu en ísland, jafnvel ]>ótt þeir Carlisle 70. Nortli Pacific 70,
5 firsjón Dana og íslendinga mj|.;]n meira bolmagn en hvor um ve’ttu löndurn “Garðsstyrkinn”. ; Curningham 60'. Dominion 57,
sig. Þessu er alt annan veg far- j “Með þessu var lokti skotið fyrir i Cassiar 55, Skeena River Com-
iö meö ísland og Danmörku. þa®, aö islenzkir stúdentar leituðu j mercial 55 og Alexandria 31. B.
Verkamaóu; druknar.
við samningstilraunir þessa: var
e’n og hin sarna.” segir höf. “Þeir
hé’du, að eigi ]>yrfti annað en
kiósa einhverja menn • ,í 'nefnd til
að semja uin samband Danmerk-
ur og íslands. Þeim var alls eigi
ljóst, að samninga- um rikissam-
band eru allra samninga erfiðastir
viðureignar. [>ví að hagsmunir
rikja þeirra, er um sambandið
sernja, rekast á. Og ]>etta á sér
auðvitað staö að þvi er snertir
Fjarlægð miíli jæixra er mikil. ser menntunar við háskóla annara \ G. segir; “En eins og oftar trúði
Danmörk ein hafði ]>annig eg minni eigin reynd bezt”. “Eg
Engi sameiginleg hætta vofir yfir j þjóða.
þeitn. Danmörk er þvi ntiður í j hönd í
úagga meö menntun is- yarö þess sanna visari’
Mér
mikilli hættu stödd, bæði sakir : lenzkra embættismanna. En þeir, ]>ykir mjög leiðinlegt að vera
legu sinnar og þess, að voldugt j hafa vfirleitt veriö styrkasta stoö j neyddur til að sýna fram á þetta
herríki er nábúi hennar. Engin j Dana á íslandi. f>að var ]>vi eðli- j rugl, en af því að þú hefir tekið
slik hætta voíir yfir fslandi. — j a^ stjórn Dana berðist um |>að þér í fang, að reyna að gera
veldur því lega landsins. — -— fjölmörg ár fneð hnúum og hnef- j orð mín ómerk. svo að það mætti
Þótt sambandið milli Sviþjóðar j um KeRn ]>vi. að íslendingar sjálf- i ekki reiða sig á það sem eg ltefi
og Noregs væri aö ntörgu leyti ! 'r kæmi sér upp háskóla i Revkja- ■ skrifað um B. C.. þá neyddist eg
Danmörku og ísland. Það, sem þá gat ]>að ekki haldist. ! v>k. | t:l aö gera ]>aö. Þú hefir víst
Danir telja sér hag, telja íslend-j j>ví næst víkur höf. að siðari Annars er ]>að merkilegt. aö viljaö nota þér þaö að eg hef veriö
ingar sér oft óhag. Reyrslan sýn- j Spu-ningunni og drepur á þau j aldrei lieyrst ininst á það. að fs- : og er vinur þinn, en þú hefir ekki
ir og. að rikjasamband milli olikra j nieg'iiatriöi. sem talin hafa verið land leggur frant stórfé til að ala álitið ]>að eins gott fyrir þina
þióða gefst aldrei vel. Það ei , fslancli til ltagnaðar. upp embættismenn og visindamenn hagsmuni. að vera svo mikill
miklu auðveldara að semja um j t Ltanríkismál. Sumir hafa handa Dönum. nteð ]>vi að f jöldi j vinur ininn, að búa ekki til á þenn-
skilnað tveggja ])jóöa, en unt • -talið ]>aö íslandi hag að geta faliö ! skólagétiginná íslendinga tapast an liátt sent þú gerir það, að eg
samband þeiria. — í utanrikismál sín Dönum á herdur j landinu og sezt aö i Danmörku væri ósannindamaður. Ég veit að
F.itt er mjög eftirtektave. t. Gseg~ um aldur og ævi. Fyrst ber ]>ess ! sakir háskólaverunnar ]>ar. En • ]>ig hefir dreymt voðalegan draum,
ir höf.) Danir hafa al r staðið j að gæta aö innanríkismál og utan- garösstvrkurinn er aftur þráfald- allan meö götum og gloppum og
sem enn maöui í þessu máli. ríkismál veröa ekki með öllu að
ís'en lingar hafa eksi o ðið sam" j greind, t. a. m. verzlurarmál og
ta-a. Máliö oröiö f:°'<ksmál. \erzlunarsarnningar við önnur ríki. j minnist höfundurinn ekki.
lega talinn eftir af Dönum og j engin brú á milli. I>aði hefir ver-
þeirra liðum hér. Á þessi atriði j ið voðalegur hvalur, hvalreki hef-
Allir íslendingar virðast
skilja ntláið til hlítar og eru þvi
skoðanir þei.rra nokkuð á reiki.
“Ennfrentur veröttr ao minnast
þess, að nokkrir fslen ingar fy’gja
! ir það verið: en draugagangurinn
riki, ]>ar sem fslendingar cinir
Döntt.m i máli þessu. þetta e" ís- setja sér verzlunarlög.----Að-
lendingunt til tanviiðu. í : alatriðið i ]>essu máli e" ]>aö að
Aðalkiarnann í sambandsm'dinujhagsmunir Dana og fslendinga
telur höf. fólkinn í ]>essum spurn- ; geta 0£t rekist á i utanríkismálum.”
tngum:
1. Er rikjasamband Danmerk-
ur og íslands i sjálfu sér eðlilegt?
2. Hafa Danir og íslendingar
hag af sambandi þessu ?
í sambandi við fyrri spurning-
una bendir höf. á þrennskonar
dæmi um eðlilegt ríkjasatnband:
I. Nýlendusamband, milli heima-i
rikis og nýlendu þess. t. d. Bret-
lancls og Canada. Dr. Berlin
hefir sagt, að sambandið milli
Danme"kur og íslands ætti að vera
e ns og sambandið milli Bretlands
og Canada. En afstaða ]>essara
landa er gagnólík. “Canada hefir
aldrei verið fullvalda riki. En fs-
land var fullvalda ríki svo öldum
skifti. Canada var fyrst nýlenda
Frakka og síðan 1763 nýlenda
Breta. En ísland var eigi nýlenda
Noregs og er eigi nýlenda Dan-
ekk! Málin gripa hvort inn i annað. Dómsvald hæstaréttar, í islcnzk- | var svo ntikill og alt liélt áfrant
Það viröist því eigi rniög heppi-j ttm ntálum telur hann fslandi meö ]>eim óttalega hraða að enginn
legt, að Danir geri verzlunarsamn- ; beinan skaða og i sjálfu sér f jar- j gat atta8 slg á neinu fyrir eld-
inga fyr: • íslands hönd við önnur stæðu. Skirskotar um það efni til : glærlngum og jarðskjálfta; i öll-
ritgerðar Einars Prófessors Arn- ! um þessum ósköpum var ekkert
órssonar. er hirtist i Andvara i | hægt að gera annað en taka með
fyrra.
Kaupfáni. “ísland hefir engan
kaupfána. Það eru hrein og bein
rangindi. íslendingar einir setja
sér verzlunarlög. Þeir ættu því að
j hafa leyfi til að taka sér kaup-
legt er. Santa verður um viðskifti i fána bæði inn á við og út á við
konsúlanna dönsku af verzlunar- j petta hefjr og átt sér stað í ríkja-
málum. Þar verða hagsmunir ís-lsamböndum. Bæði rikin í sam-
lands ávalt að lúta og kemur | bandinu hafa’hvort unt sig haft
miög oft til þess. “Danskir kon- | sérstakan kaupfána. t. a. m. Nor-
()g ]>á lætur danskur sendiherra
hagsmuni fslands ávalt víkja fyri •
hagsmununt Danmerkur. sem eðli-
sular styðja auövitað að þvi. að j egur og Sviþjóð D898—1905).”
islenzk verzlun vtð onnur lond <v . .
Tv, .., I enclmgu vikur hofundurinn
gangi sem mest gegnum Khofn, __. r , . „ .
. . K s .. , , aö orðum og nafnbotum. Segir,
)\’i að það er Danmorku hagur, en f , b
6 ’ I að sumtr telji Islandt hinn niesta
hag. aö íslendingar hafi sama rétt
]>etta e.r íslandi skaði.” í stað þess
að verzlun þess gangi beina leiö til
annara landa.
2. Hermál. “Þá telja
það íslandi hag, að geta falið
Dönum herinál sín um aldur og
ævi. En allir vita, eins og áðttr er
bent á. að Danmörk e,r sjálf sök-
um legu sinnar stödd í miklu meiri
hættu en ísland. Danir geta þvi
me.-knr. Canadaþjóðin er. þegarímiður alls ckki varið sjálfa sig.
á heildina er Iitið, brezk þjóð. — | Það kemur ]>ví ekki til nokkurra
R kismálið er ensk tunga. En inríla, að ]>ei.r geti varið ísland, ef
fslenzka þjóðin er eigi dönsk
þjóð. íslendingar hafa alveg sér-
stakt þióðerni, mál fþjóðmál, bc>k-
m'I, ríkismál). siði og venjtir.
Bretlan-' er örugt traust ef Can-
ada þyrfti á að halda. Og að
Canada er góður styrkur ef Bret-
land kæmist í kröggur. Danmörk
getur því miður ekki verið ís-
landi örngt traust, og ísland er
DanmörÞu enginn stvrkur.”
II. Nábýlissamband, ríkjasam-
band tveggja nágrannaþjóða.
Samb. milli Englendinga og ír-
lan ’s ætti að vera rikjasamband,
Það kemst á áður langt líður.
Al’ir frjálslyndir Englendingar
vilja veita írum heimastjóm. Dr.
á þyrfti að halda. Enda dettur
engum dörskum manni sú fjar-
stæða i hug. Sakir legu landsins
eru íslendingar í miklú minni
hættu staddir en allar aðrar smá-
|>jóðir Norðurálfunnar. Þeir
]>tirfa engin ltermál að hafa. og
geta engin liaft. Einasta hættan,
sem vofir yfir fslandi í þessu efni
er einmitt sambandið við Dan-
mörku. Ef Danir lenda i ófriði
og verða undir, þá er hætt við. að
þeir verði að láta fsland af heneli.”
Þá minnist höf. á þau mikln
áhrif. sem Danir hafa haft á alla
þjóðfélagsskipun íslendinga sakir
sambandsins. — “En þetta hefi"
til ]>ess að fa aö bera cianskar |
nafrbætur sem Danir sjálfir; ]>að
mern styrkj sambandið. álit einstaklinga
og lánstraust þeirra. En þessar
leifar frá einvaldstímanum standa
á völtum fól;um. “Á fslandi eru
þær ekki í miklum metum.” :—
"f rikisþingi Dana hafa verið bor-
in upp frumvörp utn það að banna
með lögum orður og nafnbætur, af
því-að þær sé skaðlegar og ósam-
boðnar ])jóðmentim vorra tima.”
Og það verða afdrifin áður langt
líður.
Höf. hefir þá vikið að öllum
þeim atriðum, er talin hafa verið
íslancli til hagsmuna í sambandi
við Dani, og þótt hann fari fljótt
yfir sögu, verður ekki annað sagt,
en að honum veitist auðvelt að
sýna ljóslega, hversu veigalausar
þær skoðanir eru.
Hér hefir ekki verið unnt að
birta nema örstuttan útdrátt grein-
arinnar, og er það gert til þess að
benda almenningi á hana og glæða
ntfp'gli manna á þessu mikilvæga
máli.
—Ingólfur.
1 sér 80' ekyur. áður en alt yrði rif-
iö og tætt í sundur. Eg hef ráð-
lagt öllum að fara hægt og gæti
lega út í landkaup, nema aðeins
fáar ekrur’ fyrir hverja familiu,
sem hugsar að stunda fiskiveiðar.
Mér dettur ekki i hug að fara að
Iasta Smith Island, það er betra að
lofa mönnunt að vera sjálfráðum.
Eg óska að öllum löndum mínum.
sem hugsa sér að taka land á
Smith Island, líði sem allra bezt,
og hvar annavstaðar sent ]>eir setj-
ast að. Eg skal heimsækja ykkur
í vetur komandi, þegar eg fer
vestur með þann mannvænlega hóp
af mönnum, til að setjast að í B'.
C.. rétt við hliðina á því bezta
fiskiplássi, sem nokkur maður
þekkir í B. C. Þá skal eg um leið
heimsækja þig, Benedikt minn og
tala einarölega og einlæglega við
þig um þetta mál, og mun' eg þá
skilja af hvaða ástæðum þú hefir
leiðst út i þetta. Það er eitt ráð
sem eg skal gefa þér, að ef þú vilt
verða mikill, góður og leiðandií
maður ]>arna úti í B. C., þá skaltu
vanda veg þinn sem bezt þú get-
ur, svo að fólk geti reitt sig á þig,
að það fái það traust á þér, að það
trúi því sem þú segir. Það skal
eg segja þér með vissu, að svona
framkoma, eins og ]>ú hefir brúk-
að í þessum greinarstúf þinum,
er mjög óheppileg að öllu leyti.
Eg get vel fyrirgefið þér þetta,
Benedikt minn, af því eg veit að
þú hefir ekki athugað hvað það
þýddi að tala svona út í loftið, og
hugsa þér að brúka vináttu okkar
til að vinna að þessu starfi. Það
eitt skal eg láta þig vita, að þú
verður aldrei feitur eða ríkur fyr-
ir þær tilraunir sem þú hefir gert,
að sýna fram á að það mætti ekki >
Nýtt slys varð enn að nýju við
hafnargerðina i gær, rétt fyrir kl.
5 siðd. Brotnaði planki, sem hafði
ve:‘ið sveigður um of i undirstöðu
á framlénging bryggjtt þeirrar, er
grjótvögnunum er ekið út á. Þ'rir
menn vortt viö vinnu og höfðu
verið að ganga frá fremstu stólp-
unum. Við það að planki þessi
brotnaði hrökk einn maðurinn í
sjóinn. Útfall var sjóar og nokk-
ur straumur, sem bar manninn frá,
náöist hann ekki og druknaði/ —
Líkið fanst um fjöruna í nótt.
Maður |>essi hét Tóntas Tómas-
son, var hann trésmiður, á fert-
ugsaldri, átti liann heima á Lauga-
vegi nr. 54. Hann lætur eftir sig
ekkju og fimttí börn.
Yið hafnargerðina er ekki hand-
l>ær kæna til þess að bjarga manni,
jafnvel ekki kaðall né björgunar-
hringur að kasta út, þótt maður
falli i sjóinn, sent einatt getur
viljað til og er það frábært fyrir-
hyggju-leysi.
Þetta slys ætti að verða nægi-
lega áhrifamikil áminning til
stjórnanda hafnargerðarinnar, að
hafa hadbær nauðsynleg hjörgun-
aráhöld. ef slys ber að höndum.
Sjálfsagt er, að rannsókn fari
fram ttm það, hverstt stendur á
slysi ]>essti, svo að ekki geti leikið
á tveim tungum, hvort það er
skeytingarleysi einhverra umsjón-
armanna að kenna, eins og um
slysið, sem varð i vor þegar stólp-
arnir sviku.
—Ingólfur.
Erindreki fiskifélagsins.
Stjóm fiskifélags Islands hefir
ritaö alþingi bréf það, er hér fer
á eftir, degsett 4. f. m.:
“Fjárlaganefnd neðri deildar
hefir tekið upp nýmæli, og neðri
deilcl samþykt um 4000 kr. styrk-
veiting til manns til að greiða fyr-
ir sölu á fiski og sjávarafurðum
erlendis, gegn jafnmiklu frantlagi
annarstaðar frá. Þetta nýmæli
mælist hvervetna vel fyrir og sýn-
ir um leið að löggjafar vorir eru
þess fullvissir, að eitt af höfuð-
skilyrðum fyrir vaxancli framför-
um hinnar islenzku þjóðar, og sér
í lagi hvað þá tegund framleiðsl-
unnar snertir, sem með réttu má
kallast aðalframleiðsla og verzlun-
arvara landsins.
Eftir ])ví sem sjá má á fjár-
laganefndaráliti efri deildar, þá
hefir fjárlaganefndinni þar þókn-
ast að clraga þennan lið út, og
færir þar til þá ástæðu, að enginn
undirbúningur hafi v.erið gerður í
þessu skyni, og nefndinni sé eigi
Ijóst, hvemig ]>essu verði hagað.í
Vér leyfum oss að benda á það,
að hvað undirbúning snertir, þá
hefir ekki neitt sérstakt verið gert
i því augnamiði, hvorki frá Fiski-
félagsins hálfu eða annarstaðar
frá, eða farið fram á ákveðna
fjárupphæð til sliks manns, á með-
an viðskiftaráðunautsfjárveitingin
stóð óhögguð, en aftur á móti hef-
ir í mörg ár verið rætt um þetta og
ritað, hve mjög mikið gagn það
væri að fá slikan mann sem leið-
beindi nteð sölu á íslenzkum fiski
og fiskiafurðum og tók Fiski-
þingið ýniislegt fram, er viöskifta-
ráðunautnum var ætlað að starfa.
Hvað því viðvíkur, hvernig þessu
vrði hagað eftirleiðis, þá leyfir
stjórn Fiskiveiðafélagsins að benda
á það. að erindisbréf slíks manns
rnundi verða gjört þannig úr
garði, að nokkurn vegintt trygging
væri fyrir ]>ví, að þessi ntaður gæti
unniö þannig og á þeint stööum,
sem að mestu gagni gæti orðið
fyrir fiskiverzlun lands'ns.
Vér viljum ekki fjölyrða um
J)essar ástæður hinnar heiðruðu
fjárlaganefnclar, eða fara frekara
út í röksemdir til aö sýna fram á,
aö þær -sé engan veginn nægar til
að fella þessa fjárveiting burtu,
heldur viljum vér ineð fáum orð-
um sýna frant a, hve afar nauð-
synleg þessi fjárveiting er i sjálfu
sér og unt leiö þýöingarmikið
skref í áttina til sjálfstæðis og
velmegunar ]>jóðar vorrar.
Eins og sjá rná af landsreikning-
unum, þá eru útfluttar sjávaraf-
uröir árið 1900 nærfelt )4 af öll-
um útfluttum afurðum landsins,
eöa 7)4 milj. kr. éríndafurðir 2)4
milj. kr.J, og þetta jafnvægi helzt
nokkurn veginn óbreytt öll árin
sem skýrslur ná yfir, jafnframt
þvi sem verzlunarmagntð vex.
Áriö 1911 sent siðustu skýrslurn-
ar ná yfir, eru þannig útfluttar
sjáarafurðir orðnar I2f4 ntilj. kr.
(en útfluttar landafurðir VA mílj.
kr.J, og hefir þó að líkindum vax-
ið töluvert síðan.
Það liggur í hlutarins eöli. að
þar sem um svo mikla upphæð er
aö ræða sem aö ofan greinir, frá
einstökum mönnunt og pjoðlnni í
heild sinni, er það þess vert, að
meiri rækt sé lögð við ])aö fra
hálfu fjárveitingarvaldsins en ver
ið hefir hingað til, að útbreiðai
])ekkingu á þeim á heimsntarkaðin
um, þar sem keppinautarnir bjóða
frant sínar vörur, og jafnframt að
útbreiða þekkingu á vérðmæti
sjávarafurðanna meðal framleið-
endanna sjálfra.
Þegar litiö er til annara ])jóða,
þá sér ntaður strax hve geysimik-
iö er einmitt lagt i sölurnar hjá
]>eim til ]>ess að koina vörum. sín-
um á heimsmarkaöinn. Norð-
rnenn hafa ræðismenn ! öllum
stærri verzlunarborgum heimsins,
og verkefnið er aðallega að greiða
götu fyrir verzlun þeirra og sigling-
um, og þá einkum fiskiverzluninni,
þar fyrir utan hafa þeir fjölda er-
indreka, sem eingöngu starfa aö
því aö gjöra fisk og fiskiafurðir
að sent rnestu verðmæti, og jafn-
framt senda vikulega skýrslur og
verzlunarhorfur fyrir ]>essar vör-
ur í ýmsum stöðum og greiða
þannig verzluninni braut i þær átt-
ir sem í það og það skiftið verða
beztar á heimsmarkaðinttm. Það
getur ]>annig iðulega komið fyrir,
að fiskur eða sílcl eða aðrar sjáar-
afurðir ltækki i öðrum staðnum en
lækki á hinum, og þess vegna er
það nauðsynlegt fyrir framleið-
anda og seljanda að ]>ekkja slíkt
sent bezt, til þess að geta hagað
sér ]>ar eftir.
Viss tegund fiskjar getur verið
í afarháu verði t. d. í Suður-
Ameríku eða jafnvel í Afriku,
]k>tt önnur tegund sé í lágu verði
á Spáni, ítalíu eða annarstaðar.
Eins og líka síld getur verið í
góðu verði í Ameríku eða Odessa,
])ótt hún standi lágt i Kaup-
mannahöfn eða Gautaborg. Þetta
ásamt mörgu öðru er verkefni
þessa manns — að kynnast þvt
sem heimsmarkaðurinn þarfnast,
og hvar sé heppilegastur sölustað-
ur fyrir hverja vörutegund fyrir
sig á hverjum tíma sem er. f
þessum tilgangi veita Norðmenn
tugi þúsunda árlega, og þar sem
fjárveitingar þeirra í þá átt fara
alt af vaxandi, þá er auðsætt, að
þeir álita þvi vel varið.
Frakkar. Hollendingar, Þjóð-
verjar og fleiri þjóðir hafa sína
“agenta” allstaðar einm.itt til að
konta sinum. fiskiafurðum i sem
mesta peninga, — og ]>eim fiski,
sem þeir fiska við strendur þessa
lands, og spara ekkert til að útbúa
svo vöruna, að hún falli í geð
kaupendum á ýmsum stöðum, og
eru þvi allir þessir keppinautar
okkar íslendinga, sem vér erum
knúðir til að reyna að standa
jafftfætis að svo miklu leyti sem
liægt er.
Þekking landsmanna yfir höfuð
á þessu sviði verzlunarinnar hefir
til þessa dags verið mjög svo lítil.
Það eru aðeins fáir menn, sem
hafa verzlun þessara milj. kr.,
sem útfluttar sjáarafuirðir nema,
í höndum sér. Allur almenning-
ur hefir ekkert vitað um heims-
markaðinn eða verð á afurðum
þeim, sem þeir hafa framleitt og
þess vegna ekki átt annars úr-
kosti en taka þeim tilboðum, sem
komið hafa frá hálfu kaupanda,
hversu lágt sem það ltefir verið
frá hinu eðlilega verði eða verð-
mæti aftirðanna á heimsmarkaðin-
um.
Hver kaupandi er svo gjörður,
að hann vill fá vöru sma sem ó-
dýrasta, og í landi sem er strjál-
bygt, og þar sem heimsmarkaður-
inn er hulinn leyndardómur, þá er
hætt við, að fáfróður almenningur
liti vöru sina fyrir lægra verð en
andvirði. — Þess vegna er það og
meðfrant, að íslenclingar hafa á
liðnum öldum verið féþúfa út-
lendra verzlunarhúsa, jafnframt
því sem þeim hefir ekki vaxið
þekking á tilbúningi og meðhöndl-
un á hinum ýmsu. vörutegundum.
' fslenzka þjóðin virðist vera að
vakna til þeirrar meðvitundar, að
hún eigi sem mest að bjarga sér
sjálf, að sjálfstæði hennar sé mest
undir ]>ví kómið að hún fjármuna-
lega veröi sjálfbjarga, og eitt af
aöals’kilvrðum til þess er verzlun-
in, að henni sé veitt i hinn rétta
farveg, að landsmenn öðlist þá
þekkingu, sem nauðsynleg er um
verðmæti sinna eigin afurða. jafn-
framt hvernig á að meðhöndla þær
svo ]>ær gefi rnestan ávinning, og
til l>ess ntiðar þetta.
Eimskipafélagsstofnunin. og það
að greiða fyrir sölu íslenzkra af-
urða er svo skylt hvað öðru, að
þaö veröur tæplega aðskilið, og
miðar hvorttveggja til sjálfstæðis
og velmegttnar landsmanna.
Vér viljum ekki; að svo stöddu
fara frekar út í þetta mál. en vér
erum þess fullvissir, að fiskiverzl-
un fslands hefir ómetanlegt gagn
af að hafa slíkan erindreka, sem
bæði skildi vel starf sitt og stund-
aði það meö árverkni og ástundun.
Þar sem líka hin háttvirta neðri
deild hefir haft ákvæðið “gegn
jafnmikltt fjárframlagi annarstað-
ar frá” sent skilyrði fyrir styrk-
veitingunni. þá kæmi þessi fjár-
veiting ekki til útborgunar, ef svo
óliklega skyldi fara að þeir sem
reka fiskiveiðar sem atvinnuveg
munrlu ekki vilja láta jafnmikið á
móti.
Vér viljurn að síðustu taka það
fram að ]>ar sent útfluttar sjávar-
afttrðir eru nú að líkindum 14
milj. kr. þá sé mjög míkil ástæða
til að hlúa að þvi sem bezt að
verðmæti ísl. sjávarafurða verði
sent mest. og að slík fjárupphæð,
sem hér er farið fram á, gæti ekki
aðeins unnist uj>]> aftur, heldur
margfaldast, og orðið landinu til
ónietanlegs gagns á ókomnum
timum, jafnframt og það gefur
öðrunt þjóðunt bendingu um ]>að,
að fslendingar hafa líka ítök í
fiskmarkaðinum. og vilji gæta rétt-
ar síns og hagsmuna sinna á þvi
sviði.
Vér vonunt þess vegna, að hin
háttvirta efri deild samþykki ])enn-
an útgjaldaliö, eins og hann kem-
ur frá neðri deild i fullu trausti
þess að þetta gæti orðið til gagns
fyrir verzlun landsins og aukið
verðmæti sjávarafurða yfir höfuð.
Vér viljum að endingu geta
þess, að jafnframt og vér vonum
að þessi upphæð standi óbreytt,
þá ætlast stjórn Fiskifélagsins til,
að jafnntikið fé komi annarstaðar
að frá einstökum munnttm og fé-
lögunt. en ekki taka það af sjóði
Fiskifélagsins.”
Jngólfur.
Hvaðanœfa.
— Nýgift ltjón af rússnesku
kyni voru nýlega fyrir rétti í
Calgary, og hafði konan kært
bónda sinn fyrir misþyrming.
Ilann játaði ávirðing sina, kvaðst
hafa komið frá vinnu og beðið
um mat sinn, en ekki fengið neitt
l
— Kolamokari á járnbrautarlest
í Iowa fékk nýlega símskeyti frá
Þýzkalandi, er tjáði honum, að
ltonum væri arfur til fallinn, er
næmi: 500 þúsund dölum og þar
með greifatitill og góss. Kolapilt-
ur þessi er 24 ára og fór að heim-
an fyrir 16 árum.
— Frá þvi sögur hófust hefiír
kvenþjóðin sókst eftir því að hafa
hrokkið hár, og varið til þess
miklum tima og fyrirhöfn, að gera
það hrokkið, með lieitum járnum
og ýmsum ráðum. Nú er búið að
finna upp vél til þessa, er vinnur
verk sitt svo vel, að liðirniír fara
ekki af hárinu i langan tíma, og
haldast þeir, þó hárið sé bæði
greitt og þvegið. Þessar vélar ertt
sagðar dýrar ennþá og brúkaðar
helzt í þeim stöðum, sem gera sér
að atvinnu að prýða og snotra
hörund og hár kvenfólks.