Lögberg - 08.01.1914, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN
8. JANÚAR 1914.
T
Söguþáttur Rögnvaldar hins
halta.
Eftir Gísla Konráðsson.
12. kap.
Rögnvaldur kemur norðan til
Skagafjarðar.
Rögnvaldur vildi eigi svo byrja
ferö sína að hann fýndi eigi
Stefán prófast í Presthólum, og
reið hann fyrst þangað; fagnaði
prófastur honum ærið vel, kvaSst
einkis manns komu svo fagnaS
hafa, sem hans, nenja ef verið
hefði Árni prófastur Þorsteinsson
fóstri sinn; setti hann Rögnvald
við borð sitt, og veitti honum af
altri blíSu; en ei var Rögnvaldur
þar nema nótt eina, þvi ferSa hug-
ur, var kominn í hann, áliSiS sum-
ar, en löng leiS fyrir liendi. Pró-
fastur gaf honum hálfan dal í pen-
ingum og sagSi Rög.nvaldur svo,
að þá eina skildinga mundi liann
átt hafa, því mjög var honum þá
Þ°rriS fé. VitnisburS gaf hann
Rögnvaldi, er hann geymdi s’iðan,
og er svo orðrettur:
Eftir þvi sá ærupryrddi yngis-
maður Rögnvaldur Jónsson óskar
af mér, sannferðugs vitnisburSur
um sina lœgSun og breytni1 á öllum
Þeim tímum, sem eg hefi til sin
l'ekt, þá vitna eg hér meS í sann-
•eika: að meðan hann dvaldi hér
1 sokn og á minu heimili, hegðaSi
hann sér frómlega og ærlega til
orSa og athafna af bæ og á, við
meiri háttar og minni' menn, var
hK'ðinn sinum yfirboSurum, mein-
laus og skikkanlegur í allri um-
gengni, mesti trúleiks- og dygSa-
maSur, lagvirkur og i betra lagi
mikilvirkur; þó nú sé hann ei hey-
vinnufær vegna síns þunga veik-
eika. Þétta sama frómleiks o^
!mnn0r8 ,hEf e& um hann
ejrt fra ungdómi hans. — QuSs
naðarrikri varatekt og góðra
manna hylli er hann af mór ffhnn
Presthólum dag;s. I5. Agúst 1792.
Stefán Thorlcifsson.”
Litlu siðar byrjaSÍ Rögnvaldur
<er sina; frá Klifsliaga tók hann
a ra tvo vitnisburði', prests og
nreppstjóra í Axarfirði, fengu þeir
10uum af sveitarsjóSi tvo banka-
>e' a : msðgjöf til læknisins, ef
1ans fun(h n*5i. og létu ferja hann
a 'ku- U'Sa' Náði hann þá að
, U Jargarstað í Kelduhverfi, þar
hjo Sigurður frændi hans er áSur
var gehð °g k°na hans óiöf; sögSu
7 honUm W a« það hefði þeim
Prell u'S’ aÖ fa hann a«ur frá
Pre^ho uni, a, huga, hef,u u
a taka hann . sonarstað og arf-
. ',Öa’ 1)0 e' h-‘hu þau þas frekar
1 • ei þau rituðu honum. Þar
1 ar hann nótt, fór síSan vestur
ReykjaheiSi, þar tii hann kemur að
GarSi í ASal'reykjadal til Bjarnar
Aslumanns, er gaf honum vega-
hréf: ritaðr það Þórður sonur hans
er siðar varð sýslumaSur og kan-
>elliráð; er það þannig;
Rögnvaldur Jónsson alinn og
uppfæddur hér '1 NorSursýslum,
sem fyrir hálfu öðru ári snögg-
Jega og meS undarlegu móti. féll
' þungan sjúkdóm, á sínutn bezta
ungdóms aldri, sem hann svoleiS-
’s utlék með þvi að samandraga
i ans neðri hkams part liægra meg-
’ að hann þessvegna ekki getur
^ngið nema vfð hækjur eða unniS
. • . ors°rgun sjálfur, sem hann
- nir, áformar nú eftir sins sókn-
arprests og hreppstjóra í Ærlækj-
ar repp rás; og for]agj. að leita
ser hjalpar og bóta. tjl Nor,ur.
an s ehirúrgum sgr jons Pét-
urssonar, hvar til hann beiSist og
er með fæu passa og ]eyfi — og
s',° sem hann er sjálfur bersnauð-
Ur' nndirlialdinn nú á smum fæð-
mgarhreppI, ^ er ^ ^ frómur
alViSÞv Van<fur’ þá felst hann af mér
r^hr,iSVseemdherra ChÍrÚrgÍ
l,ðsemd. sem annara
fmm og tnnba£eÍÍ5SkaP á
GarSi þann 22. Ágást ^
Thómasson.”
Rögnvaldur fór á hálfUm mán- í
uði, tálmaðist þó tvo daga í óveSr- 1
um, vestur aS Viðvík i Skagaf jörS .
var feeknir þá ei heima, fékk hann
þó aS biða heimkomu hans í viku-
en er hann kom heim, var hann
ekki liýr til Rögnvaldar, sökum
þess að hvorki hafði fyrir fram
veriS fengiS leyfi hjá sér um aS
senda hann eða honum verið feng-
forlagsfé til hlítar; kvaSst
hann mundi ákæra þá til saka, er
þessu hefSu ráSiS, yrtr síSan engu
a Rögnvald næstu viku, rak hann
ei heldur burtu, — en þar eftir
skoðar hann Rögnvald vandlega og
sPyr og lætur hann telja alt hvað
Rögnvaldur ixynt hefði; sagði
lann þá að ofkælingur ykt meS of-
raun hafi þessu valdiS. og við
lraeringarleysi svo saman bríxlaS
. ’nin, aS hverjum lækni, hvert
'nnlendu r eða útlendur væri,
"rnógyiegt að greiða þau sundur,
. ~ kvaðst þó kynni eitthvað viS
lar>n reyna, ef hann fengi kornið
Ser niður þar nálægt, en sjálfur
est hann ei geta tekið hann; réði1
l0num þó helzt til, aS komast aS
Hólum i Hjaltadal, að nema þar
bókband, því ei sé hann fær um
áreynslu vinnu.
13. kap.
Rögnvaldur á vist í Ási og síðan
í Viðvík.
En þó að Jón læknir tæki svo á
máli hans, vildi hann ei1 aftur
hverfa, var og hestur hans meidd-
ur, og snjór lagður á heiðar; fór
því heím til Hóla og fann SigurS
biskup Stefánsson og inti til viS
liann að nema bókbandiS; kallaSi'
biskup þá að litið mundi prentaS
þann vetur, væri þar óg nægir bók-
biindarar, réði honum þó frá að
fara norður undir vetur sjálfann,
ef honum kynni lið af lækningum
verSa, og yrSi hann á'ð leita góðra
manna um vistina og mánaðar vist
hét hann Rögnvaldi á sínu búi. Var
þar þá viðstaddur Pétur riki
Sveinsson Hóla ráðsmanns Péturs-
sonar; bjó Pétur ríki á Bjarnar-
stöðum i Kolbeinsdal og var stú-
dent — kvaSst hann ei skyldi eftir
verSa að lialda Rögnvaldi aS
nokkru. — Pétur sá druknaði síS-
an á Löngufjörðum vestra, i bóka-
ferð frá Hólum.
Eftir þrjár nætur1 fór Rögn-
valdur ofan aS Neðra Ási, bjó þar
Margrét Finsdóttir biskups, ekkju-
frú Jóns biskups Teitssonar, og
sagði henni hvernig viS vissi um
hagi sína. kvaðst hún mundi hýsa
hann náttlangt. Þrem dðgum
síSar spurði'st fiskiafli tit á Höfða-
strönd, tók Rögnvaldur þaS þá til
ráSs, aS leita þangað, og biðja
formenn aS flytja sig til skifta;
þá gjörðu þeir það, en kölluSu
hann þess ei færan, fluttu hann
flestir. einn eða tvo róöra. furSaði
þá jai hve mikla sjómensku hann
fékk sýnt; fékk hann alls hundraSs
hlut og fór svo heim aftur aS Ási og
var þar mánuö um haustiS: þá
þurfti hann aS koma fyrir hesti
sínum. fram 1 Bfönduhlíö, og fór
því þess erindis á staS meö hann,
en er hann kvaddi frúna, kvaS 'hún
hann eiga eftir að vera hjá' sér
nóttina, er hún liefði lofað að hýsa
hann í fyrstu og skyldi hann þang-
aS aftur 'hverfa er hann þyrfti
meS; um kveldið komst hann að
Bakka i Viðvíkur sveit, og var þar
hríðfastur í viku, þaðan fór hann
að Hofstaöaseli; var hann hýstur
þar 3 vikur af Halldóri Hjálmars-
syni er heyrari var á Hólum, en
hesti sínum fékk hann niöur kom-
ið i Hofdölúm hjá HafliSa bónda
Jónssyni er þar bjó, en þá komtt
honurn orð frá Gunnlaugi presti
Magnússyni á Rípi i Hegranesi, að
hann vildi taka lrann um hríð,
mætti hann spinna hespugarn og
fór Rögnvaldur þangað; likaði
presti svo vel garnspuni Rögn-
valdar, að hann hélt hann fram á
gagndaga unr voriS. Var Rögn-
valdur þá fyrst í efa, hvort hann
ætti norður að fara eöa dvelja
vestra meöan hann fengi unnið sér
brauS, og það rétði hann af. fór
heim aS Hólum og kom hesti sín-
niii með skólasveinum norSur,
kom síðan að NeSra Ási’ vilkuna
fyrir hvitasunnu, vorið 1793’ bauS
frúin honum þar að vera um ha-
tiðina og það þekktist hann, var
það síSan aldrei nefnt af hvorugu
þeirra um þrjú ár, er Rögnvaldur
var þar, uns hún andaöist hinn 3.
Júní 1796; saknaSi Rögnvaldur
hennar nijög, og hefir svo sagt, að
þar yndi hann bezt æfi sinni', eftir
þaS hann fór frá foreldrum sín-
um; var hann síðan árið hjá böm-
um hennar Jóni er prófastur varS
að AuSkúlu og Katrinu er síðan
átti Benedikt Vídalín á ViSimýri
og var Katrín honuni jafnan vel
síðan. ÞaS hafði orðið i Ási, aS
hækjur Rögnvaldar brotnuðu í
torfverki, og komist ]>að þá upp í
vana, að hann haltraði oftast staf-
íaust. Það bættist og á meiin Rögn-
valdar þetta stirnar og áSur, aS
honum varS meint í liægra upp- j
handlegg. hafði frúin þa jafnan |
leitast við að fá honum lækningu:
liar liann það mein síðan árlega og
stundum oftar, áSur meðöl Jóns
læknis gátu linaö það og læknaS aö
lyktum eftir 8 vEtur—en tók sig
heldur upp er hann tók fast aS eld-
ast og þreytast. Eftir andlát frúar-
innar falaði Jém læknir hann mikil-
'ega, og varð það að Rögnvaldur
fór til hans — en þótt honurn þætti
v!st.su 1 fáu jafnast viS þá í Ási,
vildi hann þó eigi í burtu brjótast
móti vdja hans, lét hann og Rögn-
vald rita fyrir sig, alt er hann
þurfti , þar æfði hann og tré-
smíS; smíðaSi hann þar stofu meö
ÞorTaki smið Þorlákssyni og svo
stóla er vöntuðu i kirkjuna. Þar
eignaSist Rögnvaldur fyrst hest.
Með Jóni lækni var hann fimm ár,
þar til Jón andaðist á suðurleiS,
hinn 9. dag Október i8or. ætlaöi
að lækna Magnús’ Stephensen etaðs-
ráS síSan, og varð hann læknaður
eftir meSölum þeim, er rituö fund-
ust T kambpungi læknis; hann and-
aðist í Reykjáholti.
Framh.
,.nx
Um voveiflegan dauð-
daga,
Slysfarir, sjálfsmorð og manndráp
hcr á landi.
Eftir Guðm. Björnsson.
VI.
Nýju lögin um inannskaðaskýrslitr og
rannsókn á fundnum líkum.
Þessi lög ganga í gildi á næsta ári.
Aðalefni laganna er þetta: / hverri
sveit skal vera maður, sein rannsak-
ar voveiflcg mannslát, og er hann
ncfndur “löggœzlumaður”. 1 kaup-
stað er það bæjarfógeti, en hver
sýslumaður i J>eim hreppi þar sem
hann býr; í öðrum hreppum eru
hreppstjórar löggæzlumenn, en eiga
að vísa af sér til sýslumanns, ef
vanda ber aö höndum. Lögin bjóða
nú. að hvcrt voveiflcgt mannslát skuli
tilkynna löggœslumanni; eru þar ít-
arleg ákvæði um tilkynningarskyld-
una. Löggccslumanni ber að rann-
saka livcrt voveiflcgt mannslát, sem
honum cr tilkynt; skal hann grensl-
ast sem bezt eftir því, hvernig dauö-
ann hefir boriS aö höndum. Ef lik
cr fundið, rœður hann hvar það er
geymt; skal hann þá ávalt kveðja
lcckni mcð scr og skulu þeir báðir
fara og skoða líkið. Má löggæzlu-
maður skipa að kryfja það, „en það
skal Jiann jafttan fyrirskipa, ef nokk-
ttr minsti vafi gctur leikið á þvi,
hvað manninum hafi orðið að bana.”
Að lokinni rannsókn skal lœknir gefa
út dánarvottorð, en löggæzlumaður
lcyfi til að jarða líkið. Svo eru ýms
ákvæði um mannskaðaskýrslur o. fl.
VII.
Milliþinganefnd í slysfaramálum.
Þó að mannskaöaskýrslurnar okk-
ar hrópi fjöllunum hærra og blöðin
flytji látlaust fregn á fregn ofan um
skiptapa og manntjón, þá er eins og
mcnn vilji sem minst um það fást,
eða haldi að ekkert sé við því aS
gera. ekki ómaksins vert að eiga
ncitt við nánari rannsókn á því, eða
óhætt að bíöa og sjá, hvað nýju
mannskaöaskýrslurnar segja á næsta
áratug.
Hér var fiskiþing í suinar. Ekki
var slysfararannsókn þar á dagskrá.
En þar var samiö frumvarp til nýrra
laga um líftryggingu sjómanna. Það
þótti þeim inestu varða. Frumvarpiö
kont til alþingis, en var þannig úr
garði gert að þingið gat ekki átt
neitt viS þaS.
Og hér var alþing i sumar—sæll-
ar minningar. Og þar var veitt fé
til margskonar rannsókna, á grösum
og steinum og gömlum rústum og
skjalaræflum, — eg man fæst af því.
Þar á inóti fékst ckki fé til aS rann-
saka tnannskaðana, þetta mikla og
sorglega böl. sem fylgir öðrum aðal-
atvinnuveg þjóðarinnar, eins og ill
örlaga norn, — það man eg, því
gleymi eg ekki.
AS vísu var borin upp í efri deild
tillaga til þingsályktunar í slysfara-
tnálum, um 3 nianna nefnd milli
þinga. “til að rannsaka orsakir slys-
fara hér á lattdi, einkum druknaðra,
og koina fram með tillögur um: I)
Ráðstafanir til að afstýra slysförum,
2) Fntmvarp til laga um slysatrygg-
ingar, cinkunt slysatryggingu sjá-
manna." Þessi tillaga var samþykt
íefri deild. En svo týndi hún lífinu í
neðri deild, og var síSan heitiS á
landsstjórniiia og PiskifélagiS, aS
vekja málið aftur upp frá dauSum—
eða sjá um útförina.
Svo fór um sjóferS þá — líkt og
margar aSrar hér á landi.
VIII.
Alt hefir sínar ástæður.
Þaö er vist, að ýmsir menn, aðrir
en eg, una illa þessu aSgerSalevsi í
slysfaramálunum. En þcir munu þó
vera frernur fáir talsins. ÞaS hefir
lýst sér í mörgu, undanfarin missiri,
aS þetta mannskaBamál er yfirleitt
fremur óvinsælt. ekki sízt meðal
mjög margra sjómanna og útgeröar-
manna, þó undarlegt kunni aS þykja.
Þess vegna fór nú svona á þingi,
fyrst á fiskiþingi, síSan á alþingi.
Því er svo háttaS, að flestum þjóS-
málamönnum þykir mestu varSa fyr-
ir sig aS öölast alþýSuhylli, til þess
að “ná kosningu”, komast á þing og
þar fram eftir valdagötunum. Þess
vegna vcrða þeir aS hliöra sér hjá
hverju því nýmæli, sem revnist óvin-
sælt, fær mjög lítið fylgi, eSa mætir
almennri mótspyrnu. Og þar af er
þaS kotniS á stefnuskrámar — þessi
víöfrægu biSilsbréf stjórnmálaflokk-
anna. er aldrei tekið annaS en það,
sem allir vilja, eða haldiS er fyrir
víst, að mciri hluti kjósenda muni
aðhyllast tafarlaust.
j Þetta getur komiS sér illa. Óvin-
sæl nýmæli geta veriS mestu nauS-
synjamál — og þaö sannast þegar
langt ttin líSur. Þeim legst þá líka
oftast eitthvaS til. Oftast veröa ein-
hverjir til þess, aS vinna vanþakk-
látu verkin. berjast fyrir óvinsælu
1 nytsemdarnýjungunum.
ManndauSinn minkar hröðum
skrefum hér á landi, ef á alt er litiS.
Hann hefir minkað um helming síð-
an á miðri 19. öld, var þá um 30%
á ári, tiú um 15%. En slysfarirnar
hafa ntjög lítiö rénað. Þess vegna
ber ineir og meir á þeim, aS tiltölu
við önnur banamein. Er nú svo kom-
iS, aS um það bil 15. hvert mannslát
er “voveiflegt”, og fram yfir það i
mörgum árum.
ÞaS er ólíklegt, að þjóSin uni þeim
[ósköpum til lengdar umtalslaust. Eg
get það ekki, og geri þaS ekki —
hvað sem hver segir.
IX.
U111 citurhættu, citursölu o. fl.
Öllum er orðið kunnugt um eitur-
rnorðið, sem nú er verið aS rannsaka.
Það er mjög nýstárlegur viÖburSur
á íslandi. í öðrum löndum er eitur-
morð engin nýlunda. En hér hefir
ekkert eiturmorð vitnast um langan
aldur. Eg veit ekki til aS nokkurt
eiturmorS hafi orSiS uppvíst hér á
landi alla 19. öldina, og fróðir menn
segja mér aS þaS muni ekki hafa
verið. í árbókum Espólíns er talaö
um 27 morð á 18. öld éþar af 9
barnsmorðj, en þar er oft ekki minst
á aðferðina, og veit eg því ekki hvort
nokkurt eiturmorð er þar á meöal.
Þetta er alt órannsakaS enn þá hér
á landi, engin glæpamálasaga til. Eg
finn það æ betur og betur á heil-
brigðismálunum hvílíkur bagi það er
fyrir öll okkar þjóSþrif, að saga
þjóöarinnar er enn aS mestu leyti ó-
sögS og hvergi nema hálfsögS.
Því er ekki aS neita, það gegnir
furðu, hvað morðin eru fá hér og
hættan orðiö meiri eftir en áður. I
■ Eg gæti nefnt ýms dæmi þessu til
sönnunar; hefi eg minst á eitt af
þeim glegstu í skýrslu minni til
stjónarráðsins, en vil ekki nefna þaS
þaS hér. ÞaS er nóg aS minnast á
fosfór eitrið, sem varð Eyjólfi Jóns-
syni að bana!
Hvítur fosfór er mjög banvænt
eitur. Hann var áöur haföur í alla
eláspýtuhausa; þess vegna “lýstu!
þær í myrkri” g'imiu cliispýturnar.
Iiér á landi nota menn r.ú orðið
“sænskar eldspýtur”. í þeim er ekki
fosfór. Ýmsar þjóöir liafa fyrir
löngu >gert fosfóreldspýtur útlægar,
vegna eiturhættu (og eldhættu);
sumstaðar eru þær þó enn i gangi,
t. I. á Englandi.
Það er nú mjög eítircektarver;, að
hér á landi komu fosfóreldspýturnar
sjaldan eöa aldrei aS rneini. En i
c.örum löndum hafa þær víðast feng-
ið mjög ilt orð á sig, af því að þar
liefir fólkið tekiS upp á því, aS
glevpa þær þhausana) til að fyrir-
fara sér, og mjög mötg sjálfsmorð
atvikanst á þann liátt. Hér hefir
ekki boriS á þessu. hrtð er leyriiegi
nm í dag að flyija hr.tgað fosfóreld-
spýtur og selja; en þær ertt dýrari
anndrápin á við þaö, sem verða vill j gn sænsgu spýturnar. og þess vegna
öðrum löndum. | sjást þær naumast lengur i búðum.
Eg hefi oft heyrt menn segja að H|ns vegar kemur hingaö 4rlega
það komi til af því, að viS Islend-. {jö]di manns frá Englandi með vas-
acr'r ana fulla af “eldspýtunum þægilegu”;
—og þær voru einu sinni til sölu hér
... i Reykjavík og gengu þá undir því
að hér hafi miklu fleiri morS a - nafni af þvi> ag 4 þeinl kviknar viS
ist leynd, vegna þess aS aðgæslan
hér á bráðum og voveiflegum manns-
ingar séum svo ósköp “skikkanlegir
En þessi mikli munur gæti þó líka
að einhverju leyti veriö því aS kenna,
hvað sem er, ef snögt er strokiö.
, Fosfóreldspýturnar eru þannig
látum hefir verið svo að segja eins -| tt dæmi því til sönnunar, aS þegar
is nýt alt til }>essa, engin nytileg log um eiturverz]un er ag ræ5a, , þá ríð-
verið sett þar að lútandi, eins og , a?s ra{a meðalveginn haga sér
alstaðar í öðrum lóndum | eftir atvikum, leggja höft á það, scm
V íst cr um það, að t ollum oðrum \ mgin fgf ^ Mjótasf af> m gkk{ &
grcmum cru Islendingar namnast
nokkurn hlut "skikkanlegri"
ar "siðaðar” þjóðir.
cn
aðr-
í III. kafla þessarar ritgerðar var
ncitt annað, að óþörfu út í bláinn.
Til frekari skilningsauka má nefna
karbólsýru, Hún var áður seld í
minst á þennan mikla mun, og gefið Jausasölu fán lyfseöilsj t öllum lyfja-
í skyn aS hér hefSi mátt búast viS |>águm hér 4 ]andi. Lengi framan
16—20 morSum og manndrápum á af kom þag ekki aS meini. En svo
þeim 35 árum (1875—1909J, sem um f(;)r alt f einu ag bera á karbólsýru-
var talað. en ekki vitnast nema 7 þess s]ysum; kom fyrir, aS menn drukku
konar mannslát á því skeiði. ; hana óvart, í misgripum, en líka liitt,
Eg vil ekki að inenn haldi að þetta að menn gleyptu hana viljandi, til
sé ofsögum sagt — það er þvert á þess ag r4ða sér bana. Þesskonar ó-
móti — og þess vegna kem eg nú hopp vildu tvisvar til í Reykjavíkur-
með nánari samanburð. j héragi; hvort á fætur öSru, meöan eg
Tíðleik glæpa verSur aS miða viS var héragslæknir. Þá fór eg þess á
fólksfjölda.
Á Englandi komu, um árin 1881—
1890, að meSaltali 13 morS og 10,5
manndáp á hverja miljón lands-
manna á ári. Eg hefi nú reiknað út, '■ orðig ag
að hefði þeir atburSir veriS álíka kunnugt,
tíðir hér árin 1875—1909, þá heföu1
átt að koma hér fyir á þeim 35 árum
samtals 3 morS og 27 mnndráp. En
reyndin varð sú, að alla þá tíS vitn-
uöust ekki hér nema 5 morS og 2
manndráp fsbr. III. kaflaj.
Um önnur lönd, en England, veit
eg meS vissu (úr bók próf. Wester-
gaards), að áriS 1895 urðu morð og
manndráp samtals á hver 100,000
manns — á ítalíu 6—7, Ungarn 7,
Austurriki 2, Frakklandi I x/s, Sví-
þjóð 2. En hér á landi hafa ekki
komið samtals nema sem svarar 0,26
morð og. manndráp á 100,000 manns
á ári, ef tekiö er meSaltal af árunum
1875—1909.
Eftir þessu að dæina ættu morð og
mandráp að vera hér um bil 8 sinn-
um fátíðari hér á landi en í Svíþjóð
og níu sinnutn fátíðari eti á Eng-
landi.
hað cru cftirtektarverð "skikkan-
lcgheit”.
leit við landlækni, aS hann bannaöi
aö selja karbólsýru án lyfseöils frá
læknís GerSi hann þaS þegar í stað,
og síöan hefir karbólsýra engum
fjörtjóni, svo aS mér sé
Fréttabréf,
Þá er að minnast á sjálfsmoröin.
f öðrum löndunt er þaS yfirleitt
miklu algengara en hér (t.d. helm-
ingi tíðari í DanmörkuJ að menn
bani sér á eitri. Hér hafa' mjög fáir
stytt sér aldur á þann liátt. Eg hefi
taliö saman öll sjálfsmorð, sem vitn-
ast hafa hér á landi 1896—1910, í
15 ár. Alls hafa þau veriö ,117, og
framin meS þessunt hætti:
Hengdti sig 41 feða j5%J
Drektu sér 47 (eða 40.2%,
Skutu sig eða skáru 25 (21.4%)
Tóku eitur 3 (2.8%)
Hentti sér úr háa lofti til bana 1
(0.8%).
Sjálfsmorö eru mjög mistíö. Fer
hér á eftir samanburður því til sönn-
unar, þannig gerötir, að reiknaS er
út, hversu mörg sjálfsmorö koma á
100,000 manns á ári. Meöaltal af
árununt 1894—98) :
Danmörk.................23,8
Pússland................20,0
SviþjóS.................15,9
ísland. .. J...........10,01
England................. 9,2
Noregur..................6,0
frland.................. 3,1
Ef á íslandi er tekið meöaltal af
árunum 1896—-1910, þá kemur út
santa tala: 10 á 100,000, eöa 0,1%.
ÞaS er því auðsætt um sjálfsmorð-
in, aS þar eru íslendingar ekki neitt
sérlegá “skikkanlegir”, heldur svona
rétt í meöallagi.
Eiturslys hafa ekki veriS talin sér
i lagi í skýrslum presta. En þaö er
víst, að þau hafa veriö mjög fátíS.
Af öllu þvi, sem nú hefir veriö
sagt, má marka, að hér hefir ekki
verið þörf á ströngum ákvæðum um
eitursölu, aöra en lyfjaverzlun og á-
fengisverdun.
Og þess ber vel aS gæta, aS þaö
er mjög misráðiö. aö setja marg-
brotin og ströng ákvæöi um sölu á
eiturtegundum, sem aldrei hafa kom-
ið aS meini, ekki orðiö mönnum aS
heilsutjóni, eSa líftjóni svo að orö
sé á gerandi. Þess konar óþarfar
itarlegar tilskipanir eöa lagaboð geta
orðið til þess eins aö vekja athvgli
almennings á því, aö þarna séu þau
og þau eitur, sem hentug séu fyrir
sjálfsmoröingja og glæpamenn — og
Prince Rupert, 15. Nóv. 1913.
Herra ritstjóri!
Sökum þess eg hafði, áður en eg
kvaddi kunningjana eystra, lofaS aS
láta þá frétta eitthvaS frá mér inn-
an litils tíma, þá bið eg þig svo vel
gera, aS ljá nokkrum línum frá mér
rúm í blaði þínu.
ÞaS er þá fyrst aö byrja á því, aS
eg fór alfarinn frá Selkirk þann 29.
s.l. September áleiðis til mins fyrir-
hugaSa framtíðarlands, Graham eyj-
ar. Ferðin vestur að hafinu gekk á-
kjósanlega vel og dvaldi eg í Van-
couver um tveggja vikna tíma og
fann þar nokkra landa vora.
AlstaSar naut eg og fólk mitt
sömu, gömlu og góðu íslenzku gest-
risninnar; og minnist eg og kona min
þess með alúöar þakklæti, hversu
]>essi dvalartími okkar varS okkur
skemtilegur.
Frá Vancouver fór eg ásamt fjöl-
skyldu minni til Blaine, til aS sjá
landiö þar og eiga tal viS ýmsa
landa, er þar búa. Þar mættum viS
hinum sömu góöu viðtÖkum eins og í
Vancouver. ÞaS má meö sanni segja,
að hin íslenzka, gamla og góða gest-
risni lifir og ríkir enn þá í anda
hinnar vestur-íslenzku kynslóðar á
jafnháu stigi og áður var heima á
gamla Fróni.
Eg ber því ógleymanlega hlýjan
hug til allra þerra landa á nefndum
stöðum, sem sýndu mér og konu
minni bæði í orSi og verki þær góSu
viötökur, sem öllum ferðamönnum
ætíð kemur svo vel. Eg biS því blað-
iö aö bera kæra þakklætiskveSju
mína til þeirra hinna sömu, um leið
og eg óska þeim alls hins bezta, von-
andi aS hin forna gestrisni megi viS-
haldast sem lengst og á sem allra
fullkomnustu stigi hjá vestur-ís-
lenzkum almenningi.
Þarnæst fór eg um borS í skip þaö,
sein flutti mig til Prince Rupert, og
gekk sú ferS ákjósanlega. Þegar
eg steig á land í Prince Rupert, þá
mætti eg strax nokkréim af þeim
löndum mínum, sem fóru meS mér
s. 1. vor vestur til Graham Island, og
sögðu þeir mér þau tíSindi. aö flestir
þeirra landa, sem vestur fóru í vor,
væru þaSan farnir, og þaS að líkind-
um fyrir fult og alt. ASal ástæSan
fyrir burtför landanna úr téöri eyju
mun einkum hafa verið atvinnuleysi
þar, nú sem stendur, og peningaleysi
til aS framfæra lífi sínu eftir arS-
litið sumarstarf. Ekki voru samt þeir
landar, sem yfirgáfu Graham Island,
á þeirri skoSun, aS halda austur á
bóginn til fornu átthaganna, heldur
hafa þeir fastráðið aS reyna lukk
una á annari eyju hér, sem Smith
Island nefnist. Nefnd eyja liggur
ALLAN LINE
Konungleg Póstgufuskip
VETRAR-FERDIR
Frá St. John 0g Halifax
tu
Liverpool og Glasgow.
Frá Portland.
til
Glasgow
FARGJOLD
A FYKSTA PARRÝMI........$80.00 oK upp
A ÖÐRU FARRÝMI........... $47 50
A pRJCDJA FARRÝMI..........! .S81J5
Fargjald frá íslandi
(Emigration rate)
Fyrir 12 ára ug eldri .. ....... $56.1»
“ 5 til 12 ára............... 28.05
“ 2 til 5 ára................ 18,95
“ 1 til 2 ára...............
“ börn á 1. ári.........
13-55
2.70
Allar frekari upplýsingar um gufuskipaferðimar, far-
bréf og fargjöld gefur umboðsmaður vor, H. S. BAEDAL,
horni Sherbrooke og Elgin, Winnipeg, sem annast um far-
gjalda sendingar til Islands fyrir þá sem til hans leita.
W. R. ALLAN
364 Main St., Wlnnipeg. Aðalumboðsmaður Teatanlands.
MENN ÓSKAST
til að læra að stjórna og gera við
gasoline tractor og bifreiðar. Búið
yður nú undir næsta sumar. Fleiri
vélar ög bifreiðar í brúki nú heldur
en nokkru sinni áður, Þeir sem
taka próf hjá oss fá $3 til $8 á dag.
Skrifið eftir ókeynis Catalog.
Omar School of Trades & Arts.
483 Main Str., Winnipeg
Beint á mðti City Hall.
í kulda, snjó, bleytu
Þúsundir manna hafa nú
hlýjan fótabúnað til að verj
ast kuldanum en bað eru
LUMBERSOLE STlGVÉLlN
Þ>ú ættir að ganga í hópinn strax
ALLAR
Stœrdir
fyrir karla
konur og
unglinga.
Allirmed
sama verdi
Fóðrað-
ir m e ð
þykk-
um ffók
a. Biðj.
ið um
þáíbúð
unum.
ekki.
The SCOTTISH WHOLESALE
SPECIALTY CO.
263 Talbot Ave., Wirmipeu
*ða 306 Notre Dame Ave, 2 mín. frá Eaton
$2°2
Péíivered free
Skrilið o8s ef þeir fást
ROBINSON
&Co.
Limited
Kvenbúningur
Haustkápur ungra stúlkna
$4.50
Yfirhafnir úr klœði handa
kvenfólki, verð . . . $10.00
Svört nærpils úr moire,
heatherbloom og satin, 36
til 42 þml. á lengd . . $1.25
Hvítar treyjur, fyrirtaks
vel sniðnar og saumaðar,
úr bezta efni....$2.50
Náttklæði úr bezta efni,
vel sniðin og saumuð 85c.
Drengja-buxur af ýmsum
lit og gerð á
29c, 55c og S5c
ROBINSON
& Co.
Llmited
Fiskivatn er á eynni og lifir silung- 1
ur í því alt árið um kring, en seinni
part sumars fyllist það enn fremur
af laxi þeim, sem ávalt á þeim tíma
ársins sækist eftir aS komast upp í
ferskt vatn, og má því auSvelt kall-
ast aS ná sér í fisk til matar. Enn
fremur liggur nefnd eyja í einni |ieirri eyju< sem að minsta kost;
k\ísl hinnar alkunnu laxveiða-stórá, J hefir ; nalægri tig heppilegri skil-
sem Skeena River nefnist, og sem er vröi fvrir fatæka menn að taka sér
álitin einhver mesta laxveiða-á á bólfestu á, þar sem atvinna og góS-
vesturströndinni. Hérna einmitt í ur markaSur er rétt viS hendina.
þessari eyju hafa nú nokkir landarl pag er alls ekki ætlun min að
fest sér nokkrar ekrur af landi. og hallmæla að nokkru leyti Graham
ætla þeir nú aS reyna lukkuna þar. | tsland, en framtíð hennar er ekki enn
ÞaS sem líka gefur nefndum lönd-l komin, og því erfitt fyrir fátæka
um áræði til að leita lukkunnar á | frumbýlinga aS bíSa eftir henni;
heldur verSa þeir ætið aö leitast viö
að grípa gæsina þegar hún gefst.
Eg hefi því enn þá ekki fastákveðiS
framtíSar verustaö minn. Eg þarf
fyrst að líta vel i kring um mig og
sjá, hvað upp kemur á teningi fram-
tíðarinnar. En nú sem stendur er
í því efni helzt um
nefndri eyju, er það aS stór granít-
klettur er á eynni, sem er seldur
riku félagi, sem nú þegar byrjar aS
vinna þann klett. ViS landarnir höf-
um nú þegar fengiS lofoð frá nefndu
félagi um ,aS viö, sem höfum fest
oss land þar úti, skulum i framtíSinni
sitja fyrir öörum aSkomandi verka-|hugur minn
mönnum, ef vér svo viljum. Við|Smith Island
landarnir búumst þvi við aö byrja Hér er tiöarfarig mjög svo milt;
vmnu á eynni i þessum yfirstandandi helzt til rigningasamt, enda haustiS
mánuöi, þar sem ekkert virðist vera ætig álitig regnmesti árstiminn hér.
því til fyrirstöSu aS verkið geti Nú er hér snjólaus jörS og frost-
byrjað í þessum mánuöi. J laust a nóttum, og mundu þaS þykja
Hér höfum vér þvi viS dálitið aS undur i Manitoba um þetta leyti árs.
styöjast á þeim tíma, sem arðlítiS erj AS síöustu skal þess meS þakklæti
aö stunda fiskiveiðar, þar sem getð, aö Mr. Kristinn Kristinsson og
margra ára stöðug atvinna er rétt M!r. Þorsteinn Daviðsson eru oss
við húsdyrnar Þó mun sú ætlun J löndum hér aS góðu kunnir, og vilja
ríkja í hugum landanna, að stunda ] þeir hag vorn í hvívetna, og eru ætiö
sjóinn sem mest og rækta landiö sitt, reiöubúnir til aS gefa oss góðar leiS-
um 16 mílur frá Prince Rupert og er
lega hennar hin ákjósanlegasta frá en nota vinnuna þegar þörfin sér- i beiningar.
markaðslegu sjónarmiSi, þar sem
járnbrautin liggur fram hjá í svo
sem ^4-milu fjarlægð frá eynni, og
sjóleiðin liggur alt af með landi
fram, inni lukt af ýmsum eyjum, sem
varna þvi, aö um stórsjó sé aö ræöa.
staklega kallar fyrir þaS.
Þegar eg þetta haust vfirgaf átt-
hagan austur frá fyrir fult og alt, þá
ætlaði eg mér beina leiS til Graham
Island til framtíöar veru; en þegar
svona lagað kom fyrir, aS flestir
JarSvegur á nefndri eyju er góSuri landarnir voru þaSan famir og fast-
og skógur vel viS ráSanlegur. ir í því áformi aS setja sig niSur á
Enn fremur bið eg og
kona min Lögberg svo vel gjöra og
flytja kæra kveSju til allra okkar
fornkunningja austur frá meS alúS-
ar þakklæti fyrir alla gamla og góSa
viðkynningu.
MeS vinsemd og virðingu.
lón Filippusson.
P. O. Box 773 Prince Rupert, B. C.