Lögberg - 10.10.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. OKTÓBER 1918
S'ógberg
Gefið út Kvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,jCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Mam.
TALSIMI: GAllIiY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
(jtanáskríft til blaðsins:
THE S01UMBIH PRES8, Itd., Box 3172. Winnipog, Mai-
Utanáskrift ritstjórans:
EOITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipog, Man.
I
otSa betri, en ríkisskuldabréf. — Þau ern trygð
með öllu, sem þjóðin á og gelur eignast — öllum
framleiðslulindum og framtíðartækifærum nú-
lifandi og komandi kjmslóðar.
Enginn maður má líta svo á, að liann sé að
gera gustukaverk, eða inna af hendi nokkra sér-
staka dygð með því að styðja sigurlán hinnar
Canadiskuþjóðar. Nei, það er einungis biátt á-
fram siðferðisleg skylda hvers einasta borgara,
að leggja fram sérhvert cent, er hann getur af
mörkum lótið, frá allra bráðnauðsynlegustu
heimilisþörfum. Sá, sem skríður í felur til þess
að komast hjá hluttöku í sigurláni Canadaþjóð-
arinnar, þegar hún er að berjast upp á líf og
dauða fyrir lífi sínu og sæmd, ætti að hafa bæki-
stöð sína annarstaðar en í þessu landi.
Canada væri sannarlega lítil eftirsjá í slík-
um mönnum.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um áriB.
••■27
gdiii«auiiiiiiiiiiaiiiiiiiwiiiiiiiiiii!iii]iiiiiii«iiiiui!miiHiiiitii;iiiiiitiinniiiii;inmmiiiHiniiniH'iiiiiiiiiiniiimi'iiiiHiiiimniumnHimiiiiiiii^
Sigurlánið og stríðið.
begar líf og velferð einstaklingsins> er
nf einhverjum ástæðum í hættu, kemur skýrast í
ljós hverjir eru hinir sönnu vinir. Sá er vinur,
sem í raun reynist.
Sá, sem fórnar starfi sínu — sjálfum sér,
fyrir heill þess eða þeirra, er hann ann, og telur
það enga dygð, heldur að eins siðferðislega
skvldu, hann verður allstaðar og ávalt viður-
kendur nýtur borgari og drenglyndur maður. En
binn, er mælir fagurgala í eyru þess manns, sem
bann kallar vin sinn, meðan alt leikur í lyndi og
vonirnar um persónulegan hagnað standa í
blóma, en snýr svo undir eins við blaðinu, þegar
:i móti bla'S, og vill ekki hjálpa, þegar hjálpar-
innar er mest þörf, hann hlýtur af öllum rétt-
liugsandi mönnum, að vera talinn óæskilegur
borgari bvers þjóðfélags, auðvirðilegur og sín-
gjarn údrengur.
Alveg nókvæmlega hin sama, verður af-
staða hinna einstöku borgara hlutfallslega, gagn
vart þjóðfélagsheildinni — þjóðinni sjálfri. Þeir,
sem leggja-fram fagnandi krafta sína og líf í
þjónustu lands og þjóðar á tímum ógna og mann-
rauna, þegar meginvöld myrkurs og ofmetnaðar
sverjast í fóstbræðralag til þess að grafa ræt-
urnar undan máttarstoðum frelsis og friðar, eru
góðir menn,'drenglyndir menn. Komandi kyn-
slóðir munu blessa minningu slíkra manna um
aldur og æfi. — Þeir munu lifa þótt þeir deyji.
En hínir, skjallararnir, skrumararnir, sem
aldrei linna lofdýrðinni um land sitt, meðan
nægtaborðin eru hlaðin krásum og sól velgengn-
innar ljómar í hádegisstað, en skríða svo í felur,
eða taka jafnvel enn þá verri stefnu, þegar of-
viðrið skellur á og tilvera þjóðarinnar leikur á
jiræði — slíkir menn eru hættulegar sóttkveikj-
ur, er hvergi verðskulda griðland. Fyrir stóra-
dómi þjóðar sinnar, verða þeir vegnir og létt-
vægir fundnir. Skipbrotið, verður þeirra evna
hlutskifti, \rvi þeir sigldu frá upphafi vega sinna
með lík í lestinni. — •—
Hin unga, frjálsmannlega Canadiska þjóð,
hefir nú átt í fjögra ára blóðugum bardaga —
réttlátum bardaga fyrir þeim göfugustu hugsjón
um er hún, ásamt miklum meirihluta hins ment-
aðá heims, telur að vera þær einu réttu hugsjón-
rr, er liggja skuli til grundvallar undir heil-
brigðu stjórnskipulagi í framtíðinni og var-
anlegum friði.
Til þess að slíkar hugsjónir — lýðfrelsis-
hugsjónirnar, fái eigi að eins haldið lífi, heldur
geti einnig orðið áttaviti allra þjóða — mæli-
snúra fyrir orðum og athöfnum, hefir Canada-
þjóðin verið að fórna fé og fjörvi að undan-
fömu.------
Eins og nú standa sakir, virðist vera að
rofa til — veðrabrigði í loftinu, óveðursbakkinn
að lækka. Morguninn sýnist nær, og ávöxtur sig-
ursins — hinn réttláti friður, þar af leiðandi líka
að nálgast. — En svo er þó enn löng leiðin til
sigurhæðanna, að ofvaxið er mannlegri skarp-
skygni að mæla; því þótt skýjaborgum óvinanna
sé vitanlega óðum að fækka, þá er þó síður en
svo að þær sén allar hrundar að grunni, og að
þeir vilji játa sig yfirunna, en fyr en svo er kom-
ið, em friðarsamningar óhugsandi á hlið sam-
herja vorra — án þess væri blóðfórnin mikla á-
rangurslaus og hermenn vorir, hinir hugprúðu,
staðföstu synir Fjallkonunnar og Sléttulandsins
“allir til ónýtis dauðir.”
Það er siðferðisskylda þjóðarinnar, að láta
hermenn vora eigi skorta neinn þann aðbúnað,
er mannlegur máttur fær veitt.
Ekkert, sem vér getum í té látið, má vera of
gott fyrir hermennina, sem era að leggja lífið í
sölurnar fyrir heill vora og heiður heimila vorra
Alt, sem vér fórnum, eða kunnum að fórna,
er ekki nema eins og lítill vatnsdropi í saman-
fcurði við fórn hermannsins!
Allar stjórair sambandsþjóða vorra í ófriðnum,
hafa þurft að taka lán — sigurlán, — til þess að
geta staðist kostnað þann, er af stríðinu leiðir.
Eitt slíkt lán tók stjóm þessa lands hjá
þjóðinni sjálfri í fyrra haust, sem kunnugt er,
og vora undirtektiraar þá svo einróma, að inn
kom á svipstundu langt um stærri fjárhæð, en
stjórnin fór fram á.
Það er eindregin sannfœring vor, að hið
výja sigurlán, er boðið verður út innan skamms
meðal hinnar canadisku þjóðar, muni fá jafn-
góðan byr, ef ekki ennþá voldugri, en í hið fyrra
skiftið.
Það er eindregin sannfcering vor, að íslend-
ingar í landi þessu, láti ekki sitt eftir liggja í
þetta sinn, frekar en endranær, að hluttakan
verði, sem almennust, og sem allra fæstar ósam-
hljóða raddir. Má og af því ótvírætt marka hvers
i irði menn alment meta þegnréttindi sín í landi
þessu og hollustueiðinn, er þeir þar með sóru
brezkum stjórnfrelsisreglum.
Enginn getur varið peningum sínum betur,
en að kaupa fyrir þá veðskuldábréf Canadisku-
þjóðarinnar.
Engin trygging er til í heiminum, jafngóð
“Þættir úr sögu Lögbergs”
ei fyrirsögnin á langri ósannindadellu eftir rit-
stjóra Voraldar, er birtist í tveimur eða þremur
síðustu eintökum blaðs hans. Þessi ritgjörð
lians öll er botnlaus þvættingur og eiginlega
iangt fyrir neðan það að vera svara verð. En
til þess að ekki verði sagt, að alt, sem þar er á
borð borið fyrir íslenzka lesendur, sé samþykt
með þögninni, skal hér minst helztu atriðanna í
fám orðum og þeim mótmælt í eitt skifti fyrir öll,
Ritstjóra Voraldar farast þannig orð:
“Fyrsti þátturinn, sem vér birtum úr æfi-
sögu þessa merkilega blaðs, skýrði afstöðu þess
og áttaskifti í sambandi við kosningarnar í
fyrra. Þar voru þessi atriði sýnd.
1. Fylgi blaðsins víð Laurier-stefnuna ó-
skift og eindregið frain í nóvember 1917.
2. Fráfall blaðsins frá þeirri stefnu og
stefnuleysi þess eftir það í nóvember 1917.
3. Það, að vér neituðum með öllu að fylgja
nokkurri leðurblökustefnu; neituðum að sitja
eins og köttur með veiðiaugum á nokkurri girð-
ingu.
4. Uppsögn vor á ritstjórn blaðsins fyrir
þessar ástæður, 26. nóvember 1917.
5. Það að vér hófum hreyfingu í því skyni
a|S byrja nýtt, frjálslynt blað.
6. Það, að Lögbergingar báðu oss að taka
nppsögn vora aftur þegar þeir heyrðu þetta.
7. Að vér gáfum kost á því með þeim eina
skilmála að blaðið yrði aftur frjálslynt blað og
vér hefðum við það óbundnar hendur.
8. Lögbergingar gengu að þeim skilyrðum
í einu hljóði, á fundi.
9. Að vér tókum aftur uppsögn vora með
þessum skilyrðum.
10. .Að vér eftir það höfðum frjálsar hend
ur með Laurier-stefnuna fram að kosningum.
11. Að blaðið snerist aftur í þriðja skifti
eftir kosningamar og varð Borden-blað.
12. Að oss var þá sagt á stjórnarnefndar-
fundi að vér yrðum að fylgja Borden-stjórninni
eindregið.
13. Að vér neituðum því og kváðumst að-
eins verða sanngjamir í hennar garð.
14. Að vér voram reknir fyrirvaralaust
fyrir þessar ástæður, 21. desember 1917.
Hið eina brot af sannleika í þessu er það,
að Sig. J. Jóhannesson sagði upp ritstjóm Lög-
bergs 26. nóvember 1917 og að hann var rekinn
frá ritstjórainni 21. desember 1917. Alt hitt und-
antekningarlaust, er ósatt, tilhœfulaus ósann-
indi, er ekki hafa við nokkurn minsta sannleik
að styðjast.
Stjórnarnefnd Lögbergs leyfir sér að skýra
fcér frá sögu máls þessa,, eins og hún er. Geta
menn þá um það dæmt, hve ógætinn og jafnvel
hættulegur ritstjóri Voraldar getur verið með
pennann, þegar honum er mikið niðri fyrir.
Menn geta og séð það, að stjómarnefnd Lög-
bergs lét sér í hvívetna farast vel við S. J. J.,
enda tekur hann það fram í kveðjuorðum sínum
til lesendanna, eftir að hann var farinn frá blað-
inu fyrir fult og alt, að hann sé þakklátur ráðs-
manni Lögbergs, J. J. Vopna, fyrir góða sam-
vinnu.
Hinn 17. nóvember 1917 var S. J. J. vikið
frá ritstjórn Lögbergs um ákveðinn tíma; ekki
vegna þess að hann fylgdi Sir Wilfrid Laurier
að málum, heldur vegna ógætni hans gagnvart
samherjum vorum og hermálunum yfirleitt, er
stöðugt bryddi á og ágjörðist svo mjög þegar
kosningabaráttan hófst, að við sjálft lá að blað-
inu Lögbergi og útgefendum þess væri hætta
búin. En til þess að gjöra vel við S. J. J., var
ráðsmanni Lögbergs falið að greiða honum sem
svaraði launum hans tíma þann er hann var at-
vinnulaus.
Hinn 26. nóvember sagði S. J. J. af sér rit-
stjóra Lögbergs með bréfi til ráðsmannsins, sem
áður hefir verið birt í Lögbergi. Kom bréf
þetta aldrei fyrir nefndarfund, og S. J. J. áldrei
beðinn að afturkalla uppsögn sína. S. J. J. rit-
aði aldrei eina einustu línu í Lögberg, sem rit-
stjóri blaðsins, eftir að honum var vikið frá og
því síður eftir að hann sagði af sér ritstjórainni
níu dögum síðar.
Undireins og sambandskosningarnar vora
u m garð gengnar, kemur S. J. J. inn á skrifstofu
Iiögbergs eins og ekkert hefði í skorist og ætlar
umsvifalaust að taka við ritstjórainni. Tilkynti
ráðsmaður honum þá, að áður en hann tæki á ný
til starfa, yrði stjóraarnefndin að mæta á fundi,
og var sá fundur haldinn næsta dag (21. des.).
Á fundinum mætti S. J. J. og voru þar lagðar
fyrir hann nokkrar spurningar, en enginn mað-
ur inti með einu orði í þá átt, að hann yrði að
fylgja Bordenstjóminni eindregið. Eftir að mál
þetta hafði verið nákvæmlega rætt, var samþykt
í einu hljóði að láta S. J . J. fara frá blaðinu fyr-
ir fult og alt. Og til þess að láta sér ennþá far-
ast vel við hann, var samþykt að borga honum
kaup til 1. febrúar 1918.
Óhlutdrægur lesari, er ber sögu þessa sam-
an við staðhæfingu ritstjóra Voraldar, mun hik-
laust við þa?) kannast, að lengra verði naumast
í því gengið að halla réttu máli, en hann gjörir.
Winnipeg 8. október 1918.
J. J. Vopni,
ritari stjórnarnefndar Columbia Press Ltd.
Skuggaleg skáldsaga.
Ströndin, skáldsaga eftir Gunnar Gunn-
arsson, frumsamin á dönsku, þýdd á ís-
lenzku af Einari H. Kvaran, Reykja-
vík 1917.
Höfundur þessarar bókar er ungur, en þó
hefir hann þegar getið sér góðan orðstýr um öll
Xorðurlönd fyrir skáldsögur sínar. Líklega má
relja liann mestan skáldsagnarhöf. íslenzkan, að
sleptum Jóni Thoroddsen og höfundum sumra
hetjusagnanna frá fomöld. Honum er gefið
meira sköpunarafl en öðrum íslenzkum skáld-
sagnahöf., svo að hann fær tilbúið stærri heima
en þeir, þó ekki sé ávalt jafn vandlega gengið frá
þeim eins og t. d. sumum litlu heimunum, sem
Einar H. Kvaran hefir skapað.
Ilerra Gunnar Gunnarsson hefir ritað mesta
t'jölda smásagna, sem margar eru gullfallegar.
En fra*gðarorð vann hann fyrst fyrir þrí-
hlekkjaða sögukeðju um Borgarættina: 1. Orm-
arr Örlygsson, 2. Danska frúin á Hofi og 3. Gest-
ur eineygði. Tvær sögur þessar höfum vér séð
í íslenzkri þýðingu, en ekki hina síðustu. Ber
iiún þó langt af hinum og er meistarastykki G.
G. Hafa það sagt ritdómarar á Norðurlöndum,
að sagan af Gesti eineygða (Gest den Enöjede)
se í flokki með Les Miserables Victors Hugo
að bókmentalegu gildi, og er þá mikið sagt.
Efni þeirra tveggja bóka er að því leyti líkt, að
báðar segja frá viðreisn sakfallins manns, um-
myndan glæpamanns til siðferðilegrar dýrð-
ar. Þá ber og að nefna nýja bók eftir hr. G. G.
er heitir “Vargur í Véum”, og er hún að voru
áliti stór-merkileg skáldsaga. Slíkar sögur
semja ekki aðrir en þeir, sem efstu sæti hafa á
skálaþingi, og er þó ýmislegt við sögu þá að at-
huga, ef gagnrýna ætti til hlítar.
Allar sögur Gunnars Gunnarssonar binar
rneiri eru ritaðar á danska tungu, en yrkisefni
alt og mannlífsmyndir er úr íslenzku þjóðlífi.
Ekki skal hér yfirleitt dæmt um þýðingarnar,
en segja má það, að svo snildarlega er frá máli
gengið, að engan skyldi gruna, að um þýðing
væri að ræða, þar sem er íslenzka útgáfan af
sögu þeirri, sem nú verður gjörð að umtalsefni:
Ströndin (á dönsku Livets Strand = Strönd
lífsins).
Þessa sérstöku sögu hins ágæta skálds gjör-
um vér hér að umtalsefni, meðfram fyrir þá sök,
að oss getur ekki annað skilist, en að hún sé að
mörgu leyti varhugaverð, og flytji bæði ljótar og
. skaðlegar lífskoðanir.
Oss þykir fyrir því, að þurfa að fara hörð-
um orðum um listaverk nokkurs íslenzks manns,
og ekki sízt þar sem hér á hlut að máli maður,
sem er að ryðja sér braut hjá útlendum þjóðum
og haft hefir hug til þess að hleypa heimdrag-
anum og hætta sér út í veröldina.
“Ströndin” hefir sér það til ágætis, að þar
er mikið efni, og úr efninu er smíðað þannig, að
oftast fellur fjöl við f jöl, án þess að rifa verði á
milli eða skarað sé.
Lýsingar margar eru lifandi Ijósar. Ekki
eru þær að því skapi fallegar sumar. Lýsingin
á slorkerlingunum kringum kerin í fjörunni í
Hótmafirði, hvort sem þar er litið á líkama eða
sál, er víst með því ógeðslegasta, sem fyrir
mannleg augu hefir borið. Sama má segja um
bændurna við slátrunarstörfin í kaupstaðnum.
Þeir, sem á útlendum málum lesa þessar lýsing-
ar, fá víst ekki mikið álit á íslenzkri menning,
væri virðandi til vorkunnar þótt þeim gengi
nokkuð örðugt að trúa því þar á eftir, að á Is-
landi búi siðað fólk.
Myndir mannanna eru allar skýrar í sög-
unni, en að minsta kosti tvær þeirra eru þannig
gjörðar, að þær geta naumast átt sér stað í veru-
legu lífi. Páll Bergsson er eðlilegur þar sem
hann kemur fram sem bragðarefur og varmenni,
en sem læknir er hann “ómögulegur”; enginn
iæknir gæti hagað sér eins og hann við læknis-
störf. Drengurinn Sölvi Finnsson er ónáttúr-
legt barn og sagan af honum ólíkleg.
Það, sem varhugavert er við skáldsögu
þessa, er það, að náttúrlegt lögmál lífsins er aft-
ur og aftur fótum troðið. Æðsta stig skáld-
lisfarinnar er sú íþrótt, að rekja lögmál tilver-
nnnar og láta hvergi skeika eðlilegu sambandi
orsakar og afleiðingar. Hvergi er lögmál or-
sakar og afleiðingar óskeikulla en á svæði sið-
ferðisins. Þar bregzt það ekki, að það sem
maðurinn sáir, það upp sker hann einnig. Þar
bregzt uppskeran aldrei. Þar verður því lög-
roáli heldur ekki raskað, að “gott tré getur ekki
borið vondan ávöxt og ekki heldur vont tré góð-
an ávöxt.” Og þar, jafnvel fremur en í ríki
náttúrunnar, gildir það lögmál, að “það heldur
velli, sem hæfast er”. -
Heilagasta skylda skáldanna er að segja
satt, segja satt frá sambandi hinna innri orsaka
(innræti, hvötum, vilja) og hinna ytri athafna,
og segja rétt frá sambandi athafna, svo hver at-
höfnin framleiði aðra athöfn sér jafn skylda,
eins og dóttir er skyld móður.
Alt þetta er að vettugi virt í “Ströndinni”.
Alt lögmál náttúrlegs lífs er brotið, að því er
virðist í þeim eina tilgangi, að geta náð því tak- '
marki, sem höf. fyrirfram hefir sett sér: að láta
alt fara illa, glatast, tortímast við strönd lífs-
ins. “Lífið er ekki annað en strönd, sem okkur
er öllum skolað upp á, og vér brjótum þar skip
vort — hvert með sínum hætti. Lífið leikur sér
að okkur, eins og lævís bylgjan, — brosir við
okkur, einungis til þess að gjöra fallið, örvænt-
inguna enn meiri. Við erum allir sjórekin lík ....
sjórekin lík — á — strönd lífsins. ’ ’ Þessi voða-
legu orð, sem falla af vörum aðal-persónunnar
í sögujini, eiga allir viðburðir í sögunni að stað-
festa. »
En lífsskoðun þessari hinni hræðilegu get-
ur sagan engan stað fundið, nema með því móti,
að brjóta grundvallarlög lífsins og láta hvert
gott tré bera vondan ávöxt og ávexti vondra
trjáa einna ná að þroskast.
Sparsemi mótar manngildið
Nafnkunnur vlnnuveitandi sagtii fyrir skömmu:
“Beztu mennirnir, er vinna fyrir oss í dag, eru þeir.
sem spara peninga reglulega.
Einbeitt stefnufesta, og heilbrigtSur metnaSur lýsir
sér I öllum störfum þeirra.
peir eru mennirnir, sem stötSugt hækka I tigninni, og
Þeir eiga sjaldnast 8. hættu ai5 missa vinnuna, þött atvinnu-
deyfð komi meS köflum.”
Byrjið að leggja inn í sparisjóð hj&
Notre Dame Branch—W. M. IIAMII/TON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING. Manager.
THE DOMINION BANK
—
11 • ir.vfv: Af/,':>9L>9K
THE ROYAL BANK 0F CANADA
HöfuSstóll löggiltur $25.000,000 HöfuSstöll greiddur $14.000,000
VarasjöSur...........$15,000,000
Forseti......................Sir HTJBERT S. IIOI.T
Vara-forseti .... E. L. PEASE
Aðal-ráðsmaður - - C. E NEHjIj
Allskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relkninga vlB elnstakllnga
eSa félög og sanngjamlr skllmélar veittlr. Avieanlr seldar tll hvaBa
staSar sem er & Islandl. Sérstakur gaumur geflnn sparirjöSsinnlögum,
sem byrja má meS 1 dollar. Rentur lagSar vlS & hverjum 6 mánutum.
T- E. THORSTEIN9SON, Ráðamaður
Co William Ave. og Sherbrooke St„ - Winnipeg, Man.
to\': té\' ■ f ‘
Walters Ljósmyndastofa
Vér skörnm fram úr í því að stækka myndir
og gerum það ótrúlega ódýrt.
Myndir teknar fyrir $1.50 og hækkandi.
Komið til vor með þessa auglýsingu, og þá fáið
þér $1.00 afslátt frá voru vanaverði.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Talcími: Main 4725
NORTH'WEST GRAIN COMPANY
íslenzkir hveitikaupmenn
245 Grain Exchange
WINNIPEG
TIL ÍSLENZKRA BÆNDA!
VerS á hveiti hefir verið ákveðið af landsstjórninni í ár, en það
getur verið peningavirði í vasa yðar} að vita, að við sjálfir skoðum
kornið úr hverju vagnhlassi, sem okkur er sent, og rangindi með teg-
undamismun (gra.de) getur ekki átt sér stað. Þetta er nokkuð, sem
mörg stærri félög ekki gjöra, því þau hafa mörgu að sinna. Það
getur stundum komið fyrir að þeir menn, sem líta eftir flokkaskip-
un (grade) á hveiti fyrir hönd stjórnarinnar, gjöri óviljandi rangt,
og er gott að einhver líti eftir að siíkt sé strax lagfært.
1 sambandi við þær korntegundiir, sem að sam'kepni er hægt aö
koma að, skulum vér gjöra eins vel, ef ekki betur, en aðrir. Þeir sem
vildu geyma hafra, bygg eða flax um lengri eða skemri tíma, ættu að
senda til okkar það sem þeir hafa. Við borgum ríflega fyrirfram-
borgun og látum hvern vita um, þegar við álitum verð sanngjamt.
Við erum þeir einu íslendingar; sem höfum ábyrgðar og stjómar-
leyfi til að selja korn fyrir bændur á Commission, og vildum mælast
til að íslenzkir bændur gæfu okkur tækifæri. Sendið okkur eitt vagn-
hlass til reynsíu, og mun það tryggja framhaldsvierzlun, því góður
áratigur eykur viðskifti.
Virðingarfylst.
HANNES J. LÍNDAL
Ráðsmaður.
1 þessari sögu heldur ekkert velli annað en eigingirni Thor-
darsen verzlunarstjóra ogvarmenksa Páls læknis.
Lykkja er lögð á leiðina til þess að geta drekt bömunum
saklausum í sjónum, að því er séð verður án annars tilgangs en
en þess, að geta gjört örvæntinguna enn meiri.
•Mannúðin fær dapran dauðadóm. Stúlku, sem móti vilja
sínum hefir ratað í þyngstu þrautir, er bjargað og hún flutt
undan áhrifum hins illa á bezta heimili og fær þar að njóta al-
úðar og ástríkis. Ekkert er hennar svo getið, þar til undir sögu
lok, að frá því er sagt, að hún sé orðin margspiltur ræfill, og
engin orsök sjáanleg til þess önnur en sú, að hún varð fyrir á-
hrifum manngæzkunnar.
Ekki fær réttlœtið hetri afdrif en manfaúðin. Finnur frá
Vaði, hreppstjóri og málsvari bænda, berst drengilegri baráttu
gegn yfirgangi og þrælmensku einokunarverzlunarinnar. Þó
hann fari viturlega og gætilega að ráði sínu, fær hann engu ork-
að, en ranglætið sigrar því nær fyrirhafnarlaust. Finnur miss-
ir óðal sitt, verzlun kaupfélagsins, sem hann hefir komið á fót,
brennur til kaldra kola, sonur hana fer í sjóinn og sjálfur hrökl-
ast hann af landi burt.
Versta útreið fær þó Guð almúttugur. Traustið til Drott-
ins reynist ekki á marga fiska. Guðhræðslan endar í guðlasti
og trúin í vitfirring.
Aðal-maðurinn í sögunni er prestur, síra Sturla Steinsson.
Honum er þannig lýst, að hann er viðkvæmur maður og hefir
sérlega næma réttlætistilfinning. Hann leitast við að liðsinna
því öllu, sem bágstatt er. Trúmaður er hann svo mikill, að
hann treystir Guði takmarkalaust. Má að sönnu segja, að hann
skálki í því skjóli um eitt skeið. En einlægni trúarinnar og
staðfesta bænarinnar einkennir allar athafnir hans.
Ekki verður annað séð, en að aðal-tilgangur sögnnnar sé sá,
að láta trúna ahnent, en einkum traust mannsins til Guðs, verða
sér til skammar. Alt, sem prestur þessi aðhefst, vanblessast,
Mannúðarverk hans fær ei önnur laun en þau, að hann tapar
mannorði sjálfs sín. Þjóðþrifastörf hans eru íaunuð með því,
að hann verður með háðung að selja goðorð sitt í hendur óhlut-
vöndum manni, jafnvel hetjuverkið, þá hann einn hafði áræði
til þess og þrek, að synda gegn um helkaldan brimgarðinn til
þess að bjarga lífi skipbrotsmanna, fær enga viðurkenningn.
Og um einkamál hans fer þannig, að hann er sviftur allri von og
öllu yndi. Konan hans, sem hann unni af öllu hjarta, deyr á
þann hátt, að læknirinn segir hann sekan um morð. Dóttir
hans, Blíð að nafni, alt sem hann átti eftir af lífsgleði, druknar
í sjónum. Loksins missir hann vitið og hölvar nú Guði jafn á-
kaft og hann hafði áður tilbeðið hann. Slíkt er lögmál trúar-
innar og samfélagsins við Guð, samkvæmt kenningu skáldsins.
Og verður ekki lengra komist í þá átt að segja ósa’tt og rang-
færa lög jiess heims, sem er æðstnr allra h,eima.
Til samanburðar dettur manni ósjálfrátt í hug völundar-
smíð Ibsens: Brand. Þar er nokknð svipað efni. Maðurinn
sveigir þar vilja sinn með ógnar afli undir skylduna við Guð.
Það verður lögmál lífs hans, — hart og kalt. Líf hans endar í
ósigri. En þó er sá munur, að þegar Brandur er að farast í síð-