Lögberg - 07.09.1916, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. SEPTEMBER 1916.
Sögberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Preis, Ltd.,Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manauer
Utanáskrift til blaðsins:
TIJE OOLUMB'A PRES*, Ltd., Bo* 3172. Winnipeg. Haq.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, R|an.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
„Alt í grænum sjó“
Pannig kölluðu sjómenn það heima f>egar víð
ekkert varð ráðið. Formenn sem illa kunnu tU
stjómar og létu drasla sigldu þannig að “alt var í
grænum sjó”.
Sá var einn talinn góður eða fær til stjórnar
sem þannig kunni að stýra að ekki gæfi á, þótt
öldur risu og stormur hvini.
pað að “alt væri í grænum sjó” við hverja báru
eða hvem blæ var talinn órækur vottur þess að
formaðurinn kynni ekki að stýra eða hásetamir
væru ekki verki sínu vaxnir eða helzt hvort-
tveggja.
Svo er að sjá sem þannig sé ástatt með Sam-
bandsstjómina í Ottawa. par virðist “alt vera í
grænum sjó”.
Hún byrjaði göngu sína með þeim óheillaspor-
um að ganga í samband—að maður ekki segi sam-
særi—við auðs- og kúgunarvöld þessa lands til
þess að hnekkja hinni heiðvirðu bændastétt og
þjökuðu starfsmannastétt með ranglátum tollum.
Hún byrjaði göngu sína með því að sekta hvern
bónda fyrir hvem mæli koms er hann með súrum
sveita framleiddi úr eigin akri. Slík byrjun getur
ekki góðri lukku stýrt. Og til þess að koma þessu
til leiðar gekk hún í samband við fyrverandi erki-
óvini sína—Nationalistana. Já, sá flokkurinn sem
hæst heldur á lofti brezka flagginu að nafninu til
gekk í samband við erkióvin Breta—Nationalist-
ana, til þess með því að geta ráðið niðurlögum á
• verzlunarfrelsi þessa lands—sinnar eigin þjóðar.
Svona var byrjunin; með þessu móti komust
þeir til valda og eins og frumsporin voru, þannig
hafa framhaldssporin verið.
Ekki miljón, heldur tugi og jafnvel hundruð
miljóna af fé fólksins hefir þessi auðvaldsstjóm
—eða réttara sagt auðvaldstól—ausið í einokunar-
félögin; helzt jámbrautarfélögin; hafa látið þau
hafa það í $45,000,000 og $25,000,000 skömtum.
Að sjálfsögðu kalla þeir það smáskamta, en fólk-
inu sem á að borga virðast þeir býsna stórir.
McKenzie og Mann—tveir menn sem miljón-
um hafa rakað saman í vasa sína af fé fólksins,
hafa ekki þurft annað en opna dymar hjá stjóm-
inni og biðja hana að gera svo vel að opna fyrir
sig ríkisfjárhirzluna og láta sig hafa nokkra tugi
miljóna, og því boði var hlýtt mótmælalaust.
Svo kom stríðið og þurfti þá fremur á sam-
vizkusemi og ráðvendni, stjómvizku og heilbrigðri
skynsemi að halda en nokkru sinni áður. En svo
hefir þar verið um stjómtauma haldið að hvert
axarskaftið og glappaskotið hefir rekið annað.
Hestamir sviknir sem riddaraliðið átti að treysta,
skómir sviknir sem fótgönguliðið átti líf sitt á að
byggja; sjónaukamir sviknir, sem mikið var und-
ir komið, og byssumar sviknar sem var aðalatrið-
ið í stríðinu næst mönnunum sjálfum. Miljónir og
tugir miljóna af alþýðufé, sem kúgað var og er
saman með sköttum og tollum hafa verið teknar
og þeim stungið í vasa óhlutvandra manna, aðeins
vegna þess að þeir voru tryggir flokksmenn.
Rannsóknir til málamynda hafa farið fram um
þvert og endilangt landið, og þrátt fyrir það þótt
þær væru á ýmsan hátt hindraðar, þá sýndu þær
það samt í öllum tilfellum að svik eða þjófnaður
eða rán eða markfalt verð hafði átt sér stað.
Og þrátt fyrir þessar sannanir hefir enn ekki
verið hegnt fyrir þessa óheyrilegu glæpi.
Og síðast hefir alt verið kórónað með því að
skjóta niður miljón dollara virði af byggingu
sem fulltrúar stjómarinnar sjálfir höfðu lýst yfir
að ekkert væri við að athuga.
í einu orði “alt er í grænum sjó” og stjórnin
hefir ekkert taumhald á neinu.
Ljótasta dæmi um það hvílíkt álit þjóðin hefir
á formenskunni em allar þær mörgu kosningar í
landinu víðsvegar sem fram hafa farið að undan-
förnu. Hvert sem um fylkiskosningar eða um
aukakosningar hefir verið að ræða þá hefir fólkið
ótvíræðilega lýst því yfir með atkvæðum sínum að
Afturhaldsflokkurinn sé svo búinn að fyrirgera
rétti sínum og trausti því sem fólkið hafi borið til
hans að honum sé bezt að sitja heima.
Áldrei í sögu neins lands hefir eins almennur
dómur komið fram á móti neinum flokki eins og í
Canada á móti Afturhaldsflokknum í ár og í fyrra.
pað að ekki skuli hafa verið mögulegt fyrir
nokkurn mann í aukakosningu í neinu fylki að
komast að undir þeirra merki, og það að allstaðar
undantekningarlaust skuli allar kosningar hafa
gengið beint á móti stefnu Sambandsstjómarinn-
ar, það er svo fullkominn og áreiðanlegur spádóm-
ur um forlög hennar þegar til kemur og svo greini-
legur vitnisburður þjóðarinnar um það að hún
telur “alt í grænum sjó”.
petta sér stjómin og því er það að hún vill
nú hafa sambandskosningar eða helztu menn
hennar sumir hverjir. Eru það aðeins örþrifa ráð.
Hún reiknar það þannig að með alls konar brögð-
um sem í pólitík má hafa geti það ef til vill slamp-
ast að þeir hangi við ef tafarlaust sé að gert, en
eftir því sem lengur líði komi það betur í ljós
hversu gjörsneidd hún hefir verið öllum stjóm-
hæfileikum og hversu ómögulegt henni verði að
hanga á nokkru strái.
En þessi stjóm er komin í þann græna sjó, sem
hún reisir höfuðið aldrei upp úr.
Útgerðarmennirnir á íslandi vissu hvað þeir
áttu að gera við formenn og háseta, sem ekki
kunnu betur með skip að fara en svo að “alt væri
í grænum sjó”, þótt kvika kæmi eða stormur blési
—þeir blátt áfram; ráku þá og fengu sér aðra. Og
sama gerir canadiska þjóðin næstu vertíð.
Stríðið.
Meiri tíðindi hafa gerst í stríðinu 2—3 síðustu
t ikurnar en um langan tíma áður.
pað að Roumania slóst í leikinn er ef til vill
þýðingarmeira en hægt er að gera sér grein fyrir
í fljótu bragði, ekki einungis vegna þess styrks
sem sú þjóð hefir sem hernaðarþjóð, sem þó er
talsverður, heldur miklu fremur í öðrum skilningi.
Roumania er land þannig sett að þjóðin gat
horft á stríðsvöllinn rétt eins og áhorfandi á
glímur. Hún gat séð hvorum var að hnigna og
hvorum var að aukast þróttur.
Allar Evrópu þjóðimar sem ekki eru enn komn-
ar í stríðið titra eins og lauf í vindi af ótta um for-
lög sín þegar hildarleikurinn sé úti ef ekki fyr.
pær óttast að annar hvor málspartur hafi móðg-
ast af einhverju atriði, annaðhvort í verzlun eða
einhverju öðru og launi það með hertekningu síð-
ar meir. pær óttast það að eitthvað verði jafnvel
til þess að draga þær nauðugar út á völlinn.
Og það er eitt sem sumum þeirra er meira um
hugað en nokkuð annað; það er að verða þeim
megin sem sigurinn verður; sumar hlutlausu þjóð-
irnar láta sér gersamlega á sama standa hvorír
sigra; þær hugsa um það eitt að reyna að geðjast
báðum eins lengi og ekki sést á milli hvorir sigra
muni, en leggjast á vogina með þeim er betur má
þegar það sést hver hann verður.
Svona er álitið að það hafi verið með Roumaniu.
peir hafa verið hlutlausir til skamms tíma, og
stundum hefir verið talið víst að þeir færu þá og
þegar í lið með bandamönnum, en annað kastið
hefir sú frétt komið, að þeir mundu verða hinu
megin.
pað að þeir hafa nú virkilega gengið í lið
bandamanna virðist vera—ef ekki sönnun—þá
sterkar líkur fyrir því að þeir sjái hvernig fara
muni ; að þeir sjái bandamönnum sigur vísan.
Og þjóð ^em eins vel stendur að vígi til þess
að vita rétt í því efni eins og Rouminar, gefa betri
hugmynd um það hvemig sakir standa en nokkuð
annað með þessu tiltæki sínu.
pað ofurefli sem pjóðverjar og Austurríkis-
menn eiga nú við að etja er orðið svo stórvaxið að
litlar líkur eru til að þeir standist það lengi. And-
stæðingar þeirra hafa umkringt þá svo að heita
má að sleginn hafi verið um þá hringur. Rússar,
Englendingar, Frakkar, ítalir, Roumenar og Jap-
anar hafa svo að segja tengst höndum saman um-
hverfis pjóðverja og Austurríkismenn, Búlgara
og Tyrki. Og víst er um það að aldrei hefir ver-
aldarsagan þekt leik, þar sem við jafnmikið ofur-
efli hefir verið að etja og pjóðverjar eiga nú.
Og það er ekki einungis ofureflið að hermanna-
fjölda og aðsóknum á allar hliðar sem þeir eiga
að verjast, heldur einnig þær ströngu ráðstafanir
sem bandamenn hafa gert til þess að hindra þeim
allar bjargir sem frekast er unt.
Sést það glögt á því að jafnvel litla ísland skuli
verða að lúta þeim reglum og flytja ekkert út er
til pýzkalands geti komist. paðan er útflutning-
ur svo lítill í samanburði við önnur lönd að litlu
virðist muna hvoru megin það sé, en samt er auga
fcandamanna svo vakandi að þeir leyfa ekki svo
miklu sem því litla komi að komast í mæliker
óvina sinna. Og þótt ekki verði hindraður flutn-
ingur til þeirra með öllu þá er það víst að svo erf-
itt verður þeim gert með þessu að það hlýtur að
draga úr afli þeirra í stríðssókninni; og það til
stórra muna.
pótt ekki sé enn þá neitt víst um Grikki, þá
vita menn það að meiri hluti þjóðarinnar er með
því að í stríðið sé farið með bandamönnum. En
sökum þess að tengdir eru milli pýzkalands og
Grikklands, þar sem drotningin er systir keisar-
ans og þeir tengdabræðumir miklir vinir, þá hefir
því verið afstýrt hingað til að pjóðverjum væri
sagt stríð á hendur. Auk þess er Constantinus
konungur Grikkja mjög friðsamur maður eins og
hann á kyn til; hefir hann tvisvar sinnum áður
sett sig þvert á móti því að þjóðin færi í stríð,
og haldið því fram að betra væri að þola mikið
ofbeldi og átroðning en að eiga í stríði.
Samt sem áður er því spáð að ekki líði á löngu
áður en hin stefnan verði sterkari og í stríð verði
farið, þrátt fyrir mótmæli konungsins. Og ástæð-
an fyrir því er óefað sú að Grikkir þykjast sjá það
í hendi sér að bandamenn beri hærra hlut um síðir.
Og fari Grikkir gegn pjóðverjum með öllum sem
áður eru komnir, þá er ekki annað að sjá en að
bráðlega hljóti að fara að þrengja að þeim og að
innan skamms muni skríða til skara.
Sýnilegur árangur.
íFramh.).
f síðasta blaði var tekinn upp kafli eftir einn
hinna ágætustu Jslendinga vorra daga—Jón Jóns-
son sagnfræðing. Er þar rækilega sýnt fram á
þýðingu þjóðernis vors og tungu og svo rækilega
mótmælt þeim óheilla kenningum, sem fram hafa
lromið vor á meðal hér vestra nýlega, að engum
getur dulist hvor hliðin hafi þar meiri eða sterkari
rök.
Hér skal enn gripið á nokkrum atriðum í sögu
þjóðar vorrar til þess að sýna og sanna að
barátta mætra manna með þjóð vorri til viðhalds
tungu og þjóðareinkennum hafa borið blessunar-
ríkan ávöxt. Og það skal einnig sýnt að ekki voru
það einungis þeir er heima fyrir dvöldu, er þeirri
baráttu héldu uppi, heldur miklu fremur hinir,
sem ferðast höfðu erlendis og dvalið þar og gátu
því með heilbrigðum samanburði reiknað það og
voglagt hvert ekkert væri það í eðli þjóðar vorrar
sérstaklega fram yfir aðrar þjóðir, sem leggjandi
væri rækt við.
Meira að segja það skal sýnt og sannað að þeir
sem erlendis dvöldu vöktu stundum hinar sterk-
ustu þjóðemis öldur og hreyfingar og fleyttu þeim
á hafi hugsana sinna heim að ströndum ættjarð-
arinnar.
Vér vitum það flest að eitt tímabil til forna var
ef til vill merkilegra en sögutímabilið. pað var
lærdóms- eða manndóms tímabilið, sem kalla
mætti.
Á vel við að minnast á það tímabil og einkenni
þess og áhrif einmitt nú þegar verið er að hefja
skóla tímabil í sögti íslendinga vestan hafs.
Sá er mest kvað að heima í þá daga var Gizur
biskup ísleifsson. Hann fann það og skildi að ef
menningin ætti að haldast með íslendingum þá
yrðu þeir að vera lærdóms þjóð; en til þess yrði
að stofna skóla. Fyrir honum vakti þar sama hug-
mynd og þeim er fyrir því máli berjast hér nú.
Haraldur konungur Sigurðsson sagði ein-
hverju sinni um Gizur ísleifsson, þegar hann var
ungur maður, að úr honum mætti búa til þrjá
menn, sem allir eða hver um sig gætu orðið eins
fnllkomnir og þeir sem guð hefði skapað fullkomn-
asta: pað væri víkinga foringi, konungur og
fciskup. Ef hann væri víkinga foringi yrði hann
öllum öðrum hraustari, vopnfimari, ráðbetri og
rrannúðlegri; yrði hann konungur skaraði hánn
fram úr öllum samtíðarkonungum að stjómvizku
og mildi, og ef hann yrði biskup stæði honum
enginn jafnfætis að lærdómi og útbreiðslu þekk-
ingar í öllum efnum.
petta er mikill vitnisburður og fagur; en líkur
benda til þess að hann hafi verið sannur; enda
vissi Haraldur konungur venjulega hvað hann fór,
Víst er um það að þegar Gizur var orðinn bisk-
up, þá fórst honum eins í þeirri stöðu og konungur
hafði spáð.
Gizur var biskup í Skálholti; var það föðurleifð
hans og höfuðból. Hann stofnaði þar skóla í
líkingu við háskóla vorra daga að mörgu leyti.
par var kent alt það, er talið var mest mentandi
í þá tíð; en eitt er eftirtektavert um fram alt
ar.nað: biskupinn lét kenna þar hljómfræði og
Ijóðagerð. Hafði hann þá skoðun, að ljóðagerð
væri sterkasti þátturinn í mienningar einkennum
þjóðarinnar og þann hæfileika ætti ekki einungis
að hvetja og örva, heldur ætti að gera hann að
fastákveðinni kenslugrein. Er sagt, að íslenzk
ljóðagerð eigi óútreiknanlega mikið þessum skóla
að þakka; enda má nærri geta, hversu mikið gildi
það hefir gefið þeirri goðbomu list, þegar æðsti
ofe áhrifamesti maður þjóðarinnar tók hana
þannig sér í skaut og skjól.
Auk þessa sannnefnda háskóla stofnaði Giz-
ur biskup einnig alþýðuskóla hér og þar í um -
dæmi sínu og víðar, því áhrif hans náðu um alt
land; enda sést það á ummælum um hann í
“Hungurvöku”, þar segir svo:
“Ok var rétt at segja, at hann var bæði kon-
ungr ok biskup yfir landinu, meðan hann lifði.”
Á þessum alþýðuskólum, sem voru í allmik-
illi líkingu við lýðháskóla, nutu menn allskonar
uppfræðslu og kostaði biskup kensluna að öllu úr
eigin vasa.
Loksins gaf Gizur biskup Skálholt til kirkj-
unnar með þeim ákvörðunum, að þar skyldi ávalt
vera biskupssæti meðan fsland bygðist og kristni
héldist í landinu.
Auk þess gekst hann fyrir stofnun biskups-
stóls að Hólum í Hjaltadal og var þar einnig for-
stöðumaður, sem alt kapp lagði á andlega menn-'
ingu og uppfræðslu þjóðarinnar; það var Jón bisk-
up ögmundsson. Er hann talinn einn hinna á-
gætustu manna er þjóðinni hefir hlotnast.
Segir sagan, að heimilis- og safnaðarlíf hans
hafi verið fagurt og uppbyggilegt með afbrigð-
um. Jón Jónsson sagnfræðingur segir jafnvel,
að trauðla muni finnast dæmi til slíks, þótt leitað
sé um víða veröld síðan á dögum fyrstu kristnu
safnaða.
pað er merkilegt, og eftirtektavert hvemig
kirkjan beitti sér fyrir mentamál og menningu
þjóðarinnar á þeim tíma; og það er ekki síður
íhugunarvert hvílík gæfa það var fyrir þjóðina,
að henni skyldi fæðast hver maðurinn öðrum á-
gætari í biskupstöðu, eins mikið og þjóðin átti
undir þeim manni í þá daga.
“Hvergi í öllum heimi,” segir Jón Jónsson
sagnfræðingur, “svo kunnugt sé í öðrum löndum
gerðist kirkjan þannig frumkvöðull og leiðtogi
alþjóðlegrar fræðslu og, þjóðlegrar menningar
nema hjá Keltum í fyrstu kristni. íslendingar
kunnu hér sem annarsstaðar að sníða stakk eftir
eigin vexti. Hvar sem á er litið, skapa þeir sér
sjálfstæðan og sérstakan búning.”
Eins og Gizur fsleifsson stofnaði skóla að Skál-
holti, þannig beitti Jón ögmundsson sér fyrir
samskonar mál að Hólum. Auk hins kirkjulega
háskóla þar stofnaði hann einnig sveita- eða al-
þýðuskóla bæði heima hjá sér og víðar. Sagt er,
að hundruðum saman hafi menn sótt kenslu og
fróðleik heim að Hólum; riðið þangað stundum
ekki færri en 400 manns til þess að hlusta á biskup
og aðra fræðimenn, er hann réði til þess að kenna.
Má nærri geta hvílíka þýðingu þetta hefir haft
og hvílíkt lyftiafl það hefir verið þjóðinni í and-
legum efnum.
En íslendingar létu ekki þar staðar numið.
peir fóru lengra í skólastofnunum, en hér hefir
verið skýrt frá. Margir menn risu upp til og frá
á landinu og stofnuðu sveitaskóla, sem svo mikið
kvað að og svo mikill menningarbragur var á að
slíks eru víst engin dæmi fyr né síðar í sögu nokk-
urrar þjóðar um prívat menn.
(Framh.)
THE DOMINION BANK
STOFNSETTUK 1871
Höfuðstóll borgaður og varasjóður .. $13.000,000
Allar elgnir.................. $87.000,000
Beiðni bœnda um lán
til búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn. >'
Spyrjist fyrir.
Notre Dame Brancíi—W. M. HAMH/TON, Manager.
Selkirlc Branch—M. 8. BXJRGEIi, Manager.
Tvær greinar sem vakið
hafa mikla eftirtekt
í öllum heimi.
i.
Drepsótt á báðar hliðar.
Eftir Dr. Georg Brandes,
frægan skandinaviskan gagnrýnanda.
Dr. Brandes hefir haldiS þvl fram
ávalt slðan strlðÍS hófst, að báðum
málspörtum sé um að kenna.
Greinin, sem hér birtist, þýdd fyrir
“Current History”, birtist nýlega I
blaSinu “Politiken’’ 1 Kaupmanna-
höfn, með fyrirsögninni "Ávarp.”
Greinin vakti mikla eftirtekt, og var
henni svaraS af William Archer I
opnu bréfi, sem hér er einnig
prentaS.
Hver þjóðin um sig sem í stríð-
inu er sver og sárt við leggur aö
það sé nauðungar stríð, hún sé í
sjálfsvöm. Þær þykjast allar hafa
orðið fyrir árás; þær kveðast allar
vera að berjast fyrir tilveru sinni.
“Lygar og morð eru þeim öllum
nauðsynleg vopn til varnar.”
En þar sem allar þjóðirnar lýsa
því yfir að þær hver um sig hafi
ekki viljað stríð, hvernig í ósköp-
unum stendur þá á því að þær fara
ekki að semja frið?
En þannig stendur nú taflið að
eftir tuttugu og tvo mánuði er frið-
ur fjær en nokkru sinni áður.
Hvor hííðin um sig í stríðinu þykist
verða að leiða þjóðmenninguna til
sigurs, en þessi sama þjóðmenning
er annaðhvort kölluð andlegir yfir-
burðir, eða réttur, eða frelsi, eða
einstaklingsfrelsi á móti hernaðar-
anda.
Þjóðmenning! Fyrsti ávöxturinn
af jæssari þjóðmenningu hefir ver-
ið sá að hin sannleikseyðandi rit-
dómsáhrif Rússa hafa breiðst út
um allan heim, annar ávöxturinn er
sá að vér höfum horfið aftur í ald-
ir mannfórnanna; en á því er sá
munur að í fornöld á siðleysistím-
unum var fjórum eða fimm her-
föngum fórnað einhverjum ægileg-
um guði eða gyðju, þar sem vér nú
fórnum fjórum eða fimm miljón-
um þeirri hugsjón sem vér dýrkum.
Það er Lamennais sem segir:
Andi djöfulsins kom yfir harðstjóra
heimsins og þjóðanna og blés þeim
í brjóst helvískri hugsun; hann
sagði við þá: “Takið þið sterkustu
karlmennina frá hverju heimili og
fáið þeim vopn í hendur. Eg skal
gefa þeim tvær hugsjónir til þess
að dýrka, sem þeir skulu kalla heið-
ur og trúfesti og lög sepi þeir skulu
kalla skyldu-hlýðni. Þeir skulu
tigna og tilbiðja þessar hugsjónir og
hlýða þessum lögum í takmarka-
lausri blindni.”
Vér horfum á þetta strið sem háð
er á móti hernaðarandanum, en á
sama tíma breiðist heljarafl her-
valdsins út til þeirrar þjóðar sem
hingað til hefir ein verndað sig
fyrir því. Borgaralegur réttur
verður ihvervetna að lúta i lægra
haldi; borgararéttur og andi sá sem
barist hefir fyrir yfirráðum yfir
hernaðarandanum í meira en heila
öld.
Vðr tókum þátt í þessu stríði
fyrir frelsi; en á sama tíma verðum
vér þess varir að frelsispostulinn
tekur höndUm saman við hnefarétt-
armanninn til þess að stöðva hvert
skip, skoða hvem farm, opna hvert
bréf, jafnvel prívat bréf milli
manna í hlutlausum löndum.
Vér horfum á stríðið frá sjónar-
miði æðri menningar og sjáum þá
að Þýzkaland hefir troðið undir
fótum Belgíu; Austurríki og Ung-
verjaland, Serbía, England, Grikk-
land, Rússland, Austur Prússland
og Pólland, öll í sama númeri. Vér
skoðum þetta stríð sem oss er sagt
að sé fyrir réttlæti, en sjáum að
réttlæti er alstaðar rænt afli sínu og
rikið neitar einstaklingsfrelsinu.
Vér horfum á þetta stríð fyrir sjálf-
stæði smærri þjóða; en sjáum að
einmitt sjálfstæðið er svívirt og
lamað frá báðum málspörtum;
framhjá því gengið og það fótum
troðið.
Striðslöndunum er auðvitað aðal-
atriðið það að sigra. En borgarar
landanna senda til himins bænar-
andvörp um frið. Stjómirnar sem
sitja uppi á háum hestum þrýsta
sporum djúpt í siður hins dáuð-
þreytta dýrs. Friðaróskirnar bæl-
ast niður og þora ekki að láta á sér
bera.
í hlutlausum löndum telur al-
menningsálitið það óafsakanlegt að
tala um frið. Almennings álitið
haltrar sitt á hvað, sumir með þess-
ari þjóðinni, aðrir með hinni, en því
er gleymt á meðan að leggja áhrifin
á vogina friðarmegin.
Nú sem stendur er það ein hlut-
lausa þjóðin sem meira er undir
komið en öllum öðrum til saman.
Það eru Bandaríkin. Vill Banda-
ríkja þjóðin yfir höfuð heldur hafa
stríð til fjárhagslegs hagnaðar, en
að beita áhrifum sínum til friðar?
Þegar ált kemur til alls’, er þá eng-
inn sem haldi fram friði—ekkert
nema heilbrigð skynsemi og óspilt-
ar mannlegar tilfinningar?
Þáð friðaróp sem bráðlega lætur
hátt í eyrum allra þjóða er nú kall-
að hugleysi; en ef mennimir þegja
þá munu sjálfir steinarnir hrópa
hástöfum frá hernaðarrústunum.
Heróp þeirra er ekki um hefnd
heldur um frið. Og þar sem stein-
arnir þegja þar hrópa akrar og
engi. Já, akrar og engi þar sem
mannablóð hefir verið regn þeirra
og mannalíkamir áburður þeirra.
Veröldin býr öll undir stjóm
hnefaréttar og afbýðissemi. Eina
ánægjan er nú að valda öðrum
tjóni til hagsmuna sjálfstilveru.
Skotbátum er beitt með miklum
sigri.
Orustur eru háðar mannskæðar
og ógurlega sigursælar; einstaklingi
tekst að skjóta niður loftskip, og
mikill fögnuður er yfir.
Ef spurt er um það hvers vegna
fagnað sé yfir slíkum verkum, þá
er svarið: “Tilgangurinn helgar-
meðalið”.
Grimd er kölluð skylda; hluttekn-
ing heitir landráð. Þjóðverjar líða
hungur og heljareymdir og banda-
menn gleðjast yfir. Belgiumenn og
Serbar eru kúgaðir og þeim mis-
þyrmt og Þjóðverjar ráða sér ekki
fyrir gleði. Pólverjar farast úr
hungri; Gyðingar horfast í augu
við ógnir örbyrgðarinnar. Þéir
sem í striðinu taka þátt geta aldrei
bætt fyrir allar þessar hörmungar.
Allar stríðsþjóðirnar eru stoltar af
þeirri hreysti og sjálfsafneitun sem
fólkið .sýnir og þvi úthaldi sem það
hefir. Frá báðum hliðum heyrum
vér að dýrslegustu ástríður hafi
verið leystar úr böndum hjá and-
stæðingum, og þótt sorglegt sé frá
að segja þáhafa báðir rétt að mæla.
Miðríkin lýstu því yfir að þau
vildu frið. En ekkert er ]jví til
sönnunar að þau vildu leggja neitt
í sölurnar til þess að fá þann frið.
Bandamenn vilja ekki heyra minst
á frið fyr en þeir hafa unnið þann
fullkomna sigur, sem þeir hafa
stefnt að með örlitlum vinningum
nærri því í tvö ár.
Hvað sem skeður í framtiðinni;
hversu margar orustur sem vinnast
og tapast; hversu mörgum dýrum
skipum sem verður sökt og hversu
mörg loftskip sem verða skotin
niður; hversu margir menn sem
verði drepnir, særðir eða teknir
fangar, þá er eitt vist—allur þessi
gauragangur hlýtur að enda með
vopnahlé og samningum.
Hvers vegna er þá ekki byrjað á
samningum nú þegar? Það sést
ekki að neitt geti unnist við áfram-
hald'andi morð. Friður er likur
Sibýlisbókunum eða kjörgripum
sem verður að kaupa, en verða fá-
gætari og dýrari eftir því sem dag-
,amir líða.
Eitt vitum vér með vissu: Vér
biðum eftir eyðileggingu. En al-
gerð eyðilegging getur ekki orðið,
heldur aðeins erkimorð. Enginn af
stríðsþjóðunum verður afmáð né
upprætt. . Og ef einhver segir að
það sé ekki tilgangurinn að eyði-
leggja Þýzkaland, heldur aðeins
hemaðaranda þess, þá er það alveg
sama og hann segði að ekki eigi að
SEi
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðítóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstóll gr.iddur $1,431,200
Varasjóðu.....$ 715,600
Formaður..........- - - Slr D. H. McMIIjLAN, K.C.M.G.
Vara-íormaöur.............. - Capt. WM. ROBINSON
Slr D. C. CAMERON, K.C.M.G., J. H. ASHDOWN,
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMFBELL, JOHN STOVEL
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstaklinga eða
félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avlaanir seldar til hvaða staðar scm er
á Islandi. Sértakur gaumur gefinn sparisjóðsinnlögum, sem byrja má með
einum dollar. Rentuf lagðar viðá hverjum sex mánuðum.
T. E. THORSTEIN3SON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og SherbrookejSt., - Winnipeg, Man.
BBam—B——BEgirfi'l.," '