Lögberg - 12.10.1916, Side 2

2
Í-OGBERG, FIMTUDAGINN 12. OKTÓBER 1916.
Vestan nm haf.
Eftir séra Magnús Jónsson.
Þá er veSráttan -engu minna frá-
brugðin því, sem er á Islandi. Á
íslandi er jöfnuSurinn á sumri og
vetri aSaleinkenniS, en þar er mun-
urinn aSaleinkenniS. Þar er meg-
inloftslag. íslendingar hér heima
eiga erfitt meS aS hugsa sér svo
mikla fjarlægS frá sjó sem þar er.
Og ómögulegt er aS gera sér þaS
fyllilega í hugarlund. NorSur-
Dakóta er því næst í miSju landi.
Austur, vestur og suSur er alt svip-
uS vegalengd aS sjó, en norSur er
ekki aS ræSa um. þvi aS þar er ekk-
ert nema íshafiS. Þriggja sólar-
hringa ferö er þaS á hraSlest.
Þriggja mánaSa ferS mundi þaS aS
ltkindum vera fyrir vel ríSandi
mann. HugsiS ySur þaS, aS ríSa
i þrjá mánuSi samfleytt, t. d. frá
þvi i júníbyrjun og þaS fram í
septemberbyrjun, beint upp frá sjó,
og vita þó aS enn er þaS styzta
leiSin aS sjó, sem farin hefir veriS.
Og þama búa nú Landarnir, sem
sumir hafa alist upp viS sjó eSa á
sjó, eSa aS minsta kosti nálægt sjó.
Allur þorri manna lifir og deyr svo
þama, aS þeir sjá aldrei sjóinn, al-
drei hafskip og varla bát.
Þessi fjarlægS hefir svo gagn-
gjör áhrif á tíSarfariS. Bkkert er
þar, sem geti jafnaS, gejrnt nokkuS
af sumarhitanum og útbýtt honum
svo aftur aS vetrinum, eins og sjór-
inn gerir viS strendurnar.
Um miSjan nóvember byrjar
veturinn fyrir alvöru. Frost og
snjór koma aS vísu oft áSur, en um
miSjan nóvember kemur venjulega
þaS frost, sem ekki sleppir tökun-
utn fyr en meS vorinu. Hlakur
þekkjast þar ekki. I hæsta lagi
getur komiS fyrir aS leki af þök-
um móti suSri, og þó kemur þaS
naumast fyrir. Menn kaupa aS
haustinu kjöt og láta þaS liggja- >
útihúsum allan veturinn eins og ís-
hús væri. Frá miSjum desember til
mi^s marzmánaSar er grimdin mest.
Þó fer frost ekki aS jafnaSi upp
úr 20 stigum fyrir neSan frostmark
á Celsíus, en er oft yfir 30 stig.
Stormar eru þá stöSugir, í Dakota
oftast á norS-vestan, og ganga
gegnum merg og bein. ÞegarnorS-
ar dregur kvaS oft vera logn aS
vetrinum, en þá er frostiS líka enn
gífurlegra. Snjóar koma oft afar-
mi'klir, og fönn hleSst mi'kil á jörS
sökum þess aS aldrei tekur upp,
heldur hleSst ávalt fönn á fönn of-
an. Skafrennmgur er stöSugur,
þar eS aldrei kemur bloti, og fönn-
in liggur þvi eins og hveiti á jörS-
inni. VeSur ávalt á botni í öllum
sköflum, Mest hleSst fönnin inn í
skógartoppana, og getur orSiS þar
mannhæSadjúp. Sumir vetur eru
þó snjóléttir, og þykir þaS lakara,
því aS þá fer frostiS geysidjúpt, og
jörS’n er seinni til og þyrkingslegri
á vorin.
Betra er aS kunna aS búa sig,
fyrir þá, er ferSalög þurfa aS hafa
á vetrardaginn þar vestra. StoSar
þá ekkert annaS en loSkápur, og
eru þó enganveginn einhlítar. Ein-
staka menn vissi eg, sem voru i
tveim loSúlpum á ferSalögum, og
er þaS í rauninni þaS eina, sem full-
nægir. Hér á landi hafa menn enga
hugmynd um slíkt frost. Þó bjargr
ar þaS mikiS, og meginlandslofts-
lagiS er mjög þurt, og kuldinn verS-
ur því ekki eins tilfinnanlegur,
‘'bítur’- ekki eins.
Óhætl er aS telja sex mánaSa vet-
ur í NorSur Dakóta og Manitoba, frá
nóvember-byrjun til aprílloka. Þó er
þaS auSvitaS álitamál jafnan. Vor-
veSráttan er einna óstöSugust. Seinni
partinn af apríl stökkur hitinn oft
furSulega snögt upp og niSur. Geta
komiS dagar meS alt aS 30 stiga
Þita, 2—4, og svo fariS eins skjót-
lega niSur í grimdarfrost aftur og
jafnvel snjóa. Maí er oft býsna
kakhtr og stormasamur, en í Júní
byrja suinarhitarnir í alvöru.
. A íslandi er yfirleitt of lítiS af
hita, og margur óskar eftir meiru
af honum og öfundar mennina í
heitu löndunum af öllu því, sem
spretur og allri “sælunni”*. En
*) OrSiS “sæla”, sem táknar hina
hæstu velliSan, er auBvitaS dregiS af
oröinu “sól”. patS mundi tæplega
vera gert í heitum löndum, því aö þar
er ekki ætiö “sæla” aö vera úti I sól-
skininu.
böggtdl fylgir þar skammrifi. Hit-
inn er góSur í hófi, og vel mætti
vera ofurlitiS meira af honum her
en raun er á, en of mikill hiti er ein
sú óbærilegasta kvöl, og erfitt aS
telja alla þá ókosti, sem honum
fylgja.
júní—september eru heitir man-
uöir vestra. Sólin skín þá næstum
látlaust í heiSi, og steikir og bakar
alt, sem úti er. Fjarskaleg kvöl fyr-
ir menn og skepnur, sem vinna þurfa
í þeim bakaraofni. SvitabaSiS eitt
heldur lífi og kröftum viS. Þó koma
þeir dagar, aS flestir hætta vinnu.
hitinn er þá kominn upp yfir blóShita
í skugganum, og i sólskininu upp í
þetta 50 stig. Þá dregur af gaman-
ið. Hvxrgi er afdrep. Næturnar
gerast þá svo heitar, aS enginn get-
ur ííofiS. Menn liggja eins og í
lamasessi, einkum í borgunum, og
margir deyja. Sjaldgæft er þaS þó
jafn-norðarlega og hér ræSir um.
Þar eru næturnar oftast þolanlega
svalar, þó aS dagarnir séu heitir.
Gola gjörir að eins ilt verra, þegar
mjög heitt er; hún þeytir glóSvolg-
um gusum á mann, og smýgur inn
um allar rifur í húsinu og gerir jafn-
heitt þar inni.
Allskonar óstjórn í veSráttu fylg-
ir meS hitanúm, t.d. snöggir vindar
og þrumuveður. Rigning kemur
næstum aldrei aS sumrinu nema með
þrumum og eldingum, og þær verSa
því daglegt brauS. Oftast skellur
þrumuveðriS á aS kveldinu, um og
eftir sólarlagiS. Þau koma venju-
lega nijög snögglega. Kolsvartan
bakka dregur upp. Hánn hækkar
óðum og hylur oft næstum alt loftiS
á fáum mínútum, svo aS dimmir, þó
um hádag sé. Skýin tætast sundur
af hringvindum í loftinu, og sundr-
ast í ýmsar áttir. Venjulega ke'mur
þrumuveSrið af annari átt en vind-
staSan er, og því blálygnir rétt á
undan því. HurSum og gluggum er
lokaS í skyndi, þegar sést hvaS verSa
vill, því að aldrei er unt aS vita
hvaS í slíkum veSrum býr, og menn
hafa sig heim í skyndingu. Og svo
skellur veSriS á. Oftast kemur fyrst
afarsnöggur bylur, eins og högg sé
rekiS á húsin og í sömu svipan hellist
regniS niður i straumum, en glugg-
ar og smáhlutir inni hringla og
glamra í titringnum af þrumunum.
Eldingarnar eru feikna bjartar, þeg-
ar þær eru mjög nærri, og það svo,
aS undrum sætir. Stundum hrjóta
neitsar út frá talsímaáhöldum, eins
og bláleitar, bjartar hríslur um her-
bergin. Venjulega standa þrumu-
skúrir ekki lengur en hér um bil
hálfan tíma, og oft miklu skemur, en
algengt er aS þær koma hver eftir
aSra, heila sólarhringa. VeSriS
hættir jafnsnögglega og þaS kemur.
Birtir alt í einu, og á svipstundu er
kpmiS glaSasólskin og blíSuveSur,
en vatniS glitrar á jörSinni. Er stór-
hrikalegt aS horfa á bakiS á þrumu-
skúrunum. Bólstrarnir svo þéttir og
blikandi bjartir af sólskininu, aS lík-
ast er því, aS hægt væri að ganga
upp eftir þeim, og dunurnar eins og
loftinu væri svift sundur meS heljar-
taki. ÞaS er tign yfir þessuin ham-
förum loftsins, sem helzt mætti líkja
viS þaS, aS horfa á foráttu brim eSa
stóra fossa.
ÞaS, sem mönnum aS vonurn
stendur mestur ótti af, eru ský-
strokkarnir, sem stundum fylgja
þrumuveðrunum. Þo koma þeir
mjög sjaldan svo langt norSur á
bóginn. En þeir hafa þó komiS, og
geta því jafnan komiS aftur. En
þar sem þeir fara yfir, er dauSi og
tortíming þeirra slóS. Þar stenzt
ekkert viS. Sama hvort hús eru þar
úr strái eSa steini, alt fer í rúst.
AnnaS er þaS, sem menn einnig
óttast, þegar þrumuveSur ganga yf-
ir eftir mjög mikla hita, en þaS eru
hagslélin. Höglin verða stór eins
og smáfuglaegg, og venjulega koma
þau meS ákaflega miklu afli niSur,
svó aS þau brjóta allar rúður, hrufla
menn á andliti og höndum og gera
margvíslegan óleik. En aSal ógn
þeirra stafar af því, aS þar sem þau
ganga yfir, gjöreySileggja þau alla
uppskru. Naumast þekkist hér í
landi nokkur skaSi jafn átakanlegur
og sviplegpir, eins og haglið vestra.
Akramir standa í hæsta blóma,
hveitistengurnar taka manni undir
höndur og öxin höfug af hveitikorn-
urn. Öll ársvinna bóndans er þarna
lögð í, og afarmikill kostnaSur. Fá-
einir dagar eru til uppskerunnar, og
þúsundir dollara eru þarna fast viS
höndina. Og svo drgur upp þrumu-
vður. Tíu mínútur líSa. Og eftir
er ekkert annaS en kolsvart flagið.
Alt ónýtt. öll vinnan fyrir gíg, öllu
fénu kastaS í sjóinn í heilt ár. Og
til þess aS gjöra missinn enn þá á-
takanlegri þá horfir bóndinn á akr-
ana standa í fylsta blóma á báSa
bóga, því aS haglélin taka aldrei
nema mjó belti, fjórSung mílu
('danskrarj eða svo. Og þessi hagl-
él eySileggja feiknamikiS á hverju
sumri, stundum sömu blettina ár
eftir ár.
Eitt af því, sem hitinn hefir í för
meS sér, er fádænii af allskyns skor-
dýrum, flugum og kvikindum. Má
óhætt telja þaS mikinn ókost. Sum
kvikindin erti beinlínis stór skaSleg
fyrir skepnur, önnur eru til óþæg-
itxla, t.d. stingflugan ('mosouito) og
ýmsar eiturflugur, við útivinnu, og
veggjalúsin nafnkunna, sem gerir
næturværð ómögulega í lakari hí-
býluin. Og enn önnur eru til sýk-
ingarhættu, óþrifa og leiðinda. Til
dæmis aS taka, er ómögulegt aS setj-
ast niður úti, eða ganga inn í skóga
öSruvísi en verSa allur morandi af
allskonar kvikindum. Og sum þeirra
eru engan veginn auðveld aS fást
við. En um það skal þó ekki fjöl-
yrt frekar.
Hinu skal ekki neita, aS hitinn
rekur allan gróður áfrain, og þaS
.svo hart, aS ekkert líkt þekkist hér
á landi, enda byggist öll frjósemi
landsins á því, þar eð sumrin eru
svo stutt. Frá því er gras fer aS
koma upp úr rót á vorin, er ekki
nema svipstund, finst manni, þar til
vel er orðið slægt. Sumar illgresis-
tegundir spretta svo hart,’ að engan
Heimdall þarf til þesss að sjá mun á
hverjum degi. AS þvi leyti er hit-
inn góður, og á honum byggist vel-
megun landsins. Og eftir hverju
öðru eru menn aS sækjast með öllu
striti og fjársafni en góðri hðan?
Óhollusta mikil fylgir einnig hit-
anum, einkum fyrir ungbörn, og
allir foreldrar óttast “sumarveik-
ina,” sem svo er kölluS, en það er
kólera, sem oft verður ekkert við
ráSið. Hrynur á hverju sumri nið-
ur mesti fjöldi barna úr þessari
veiki, og jafnvel fullorðnum getur
staSið hætta af henni. Tekur þessi
veiki stundum gleðina burtu af því
heimíli, sem mestan auðinn fær, því
að “maðurinn lifir ekki af brauSi
einu saman.”
III.
LANDARNIR.
Þegar ræða skal um íslenzka þjóS-
arbrotið vestan hafs, þá hlýtur þaS
aS vera með sama fyrirvara eins og
ávalt þegar um þjóSir er talað sem
eina heild. Hvert orS er talaS al-
ment, og á ekki heima um hvern ein-
stakling frekar en verkast vill. Þó
sagt sé, t. d. um einhverja þjóS, aS
hún sé rólynd og hægfara, þá er
ekki þar meS neitaS, aS innan um
séu til upppstökkir menn og skjótir
í sv'ifum. Enginn sérstakur má því
taka til sín neitt af því, er hér kann
aS verða sagt um Landana vestra.
Hér er aS ræða um heildarmynd,
eins og hún vakir fyrir höfundinum
eftir á.
NafniS “Vestur-íslendingar” er í
rauninni rangnefni, og eg hefi því
haft hér nafniS “Landar” í þess
staS, en svo kalla menn af íslenzku
bergi sig oft þar í landi. Vestur-
íslendingar er rang-niefni vegna
þess, aS þeir eru í rauninni alls
engir íslendingar lengur. Eg á þar
ekki svo mjög viS þaS, aS þorri
þeirra allur hefir yfirgefiS ísland
fyrir fult og alt og gerst borgarar
annara ríkja, þó aS þaS eitt væri
ærið nóg til þess aS fyrirgera rétt-
inum til nafnisins, því að “íslend-
ings”-heitiS er þó dregiS af nafninu
“Island”, heldur á eg viS hitt miklu
fremur, aS Islendings-einkennin eru
aS mestu horfin hjá þeim flestum.
Jafnvel þeir, sem fluzt hafa vestur
uppkomnir, eru breyttir, eru orðnir
aS annari þjóS. ÞaS finnur bezt
hver sá, sem aS heiman kemur.
Sjálfir geta þeir vitaskuld ekki um
þaS dæmt. Þeir finna þaS ekki
frekar en foreldrarnir sjá hvernig
börnin þeirra vaxa og breytast meS
aldrinum, nerna siður sé, því aS
þessi breyting er miklu dulari og
minna á yfirborðinu. En um þá,
sem fæddir eru og uppaldir vestra,
þótt af íslenzku foreldri sé og í “al-
íslenzkri” bygð, er þaS aS segja, aS
þar er vandfundiS nokkurt einkenni
Islendingsins. Jafnvel svipurinn hið
ytra og fasiS alt er breytt.
Þessi snögga breyting er af því
komin, aS Lanidarnir hafa gleypt í
sig áhrifin frá þjóðinni, sem bjó fyr-
ir í landinu. ÞaS hefir veriS oft á
þetta minst, hve undra vel þjóSin
hafi getaS lagaS sig eftir hinum
nýju kringumstæSum og lífsskilyrS-
um, og þaS er sannarlega ekki of-
mælt. Mætti miklu heldur segja, aS
þjóSin muni hafa steypt sér full-
hröðum fetum niður í hafsjóinn
ameríska. AS visu verður aldrei
hjá því komist, aS laga sig eftir hátt-
um þess lands, sem valiS hefir veriS
aS heimkynni. ÞaS er jafni nauS-
synlegt og sjálfsagt eins og það, aS
klæSa sig hlýrri fötum í kulda en
hita. Hitt væri ekki annaS en stirS-
busa-háttur, sem mundi gera ókleift
aS komast áfram undir nýjum lífs-
skilyrðum. En hófs verður aS gæta
í því eins og öSru. Því aS naumast
verður það gert nema bíða eitt-
hvert tjón á sálu sinni, aS slíta sig
upp meS rótum á svipstundu, kubba
sundur þær rætur, sem margar
hverjar standa margai; aldir aftur í
tíma. Og því hygg eg aS heppi-
legra hefði verið, aS eitthvaS hefði
eimt eftir af hugsunarhætti Jóns
Itórnla Loftssonar í viSskiftum hans
viS heilagan Þorlák. Þorlákur vildi
láta hina sömu siSi í kirkjumálum
ganga yfir þetta land, sem rutt
höfðu sér til rúms í öðrum löndum,
og bar fyrir sig boSskap erkibiskups.
En Jón svaraSi: “Heyra má ek erki-
biskups boðskap .. .. en eigi hygg
ek at hann vili betur né viti, eni mínir
forellrar: Sæmundur hinn fróSi ok
synir hans.” Gagristætt þessu hafa
landarnir farið. Þeir hafa talið alla
útlenzku siðina bezta, og þvi kepzt
urn að taka þá upp, en rýma burtu
hinu íslenzka. Og því er nú komið,
sem komiS er.
Breytingarfýsnin kemur víSa fram.
Til dæmis í nöfnum. Satt er þaS,
að lög munu krefjast þess þar
vestra, aS hver maður hafi ættar-
nafn, sonur sama ættarnafn og faS-
ir o.s.frv. En breytingin hefir geng-
ið langt fram úr því. í staS þess að
halda annaðhvort föðurnafni hús-
föSursins, eða myrida laglegt íslenzkt
ættarnafn, eins og ýmsir hafa gert,
hefir fjöldinn allur annaShvort af-
bakaS nöfn sín eða tekið upp ensk
rtöfn. Jónsson v’erSur “Johnson”,
Árnason verður “Anderson”, GuS-
mundsson verður “Goodman”, eða
Goodmanson”, Stefánsson verður
“Stevenson” eða “Stevenfe” eða í
bezta lagi “Stephanson,” og þannig
mætti telja í þaS óendanlega. Sjálf-
sagða reglan er að fella aS minsta
kosti náður annaS s-iS, ef illgelegt
er aS breyta nafninu meira, t.d. Mag-
nuson fyrir Magnússon. Þó voru til
undantekningar frá því. Þá koma
tilbúnu nöfnin. Þar verður Gísla-
son að “Gillis” eða “Gillies”, Sig-
valdason eða Þorvaldsson að “Walt-
ers” o.s.frv. ESa þá aS menn taka
al-ensk nöfn, og þá venjulega nöfn
einhverra gö'fugra manna, eins og
Byroni, Burns og þvílíkt Lík for-
dæming gengur yfir skírnarnöfnin,
og j)ó er þar miklu meira gert að
jtví, að taka al-ensk nöfn, og skal
jtað að vísu ekki lastað, úr J)ví að
hugurinn stefnir allur að því að
“endurfæSast” .frá íslenzkunni til
enskunnar. Og miklu er þaS skárra
heldur en bömán fari siðar eftir á
að afbaka nöfn sín. 1 ýmsu mis-
jiyrma menn líka skirnarnöfnum sín-
um. Stefán er venjulega skrifað
“Stephan” eSa “Stephen” eSa
“Steve”; Sigurður “SigurS” eða
“Sam”, Jón æfinlega skrifaS “John”.
Gunnlaugur er ummyndað “George”
og skrifaS venjulega “Geo.!” og
j>ar fram eftir götunum. Kventfólk
tíðkar mjög aS taka upp stytta mynd
af nafninu, t. d. “lauga” fyrir Guð-
laug, “Veiga” fyrir Sigurveig,
“Sara” ('frb. SeraJ fyrir ýms nöfn,
sem byrja á S. Þetta eru nú aSeins
örfá dæmi, öll tekin af fólki, sem
höfundinum er persónulega kunn-
úgt, og Jtarf ekki aS biðja neinnar
afsöknnar á þvi, þar sem fólkiS hef-
ir sjálft af fúsum vilja tekiS upp
nöfnin og þykir vafalaust vel fara.
Oft spurSi eg menn aS því, hví
jæir Væru aS þessu breytingaklúðri
á nöfnum sinum, og svariS var oft-
ast þetta: “Innlendir menn geta
hvorki boriS fram né skrifaS ís-
lenzku nöfnin. ViS erum neyddir til
þess.” Er ekki hörmulegt aS heyra
amiaS eins og þetta? ÓvirSa sitt
eigið nafn fyrir þaS eitt, aS útlend-
ingum veitir erfitt aS fást viS þau.
ÞaS er þjóðarmetnaSur aS tarna!
Auk þess er þetta ekki rétt nema í
örfáum tilfellum. Sá, sem þetta
ritar, skrifaði nafn sitt ávalt Magn-
ús Jónsson og langoftast var nafn-
iS skrifaS hárrétt af enskum. Og
þó aS einstaka sinnum væri skrifað
Johnson eða Joneson, þá var þaS
engin ástæða til þess aS fara aS
breyta nafninu. Þó aS einhver út-
Iendingur afbaki nafniS manns, er
engin ástæSa til aS afbaka þaS sjálf-
ur. SéS hefi eg þaS í blöSum einn-
ig, að Vilhjálmur Stefánsson, land-
könnunarmaðurinn nafnkunni, ritar
nafn sitt þannig fullum stöfum á ís-
lenzku, og er oftast rétt haft, og
honum sómi aS. ÞaS er ekki meira
fyrir enska aS hafa fyrir aS rita ís-
lenzk nöfn rétt, en fyrir islenzka aS
rita ensku nöfnin.
ÞaS mun og sannast, aS þessi á-
stæða er oftast ekki nema fyrirslátt-
ur. ASalástæSan mun oftast hafa
verið sú, að ensku nöfnin eða af-
bökuðu, hafa þótt “fínni”. Kemur
hér enn átakanlega í ljós einn af
bitrum ávöxtum margra alda kúgun-
ar á J)jóS vorri, þessi tilfinning, aS
'vér séum öllum lítilmótlegri, og aS
læging sé að Islendings-eSlinu. Alt
útlent betra. Þó mun bóla á þessari
tilfinningu víðar hjá mentunarlitlu
fólki. Og Landarnir hafa ekki gætt
jæss, þegar þeir settust að í nýja
beiminum, aS nú voru hin íslenzku
nöfn þeirra orSin útlend. Þeir hafa
því stefnt frá markinu meS þessari
aSferS, og afbakanirnar hafa tekiS
burtu úr nöfnunum alt þaS “fína”,
sem kann aS fylgja meS útlenda
hreimnum.
Auk nafnabreytinganna kemur ný-
fýknin fram í háttum manna og dag-
legu lífi alls yfir. Margar breyting-
ar eru eðlilegar og sjálfsagðar, svo
sem eru breytingar í klæSaburSi og
annaS slíkt. Þar verSur aS tjalda
því, sem til er á hverjum staS og
hentast er veðráttu og landsháttum.
En margir af þeim breytingum eru
lika óþar'far og lengra í þeim fariS
en nauðsynlegt er. Múnu ýms dæmi
þess finnast í þyi, sem síSar kemur
í J)essari bók, þótt ekki sé hér taliö.
Á betur viS aS taka þaS hvaS á sín-
um stað. Nægir að segja þaS eitt
hér alment, aS bragur daglega lífsins
er Jjar allur annar en meSal Islend-
inga heima.
Engan veginn er því svo farið, aS
allar breytingarnar, sem þjóðin hef-
ir tekiS, séu til þess verra. ÞjóSin,
sem byggir miðríkin og vesturríkin
í Bandarikjunum, er þróttmikil og
hagsýn. ÞaS eru mest menn, sem
stælst hafa í harðri lífsbaráttu, og
eru því ruddalegir í hugsunarhætti
og kaldlyndir, en alvörugefnir og
snarráðir. Töluvert af þessum ein-
kennum hafa Landar einnig drukk-
ið í sig. Þeir eru vinnuhestar með
afbrigSum flestir; uppi fyrir dag og
sístarfandi af kappi frá því er snjóa
leysir á vorin þar til frýs á haustin.
Eg hygg, að fæstir vinni annaS eins
á íslandi, og margir efnabændur
gera vestra. . Næstum allir bænd-
ur eru einyrkjar. Bóndinn v'erður
aS vinna akurinn og hann verður aS
mjólka kýrnar, Hann verður aS
fara í kaupstaðinn og hann verður
aS fara erinda fyrir heimiliS. Þessi
hraSa barátta fyrir lífinu, jafnvel
þar sem efnahagurinn er orðinn
góSur, setur drjúgt mark á lyndis-
einkunn þjóðarinnar. Þar af flýtur
bæði gott og ilt. Menn verSa vinnu-
samir, hagsýnir og alvörugefnir, en
jafnframt tapast markt skemtilegt,
sem þróast í betra næSinu. Smá-
gamansemi er lítil til, og þar sem
hún er til, er hún leifar aS heiman.
Og enginn tími til aS líta í bók.
Búskaparhættir óg viSskiftalíf
gerir þaS að verkum, aS menn hafa
yfirleitt töluvert meiri peninga handa
á milli vestra, en alment gerist hér
heima, jafnvel þótt fjárhagurinn sé
engu betri. En af því leiðir, að
snlásálarskapur í fjármálum er
minni vestra en hér, einkum þegar
um smáupphæðir er aS ræða. Eng-
inn maður er þar svo, aS hann ekki
“stýri” nokkrum dollurum við og
viS, enda þótt hann sé bláfátækur í
verunni. Og andinn er þessi, aS
þykjast líta smáfjárupphæðir með
fyrirlitningu. Þetta tel eg kost, enda
er J)aS óðum aS breytast hér heima,
og smásálarskapurinn auðvitað ekki
annaS en einn skemtilegi arfurinn
frá einokuninni og smáviðrast burt.
Yfirleitt væri breytingunum á ís-
lenzku þjóðinni vestan hafs bezt
lýst meS því aS skýra frá einkenn-
um JjjóSarinnar í landinu, því aS
hún hefir nálega alt hennar at-
ferli tekiS upp og eignast hennar
kosti og lesti. Segi eg það hvorki
til Iofs né hnjóðs, því aS löngum má
um slíkt deila. En hitt er víst, að
íslendingar eru slík þjóS ekki leng-
ur, enda mun þeim litiS vera ant um
þaö nafn.
En þrátt fyrir þessa miklu utp-
sköpun, má þó enn finna nokkra
sanna íslendinga vestra, íslenzka
bændur í orðsins sönnu merkingu.
Og ekki ber á öðru en þeir hafi haft
sig áfram alveg eins og aðrir þar í
lándi, þótt þeir hafi varSveitt rækt
KAUPMANNAHAFNAR
Vér ábyrgj-
umst það a<
vera algerleg;
hreint, og þaí
bezta tóbak
heimi.
Ljúffengt og
endingar gott,
af því það er
búið til úr safa
miklu en mildu
tóbakslaufi.
MUNNTÓBAK
sína til í'slenzka arfsins og geymt ó-
brjálaSan íslenzkan hugsunarhátt í
enska hafsjónum. Sýnir þaS bezt,
aS óþarft var aS afnema hinn rétt-
láta méS hinum rangláta, óþarfi aS
kasta burtu hverju íslehdingsein-
kenni til þess, aS lifa í hinu fram-
andi landi.
Minst var hér á rækt til íslands.
Því miður verSur ekki hjá þri kom-
ist, aS kennna ræktarleysinu til
gamla landsins um töluvert af ný-
fýkninni vestan hafs. Leitt er á
J)aS aS minnast, vegna Jjess, aS
sannast aS segja er þaS einhver til-
finnanlegasti bletturinn á Löndum
v'estra. En jx> má ekki lengur í lág-
inni liggja, einkum vegna {æ£s, að
fólk hér heima hefir þar algerlega
ranga hugmynd um landa sína
vestra.
í sjálfu sér er þaS hvergi nema
eðlilegt aS menn hér heima, sem
elska landiS sitt, haldi aS Landar
vestra geri þaS einnig, þó aS þeir
hafi flust burtu. ÞaS er svo náttúr-
leg tilfinning, ekkert annaS en nokk-
urskonar hærra stig af því, aS elska
foreldra sína, og allir vita aS sönn
ást deyr ekki né dvínar við fjarlægS,
heldur aS eins breytist og verður oft
enn þá viðkvæmari og hreinni. Aúk
þess er hitt og þetta, sem beinlínis
hefir styrkt þessa trú. Ýms sam-
skot hafa fengiS ágætan byr vestra.
BlöSin aS Vestan flytja oft lof-
söngva mikla til íslands, þ ó að
stundum kveði nú líka viS annað
lag. Og yfirleitt má segja, aS Land-
ar hafi gert mikiS til þess aS styrkja
Jæssa trú hjá mönnum hér heima.
BlöS hér hafa þá Iíka óspart lofaS
föðurlandsást þeirrra, og einstaka
ræktarsemi til Gamla landsins, og
yfirleitt held eg aS allur þorri
manna hér haldi aS Landar vestan
hafs séu hálfgrátandi af föSurlands-
ást og löngun og þrá eftir íslandi.
Þess vegna getur- manni brugSiS
einkennilega í brún viS þaS, aS koma
vestur og heyra andann í mönnum
þar til íslands. Eitt af því fyrsta,
sem maSur heyrir, er þetta sífelda
viSkvæSi: “Ekki sástu svona á Is-
landi,’ ’ef eitthvað nýtilegt ber fyrir
augu. Og sm’átt og smátt fer maS-
ur aS komast aS raun um þaS, aS
fátt eSa ekkert sé nýtilegt á landinu
eftir þeirra skoðun. í staS þess að
ísland sé umv'afiS töfraljóma í aug-
um þeirra, er þar mynd af köldu,
hrjóstrugu og leiðinlegu landi, bygSu
af heldur pokalegum, ráðalausum og
lötum mönnum.
ÞaS er hart aS þurfa aS segja
þetta, en það er líka hart að hafa
þann tíma, sem maður dvaldist
vestan hafs, sí og æ þurft aS lenda
í hörðustu stælum, til aS verja ís-
land fyrir lasti “íslendinga.” Og
fátt gerir lífiS þar óbærilegra fyrir
þann, sem landinu sínu ann, en þessi
sífeldi kuldi og lítilsvirSing á ætt-
jörSinni. Alt á þar aS vera lítil-
fjörlegt og fáskrúSugt. LandiS
bert og nakiS. Landkostir engir.
LífiS eintómt strit og mæða án
nokkurs í aSra hönd. ÞjóSin löt og
ráðlaus. ViSskiftalíf spilt. Stjórn-
rnálin aum. Embættismennirnir svik-
arar. Höfundurinn getur lagt viS
drengskap sinn, að alt þetta hefir
hann heyrt og flest margoft, og
miklu fleira. Þyrfti um þetta aS
rita langt mál og ýtarlegt, en þaS
skal ekki gert hér sökum hlífðar.
Undantekningar eru frá þessari
reglu eins og öSru. Til eru andar,
sem unna íslandi, og þeir ekki svo
fáir. En stundum var því likast,
að þeir þyrSu varla aS láta þaS
uppi af ótta v'iS aS verða að at-
hlægi! AS langa til íslands, er
hlægiieg heimska í augum flestra
Landa. Og innilega vorkenna marg-
ir þeim, sem eru þau flón, aS flytj-
ast heim. Stephan G. Stephansson
kveður því fyrir sína eigin hönd en
ekki landa vestra allsyfir þegar
hann segir Jæssi gullvægu orS
“ÞaS er óskaland islenzkt,
sem aS yfir þú býr”,
])ví að hjá þeim flestum væru þetta
algerðar andstæSur: óskalandiS ann-
ars vegar og íslenzkt land hins veg-
ar. Þeir eru miklu fleiri, sem skoSa
ísland eins og prísund, sem þeir
hafi fyrir guðs mildi sloppið ú.r
En hví bregðast Landar þá svo
vel viS ýmsu héðan aS heiman?
kynnu einhverjir aS spyrja. Eg skal
ekkert um þaS deila. Eg skýri aS
eins frá því sem eg heyrði. En til
er J)aS, sem kallaS er fordild. Og
hvaS sem því líSur, þá væri óskandi
aS sem sjaldnast væri á þeirra náS-
ir leitaS. Því að þaS er eitt af því,
sem óspart klingir vestra: “Hvar
væri ísland nú, ef ekki væru Vest-
ur-lslendingar sí og æ aS styrkja
fyrirtæki þar meS fé?” “MikiS eru
Vestur-íslendingar búnir aS senda
af fé heim ti 1 Islands,” og annaS
slíkt.
Eg vil alls ekki láta þetta líta út
sem árás á landa mina vestan hafs.
En segja skal hverja sögu sem hún
gengur. Og nauðsynlegt aS menn
hér heima viti sannleikann í þessu
efni, sv'o aS þeir geti lagaS viS-
skifti sin við þá þar eftir. Landar
geta veriS alveg eins góðir menn fyr-
ir J)essu, en íslandsvinir eru þeir
ekki nema sárfáir. Og ýmsir af
])eim, sem voru mínir beztu kunn-
ingjar aS öSru leyti, og reyndir að
öllu góðu, voru hvað ákafastir í lít-
ilsvirSingu sinni á íslandi.
Liklega á það töluverSan þátt í
])essu, aS margir hafa hér átt viS
þröngvan kost aS búa, áður en þeir
fluttust vestur. Og svo hefir mynd
Jæirra af landintt færst enn þá lengra
niður á viS í endurminningunni,
jafnframt því aS landinu sjálfu hef-
ir fariS fram. Myndin er því ram-
skökk oröin. Hinsvegar gleyma
þeir alveg raununum, sem þeir hafa
margir orSiS aS J)ola vestra, og finst
þaS ekkert, og má þar segja, aS
hugurinn stíli orSin. En er þaS göf-
ugt, aS lasta foreldra sína, þó að
þau hafi veriS fátæk, og hnjóSa í þá
á síðari velmaktarárum, þó aS
þröngt hafi veriS í búi?
í viSmóti eru landar margir fjör-
ugir og koma vel fyrir. Þeir eru
yfirleitt ktpplitsdjarfir, skörulegir í
málrómi og Iaglega til fara. Vinnu-
lgeir eru þeir, útiteknir og höndurn-
ar harSar. Djúpar hrukkur í and-
liti og svipurinn lýsir því, aS margt
hefir á dagana drifiS. Tal þeirra
snýst aS jafnaði um búskap og fjár-
sýslu — eSa þá kirkjumál. FróSir
eru þeir ekki um annaS en þaS, sem
viðkemur þeirra starfi. Óvenjulegt
aS hitta þar þessa fróðleikssjóa, sem
víSa mæta manni hér heima á ólík-
legustu stöSum. Tíminn fer í annaS
þar v'estra. “Mind youjr bwn
business” — hugsaSu um þitt eigiS
starf — er flestra regla þar, og þeim
hættir viS aS skoða alt þaS sem loft-
kastala, sem ekki verður látiS í ask-
ana. En þeir hafa líka gott vit á
sínu eigin verki.
Landar eru góðir heim að sækja.
Þar hafa þeir ekki breyzt. Þéir eru
félagslyndir, og þykír flestum vænt
um aS hitta kunningjana. Kaffi er
víðast til á könnunni mest af deg-
inum, líkt og heima — en til allrar
ógæfu hafa þeir tekið þaS eftir
Ameríkumönnum, aS búa til vont
kaffi.
('Framh.J
Œfisaga
Benjamíns Franklins
Rituð honum sjálfum.
Sig. Júl. Jóhannesson þýddi.
Eftir nokkurn tima kom upp nýtt
sundurlyndi milli okkar bræðranna.
Eg varð frjálsari og lausari viS,
treystandi því aS hann þyrði ekki
aS koma meS samningana og fylgja
þeim fram þegar svo stóS á.
Eg breytti ranglega í því að nota
mér }>etta, og tel eg það fyrstu
verulegu vfirsjónina sem eg drýgði;
en eg hafði ekki mikla samvizku af
þvi ranglæti, þegar eg bar þaS sam-
an viS alla kinnhestana og snopp-
ungana frá hans' hendi, því honum
sýndist vera sérlega laus hendin
þegar hann átti viS. mig, Jjó hann
væri aS öSru leyti ekki geSillur
maSur. Má vera aS eg hafi veriS
of stríSinn og gáskafullur.
Þegar hann ikomst aS því aS eg
ætlaSi frá honum, gerSi hann sér
‘far um aS spilla því aS eg gæti
fengið atvinnu annarsstaSar í bæn-
um viS prentun. Fór hann sjálfur
i J)vi skyni frá manni til manns.
Þetta hafSi þær afleiðingar aS þeg-
ar eg baS um vinnu fékk eg alstaS-
ar afsvar.
Þá datt mé'r í hug aS fara til
New York, því þaS var næsti staS-
ur sem hafSi prentsmiSju; og eg
hafSi í hyggju aS fara frá Boston
þegar ee hafSi vfirvegað afstöSu
mína. Eg fann þaS aS stjómin leit
mig homauga og vissi hvers vænta
mátti eftír órétt þann, sem bróSir
minn hafði orSiö aS J>ola bótalaust.
Fanst mér ekki áliklegt, ef eg yrSi
nógu lengi til þess, aS eg vröi beitt-
ur sömu brögðum eöa öðrum enn
þá verri.
Á þaS bættist aS skoöanir minar
i trúmálum voru orðnar aö umræðu-
efni fólksins, og var bent á mig meö
fyrirlitningu sem trúleysingja eSa
guðsafneitanda.
En þegar til kom og sætta var
leitað, var faðir minn með bróð-
ur mínum og á móti mér. Var mér
það ljóst aS ef eg reyndi aS komast
i burtu svo allir vissu, yrði eg tek-
inn fastur.
Collins vinur minn hjálpaSi mér
samt út úr þessari klípu. Hann út-
vegaði mér far með skipstjóra í
New York, undir ]>vi yfirskvni aS
eg væri gamall kunningi sinn, sem
ætti þungaða stúliku, og ætluöl ætt-
ingjar hennar aS þröngva mér til
}>ess aS eiga hana; frá þvi vildi eg
flýja og yröi því aö komast í burtu
i laumi.
Eg seldi nokkuS af bókunum mín-
um til Jæss að fá farareyri. Svo
fór eg út á skip í laumi. ViS feng-
um bezta leiði i þrjá daga og kom-
um til New York heilu og höldnu,
300 milur frá heimili mínu og var
eg þá aS eins 17 ára gamall drengur,
sem engati þekti og einskis meS-
mæli hafSi og svo að segja félaus
og allslaus'.
Nú var mig alveg hætt aS langa
til ]>ess að verSa sjómaður, eða eg
hafði nú fullnægt þeirri löngun, en
með því aS eg kunni iðn, og mér
fanst eg væri nokkuö dugandi
starfsmaður, þá fór eg til prentar-
ans og bauö honum að vinna fyrir
hann. HJann hét William Bradford,
hafði veriö fyrsti prentari í Pen-
sylvania, en flutt JraSan eftir
George Keith deiluna.
Hann gat ekki tekiS mig í vinnu,
því -hann hafði lítiS aS gera og nóga
marga vtnnumenn:
“En eg á son í Philadelphia”
sagði hann, “og hefir hann nýlega
mist bezta prentarann, sem hét
Agvita Rose. Ef þú ferS þangaS
þá gæti eg trúaS þvi aS hann tæki
þig í vinnu.”
Philadelphia var hundraS mílum
f jær. Samt fékk eg mér far á báti
til Amboy; en skyldi eftir farangur
minn og ætlaði aS fá hann sendan
seinna sjóveg.
Þegar við vorum aS fara yfir
fjörðinn sikall á stormur; seglin
voru gömul og ónýt og rifnuöu J>au
i hengla. Komumst viS því ekki
þangað sem við ætluðum og hrakti
okkur upp á Langey.
Á 'leiðinni vildi þaS til að Hol-
lendingar, sem far tók með okkur,
féll útbyrðis; var hann dauöa-
drukkinn. í því hann var aS
sökkva rétti eg hendina niSur í sjó-
inn, náöi honum og dró hann inn-
byrðis. BaðiS hafði þau áhrif á
hann aS ölæðiS rann talsvert af
honum og sofnaöi hann innan
skamms. ÁSur en hann sofnaði tók
hann bók upp úr vasa .sínum og baS
mig aS þurka hana fyrir sig.
Þegar eg fór aS gæta að, sá eg
að þetta var mín mesta uppáhalds
bók: “För pílagrímsins” eftir
Bunyon. Bákin var á Hollenzku,
fínt prentuð á góðan pappír með
koparspennu og i betra bandi en eg
haföi nokkru sinni séS á Jæirri bók
á því máli sem hún var rituS á.
Síöan hefi eg komist að þvi aö
Jæssi bók hefir verið þýdd svo aS
segja á öll mál Evrópuþjóðanna og
býst eg við aS fleiri hafi lesið hana
en nokkra aSra bok, ef til vi'll aS
undantekinni láblíunni.
Höfundur Jæirrar bókar var sá
fyrsti sem eg þekti, sem blandaði
saman í rithætti frásögu og samtali,
og er sá ritháttur sérlega aðlaðandi
fyrir lesarann, því þar sem skemti-
legust er bókin, er eins' og lesarinn
verSi sjálfur einn þeirra sem um er
ritað og taki þar virkilegan þátt í
því sem fram fer og við ber.
De Foe hefir notaö þá aðferð og
tekist ágætlega í “Cruso”, “Ásta-
málum”, “HeimilisfræSaranum” og
fleiru, og Richardson hefir gert það
sama í “Pamela” o.s.frv.
iÞegar við komum nær eyjunni
sáum við að hvergi var hægt að
lenda, því veltibrim var við klett-
ótta ströndina. Við iköstuöum þess
vegna akkerum og veifuðum í land
og ikölluSum. Fólk kom niður í
flæðarmálið or> kallaði til okkar aft-
ur; en stormurinn var svo mikill
og brimhljóðið svo hátt að við
heyrðum ekkert til þeirra — heyrð-
um tæpast hver til annars.
Smábátar voru uppi á ströndinni
og bentum við fólkinu og báSum
]>að þannig að sækja okkur. En
annaðhvort skildi það okkur ekki
eða það hélt aS bátunum væri ekki
fært út, og fóru svo allir heim aft-
ur eftir stutta stund. Með þvi að
kominn var dagur að kveldi var
okkur sá einn kostur aS bíSa næsta
morguns eSa þar til lygndi. ViS
komum okkur saman um aS nota
tímann til að sofa og skriðum því
undir lvftinguna og lögSumst fyrir
hjá Hollendingnum, }>ar sem hann
lá rennvotur. Öldumar gengu yfir
bátinn og lak þilfarið svo aS við
urðum einnig rennvotir. Svona lá-
um viö alla nóttina og varð ekki
sem svefnsamast; en undir dögun
lægði veSrið og snerum við þá við
í áttina til Amboy; þangaö reiikn-
aðist okkur aS við mundum íreta
komist áður en dagur væri þrotinn.
ViS höfSum verið 30 klukku-
stundir á sjónum vistalausir og
höfSum ekkert haft aS drekka nema
eina flösku af slæmu brennivíni •
en sjórinn var svo saltur að ekki
var viSlit aS drekka hann. (28J
(Frh.).
Mannfall Canada í september.
12,000 manns hafa falliS af
Canadamönnum í septem'berm.án-
uði; eru um 4,000 þeirra dauðir,
hinir særSir eða týndir eða fangar.
Álitið er að margir fleiri hafi falliS
sem ekki sé frétt um enn.
Wilson svarar hörðu.
Jeremiah O’Leary forseti sann-
leiksleitar félagsins í Band'aríikjun-
um skrifaöi nýlega Wilson forseta
og kraföist þess, aS hann kæmi
fram óhikað meS ÞjóSverjum.
Wilson svaraði honum á þessa leiö:
“Skevti J>itt er meStekiS. Það
mundi særa mig helsári að þú eSa
nokkur annar greiddi mér at-
kvæði. Þár sem þú hefir samneyti
við marga óþjóðholla Bandáríkja-
menn en eg ekki, biS eg þig aÖ flytja
Jæirn fyrir mig þessi orð.” Er nú
taliS víst að Hughes fái öll þýzk
atkvæði viS kosningarnar í haust.