Lögberg - 22.03.1917, Qupperneq 2

LÖGBERíí, FIMTUDAGINN 22. MARZ 1917
V estur- Islend mgar.
íslenzka þjóðin er ekki stór og þó minni
fyrir það, að hún veit naumast sjálf hve stór
hún er. pað skiftir t. d. ekki litlu máli, hvort
íslendingar eru taldir 90,000 eða 120,000, en
það fer eftir því, hvað menn skilja við orðið
islendingur. Hingað til munu flestir hafa
haldið, að islendingur væri hver sá maður, sem
af íslenzku bergi er brotinn og talar íslenzka
tungu. peir hafa haldið, að íslendingur táknaði
þjóðemið, eins og Dani, Norðmaður, Svíi, Eng-
lendingur o. s. frv., en það ekki, hvar maðurinn
byggi eða hvers ríkis borgari hann væri. Eg
hefi aldrei heyrt bomar brigður á það, að t. d.
Jón Eiríksson, Jón Sigfússon, Konráð Gíslason,
Finnur Jónsson, Guðbrandur Vigfússon, Eirík-
ur Magnússon og fjölmargir aðrir, sem dvalið
hafa mikinn hluta æfi sinnar í öðmm löndum,
væru íslendingar, og aldrei hefi eg heyrt neinn
neita því um landa vora í Vesturheimi fyr en
Magnús Jónsson prestur á ísafirði gerir það í
riti sínu: Vestan um haf. Smávegis um Ame-
ríku og Landa vestra. Rvík 1916. Hann segir
þar, bls. 28—29: “Vestur-íslendingar er rang-
nefni vegna þess, að þeir eru í rauninni alls
engir íslendingar lengur. Eg á þar ekki svo
mjög við það, að þorri þeirra Alur hefir yfir-
gefið fsland fyrir fult og alt og gjörst borgarar
annara ríkja, þó að það eitt væri ærið nóg til
þess að fyrirgjöra réttindum til nafnsins, því
að “íslendings”-heitið er þó dregið af nafninu
“fsland”, heldur á eg við hitt miklu fremur, að
fslendings-einkennin eru að mestu horfin frá
þeim flestum. Jafnvel þeir, sem fluzt hafa
vestur uppkomnir, eru breyttir, eru orðnir að
annari þjóð. pað finnur bezt hver sá, sem að
heiman kemur”. Og á bls. 57 segir hann enn-
fremur: “Og ætti mönnum nú að verða það
ljóst, að það er ekki nema fum og fimbulfamb,
þegar talað er um “þjóðarbrotin íslenzku, vest-
an hafs og austan”. pví að það er ekki til nema
ein íslenzk þjóð, og hún á heima á fslandi”.
Eg hefi síðastliðið sumar átt því láni að
fagna að fara um flestallar bygðir íslendinga í
Vesturheimi hérna megin Klettafjalla, flytja
fyrir þeim erindi um viðhald íslenzks þjóðemis
í Vesturheimi, tala við þá og kynnast þeim, þó
á ferð og flugi væri, og þegar eg hugsa um fólk-
ið sem eg kyntist þannig og svo les þennan dóm
Magnúsar prests, þá veit eg naumast hvort eg
á að hlæja eða reiðast, svo mikil og ósanngjöm
fjarstæða virðist mér hann vera.
Á hverju þekkjum vér þjóðemin að? Fyrst
og fremst á því, að menn af sama þjóðemi geta
talað móðurmál sitt hver við annan, eiga sam-
eiginlega ætt og sögu, sameiginlegar bókmentir,
sameiginlegan menningararf, cg skilja því hver
annan greiðlegar og betur en menn af óskildum
þjóðemum. En að þetta eigi alt við um “þjóð-
arbrotin íslenzku, vestan hafs og austan”, því
getur enginn neitað með sanni.
pað er ekki nema eðlilegt, að flokkur manna
sem flytur í aðra heimsálfu, sezt þar að meðal
annarar þjóðar, stundar nýj .r atvinnugreinir
og lærir nýtt mál, sem beita verður undir eins
og kemur út fyrir vébönd heimilisins, fái að
nokkru leyti nýtt snið á sig, nýtt fas, nýjar
venjur og í sumum efnum nýjan hugsunarhátt.
petta er alt einskonar hamur, sem skapast ó-
sjálfrátt af samlífinu við umheiminn. Og í
þessum ósjálfráða ham kemur í rauninni lítið
fram af frumlegu eðli mannsins:
"Því siðir og hugsanir dagsms í dag
þar drotna ineð óskoruð völd.
Sem friunbygðin sprettur upp fortíðarlaus
og fóstruð af samtíðaröld.
Og framförin mikla og menningin hér
við minningar ei befir töf.
Ef endistti að plægja, þú akurland fær;
er uppgefst þú: nafnlausa gröf.”
Meðan landnemamir eru að krafsa í bakk-
ann upp á líf og dauða og reyna að koma fótun-
um undir sig á hinni nýju strönd, hafa þeir
lítinn tíma til að hugsa um ytra borð daglega
lífsins og að sníða það eftir andlegum vexti
sínum. peir fara að eins og maður sem vantar
fötin utan á sig, en hefir hvorki tíma né fé
til að fara til skraddara sem saumar eftir máli:
Hann tekur fötin tilbúin í næstu búðinni. Og
ekki er þao nein furða, þó smáblettir komi á
tunguna í öllu þessu volki. pað er erfitt fyrir
mann sem kemur mállaus í nýja heimsálfu að
læra útlenda málið á skotspónum, og það er
ekki nema mannlegur breyskleiki, að hann verði
dálítið upp með sér, þegar hann fer að geta
fleytt sér í málinu, og verði þá stundum á að
sletta þeim orðum sem eru hcnum lykillinn að
samvinnu við þarlenda menn. Og jafn-skiljan-
legt er hitt, að slíkar breyskleikasyndir geti
óðar en varir orðið að vana sem erfitt er að
leggja niður í snatri.
Sé nú litð á Vestur-íslendinga, þá má ef-
laust benda á ýmislegt smávegis í fari þeirra,
sem af þessum rótum er runnið. Séra Magnús
Jónsson bendir t. d. á, að þeir fari öðruvísi að
því að trúlofa sig en vér hér heima, líkklæðin
séu og önnur, áhuginn á kappleikjum annar,
samkvæmissiðir breyttir — sérstaklega frá-
breyttir — og kaffið vont (eg fékk þar víða
ágætt kaffi). En sé þjóðemið fólgið í slikum
og þvílíkum smámunum, þá hafa íslendingar
eflaust oft skift um þjóðemi síðan þeir settust
að á íslandi.
Ekki get eg heldur séð vott um nýtt þjóðerni
í því, þótt sumir Vestur-fslendingar líti ekki
eins björtum augum á ættland sitt, er þeir yfir-
gáfu fyrir mörgum áratugum, og vér gerum
nú, sem fylgst höfum með framförum síðustu
ára. Og ekki vil eg dæma þá af þjóðeminu
fyrir það, þótt þeir séu orðnir vinnusamir, hag-
sýnir og alvörugefnir, eða þá kominn í þá
“vindur” sá er Magnús prestur talar um. Lund
og skoðanir einstaklinga og heilla þjóða breyt-
ist oft á ýmsan veg á skömmum tíma, án þess
að nokkmm detti í hug að telja það þjóðemis-
missi.
Um íslenzkuna vestan hafs segir séra
Magnús meðal annars:
“fslenzkan vestra er að sönnu slettótt, en þó
hika eg ekki við að halda því fram, að hún sé
eftir atvikum furðu góð í sveitunum” (bls. 69).
Og er hann hefir gert grein fyrir örðugleikun-
um á að viðhalda íslenzkunni, segir hann:
“pað er nú engin von að íslenzkt mál geti verið
hreint undir þessum kringumstæðum, og tel eg
því miklu furðulegra, hve mikið er eftir af ís-
lenzku, jafnvel hjá yngri k/nslóðinni. Allir
tala þar þó íslenzkuna viðstö'iulaust. og flestir
með nokkumveginn íslenzkum hreim” (bls. 61).
petta kemur alveg heim við mína reynslu.
Meðan eg var á ferð um íslendingabygðir, tal-
aði eg aldrei annað en íslenzku við nokkum
landa, né hann við mig, og mér fanst miklu
meira til um það, hve gott'mál menn töluðu,
heldur en enskuslettumar, sem langoftast era
nöfn á einstökum hlutum, nöfn sem vel mætti
takast að leggja niður á nokkrum árum, ef
menn tækju sig til.
Hvað vantar þá þetta fólk til að teljast ís-
lendingar? Eg hefi ekki fundið það, og það er
sannfæring mín, að væru allir Vestur-íslending-
ar komnir heim til fslands og búnir að vera
þar eitt misseri, þá yrði erfitt að greina allan
þorra þeirra frá þeim sem aldrei hafa héðan
farið að öðru en því, að þeir hefðu aðra lífs-
reynslu, annan sjóndeildarhring og ef til vill
nokkur merki þess að hafa lifað í öðra loftslagi.
Er vér svo minnumst þess, að Vestur-íslending-
ar hafa frá öndverðu lagt drjúgan skerf til ís-
lenzkra bókmenta, fylgt með áhuga öllu sem
gerðist hér heima og á ýmsan hátt, bæði í orði
og verki, sýnt oss bróðurþel, þá er hart að deila
um það vió nokkurn mann, hvort þeir eigi að
teljast fslendingar eða ekki,
Vestur-fslendingar eru ennþá lifandi kvist-
ur á þjóðarmeið íslands, og þeir eru það oss
sem heima búum að þakkarlausu, því að þeir
hafa starfað að viðhaldi þjóðernis síns upp á
eigin spýtur og enga teljandi hjálp til þess
fengiö héðan að heiman. Jafrframt hafa þeir
áunnið sér traust og virðingu þeirra þjóða sem
þeir hafa átt saman við að sælda. f erindi því
er eg flutti á 32 stöðum í íslendingabygðum í
Vesturheimi hélt eg því fram, að Vestur-ís-
lendingar ættu að reyna að viðhalda íslenzku
þóðerni þar svo lengi sem unt væri og reyna
að sýna fram á, hver hagur þeim gæti verið að
því og hverjar leiðir væru helztar til þess. Og
það er §annfæring mín, að sé rétt á haldið, að
geti íslenzk tunga og þar með íslenzkt þjóð-
erni haldist enn all-lengi í Vesturheimi, eink-
um í sveitunum, þó engir teljandi fólksílutn-
ingar verði héðan vestur um haf, sem eg ekki
býst við. Og eg skal nú drepa á hitt, hvaða
hagur oss íslendingum hér heima væri að því,
að íslenzk tunga og þjóðemi héldist þar sem
lengst.
Fyrst er þá að líta á það að bókmentum vor-
um er mikill styrkur að Vestur-fslendingum.
peir leggja ekki að eins sinn .-kerf til íslenzkra
bókmenta með því sem þeir ruu, heldur kaupa
þeir og mikið íslenzkar bækur og auka þannig
bókamarkað vom. en aðalatriðið virðist mér
þó það, að Vestur-íslendingar eru í ýmsum
efnum landnámsmenn fyrir bókmentir vorar og
menningu. pað er svo um hverja þjóð, að stærð
hennar annars vegar og náttúra landsins hins
vegar veldur miklu um það, hvaða gáfur koma
helzt í ljós hjá bömum hennar. pví að menn-
imir skapa sjálfa sig á verkunum sem þeir
vinna. En verkefnin koma að mestu utan að
og verða mismunandi á ýmsum stöðum. pess
vegna liggja oft þær gáfur í dái sem verkefnin
kalla ekki á, og hjá fámennri þjóð eru þau fá-
breyttari en með stórþjóðunum. Með land-
námi í nýju landi fær þjóðin ný viðfangsefni,
og við að fást við þau losna gáfur úr Iæðingi,
sem áður gætti iítt eða ekki. Af landnámi
sprettur ný menning, og þarf ekki að nefna
fjarskyldara dæmi en bygging íslands. Menn-
ing íslendinga varð önnur en Norðmanna, og
væri gaman fyrir sagnfræðing að bollaleggja
um það, hver áhrif það hefði haft á sögu
Noregs, ef Norðmenn hefðu frá öndverðu tekið
þá stefnu að færa sér sem bezt í nyt þær nýj-
ungar sem íslenzk menning kom með. En lít-
um heldur á þær nýjungar scm Vestur-íslend-
ingar hafa auðgað oss með. Par verða fyrst
bókmentir þeirra fyrir oss. peir hafa frá
upphafi vega svarið sig í ættina með bókmenta-
viðleitni sinni, og verður varla annað sagt, en
að skerfur þeirra sé vonum meiri, þegar litið
er á allar aðstæður. pví miður hafa bókmentir
Vestur-fslendinga ekki verið rannsakaðar svo
sem skyldi og sýnt fram á kosti þeirra og lesti
og þar með hið nýja sem þær hafa til brunns
að bera. pað væri allmikið verk og þyrfti að
gerast sem fyrst. En hvemig sem dómurinn
verður að öðru leyti og þótt margt verði vegið
og léttvægt fundið, þá er enginn efi á því, að í
tímaritum Vestur-íslendinga hafa birst marg-
ar greinar sem áttu erindi hingað og vöktu til
umhugsunar og að sum Ijóðskáldin og sögu-
skáldin íslenzku vestan hafs hafa lagt ný óðul
undir íslenzkuna.
Guðm. Friðjónsson hefir fyrir löngu skilið
þetta rétt og bent á það í grein sinni um
Stephan G. Stephansson í Skími 1907 (bls
205). Hann segir: “Eg á við það, að þeir sem
flutt hafa vestur hafa fengið nýjar hugmyndir
í nýju veröldinni. Stephan G. Stephansson fer
vestur um haf með mikinn„f jársjóð íslenzkrar
og norrænnar tungu — sögu, skáldskapar og
málfræði. pegar hann kemur vestur, leggur
hann undir sig ný lönd: nýja náttúra, nýtt
þjóðlíf, nýjar bókmentir. Hann er konungur
yfir fjársjóðum tveggja þjóðanna. Ef Stephan
hefði setið heima í dalnum sínum mundi hann
hafa orðið skáld að vísu. En hann hefði áreið-
anlega náð minni þroska. pá mundi hann aldrei
kveoið hafa “Á ferð og flugi”, sem eitt sér.
mundi gera hann ódauðlegan í landi bókmenta
vorra þótt hann hefði ekkert k ðið annað, sem
snild væri á. Kvæði hans standa reyndar á
íslenzkum merg, mörg þeirra. Orðgnóttin' og
málsnildin, sem leiftrar víðsvegar í sumum
þeirra, er drukkin með móðurmjólkinni heima
í dalnum, og náttúrulýsingarnar eru teknar úr
heimahögunum öðru hverju. En fjöldi yrkis-
efna er og vestrænnar ættar og kemur þar fram
í því ljósi, sem Vesturheimsskin verpur á þau.
Margt þessu líkt mætti og segja með sanni um
annað skáld vestan hafs, þótt minna sé: Jó-
hann Magnús Bjamason”.
petta er ágætlega sagt og maklega. Aldrei
hefi eg betur skilið hve mikið landnám Steph-
ans er, en á ferðum mínum vestra, því að mér
fanst nú íslenzkan eiga þetta alt saman:
“Um sléttur og flóa ber eimlestin oss
í áttina norðrinu mót.
Á vinstri hliö silalegt aurana óö
iö óslynga, skoluga Fljót.
Sem lyfti ei fæti í foss eöa streng —
því fjör. jafnvel straumanna, deyr,
Aö vaga um aldur meö fangiö sitt fult
af flatlendis svartasta leir.”
Svo kom kvöldið:
. “Eg stóö úti á pallinum v'agntengslin við,
mig viöraöi í dragsúgnum einn.
Og vélin spjó eisu viö andköfin djúp,
sem iöaöi í loftinu og brann;
En sléttan flaug blækyr og biksv'ört í kring
sem barmalaust, öldulaust flóö.
Sem glóöþrunginn Naglfari lestin var löng
þann lognsæ af náttskuggum óð.”
Eg gekk um skógarborgina:
“Undir neistum glóöar-lampa
Rafljósa, sem gljá og glampa
Glærum, jökul-hvítu köldum”.
Eg kom út í lundinn að húsabaki á bænda-
garði úti í sveit:
“Þar grásilfrað bæki frá riöaöri rót
Sig reisti meö blaöa-hvolf vítt,
Og mösur í ösktigrám, upphleyptum bol
Með útskoriö laufadjásn nýtt,
Og dimm-leggjuð eikartré dökkgrænu typt
Og djúprætt, meö ára-tal hæst.
En svo tóku kornekrur vorgrónar viö
Um v'alllendur skrikaöar plóg.”
Alstaðar var Stephan G. Stephansson mér
andlega nálægur á ferðinni. Eg sá það alt með
hans augum og óskaði mér ekki annara betri.
Eg fann að eg var heima, í landnámi íslenzk-
unnar. Og þegar eg ók um blómlegustu ís-
lendingabygðirnar —
En hlööumar dumbrauöu hilti yfir jörö
Sem hraunborgir vítt úti um sveit,
þá gladdist eg yfir því að sjá hvað íslenzkar
hendur höfðu þar afrekað, en þó meira yfir
hinu, að íslenzkt skáld hafði farið eldi orðspek-
innar um Vesturheim og helgað oss landið.
Stephan G. Stephansson er að vísu mesta
skáld Vestur-ísle ídinga og sá sem menn þekkja
bezt hér heima, en þeir eiga ýms önnur skáld
sem ort hafa falleg og einkennileg kvæði. Og
J. Magnús Bjamason er einkennilegt söguskáld
og söguefni hans ný í bókmentum vorum. pað
væri þarft verk að safna í eina heild og gefa út
hið bezta sem skrifað hefir verið af íslending-
um vestan hafs í bundnu máli og óbundnu.
En varksvið andans er meira en skáldskap-
ur. Landnámið getur ekki síður orðið í vísind-
um, stjómmálum, fjármálum og verklegum
framkvæmdum. Á öllum þeim sviðum starfa
íslendingar nú í Vesturheimi og sýna vonandi
betur og betur hvað þeir hafa þar til brunns
að bera. Nokkri ’ íslendingar eru kennarar við
háskólana. Eg veit um einn í íslenzku, annan
í mælskufræði, þriðja í efnafræði og fjórða í
stjömufræði. Bæði í prestastétt, læknastétt og
lögfræðingastétt eru ýmsir mikilhæfir menn
meðal íslendinga vestra. pá hafa þeir og tekið
myndarlegan þátt í stjómmálum, og margir
hafa renyst hygnir f jámiálamenn. Vestur-
heimur er land þar sem hugvitið er í hávegum
haft og borgar sig betur en víðast hvar eða al-
staðar annarsstaðar, því að verkefnin eru þar
stórfeld, en féð nóg til framkvæmda. Lítil
tækifæri hygg eg að landi vor C. H. Thordarson
í Chicago hefði fundið fyrir hugvit sitt hér
heima, en í vesturheimi hefir þuð fengið byr
undir vængina.
En hvaó sem þessir menn eða afkomendur
þeirra vinna sér til frægðar, þá fellur sú frægð
á kynstofn þeirra meðan þeir af sjálfum sér
og öðrum eru taldir íslendingar. peir eru full-
trúar vorir í heilli heimsálfu og sýna þar hvað
í oss býr. Og eins og eg tók fram í erindi mínu,
finst mér það horfa beint við, að Vestur-íslend-
ingar ættu í öllum efnum að vera milliliður
milli íslenzkrar og amerískrar menningar,
koma því sem vér eigum dýrmætast í íslenzkri
menningu í álit og gengi meðal enskumælandi
þjóða, og veita aftur hollum nýjungum úr
enskri menning, andlegri og verklegri, inn i
þjóðlíf vort. Hverjir ættu að koma því sem
bezt er í íslenzkum bókmentum að fornu og
nýju á enska tungu, að svo miklu leyti sem það
er ógert enn, ef ekki einmitt þeir menn, sem
tala og rita báðar tungumar eins og móðurmál
sitt? pað eru synir Vestur-íslendinga, sem ættu
að koma hingað heim, stunda norrænunám við
háskólann okkar og leggja síðan undir sig alla
norrænu- og íslenzku-kenslu við háskólana í
Canada og Bandaríkjunum. peir stæðu í því
efni öllum öðrum betur að vígi.
Hvað eigum vér íslendingar hér heima þá
að gera í þessu efni?
Vér eigum fyrst og fremst að skilja það, að
fjórðungur íslenzku þjóðarinnar býr í Vestur-
heimi. Og vér eigum að sjá, að oss má ekki á
sama standa, hvort sá hluti þjóðar vorrar hverf-
ur innan skamms inn í þjóðahafið eða heldur
áfram að bera ávöxt fyrir íslenzka menningu
og frægð. Vér eigum að taka það til rækilegr-
ar íhugunar, hvað vér getum gert til að styðja
þá menn er berjast fyrir viðhaldi þjóðemis vors
vestan hafs, og eg vona að oss skiljist þá, að
vér gætum með litlum tilkostnaði greitt götu
þeirra á ýmsan hátt. Fyrst og fremst með því
að láta Vestur-fslendinga jafnan njóta sann-
mælis, og henda ekki á lofti hvern skammsýnan
hleypidóm í þeirra garð. En þar næst með því
að koma á samvinnu milli íslendinga vestan
hafs og austan, um þjóðemismalið. Með bein-
um samgöngum milli íslands og Vesturheims
ætti það að verða margfalt auðveldara en áður.
pað mætti t. d. hugsa sér félag, er hefði sýna
deild hvoru megin hafsins og starfaði að þessu.
Gæti það gefið út tímarit sem flytti eingöngu
það sem bezt væri ritað af íslendingum vestan
hafs og aflað því útbreiðslu jafnt hér og þar.
Héldi það á loft öllu því sem íslendingar gera
sér til frægðar vestra. Vér gætum greitt götu
vestur-íslenzkra nemenda við háskólann héma
og sent frægustu menn vora einn og einn til að
flytja erindi vestra um fsland, bókmentir þéss
og sögu. Ungum íslenzkum malfræðingum —
ef vér þá eignumst nóg af þeim — ætti að vera
það gott að kenna um skeið við Jóns Bjaraason-
ar skólann í Winnipeg. íslendingar austan
hafs og vestan ættu að heimsækja hvorir aðra
á víxl og æskulýðurinn að vestan að dvelja hér
á sumrum upp til sveita.
“Starfið er margt, en eitt er bræðrabandið,”
og eg efast ekki um, að slík samvinna gæti leitt
margt gott af sér fyrir báða aðila.
Allar spár um það, að íslenzkt þjóðemi
hljóti að vera bráðfeigt í Vesturheimi, eru út
í bláinn, og sízt sæmir oss hér heima að binda
því helskó með slíkum hrakspám. En ekki
komu Vestur-íslendingar mér svo fyrir sjónir
sem þeir mundu alment fúsir að fylgja Skafn-
örthngi fyrir Ættemisstapa.
Guðm. Finnbogason.
—Skímir.
Þegar askan Iagöi Brú í eyöi, fanst
mér fótunum kipt undan mér, og mér
fanst eg hvergi eiga keima.
Náttúruöflin voru mér ofurefli aö
etja kappi viö. Þó elska eg ætíö land-
ið.
Hugsunin fól i sér söknuð; var
manninum samsvarandi og samboðin.
Hann unni öllu fremur Mettinum
þar sem hann var fæddur og upp-
alinn, blettinum sem forfcöur hans
um fleiri mannsaldra höföu búiö á,
og hann þá haföi bygt ýmsar æsku
vonir á. Hann sá í bráöina engan
blett, sem hann gæti fest yndi á, og
honum fanst náttúruöflin hafa beitt
sig yfirgangi, sem hann þó ekki kunni
sig mann til aö etja kappi við. — Að
hann elskaði landið, og var heitur
fyrir því að þjóðarbrotiö hér megin
hafs, gerði sitt ýtrasta til þess aö viö-
halda tungunni og þjóðerninu, duld-
ist engum sem við hann átti tal um
þau efni.
í þau 7 ár sem Björn sál. bjó í
Raseau, mun hann lítið hafa aukiö
efni sín, og voru til þess ýmsar ástæö-
ur; þó einkum ill árferði, erfiöleikar
sökum illra vega og langleiðir til
kauptúna, svo erfitt var að koma bús-
afurðum í verö. Heimilisrausn og
gestrisni mikil og önnur hjálpsemi út
á við meiri en alpient tíökast. Þó
mun honum meö ráðdeild sinni og sl-
vakandi starfsemi hafa tékist, —
flestum fremur,—aö auka frekar en
rýra bú sitt á þeim árum.
Þegar hann áriö 1903 flutti hingað
áasmt Haraldi syni sínum, var hann
kominn á sjötugs aldur, og hafði þá
Haraldur tekið við bústjórn allri, en
þrátt fyrir það, gat aldrei að líta
hann iðjulausan, og mun bú sonar
hans lengi bera menjar stjórnsemi
hans og reglusemi, þrifnaðar og
hagsýni, samfara árv’ekni og stund-
vísi til allra verka.
ákki var það verk, sem Birni sál.
óx í augum, hversu torvelt sem í
byrjun sýndist aö koma því í fram-
kvæmd; enda var uppáhalds máls-
háttur hans: “Hálfnað er v'erk þá
hafið er". — Væri betur að fleiri
vildu gefa gaum aö þeim mikla sann-
leik er felst í þessum fáu oröum. —
Honum á eg aö þakka aö mér eru
þau orðin ljós.
Björn sál. var hár maöttr og herða-
breiður, ennið hátt og brúna mikill.
í augunum mátti lesa stillingu og
rannsakandi hugsun og vortt þau oft
drevmandi, en þó sem sæju þau
lengra en alment gerist; þegar hann
átti tal ttm áhugamál sín fjörguöust
augun og var þá sem þau skiftu lit-
utn.
Hann var maður sérstaklega orö-
var, en hreinn og beinn meö ákveön-
ar skoðanir og varði þær vel og
stillilega þegar því var aö skifta.
Frjálslyndur var hann jafnt í verald-
legum sem andlegum efnum, en þó
trúmaður mikill. 1 samræöum var
hann skemtinn og skýr og ktmni frá
mörg-u að segja, þvi hann haföi lesiö
mikið og var athugull, enda minniö
sérstakt, eins og hjá mörgttm eldri
íslendingum.
Skilvís og hreinskiftinn var hann í
öllum viðskiftum og skal í því efni
bent á þaö, aö hann v'ar einn af þeim
fáu, sem, þegar hann flutti frá
Nýja íslandi borgaði stjórninni aö
fullu lán það, er hann haföi af henni
þeg>^> jafnvel {tó þá af litlu sem
engu væri aö taka.
Sem heimilisfaöir var hann fyrir-
mynd.
Þau hjón eignuðust 6 börn, hvar af
4 börn í æsku. Dóttur, Hróönýju aö
nafni gifta Friðriki kaupm. Vatnsda!
í Wadena mistu þau fyrir 11 árum,
er þvi Haraldur einasta eftirlifandi
barn þeirra.
Að einkunnarorðum haföi Björn
sál. valið sér þessi orö: “Þaö sem
þér viljið að mennirnir geri yöur,
þaö skuluö þér og þeim gera”, og hjá
honum var þetta meira en orðin
tóm, því allir sem til hans þektu
munu v'era mér samdóma um það, aö
vísvitandi gerði hann engum manni
rangt, hvorki til orða eður verka.
Björn sál. var jarðsunginn af séra
Haraldi Sigmar, föstudaginn þann 2.
marz að viðstöddum einhverjum
þeim mesta mannfjölda, sem hér héf-
ir verið saman kominn viö sltk
tækifæri og má óefaö staöhæfa aö
minning hans er í heiöri höfö og
hans sárt saknað, ekki einasta af
hinni aldurhnignu ekkju og syni
þeirra, sem hér hafa átt á bak aö sjá
ástríkum ektamaka og fööur, heldur
einnig af öllum þeim, sem þektu hann.
Blessuð sé minning hins framliðna.
Æfiminning.
Þann 25. febrúar síðastl. andaöist,
—að heimili sonar stns og tengda-
dóttur Mr. og Mrs. Haraldar B. Ein-
arssonar hér aö Kristnesi, — bænda
öldungttrinn Björn Einarsson eftir
aðeins þriggja daga legu.
Björn heitinn var fæddur á Brú á
Jökuldal i Norður-Múlasýslu þann 18.
desember 1842.
Foreldrar hans v'ortt þau Einar
Einarsson, Einarssonar bónda á Brú
og Anna Stefánsdóttir frá Gilsárvöll-
um í Borgarfirði í sömu sýslu; voru
þau hjón talin í röö merkustu bænda
jiar i bygö, og þó víðar væri fariö.
Björn sál. ólst upp hjá foreldrum
sínum þar til hann árið 1867 kvæntist
og gekk aö eiga eftirlifandi konu sina
Jóhönnu Jóhannesdóttur og byrjuöu
þau þá þegar búskap á Brú. Bjuggu
þau hjón þar farsælu og rausnarlegu
búi, þartil um vorið 1875 aö askan
féll og lagði þá jörö í eyöi, ásamt
fleiri jöröum á Jökuldal; fluttu þau
sig þá aö Fossi í Vopnafiröi, en
bjuggu þar aðeins eitt ár.
Árið 1876 fluttu þau hjón ásamt
fjölda annara Vopnfiröinga hingað
til Ameríku og settust aö t Nýja Is-
landi, vestur af þar sem nú stendur
Gimli bær. — Þar bjuggu þau hjón í
3)4 ár. — Þau ár sem líklega hafa i
sér fólgnar þær mestu þrautir og
hörmungar, sem landnámssaga Is-
lendinga hér vestan hafs getur tilfært.
Árið 1880 fluttu þau hjón sig
ásamt fleiri íslendingum til Norður
Dakota og námu land nálægt
Mountain. Þar bjuggu þau í 16 ár,
eða til 1896 aö þatt tóku sig enn upp
og fluttu til Raseau í Minnesota og
bjuggu þar þangaö til árið 1903 aö
þau ásamt Haraldi syni sínum
fluttu hingað i Foam Lake bygöina
og tóku þeir feögar þá lönd þar sem
nú er pósthúsið Kristnes. —
Ef rekja skyldi til hlitar æfiferil
og starfsemi þessa merka öldungs,
sem nú er til grafar genginn, eftir
mikið og trúlega unniö æfistarf, yröi
þaö meira efni en timi og rúm nú
leyfir; hér skulu jjví áðeins tilfærð
einstök atriði, sem sérstaklega ein-
kendu hann, störf hans og framkomu
gagnvart einstaklingum og félags-
heildinni.
Þegar litiö er á ofantalda flutn-
inga hans frá einum stað til annars,
verður manni ósjálfrátt aö hugsa til
hinna fornu víkinga, sem leituðu staö
úr staö og land úr landi eftir frægð
og frama; enda var hann og sannur
víkingur til allra framkvæmda og
gekk aldrei af hólmi þó hart blési á
móti og erfiður væri róöur eöa ill-
kleifa erfiöleika væri við aö stríöa.
Það sem aðskildi hann frá forn-
aldar víkingunum, v'ar þaö; að yfir-
gang sýndi hann engum manni; því
hann hataði allan yfirgang og alt ó-
réttlæti, og vildi heldur líða órétt en
gera hann öörum; enda er óhætt aö
fullyrða, aö hvervetna er hann fór
gat hann sér margra vina en óvina
hvergi.
Sem dæmi upp á einbeittni, starfs-
þrek og þrautseigju Björns sál. skal
þess getið, að á árunum 1878 til 1880
fór hann tvisv'ar fótgangandi frá
Nýja Islandi til Norður Dakota í
landaleit, og þegar hann flutti sig al-
farinn frá Nýja íslandi til Dakota
áriö 1880 fór hann einnig fótgang-
andi alla léið og bar þá á bakinu litla
eldstó meiri hluta leiðarinnar; — mun
það hafa verið þyngsti hluti búslóð-
ar hans er hann hvarf þaðan; — en
auk þess þurfti hann að snúast við
aö reka 7 eöa 8 nautgripi, sem þá
var aleiga hans af lifandi peningi.
Þegar Björn sál. kom til Dakota
tók hann þar tvö lönd í byrjun, en
seldi bráðlega annaö þeirra og hafði
mjög lítið upp úr því, en með sinni
stöku elju og atorku samfara hyggni
og ráðdeild græddist honum brátt fé
nokkurt og kom hann sér upp mynd-
arlegu búi, þrátt fyrir ýmsa erfið-
leika, sem á þeim árum voru sam-
ferða nýbyggjara Iífinu og sem j^eir
bezt þekkja, sem á ]>eim árum voru
aö ,brjóta sér þar braut og hv'ergi
verður betur lýst en séra Friðrik
hefir gert í landnámsþætti Dakota
bygöar í Almanaki O. S. Þorgeirs-
sonar.
í þau 16 ár, sem þau hjón bjuggu í
Dakota má óefaö staðhæfa aö heim-
ili þeirra var fyrirmynd aö gestrisni,
reglusemi og snyrtilegri umgengni,
enda voru j>au bæöi skemtin og skraf-
hreifin við gesti og sérstaklega sam-
hent til allrar starfsemi og þrifnaðar.
Sem dæmi þess, hve Bjöm heitinn
beitti sér fyrir því að koma áhuga-
málum bygöarinnar til framkvæmda,
skal }>ess getið, aö þegar byggja átti
hina fyrstu kirkju aö Mountain, ætl-
aði fyrirtæki þaö aö stranda á því
aö efni í hana fékst ekki utan gegn
peningaborgun eða tryggu veði; þá
bjargaði hann því máli þannig viö,
að hann ásamt öðrum bónda, Indriða
Sigurðsyni, bauö fram land sitt til
tryggingar efninu, og kom þannig því
máli til fljótari framgangs en ella
heföi oröiö, og sýnir þetta ljóslega
að hann lét ekki eigin hagsmuni
hamla sér frá að koma í framkvæmd
málefnum sambygöarmanna sinna.
Hann geröi þetta líka af fúsum vilja,
(>ví hann áleit aö meö ]>essu legöi
hann hornstein undir félagsskap
þann, sem traustastur ætti aö vera í
hverju bygðarlagi; félagsskap til
guðsdýrkunar og góös siðferðis.
Þegar Bjöm sál. árið 1896 flutti
frá Dakota, þar sem hann þó var
kominn í góö efni og leið vel, munu
hafa verið þær ástæöur:
I fyrsta lagi það, aö honum mun
hafa fundist of þröngt um sig þar;
þar sem hann þá haföi afhent tengda-
syni sínum Fr. Vatnsdal hálfa land-
eign sína til ábúðar, en í Raseau fékk
hann rétt fyrir nýju heimilisréttar-
landi.
í öðru lagi sú, að hann vildi ekki
slíta félagsskap viö ýmsa vini og
vandamenn, sem til Roseau fýstu aÖ
fara og nema þar lönd.
í þriöja lagi hvötin til að sjá
meira og ryöja sér nýja braut; því
áfram Iengra, var hugurinn stöðugt.
En svo var máske ein ástæöa enn, og
hún var sú, aö hann virtist hvergi til
lar.gframa una, eftir aö hann kom til
þessa lands, og er mér nær að halda
að hann hafi saknað stöðvanna heima
á Fróni, þó hann þar um væri fá-
orður, sem um annað. Ræö eg þetta
*
af fáum orðum sem fóru okkar á
milli; þá er eg eitt sinn spuröi hann,
hvers vegna hann heföi flutt hingað
til Ameríku, þar sem hann þó heföi
haft öll skilyrði til þess aö veröa
stórbóndi á Islandi.
Svaraði hann mér þá með þessum
setninguni:
Grímur Loxdal.
50 ára afmæli Canada.
Norris stjórnarformaður bar fram
tillögu í þinginu, studda af formanni
andstæðinga um þaö aö hátíö yröi
haldin hér L júlí til minningar um
þaö aö þá eru liðin 50 ár frá þvi aö
Canada varö ríki.
Kaupmannahafnar
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innihalda heimsins
bezta munntóbak.
Munntóbak
Búið tilúr Kin-
um beztu, elstu,
safa- mestu tó-
baks blöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum