Lögberg - 04.05.1916, Blaðsíða 4

LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 4. MAI 1916.
Iftígberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
urabia Pre*s, Ltd.,!Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manauer
Ltanáskrift til blaðsins:
THE COLUMBIA PHESS, Ltd., Box 3172. Winnipeg. M«n-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winniptg, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Hvert stefnir?
Niðurlag.
EUtt atriðið sem minst var á voru heimaskól-
ar. .pað sem er að naga rætumar undan íslenzk-
unni, skera á tungurætumar, ef svo mætti segja,
er það að bömin læra ekki að tala íslenzku á heim-
ilunum. Hefði það ekki verið fyrir hann Jakob
Briem, sem sumir hafa kallað íslenzka skólann
lifandi, þá væru heimilin ekki mörg hér í Winni-
peg, sem ættu íslenzkutálandi böm.
Pað sem á ríður er að kenna málið áður en
Enskan er lærð. Sé barnið búið að læra og lesa
íslenzku heima fyrir áður en það byrjar skóla-
göngu, og búið að fá áhuga fyrir að lesa eitthvað
sem heldur huga þess, þá er björninn unninn; þá
eru þær undirstöður lagðar sem auðvelt verður
ofanáhleðslu. En galdurinn er sá, að fá þeim
eitthvað það að lesa á íslenzku, sem þeim þykir
skemtilegt og laðandi. pað var réttilega tekið
í'ram á samkomu nýlega, bæði af Jóhanni G. Jó-
hannssyni og séra Rúnólfi Marteinssyni að hér
væru ekki til á fslenzku neinar barna- eða ung-
lingabækur, sem til þess væru hæfar að lesast.
Hér duga ekki samskonar bækur og blöð handa
unglingum og heima á íslandi; ekki fyrsta kastið,
að minsta kosti. Heima skilja bömin sögur um
stekkjarferðir og fjallgöngur og þykir gaman að;
hér er þeim slíkt eins og það væru sögur frá tungl-
inu.
Sögum og öðru sem fyrir börn er skrifað
verður að haga eftir kringumstæðum, eftir því
hverju bömin hafa vanist, hvað þau þekkja og
skilja. Hér þurfa barnabækur að vera um akra
og námur og skóga og jámbrautir og verksmiðj-
ur o.s.frv/
Vestur-fslendingar hafa enn ekki sýnt neinn
lit á því að yrkja og skrifa fyrir börn; þeir eiga
það eftir, og þeir verða að fara að vakna til þess
verks, ef þeir hugsa sér að halda áfram að vera
hér sem íslendingar.
Heimaskólar eða heimilisskólar hljóta að verða
fyrsta undirstaða undir þjóðemis viðhaldi voru
hérvestra. En hvernig eiga þeir að vera ? Hverj-
ir eiga að kenna og hvernig á að kenna og hvað á
að kenna?
Fyrst og fremst eru það foreldrarnir, sem eiga
að kenna á heimilunum. pað eru og verða nota-
drýgstu skólamir. Hvort sem það er af því að
foreldramir yfir höfuð hugsi sér að gera íslenzk-
una útlæga, eða það er af hugsunarleysi, þá er
það víst að fjöldi fólks vanrækir það stórkostlega
að veita bömum sínum grundvallar þekkingu í
íslenzkri tungu. Foreldrarnir vanrækja það víða
að tala íslenzku á heimilunum og verða því bömin
ensk áður en nokkum varir.
Vér segjum að foreldrarnir vanræki að tala
móðurmál sitt og kenna börnunum það. Má vera
að þetta sé rangt; má vera að það sé annaðhvort
af ásetningi gjört, vegna þess að ekki sé almenn
trúin á viðhaldi íslenzkunnar eða hún talin hér til
fyrirstöðu, eða að það sé óafvitandi smátt og
smátt komið inn í eðli Vestur-íslendingsins að
Enskan eigi ekki einungis að vera hér aðalmálið,
heldur eina málið? Um það skal ekki fjölyrt, en
hitt er daglega sönnuð staðreynd að fjöldi allra
yngri foreldra tala oftast Ensku í heimahúsum.
Ef mæðurnar sérstaklega kenna bömunum
fyrstu orðin á íslenzku og reyna að halda því við;
láta þau læra fslenzkuna fyrst, þá er þrautin unn-
in; og þar er engin hætta á ferð. Bömunum er
ekki gert erfitt fyrir með því; þótt þau kunni ís-
lenzku, þá þarf ekki að óttast að þau nái ekki tök-
um á Ensku máli þar sem þau ganga á skóla—og
kenslan fer öll fram á Ensku. — pað er alt öðru
máli að gegna með oss sem hingað komum full-
orðin, með alíslenzkum hugsanamyndum mótuð-
um á heilann og alíslenzkum tungutökum.
Já, það er á heimilunum sem íslenzku kenslan
verður að byrja. Móðirin um fram alt, verður að
leggja grundvöllinn í því sem öðru. Hún verður
að kenna börnunum íslenzkar vísur og þulur og
kvæði; segja þeim íslenzkar sögur og skrítlur;
kenna þeim bænimar sínar á íslenzku o.s.frv.
Auk þess mætti reyna að fá nokkra farand-
kennara, sem vel væru að sér í málinu; vel kynnu
að laða að sér böm og liprir væru við kenslu. Slík-
ir farandkennarar eða lifandi skólar gætu komið
miklu til leiðar.
’ En gallinn er sá eins og fyr var á vikið að hér
eru ekki til íslenzkar kenslubækur þannig sniðnar
að þær komi að hálfum notum. Vestur íslenzkir
menn eða þeir, sem hér þekkja til, verða að taka
sig til og skrifa slíkar bækur. pað þykir ef til vill
út í hött að halda því fram að aðrar bækur þurfi
hér en heima, en það er samt satt. Heima má
skrifa sögur og segja, sem em um íslenzkt lands-
lag og íslenzkt líf þannig að hvert barn skilji; en
þær sögur eru ráðgáta bömum sem hér eru
fædd og uppalin; þær eru þeim ráðgáta að efninu
til, þótt þau skilji málið.
Ljósasta dæmi þess er Æskan, hið ágæta ung-
lingablað, sem gefið er út heima; það er stórkost-
lega uppbyggilegt blað og vandað í alla staði og
sannarlega skiljanlegt og við bamanna hæfi
heima, en það verður ekki nema að hálfum notum
hér, vegna þess að sögumar og alt efni er eðlilega
sniðið eftir því sem við á heima.
Maður sem tæki sig til og gæfi út alþýðlega,
litla og vel valda barnabók hér vestra, ynni þjóð-
inni þarft verk og gott.
Auk þess sem hér er getið væri það ekki óvinn-
andi vegur að halda eins til tveggja mánaða skóla
að sumrinu, bæði í bæjum og sveitum, til þess að
kenna íslenzku. Gæti einhver bygðarmanna hver
í sínu héraði tekið að sér þann starfa, eða fleiri
en einn hjálpast að því.
Loksins kemur að síðasta atriðinu, en það var
þjóðvakningar félag.
Rétt um aldamótin var því máli hreyft hér
vestra í blöðunum af núverandi ritstjóra Lög-
bergs, en það fékk daufar undirtektir. pó komst
það svo langt að stofnuð var ein þess konar deild
í Chicago veturinn 1901 og voru í henni svo að
segja allir íslendingar þar í borg; eitthvað um 80
manns. Voru haldnir fundir í mánuði hverjum á
heimilum fslendinga til skiftis, og samvinna hin
allra ákjósanlegasta, þrátt fyrir mismunandi skoð-
anir í stjómmálum, trúmálum og svo að segja
öllum málum. Sá sem verið hefði á fyrsta fundin-
um um haustið og þeim síðasta um vorið og tekið
vel eftir báðum, hefði hlotið að heyra talsverðan
mun á töluðu íslenzku máli. Meira að segja þeir
sem þar voru fæddir og uppaldir sumir hverjir,
voru farnir að tala fslenzku.
Og ef það er satt—sem tæplega er hægt að efa
—að mögulegt hafi verið að koma við íslenzkri
félagsstofnun, þar sem aðeins 80 manns eru
dreifðir innan um 5,000,000, þá ætti það sannar-
lega að vera hægt þar sem íslendingar eru þétt-
býlir og fjölmennir.
Ef alvara á að verða úr því að íslenzku sé hér
haldið við; ef mönnum er alvara með það að vilja
lifa en ekki deyja—vilja hætta við að deyja—þá
þarf að stofna þess konar þjóðvakningar félög al-
staðar þar sem íslendingar finnast í Vesturheimi.
Deild þarf að vera í hverri einustu bygð og bæ,
en aðalstöðvarnar hér í Winnipeg. Samband
þyrfti að vera milli deildanna og þing haldið á
hverju ári, þar sem komið væri fram með uppá-
stungur um nýjar aðferðir, breytingar og umbæt-
ur í þá átt að halda við þjóðerni og tungu.
Og íslendingadagurinn ætti að vera undir um-
sjón þessara félaga. Hann þarf að breytast ger-
samlega; hann er orðinn oss Vestur-íslendingum
ti! lítils gagns sem íslenzkur dagur; hann er
breyttur frá því sem upphaflega var til ætlast og
orðin vesturheimsk léttúðarstofnun, þar sem að-
alatriðin eru fólgin í dansi, hoppum og hlaupum,
en andlegi parturinn alveg látinn sitja á hakan-
um. Hann hefir nú orðið nauðalítið þjóðvakning-
ar gildi og þarf að breytast ef hann á að ná til-
gangi sínum.
Alt það sem hér hefir verið sagt er ritað frá
því sjónarmiði að íslendingum sé alvara með það
að halda við þjóðerni og máli, sé það ekki, þá er
þetta auðvitað úti á þekju. pað eru aðeins bend-
ingar um hvað gera megi og gera þurfi, ef áfram
eigi að halda og ef menn vilji leggja það á sig að
vinna að viðhaldi íslenzkrar þjóðar á meðal ensku
þjóðarinnar hér eða réttara sagt meðal þess
þjóðasafns sem hér er.
En þótt allir verði sammála um að vilja halda
dauðahaldi í þjóðerni og tungu, og þótt alt þetta
yrði reynt, sem að ofan hefir verið talið, þá þarf
þess að gæta að láta einangran aldrei henda ís-
lendinga hér í landi. Vér verðum að gæta þess að
ná sem allra föstustum tökum á enskri tungu og
komast inn í enskt þjóðlíf; færa oss alt það í nyt
sem orðið getur oss til lyftingar og framfara út
á við. Vtr megum aldrei vanrækja það að verða
sem fullk jinn? stir og sannastir borgarar hér í
landi, og vér verðum að gæta þess að þjóðarsóma
vorum er ekki borgið með því ein” saman að vér
höldum við íslenzku máli; nei, það eru hin forn-
íslenzku drenglyndis einkenni sem vér eigum að
vernda hér og varðveita til þess að á oss verði bent
sem fyrirmyndar fólk. f því er fólgin þjóðrækni
vor; því það ávinnur þjóð vorri álit og virðingu.
Séra Björn mintist á þá og þær sem kvæntust
og giftust út úr þjóðflokki vorum. Hvað eigum
vér að gera í sambandi við það mál? Eigum vér
að láta það afskiftalaust? Eigum vér að sleppa
því alveg út úr íslenzkum félagsskap sem týndu
og töpuðu fólki? pess ber að gæta að því fjölgar
altaf ár frá ári, eins og fram hefir verið tekið.
Nei, vér eigum ekki að sleppa af því hendinni.
Vér eigum að reýna að halda því kyrru í íslenzk-
um félagsskap eftir megni, og það verðum vér að
gera með því að viðhafa öðru hvoru eða jafnvel
jöfnum höndum Ensku á fundum vorum og sam-
komum, opinberum þingum, í kirkjum og annars
staðar.
Á þetta atriði var svo rækilega minst áður í
greininni að þess er ekki þörf að fara langt út í
það mál aftur. En tíminn sannar það og sýnir að
svo bezt höldum vér voru hér að reynt sé að sleppa
ekki neinu. Og það skal enn tekið fram að Vest-
urflutningar að heiman hljóta að minka og jafn-
vel hætta, en ekki ólíklegt að heimflutningar komi
í staðinn, og þá er um að gera að svo verði haldið
við á meðan að sem fæstir tapi hér málinu og sem
flestir læri það.
pað er undir íslendingum sjálfum komið
“hvert stefnir” í þessu efni. Vilji þeir allir taka
saman höndum og leggja það á sig sem á hefir
verið bent og vinna að því með alvöru og staðfestu,
þá stefnir að virkilegri þjóðræknisvakningu vor á
meðal og viðhaldi íslenzkunnar er borgið að minsta
kcsti um langan tíma; ef þeir aftur á móti rífa
niður hver fyrir öðrum, toga allir sinn í hverja
áttina, hafa þetta mál sem önnur mál til rifrildis
og deiluefnis til þess að reyna að ná sér niðri hver
á öðrum, þá stefnir “norður og niður” í eyðilegg-
ingu og bráðan dauða alls þess sem íslenzkt er.
Enn í bróðerni.
Lesendum Lögbergs þykir það ef til vill óþarfi
að láta verða eins langt mál og orðið er um það,
sem ritstjóra blaðsins og Árna Sveinssyni ber á
milli. En það er aðgætandi að hér er verið að ræða
um alment mál og þýðingarmikið, sem ekki snert-
ir aðeins tvo menn, heldur einn þátt verzlunar-
lífsins í Vesturheimi.
Auk þess er því láni hér að fagna, að Ámi
Sveinsson er einn þeirra manna sem hægt er að
ræða mál við, án þess að hann stökkvi upp á nef
sér. par er hvorki Snjólfska né Hreggvizka.
Hann tekur málið eins og því horfir við og ræðir
það frá sínu sjónarmiði; tekur öllum þeim tökum
á andstæðingi sínum, sem hann heldur að veiki
málstað hans og styrki sinn eigin, en gerir það á
prúðmannlegan hátt. Hann er eins og lipur og
sanngjarn glímumaður, sem aldrei lætur það koma
fyrir að hann vísvitandi beiti þrælatökum í rit-
hætti.
Vér sögðum að hér væri um alment^mál að
ræða, og það er satt. Mál, sem ef til vill er yfir-
gripsmeira og hefir dýpri rætur en menn alment
gera sér grein fyrir.
pað er á almanna vitund að verzlun er aðal-
atvinna þessarar þjóðar — verzlun í einhverri
mynd. pað er t. d. öllum kunnugt að blöðin yfir
höfuð ei*Ji hér stofnuð sem gróða- eða verzlunar-
fyrirtæki, þótt það stundum mishepnist, eins og
annað.
Flestir vita það einnig að menn eða félög sem
prentsmiðjur setja á stofn gera það venjulega í
hagnaðar skyni. Og engin prentsmiðja er vér
þekkjum hefir enn tekið upp þann sið að neita
verki ef borgun fylgir og um löglega athöfn var
að ræða.
Nú liggur aftur fyrir alveg ný stefna til um-
ræðu, og hún er sú að ekki eigi að prenta neitt
það,sem að skaða geti orðið. Um það skal ekki deilt
við Árna Sveinsson, hvort þetta sé heppileg stefna
eóa ekki; vér teljum hana eindregið ákjósanlega
EF hægt væri að koma henni í framkvæmd. En
hér verður fyrir manni spuming, sem erfitt getur
verið að svara:
Ef prentfélög eiga að neita öllu því sem skað-
legt má verða, hvað mega þau þá prenta og hvað
ekki ? Hver á að vera dómarinn ? Er það prent-
félagið sjálft eða fólkið yfir höfuð? Eigi það að
vera prentfélagið sjálft, pá vandast málið. Vilji
svo til að félagið sé skipað vínbannsmönnum, þá
mundi það eftir þeirri reglu neita að prenta alt
sem á móti bindindi stæði; væru þeir hlyntir hinni
hliðinni, þá mundu þeir afsegja að prenta bindind-
isbækur og rit; væri félagio skipað bæði bindind-
ismönnum og þeim sem með vínsölu væru, hver
ætti þá að ráða? Sumir í samfélaginu segðu:
“Við prentum ekkert fyrir brennivínshliðina, því
það er skaðlegt”; hinir segðu: “Við neitum að
pernta nokkuð á móti vínsölunni, því það er eyði-
leggjandi fyrir verzlun, tekjur og viðskifti”..
Hvor parturinn á svo að ráða?
Sannleikurinn er sá að öllum félögum verður
að vera heimilt að prenta alt, sem ekki varðar við
lög, vegna þess að önnur takmörk eru gjörsamlega
ómöguleg. Enda líka hefir það ávalt viðgengist.
Heimskringlu félagið eða “Viking Press” hefir t.
d. á umliðnum árum prentað hvern pésan á fætur
öðrum nafnlausan til þess að verja og vernda
spiltasta og hættulegasta flokk, sem til valda hef-
ir komist, jafnvel í þessu landi. í tugum þúsunda
hefir það félag dreift út blöðum og bókum sem
það hefir prentað með ósönnum skýrslum og af-
vegaleiðandi staðhæfingum siðferðislega og á
annan hátt.
pessu hefir enginn hreyft og engum dottið í
hug að hreyfa.
ÖIl prentfélög landsins svo að segja hafa prent-
að blöð og bækur sem einhverjir flokkar manna
lelja ósæmilegt.
þessi herferð gegn “Columbia” Press og “Lög-
bergi” er alveg úti á þekju. Ef Árni Sveinsson og
Magnús Skaftason og aðrir vilja hefja uppreist
gegn því að prentfrelsi haldist hér í landi, þá eru
þeir um það, en tilgangnum er ekki náð ef það á
aðeins að vera bundið við Columbia félagið og
Lögberg. Ef þeir vilja hefjast handa og krefjast
þess .eða skapa þá stefnu að ekkert sé prentað
nema það sem allir telji siðferðislega rétt, þá er
þeim það einnig að öllu heimilt, en jafnvel það
yrði að ná lengra en til Columbia Press og Lög-
bergs.
Vér sögðum að vinur vor Ámi Sveinsson beitti
ekki þrælatökum vísvitandi í rithætti, og þess
vegna er oss það óskiljanlegt hvemig hann hefir
vilst frá réttri leið í staðhæfingum sínum í þessari
síoustu Heimskringlugrein: “— — málstaður
þeirra (brennivínsmannanna) var svo vondur, og
atvinna þeirra svo skaðleg og drepandi, að ekkert
heiðarlegt blað eða prentfélag vildi styðja þá á
nokkurn hátt, nema Lögberg og íslenzka Columbia
félagið”, segir höf.
Ef vinur vor Ámi Sveinsson kynni ekki að lesa
enska tungu, eða væri langt frá öðrum manna-
bygðum, þá væri það afsakanlegt þótt hann hefði
gert þessa staðhæfingu. En þar sem hann er
ágætlega að sér í Ensku og fylgist vel með í mál-
um, þá hefoi hann átt að minnast þess að ná-
kvæmlega sömu rit sem prentuð voru í Columbia
Press og hann talar um, voru einnig prentuð á
Ensku, í enskum prentsmiðjum, og svo að segja
hverju öoru málu í landinu, sem nokkuð kveður
aö. Vinur vor Árni Sveinsson hefir því hlotió að
láta tilfinningarnar hlaupa með sig í aðra átt en
sanngimin krafðist, þegar hann gerði þá staðhæf-
:ngu að ekkert heiðarlegt prentfélag nenia Colum-
bia hefði viljað prenta slíkt. Hvort enski “text-
inn hefir verið prentaður hjá “Pree Press”, “Tele-
gram” eða “Tribune” vitum vér ekki, en að sjálf-
sögðu hefir hann verið prentaður í enskri prent-
smiðju. Vér vitum satt að segja ekki af nokkru
ensku prentfélagi sem undan því hefir færst.
Ataðhæfing vinar vors er því algerlega röng.
W
THE DOMINION BANK
■UMCMD a. WLEB. M. P.. Praa
W. D. UTTBIWI
C. A. BOGKBT. Gencnl Hioagw.
Borgaður höfuðstóU..............$6,000,000
Varasjóður og óskiftur ábatl .. .. $7,300,000
SPARISJÖÐSDEn.D
er ein deildin I öllum útibúum bankans. J>ar má ávaxta
íl.00 eða meira. Vanalegir vextir greiddir.
I>að er óhultur og þægiiegur geymslustaður fyrir spari-
skildlnga yðar.
Notre Dame Branch—W. M. HAMH/TON, Manager.
Selklrk Branch—M. g. BURGER, Mansger.
önnur staðhæfing sem hann
gerir er þó enn þá furðulegri.
Hún er svona: “Og Columbia
félagið tekur að sér að prenta
þau (ritin) og útbreiða meðal
kjósendanna—án þess með einu
orði að benda á eða mótmæla,
hinni blekkjandi lýgi, sem þau
innihalda.”
Hvernig ætlast Árni Sveins-
son til að þessu væri svarað?
Átti Columbia Press að gefa út
til þess sérstaka bók? Lá það
ekki beinast við að ef því væri
svaraö þá væri það gert í blað-
inu, sem gefið er út af sumum-
hluthöfum sama félags—blaðinu
Lögbergi—og þá auðvitað helzt
í ritstjómardálkum þess? Er
ekki venjulega talið að blöðin
hafi þá stefnu sem ritstjórnar-
greinarnar gefa til kynna? Og
man Árni Sveinsson ekki eftir
því að með “einu einasta orði”
væri þar andæft lygunum í bók-
mentum brennivínsmanna ?
Sé svo, þá er hann minnis-
sljórri en vér ætluðum. Vér vit-
um ekki betur en kröftug and-
mæli kæmu fram tafarlaust í
Lögbergi og héldu áfram svo að
segja látlaust í hverju blaði
fram á atkvæðadag. Meira að
segja ritstjóri Lögbergs skrifaði
ríkisstjórunum í þeim ríkjum
sem rangastar voru fréttirnar
fluttar frá í brennivínsbækling-
unum til þess að geta rekið til
baka þær staðhæfingar, og fékk
hann svar frá þeim með þeirra
eigin hendi, sum þeirra eru birt
í Lögbergi.
pegar tímar líða fram og óvil-
ha.-x- menn fara að skrifa sögu
þessarar baráttu, þá er það víst
að flett verður upp blöðunum frá
þeim tíma, og ritstjóri Lögbergs
gerir sig ánægðan með þann dóm
sem þá verður lagður á hluttöku
hans í því máli, því þótt vini
vorum Árna Sveinssyni finnist
það ef til vill stærilæti og óvið-
eigandi, þá skal því samt óhikað
haldið fram að ekkert íslenzkt
blaö neinstaðar, hvorki fyr né
síðar, hafi barist eins eindregið
og fylgt af eins miklu kappi
þegar um vínbann var að ræða
og Lögberg gerði í vetur og vor.
J?að Iiggur til sýnis hverjum
þeim sem lesa vill.
í bróðerni skal að endingu
spurt þessara spurninga.
1. Hver er munurinn á því
að brennivínsmenn prentuðu sín-
ar svokölluðu varnir nafnlausar
og hinu að bindindismenn gerðu
þao sama ? Ef það var rangt af
öðrum, var það þá ekki rangt af
hinum líka?
2. Hvemig stendur á því að
það var synd af Columbia Press
félaginu að prenta nafnlaus blöð,
ef það er ekkert Ijótt af öðrum
félögum að gera það sama t. d.
Heimskringlufélaginu, sem hef-
ir prentað tugi þúsunda af skað-
legum lygapésum, nafnlausum?
3. Vill Ámi Sveinsson að
sama aðferð sé tekin upp í borg-
aralegum málum og í stríði tíðk-
ast ? Samanburðurinn á Colum-
bia Press og pjóðverjum á ekki
við nema með því móti.
4. Telur hann það undir
nokkrum kringumstæðum afsak-
anlegt að binda mótstöðumann
sinn áður en hann fær að beita
vamarvopnum sínum, ef hann
er ekki að brjóta lög landsins?
5. Treysti. hann ekki sjálfur
svo mikið á hinn góða málstað
að hann teldi það óhætt að leyfa
öll opinber mótmæli hvaðan sem
þau komu?
6. Áleit hann ekki að mál-
staður vínmanna væri svo illur
og bannmanna svo góður að bind-
indismenn græddu eftir því
meira sem meira væri prentað
og rætt og borið saman?
7. Telur hann það ekki sjálf-
sagt að allir flokkar í öllum mál-
um eigi að hafa óhindrað mál-
frelsi og ritfrelsi? (nema ef vera
skyldi í stríði).
8. Ef Jón kemur til Lögbergs
með grein á móti einhverju al-
mennu máli og Ámi með aðra
fylgjandi því og Lögberg tekur
grein Jóns en ekki Áma. Ef
þeir koma svo báðir með auglýs-
ingar og Lögberg tekur hana hjá
Jóni en ekki Árna, njóta þessir
menn þá báðir sama réttar hjá
Lögbergi ?
9. Ef tvær hliðar koma með
auglýsingar hvora á móti annari
og ritstjórn blaðsins mælir með
báðum, eins og á sér stað með
Heimskr. viðvíkjandi brennivíns-
auglýsingunum, hvoru megin á
þá að telja það blað?
10. Ef tvær hliðar koma með
auglýsingar hvora á móti ann-
ari og ritstjórn blaðsins skrifar
hverja greinina eftir aðra á móti
annari en með hinni eins og Lög-
berg hefir gert, hvoru megin er
sanngjamt að telja það blað?
ísl. Eimskipafélagið
STARF ÞESS OG HAGUR.
Eftir ’Guðm. Hanncsson.
I.
Ljósið í myrkrinu. í öllu voru
landsmálamoldviöri skín þó aö
minsta kosti eitt ljós þessi árin:
íslenzka eimskipafélagiö.
Áratug eftir áratug höfum vér
verið komnir upp á náð og miskun
útlendra gufuskipafélaga, styrkt
þau af landsfé, látið þau hafa oss
að féþúfu, látið þau þar á ofan lít-
ilsvirða þing og þjóð á margan hátt,
fara stundum v-er með oss en skyn-
lausar skepnur.
Sjálfstæðið var nú ekki meira en
þetta er öllu var á botninn hvolft,
áræðið svona lítið, enda þurfti hér
að brjóta þykkan ís, sem myndast
hafði af frosti margra alda.
Á endanum var hann þó brotinn
og frýs vonandi aldrei saman aft-
ur. Og stofnun Eims'kipafélagsins
fylgdu mörg tíðindi og fáheyrð.
Allir flokkar urðu sammála um
þetta fyrirtæki, þó þeim kæmi ekki
saman um neitt annað. Fátæka al-
þýðan okkar, sem oft hefir fengið
orð í eyra bæði fyrir smásálarskap
og sundurlyndi, lagði nú fram sem
einn maður meira fé, en flestir
höfðu talið nokkrar iíkur til, sýndi
það ljóslega, að vel er henni treyst-
andi ef ekki brestur forustuna. Þó
alt gengi af göflunum í Norðurálf-
unni er styrjöldin hófst, þá var
gifta félagsins svo mikil, að skipin
voru smíðuð, og félagið tóik til
starfa eins og ekkert hefði í skor-
ist. Og þegar farið var að skoða
og reyna nýju skipin, voru allir á
einu máli um það, að ekki höfum
vér verið sviknir á smiðinni. Þau
voru hin prýðilegustu og reyndust
að öllu vel.
Allir höfðu gengið að því vísu, að
kaupfélög vor reyndust félaginu
vel, en eftir var að vita, hVersu
kaupmennirnir gæfust, mennirnir,
sem félagið átti mest að skifta við.
Þeir höfðu flestir lagt tiltölulega
lítið fé í félagið, spáðu sumir illa
fyrir þvi. Var nú þetta undanfari
þess, að þeir flyttu ekki vörur sín-
ar með skipum félagsins? Ef það
fengi ekki nægar vörur að flytja,
var það dauðadæmt, að minsta kosti
hefði þá hagur þess hallast fljót-
lega.
Nökkur reynsla er nú fengin fyr-
ir þessu. Bæði kaupfélög og kaup-
menn hafa yfirleitt reynst vel, skip-
in hafa altaf haft fullfermi hingað
og oftast út, jafnvel boðist miklu
meira en rúm hefir leyft. Svo mik-
il er eftirspurnin eftir vörurúmi í
skipunum, að alt er fult 2—3 ferðir
fyrirfram.
í öllum læssum atriðum hefir alt
leikið i lyndi, allar hrakspár hafa
orðið sér og spámönnunum til
skammar og svívirðingar.
En að hverju gagni hefir nú
Eimspipafélagið orðið oss ]>að sem
af er?
Sparaðar 300,000 kr. þó ekki
NORTHERN CROWN BANK
Höf uðstóll löggiltur $6,000,000
Varasjóðu... .
Formaður
Vara-íormaður -
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G.,
Höfuðstóll greiddur $1,431,200
.....$ 715,600
- Slr D. H. McMII.I.AN, K.C.M.G.
- - - Capt. WM. ROBINSON
J. H. ASHDOWN, H. T. CHAMPION
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAjMPBELL, JOHN STOVEB
Allslconar banlcastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstalclinga eða
félög og sanngjarnir tkilmálar veittir. Avísanir seldar til hvaða staðar scm er
á Islandi. Sértakur gaumur gefinn sparisjóðsinnlögum, sem byrja má með
einum dollar. Rentur lagðar við á hverjum sex mánuðum.
T. E. T HDR3TE1N 9SON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og Sherbrooke St., - Winnipeg, Man.