Lögberg - 24.01.1918, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. JANÚAR 1918
r~ 1
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Prets, Ltd.,Cor. William Ave. ðc
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARHY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Utanáskrift til blaðsins:
THE QOlUtyBI^ PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, N|ati.
Utanáskrift ritstjórans:
EDiTOR LOCBERC, Bðx 3172 Winnipog, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um áriS.
*^fe»27
' •
Fánamálið.
í síðasta blaði voru gátum vér um afdrif fána-
málsins, — þau að Danakonungur synjaði íslend-
ingum um sérstakan siglingarfána, og má það
furðulegt heita, eins og nú standa sakir í heimin-
um. Fyrst og fremst vegna þess að ef Danir vildu
líta á hagsmuni íslendinga, og þá líka unna þéim
þeirra hagsmuna, þá finst oss að þeir hefðu hlotið
að sjá þann hag, sem Mendingar urðu aðnjót-
andi ef þeir hefðu fengið þessa sína ósk uppfylta.
Vér eigum hér ekki við það spor, sem að sjáJfsögðu
hefði verið stigið í sjálfstæðisáttina með því, ef að
íslendingar hefðu fengið sérstakan siglingarfána.
Danir hafa allatíð verið fjandsamlegir sjálfstæðis-
kröfum og sjálfstæðishugsjónum íslendinga, og
því vart hugsandi að þeim hefði snúist svo hugur
alt í einu að þeir hefðu á þeim grundvelli viljað
unna íslendinguim viðreisnar.
En vér hefðum aldrei trúað því, að Danir væru
svo þrællundaðir og þýzksinnaðir að þeir vildu
heldur stofna þessari afskektu og fámennu þjóð,
íslendingum, í beina hættu, en að iáta af höndum
það frelsi, sem þeir höfðu ranglega af fslending-
um tekið, og sem ísl. eiga tilkall til, sem frjáls-
bornir menn. Stofna þeim í hættu sögðum vér og
skal hér gjörð nokkur grein fyrir því, sem vér eig-
um við. Setjum svo að Danir hefðu orðið eða yrðu
að dragast inn í þetta stríð — setjum svo, eins og
líka hvað eftir annað hefir verið minst á opinber-
lega að J7jóðverjar hefðu tekið, eða yrðu að taka
Danmörku, eða þá að Danmörk hefði dregist inn
í ófriðinn með pýzkalandi. Mundi þá ekki hafa
verið eða verða illa ástatt fyrir íslendingum?
Hvert hefðu þeir þá átt að flýja til þess að fá björg
fyrir sig og sína? Ekki til Bretlands, né heldur
til Bandaríkjanna, þær léiðir hefðu þá verið bann-
bannaðar, og beinlínis af því að þeir hefðu orðið
að sigla undir Dönskum fána.
í öðru lagi er það víst ekki leyndarmál að þeg-
ar fslendingar leituðu til Bandaríkjanna um vöru-
kaup stóð það þeim beinlínis fyrir þrifum, að á
þá var litið, sem óaðskiljaniegan hluta Danmerkur
og átti víst að sæta sömu kjörum hjá Bandaríkja
þjóðinni og hinar Skandinavisku þjóðirnar, og það
var fyrst þegar þeim, sem ráðin höfðu í Bandaríkj-
unum var gjörð skiljanleg hin sérstaka afstaða
íandsins, að þeim voru veitt þau hlunnindi er fs-
lendingar hafa notið í sambandi við vörukaup sín
um fram hin Skandinavisku löndin.
í þriðja lagi er Dönum sjálfsagt ekkert ókunn
ugt, um hvað verið er að berjast nú í heiminum.
Leiðtogar þriggja stríðsþjóðanna, þeirra er sterk-
astar eru á hlið samherja, hafa allvr Iýst því yfir
skýrt og skorinort að sverðin skuli ekki slíðruð
þar til réttur smáþjóðanna sé viðurkendur til bess
að búa að 3'nu, og njóta þess óáreittar í ljósi
frelsis og framtíðarhugsjóna. En samt hafa
Danir, sem ekki geta sjálfum sér bjargað, og eru
upp i vernd og drengskap annara komnir með fjör
sitt og framtíð, synjað fslendingum um þann rétt
sem samtíðin krefst fyrir allar þjóðir bæði smáar
og stórar.
Og hvað gjöra svo íslendingar?
Oss hefir skilist að í þessu fánmáli hafi ís-
lenzka þjóðin verið á einu bandi — oss skilst að
það sé vilji þjóðarinnar að fá að hafa sinn eiginn
siglinga fána, oss hefir verið sagt að þegar um
fánamálið var að ræða á síðasta alþingi fslendinga,
að þá hafi nokkuð það komið fyrir, sem sjaldgæft
sé í sögu landsins, að allir hafi orðið á eitt sáttir, að
það hefði verið eindregin vilji allra þingmanna að
fá þessu máli framgengt, og ef svo væri í reynd-
inni að allir væru sammála þá virðist ekki vera
mikill vandi á ferðinni í þessu máli — halda því
hreint og alvarlega fram og ef að Danir eru ófá-
anlegir til þess að láta undan, þá að segja hispurs-
laust skilið við þá. En slík leið er ekki fær fyrir
eins fámenna þjóð og íslendingar eru, nema þeir
séu einhuga.
Mál þetta, eins og það var afgreitt frá þings-
ins hálfu, var ekki í frumvarps formi, heldur að
eins þingsályktun, er svo hljóðar: “Alþingi álykt-
ar að skora á stjómina að sjá um að íslandi verði
þegar ákveðinn fullkominn siglingafáni með kon-
ungs úrskurði, og ályktar að veita heimild til þess
að svo sé farið með málið”. Meðferð þessa máls
á þingi var sú, að í neðri deild var tillagan borin
fram af Bjama Jónssyni frá Vogi, og hélt hann
mjög greinilega ræðu málinu til skýringar, og var
henni ekki mótmælt af neinum. f efri deild þings-
ins var þessi ályktan, eða samhljóða ályktan þess-
ari, borin fram af Karli Einarssyni og var þar af
engum mótmælt.
Ástæðan fyrir því að svona var búið um málið,
en ekki á vanalegari hátt, var sú, að þingmenn
höfðu hugmynd um, að konur.gi mundi málið þekk-
ara í þessu formi, heldur en í vanalegu frumvarps
formi. Að öðru leyti virðist það minstu varða, á
hvera hátt málið er fram borið, ef það er á lögleg-
an hátt gert.
Eins og þingsályktanin ber með sér, var
stjóminni falið að bera málið upp fyrir konungi,
og það gjörði ráðherra íslands seint í nóvember
síðastl., og getum vér ekki stilt oss um að taka
hér upp ummæli ráðherrans, í sambandi við þetta
mikilsvarðandi áhugamál íslendinga, er hann bar
það upp fyrir konungi; þau eru á þessa leið:
“Og fari svo að yðar hátign vilji eigi fallast á
tillögu vora, leyfi eg mér til skýringar um hvemig
þá muni víkja við, að láta þess getið, að þótt eg
og samverkamenn mínir í ráðaneyti íslands ger-
um ekki synjanina að fráfararefni, svo sem nú
er ástatt, þá má ekki skilja það svo ....” o.s.frv.
Auðmýkt mannanna getur verið kostur, þegar
hún er á hæfilegu stigi og í ljósi látin þegar við
á, en svo getur hún líka orðið til bölvunar, og það
finst oss hún hafi orðið við framsögn þessa vel-
ferðarmáls fslands fyrir hans hátign konungi
Dana. Og ef að yfirstandandi tíð væri ekki eins
alvöruþrungin eins og hún er og málið eins há-
alvarlegt og það er, þá mundum vér varla geta
gjört að oss að brosa ekki, þegar vér hugsum um
æðsta valdsmann hinnar íslenzku þjóðar, flytjandi
eitt af þýðingarmestu málum þjóðar sinnar og
hann byrjar á því að segja hans hátign konungin-
um, að ekki sé nú málið sér svo mikils virði, að
embættið sé þó ekki meira.
Þingsetning.
Á fimtudaginn 17. þ. m. var Manítoba þingið
sett af fylkisstjóranum Sir James Aikins, með
venjulegum hátíðabrigðum, að viðstöddu fjöl-
menni miklu.
Hásætisræðuna las fylkisstjórinn og hófst hún
með þakklæti til forsjónarinnar fyrir ársæld þá,
er fylkisbúum hefði í skaut fallið, frá því er síð-
asta þingi sleit. Var því næst drepið á nokkur
helztu mál er þing þetta mun fjalla um.
Fylkisstjóri mintist með fögmm orðum hetj-
anna Canadisku, er hefðu á svo manndómslegan
og óeigingjaraan hátt, fómað lífi og heimilisheill
fyrir frelsishugsjónir þjóðarinnar, kvað hann
kappa þessa hafa unnið þjóð sinni orðstýr þann,
er lengi mundi í minnum hafður. Brýndi fylkis-
stjóri þá fyrir þingheimi, þörfina á spamaði í hví-
vetna og aukinni framleiðslu í landinu, og mintist
þess sem sérstaks fagnaðarefnis, að þjóð, eins og
Bandaríkin, skyldi hafa gerst samherji með oss
í hinum ógurlega heims ófriði.
Enn fremur drap fylkisstjóri á nokkur mál,
er síðasta þing afgreiddi, og orðið hefði til mik-
illar blessunar fyrir land og lýð, svo sem vínbanns-
lögin, ekknasjóðslögin, landa-veðdeild Manitoba-
fylkis og lögin um lán til sveitafélaga o. fl.
Gekk þingforseti Hon. J. B. Baird þá til sætis
síns og las upp lista sinn yfir fastar nefndir þings-
ins, og fylgdi þar með nýmæli það, að sérstök
fastanefnd var sett til þess að annast um málefni
sveita og bæjarfélaga.
Capt. A. W. Myles þingmaður fyrir Cypress
fékk það hlutskifti í þetta sinn, að svara hásætis-
ræðunni, en stuðningmaður var George McDonald
frá Turtle Mountain.
Dómsmálaráðgjafinn, Hon. Thomas H. John-
son var fjarverandi.
Nýir þingmenn eru þessir: A. R. Boivin,
Iberville, W. J. Westwood, Roblin og Robert Jacobs
þingmaður fyrir Norður-Winnipeg.
Búist er við að þing þetta muni eiga skamma
setu. petta er hið fimtánda löggjafarþing Mani-
toba fylkis, en hið þriðja í röðinni, síðan að frjáls-
lyndi flokkurinn tók við völdum, undir stjórnar-
formensku Hon. T. C. Norris.
F rá herstöðvunum.
pað var fjöldi fólks saman kominn í fund-
arsal Fyrstu lút. kirkju á mánudagskveldið var,
til þess að hlusta á það, sem Lieutenant Walter
Lindal sagði viðvíkjandi lífi hermannanna á víg-
völlum Norðurálfunnar.
pað er ekki undarlegt þótt fólk vilji frétta
frá þeirri átt, þar sem svo margir af löndum vor-
um eru nú þar. úr Fyrsta lút. söfnuði aðeins hafa
nú gengið í herinn yfir 90 menn. Flestir þeirra
eru famir til vígvallanna. Fjórir em fallnir, um
20 særðir og nú nokkrir komnir heim, svo bilaðir
að heilsu, af sámm eða á annan hátt, að þeir geta
ekki lengur tekið þátt í herþjónustu.
Vér ætlum oss eigi að gefa nákvæman út-
drátt úr ræðu Lieut. Lindals, en oss langar til að
taka fram fáein atriði, sem ésrstaklega festust
í minni vom.
Ekki mættu menn halda að lífið þar hinu megin
við hafið væri eintómt kvalræði og hörmungar.
Einnig þar væm margar glaðar stundir meðal
hinna ungu og hraustu manna. En aldrei væri
gleðin meiri, heldur en þegar pósturinn kæmi með
bréf og sendingar að heiman. Fólk hér gæti
varla gjört sér í hugarlund hvað ein lítil sending
að heiman gæti vakið mikinn fögnuð, hjá þeim
sem hana fengi og riæstu félögum hans, sem oft-
ast væri jafn heimilt það sem hún hefði inni að
halda og honum sjálfum. Og bréfin öll frá ætt-
ingjum og vinum og hverjum þeim, sem léti sér
ant um þá, væru eins og geisli, sem vermdi og
iífgaði hermanns hjartað.
Auðvitað yrðu hermennimir stundum að sæta
hörðu. peir gætu ekki æfinlega fengið mat sinn
á réttum tíma og væru því stundum svangir. En
þegar um hægðist og þeir fengju sínar máltíðir,
þá nytu þeir þeirra með engu minni gleði, þó ein-
faldar væru, en efnafólkið í Winnipeg, nyti hinna
kostulegu máltíða á Royal Alexandra eða Fort
Garry eða öðmm slíkum stöðum. Næstum tilfinn-
anlegast findist sumum, að geta ekki fengið að
sofa í góðu, hreinu rúmunum sínum, sem þeir
voru vanir við að heiman. Einhver gamansamur
Canada-maður hefði sagt, þegar hann gekk þreytt-
ur til hvíldar, að fyrstu fjóra mánuðina eftir að
hann kæmi heim, mundi hann lítið annað gjöra,
en njóta hvíldarinnar í snjóhvítu og tárhreinu
rúminu sínu.
Mr. Lindal sagði lítið af hinum stærri orust-
um. En hver sem sæi og tæki þátt í einni slíkri
skelfinga orrahríð, sannfærðist betur en nokkru
sinni fyr, um það, að þetta stríð hlyti að verða
og mætti til að verða, síðasta stríðið, sem við
jarðarbúar yrðum gegnum að ganga.
Marga Canada-menn hefði hann spurt, hvort
þeir sæju nú ekki eftir því, að hafa gengið í her-
inn, en engan fundið, sem ekki hefði þótt vænt um,
að hann hefði lagt fram sína eigin krafta í þarfir
hins mikla og góða málefnis, sem þeir berðust
fyrir og sem þeir allir tryðu, að sigur mundi vinna
að lokum.
peim, sem lítið þektu líf hermannanna, mundi
koma það svo fyrir sjónir, sem það væri nokkuð
óheflað og klúrt. Allmikið af ljótu orðbragði og
jafnvel ruddaleg framkoma. En ef maður kæmist
nærri þeim, þá fyndi maður að hjartalag þeirra
væri gott og hugarfar heilbrigt og göfugt. Ef
til vill kæmist enginn nær hinum göfugu hugsjón-
um hins sanna kristindóms, heldur en hermaður-
inn, sem stendur framarlega í fylking, andspænis
hættum og dauða. Hinn ungi maður, sem af
frjálsum vilja yfirgefur heimili sitt, föður og
móður, systur og bróður, og oft unga atúlku, sem
hann sjálfur heldur að sé yndislegasta stúlkan í
heiminum og gengur fram í hið ógurlega stríð,
kemst allra manna næst því, að feta í fótspor hans,
sem kom, ekki til að láta þjóna sér, heldur til að
þjóna öðrum.
Mr. Lindal varaði við þeirri hugsun, að við
værum ólánsöm að lifa á þessum tímum stríðs og
þrenginga, fyrst þeir á annað bor6 urðu yfir heim-
inn að ganga. Við nytum þeirrar ánægju, að hafa
^ekifæri til að leggja fram krafta vora, þegar
mest þörf væri á þeim, til að vemda hinar göf-
ugustu hugsjónir mannanna, þegar þær væru of-
sóttar. Og lengra gætu menn ekki komist en að
gefa sitt eigið líf, eða þeirra, er manni em kærast-
ir, í þjónustu þess, er þeir þektu helgast og hrein-
ast og himninum næst.
Bréfkaflar.
Skömmu eftir að ítalía sagði Mið-veldunum
stríð á hendur í maí 1915, skrifaði Enzo Valentine,
18 ára gámall drengur, frá Perugia, og sonur
borgarstjórans þar, sem gengið hafði í herinn
þetta bréf til móður sinnar.
“Móðir mín elskuleg:—Innan fárra daga legg
eg af stað í stríðið. pín vegna skrifa eg þessar
kveðju línur, sem eg bið þig að geyma, og lesa
ef eg skyldi falla. pær eiga þá líka að vera mín
síðasta kveðja til föður míns og systkina, — til
allra þeirra, sem hafa sýnt mér hlýléik og velvild.
pér, móðir mín, vom allar mínar þakklætis hugs-
anir helgaðar í lífinu, og það er því til þín sem eg
sný mér með mína síðustu bón. pér er kunnugt
um það, hve heitt eg unni öllum fögrum listum,
en þó einkum skáldskap, og þér var það einnig
Ijóst hve marga vini og velunnara eg átti, þeirra
bið eg þig nú að minnast, með því að senda hverj-
um þeirra fyrir mig, eitthvert lítilræði sem eg
átti. pér treysti eg til þess að ráða fram úr því,
hvað hver og einn fær, aðeins bið eg þess, að það
séu þeir hlutir sem þér sjálfri finst að þú bezt
geta mist. Mig aðeins langar til, að þeir eigi
eitthvað til endurminningar um vininn, sem er
horfinn—jdáinn, til þess að rísa eins og geisli
morgunsólarinnar—laus við líkamsbönd, í heim-
kynni frelsis og friðar, hjá föður aldanna.
Eg legg hér innan í nafnaskrá þeirra, er eg
hefi minst hér að framan.
Reyndu móðir mín að gráta ekki. Hafðu það
ávallt hugfast, að þótt eg komi ekki aftur, þá
er eg samt ekki dáinn. Líkaminn er forgengi-
legur og deyr, en sálin, sem er eg sjálfur, deyr
aldrei — getur aldrei dáið, vegna þess að hún er
frá guði — kom frá guði — verður hún aftur að
fara til guðs. Eg dvaldi stutta stund hér á jörð-
unni til þess að njóta fullkomnunar þeirrar, sem
þrengingum er sífelt samfara, og nú er eg farinn
til þess að njóta enn meiri fullkomnunar í eilífð-
inni. Dauðinn er frelsisgjafi minn, — morgun
hins sanna lífs — lending í friðarins höfn.
Gráttu ekki yfir mér, láttu hugsjón þá, sem
eg hefi með glöðu geði og af fúsum vilja gefið—
fómað líkama mínum fyrir—Jiugga þig, ef þú get-
ur. En ef þér er það um megn, ef móðurhjartað
verður að gráta, þá grát þú. — Tár móðurinnar
eru heilög tár, sem guð varðveitir og teiur, og
skína sem kristallar í kórónu sjálfs hans um alla
eilífð.
Vertu hughraust, móðir. úr eilífðinni kveð-
ur hjartkæri drengurinn þinn þig — hann kveður
móður, föður, og bræður og alla þá, sem þótti
vænt um hann og voru honum góðir. Hann son-
ur þinn, sem fómað hefir Iíkama sínum á altari
þjóðar sinnar, svo fjandmenn hennar fengju ekki
slökt ljós vona hennar, býður þér—Góða nótt!”
Hér fer á eftir kafli úr bréfi frá þessum sama
manni til kennara síns.
pví lengur sem eg dvel hér, því meir heillar
hin tignarlega fjallasýn sál mína. Hin töfrandi
áhrif fjallanna eru kannske ekki eins seiðandi
eins og áhrif hafsins, en hpn er haldbetri. Hver
Iíðandi stund, hver einasti morgun klæðir hin
tignarlegu Alpafjöll í nýjan, glitrandi töfrabún-
ing, svo áhrifamikinn og dýrðlegan, að hinn til-
finningasljóasti á meðal vor verður snortinn af
hinni töfrandi dýrð þeirra. Eg sagði ekki að þessi
áhrif séu varandi. pau vara máske ekki nema
stutta stund hjá sumum, en þau vara nógu lengi
til Jpess að sýna oss og sanna, að dýrð guðs á end-
urskin í sálum allra manna, og að sálir mannanna
halla sér stundum kannske ósjálfrátt að upp-
sprettulind dýrðarinnar — að guði sjálfum.
Dagarnir líða hér, hver öðrum líkir, án við-
burða eða æfintýra. Maður freistast til þess að
óska að haustið tæki aldrei enda. Hinni djúpu ró
næturinnar, sem hér ríkir, verður aldrei með orð-
um lýst, og síst nú, þegar tunglið umvefur alt
með silfurtærri birtu sinni. J?að koma hér fyrir
dagstundir, að vísu, þegar sólin baðar alt í geisla-
flóði sínu og unaðsleg þögn og kyrð breiðir sig
yfir lög og láð”.
22. október, 1915, stóð orustan við Sono di
Mezzodi. f þeirri orustu féll Enzo Valentine.
pegar hersveit sú er hann var í, lagði til atlögu,
var hann fremstur allra sinn'a manna, með hin
ódauðlegu stríðshvatningarorð sinna manna á vör-
um sér “Savoia Italia!” pegar valurinn var kann-
aður, fanst Enzo Valentine með fimm kúluför á
brjósti. Ekki var hann samt dauður, er hann
fanst, en lézt skömrnu síðar, og er grafinn á strönd-
inni við Messala vatnið, þar sem hann naut svo
margra ánægju stunda.
Karl Adolf Gjellerup.
Bókmentaverðlaun Nóbels fyrir árið 1917,
hafa verið veitt danska rithöfundinum og skáldinu
Karli Gjellerup. — Hann er fæddur árið 1857 að
Roholte á Sjálandi, og var því rétt sextugur, er
honum veittist viðurkenning þessi.
Gjellerup gaf sig snemma vlð ritstörfum og
orti þegar í æsku mörg gullfalleg kvæði, er voru
bæði formfögur og hlý; þó var honum borið á brýn
að hann væri eigi nógu frumlegur, og sumir jafn-
aldrar hans, er vitrir þóttust, töldu harla vafa-
samt, hvort hann mundi nokkumtíma verða
skáld.
Samtímis Gjellerup átti danska þjóðin hina
glæsilegu skáld-snillinga Draohmann og rithöf-
undinn Kragh. pótt hinn síðamefndi væri norsk-
ur að uppruna, þá ól hann mestan sinn aldur í
Danmörku og reit þar öll sín fegurstu verk. Báðir
voru menn þessir mjög á dagskrá þjóðarinnar,
enda mikið riðnir við samkvæmislíf og opinber
mál, og eigi ólíklegt að skáldfrægð þeirra hafi
í
THE DOMINION BANK !
STOFNSETTUR 1871
Höfuðstóu borgaður og varasjoour . . $13.000,000
Allar eignir...................... $87.000,000
Bankastörf öll fliótt og samvizkusamlega af hendi leyst. Dg
áherzla lögð & aS gera skiítavinum sem þægilegust viSskiftin.
Sparisjóðsdeild,
Vextir borgaðir eða þeim bætt við innstæður frá $1.00 eða. meira,
tvisvar á ári—30. Júní og 31. Desember. 384
Notre Dame Branch—W. M. HAMILTON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING, Manager.

NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6,000,000 Höfuðatóll greiddur $1,431,200
Varaajóðu........ $ 848,554
fonnaður Capt VV M. ROBINSON
Vice-President - - JOHN STOVELi
Sir D. C CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWIiF
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMI’IiEIiL, GEO. FISHER
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relknlnga vlð elntrtakllnga
eða félög og sanngjarnlr skilmálar veittlr. Avlsanlr seldar til hvaða
staðar sem er á Islandi. Sérstakur gaumur gefinn sparirlóBelnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar viB á hverjum 6 mánuBum.
T- E. THORSTEIN9SON, Ráðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St.. - Winnipeg, Man.

um skeið varpað hulu yfir verk
ýmsra annara rithöfunda.
Gjellerup barst lítið á og hafði
sig eigi í fraanmi, var hann
lang-tímum saman erlendis, á
pýzkalandi, ítalíu og víðar.
Auðgaði hann anda sinn stómm
á ferðalogum og samdi ferðasög-
ur, leikrit og ljóð af kappi; fór
hann þá smátt og smátt að fá
viðurkenningu og komast í tölu
stærri spámannanna. — Hann er
maður söngelskur mjög, og var
tíður gestur á söngleikhúsunum
í Berlín, og dáði sérstaklega
Richard Wagner.
Helztu ritverk Gjellerups eru
þessi: Árið 1879, skrifaði hann
gullfallegar ferðasögur, sem
hann nefndi “Hin unga Dan-
mörk”. Leikritið “Brvmhildur”,
“Saint Just”, 1886. “Thamyris”,
1887. “Arkadisk Legende”, 1887.
“Hagbarð og Signý” 1888. Minna
reit hann 1889, og sama ár
“Rómúlus. “Ástarkvæði”, 1890.
Leikrit hans eru lærdómsrík
og göfgandi, en hafa eigi þótt að
sama skapi vel sniðin fyrir leik-
svið. Sögur hefir hann ritað
margar, flestar stuttar, sem
hafa brent sig djúpt inn í sál
þjóðarinnar; þó eru kvæðin ef til
vill einna bezt; þau eru hvert
öðru hugljúfara og blæfegurra.
Viðurkenning sú, sem Gjeller-
up nú hefir hlotið, gerir nafn
hans kunnugt um allan hinn
mentaða heim og stækkar drjúg-
um nafn Danmerkur út á við.
Arið 1917.
(Framhald).
Eyðilegging Serbisku kirkjunnar
pað er kunnugt að náttúru-
gripasafnið í Belgrad var eyði-
lagt undir eins og Austumkis-
menn náðu haldi á þeim parti
landsins, svo var og með mann-
fræðasafn þjóðarinnar ómetan-
lega dýrmætt, ekki eitt einasta
þjóðemislegt eða sögulegt minn-
ismerki fékk að standa er Aust-
urríkismenn gátu eyðilagt. Sama
er að segja um Búlgara, nema
hvað þeir gengu skör framar
með því að taka alla Serbiska
presta og flytja þá til Búlgaríu,
tóku síðan öll kirkjumál í sínar
hendur og settu kirkjulega
kennimenn úr sínum eigin flokk
í öll héruð er þeir höfðu náð yf-
irráðum í. öllu fémætu var rænt
úr kirkjum og kaustrum og öll
nöfn eða áletrun, sem gáfu til
kynna nöfn og stofnár bygging-
anna voru höggin eða skafin af,
tvö af þeim klaustmm, sem harð
ast voru leikin voru Ravanitza
og Manassia, sem bæði hafa stað-
ið síðan á 13 öld, og friðhelg
hafa verið hjá öllum mönnum,
jafnvel Tyrkjum. Allar bækur,
blöð og handrit, sem fundist
hafa í þeim hémðum sem Búlg-
arar ráða yfir og rituð voru á
Serbnesku hafa verið brend og
svo hafa þessir vargar lagt mikla
alúð við þetta verk sitt, að þeir
hafa leitað í hverju einasta fjöl-
skylduhúsi, kirkjum, söfnum og
dómhúsum, látið greipar sópa,
og brent öll blöð og bækur, sem
á tungumáli Serba fundust. Sein-
ast fengu þeir boð frá verzlunar-
málaráðherra 'Búlgaríu manna,
uim að senda alt, sem eftir væri
óbrent af bókum og blöðum til
Soffia, og þar skyldi það notað
til pappírsgerðar.
Undir eins og Búlgarar náðu
yfirráðum á Serbíu, neyddu þeir
alla er báru ættamöfn, sem end-
uðu á “itch”, sem þau flest gera,
til þess að breyta þeirri endingu,
og setja í staðinn “off”, sem er
endirinn á flestum ættamöfnum
Búlgara. pað var einnig í Bel-
grad, sem Serbiskir skólakenn-
arar voru settir í gæzluvarðhald,
en í þeirra stað voru kennarar
frá Búlgaríu og tungumál Búlg-
ara gjört að skyldunámsgrein í
öllum skólunum. Bömunum var
þröngvað til þess að syngja Búlg-
ariska þjóðsöngva, og alt sem
laut að stríðinu útlistað fyrir
þeim frá sjónarmiði Búlgara, og
öll stund lögð á, að telja þeim
trú um að héðan í frá yrðu þau
Búlgarar. Á ýmsum þægilegum
stöðum vora lestrasalir stofnaðir
er báru nöfn merkismanna Búlg-
ara, og í sambandi við þá reynt
að breiða út á meðal fólksins
Búlgariskan þjóðemisboðskap,
og á þann hátt reynt að uppræta
hjá Serbum, ungum sem göml-
um, Serbiskar þjóðemistilfinn-
ingar, en setja í staðinn sínar
eigin þjóðemiskenningar, öfga-
fullar og illgjamar.
Liðsafnaður Búlgara.
í október 1916 mótmælti for-
sætisráðherra Serbíu þeirri
grimdarfullu aðferð Búlgara, að
neyða Serba til að innritast í
Búlgara herinn, og bera vopn á
móti sínu eigin fólki, og föður-
landi. pessari kæru á hendur
Búlgurum hefir aldrei verið mót-
mælt, enda er ekki að búast við
því, sannanir fyrir þessari þræl-
mensku Búlgara em óhrekjan-
legar.
Grimdarverk framin I Serbíu,
pegar Búlgarar náðu yfirráð-
um í Makedóníu, var það fyrsta
verk þeirra, að taka af lífi öll
yfirvöld í borgum og bæjum.
pessi óskiljanlega heift náði há-
marki sínu í sambandi við út-
flutning manna úr héruðunum í
Makedóníu, sem nefnd eru hér
að framan, og eftir að svo var
búið að i'ara með yfirvöldin, var
fólkinu safnað saman og rekið í
burt í stór hópum, eins og þá
er vér rekum hjarðir nauta eða
fjár til slátrunar; fáklætt og í
flestum tilfellum berfætt ráku
Búlgaríu hermennimir fólkið á-
fram í nístings kulda, og börðu
það með byssuskeftum sínum eða
þá stungu það með byssustingj-
unum. — Alt þetta og þaðan af
verra urðu hinir hjálparlausu
Serbar að þola, menn konur og
böm, og öll sú næring sem þeir
fengu var hálft ofnbrauð á viku
hver maður.
Sama er að segja um Austur-
ríkismenn og framkomu þeirra
í þeim héruðum Serbíu er þeir
réðu yfir, þar létu þeir greipar
sópa á sama hátt og Búlgarar.
peir ráku fólkið í burt úr heim-
kynnum sínum í stór hópum,
bömin sem seinfara þóttu.stungu
þeir með byssustingjum sínum,
svo mörg þurfti að flytja á
sjúkrahús, og konur, sem að því
voru komnar að verða mæður,
voru hlífðarlaust reknar áfram
og máttu sséta sömu grimd og
aðrir fangar, sem herteknir vom
pví fólki, sem komst undan með
þvi að flýja, sem fátt var, varð
varnað bréfaviðskifta og allra
sambanda við skyldmenni sín og
heimaland.
Vér höfum athugað allar þess-
ar sakir, og ákærur vorar í sam-
bandi við þær, af meiri ná-
kvæmni, en vanalega4rj örist, sér-
staklega til þess að á þeim verði
hægt að byggja sannanir fyrir
ódáðaverkum þeim, er menn
þessir hafa framið á saklausu
fólki, og dómurinn, sem ]æir
hvorki mega, né heldur geta hjá
komist verði á þeim bygður.
Standandi hermálanefnd hlut-
lausu landanna:
Niermeijer, forseti,
De La Farell, innanríkisritari
Diepenbrock, utanríkisritari.
pótt sumum kunni máské að
finnast að nóg sé nú komið, og
það sé þess vegna að bera í
bakkafullann lækinn að bæta
meiru við þær hörmungar, sem
Serbar hafa mátt líða, og líða
enn, getum vér eigi stilt oss um
að birta kafla úr ræðum sem ný-