Lögberg - 26.12.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
26. DESEMBER 1918

rrl
era
i
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Lltanáskrift til blaðsins:
THE QOIUHBIH PRESS, Ltd., Box3l72, Winnipeg, Han.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, Hjan.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Preis, Ltd.,iCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARRY 416 og 417
Einn dagur sem þúsund ár,
Stundum kemur það fyrir, að eitt augnablik
í lífi mannanna er sem heil mannsæfi; eða með
öðrum orðum, að þau atvik koma fyrir mennina
á lífsleið þeirra, að þeir ganga í gegnum þá lífs-
reynslu á örstuttum tíma, sem hefði tekið þá heil
an mannsaldur að öðlast, undir öðrum kringum-
stæðum. — Heill mannsaldur liðinn á einni ör-
'iagaþrunginni stund — hugsun manns breytt —
aðstaða manns við samferðamennina breytt. —
Skyldur manns í lífinu birtast manni í nýju ljósi.
Maður er orðinn nýr maður, og lífsbrautin blas-
ir við manni með nýjum kröfum, nýjum tækifær^
um og breyttri aðstöðu.
Og eins oss finst að allir menn verði að
kannast við þenna sannleika í lífi einstakling-
anna, eins er hann virkilegur og ætti að vera öll-
um ljós í lífi þjóðanna.
Hugsurn oss þetta stríð, eða öílu heldur á-
standið í heiminum eins og það var 1914.
Er mögulegt fyrir nokkurn mann að hugsa
sér ástand fólksins í heiminum í dag, eins og það
var í ágúst 1914? Er ebki öllum mönnum ljóst,
að það er eins ólíkt og svart og hvítt.
Konungsríkin sundurliðuð, og konungar og
keisarar komnir í mát.
Framfarir í vissa átt á sjó og landi, og í loft-
inu, svo miklar, að fyrir stríðið hefðu menn
haldið að slíkt hlyti að taka mannsaldur.
Atvinnnvegimir, sein þá voru, eru breyttir,
og sumir með öllu horfnir.
Hið ráðandi afl, sem þá var í lífi mannanna
— hinn almá ttugi dollar — skelfur nú og nötrar
fyrir breyttum hugsunarhætti þjóðanna.
Heimurinn hefir á þessu fjögra og hálfs árs
tímabili tekið stakkaskiftum, sem hefði tekið að
öllum l’íkindum þúsundir ára að ganga í gegnum
undir yenjulegum kringumstæðum. Og nú
stöndum vér mennimir andspænis tímabili, sem
er alveg nýtt. Ný viðfangsefni undir nýjum
kringumstæðum, nýjum kröfum, samfara nýjum
hugsunarhætti. — Stöndum andspænis því tæki-
færi, að gróðursetja ávexti, sem þessi ógurlega
blóðfórn hefir lagt upp í hendur vorar — sem
oss hefir verið trúað fyrir, til blessunar oss og
afkomendum vorum um aldur og æfi, — eða þá
að snúa þeim til bölvunar landi og lýð.
Ábyrgðin, sem á oss hvílir, er 'því geysiléga
mikil.
Yér tölum um endurreisnartímabil vor á
meðal. — Allir menn og öll blöð í þessu landi
tala um endurreisnartímabil.
Hvað er það, sem á að endurreisa?
Landbúnaðurinn, sem er aðalatvinnugrein
landsins, hefir að vísu átt við ýmsa örðugleika
að stríða á þessum fjórum árum, sökum dýrtíð-
ar og mannfæðar, en hann hefir ekki komist í
neina vanrækslu. En sjálfsagt má auka hann
og endurbæta, og létta að ýmsu leyti undir með
þeim mönnum, sem aðallega eru undirstaðan
undir velmegun þessa lands, ef eirilægnin er nóg
og hugur fylgir máli.
Fiskiveiðarnar, verksmiðjuiðnaðinn; í einu
orði, atvinnuvegi landsins. Og er það náttúr-
lega vel hugsað og góðra gjalda vert. En vér
vildum ininna á, að til þess að endurreisn sú geti
orðið meira en nafnið tómt — til þess að aukin
framléiðsla, aukinn auður, og aukin velmegun,
geti komið að tilætluðum notum — geti orðið til
góðs — þarf að endnrreisa manndóm þjóðarinn-
ar. Vér þurfum með ró og gætni að athuga
kringumstæðurnar — gjöra oss grein fyrir kröf-
nm tímans. Átta okkur vel á málunum, eins og
þau nú liggja fyrir oss, og leggja svo fram það
bezta, sein vér eigum, þeim til úrlausnar —
béztu kraftana — beztu mennina, sem vér eigum,
þurfum vér nú að fá til þess að standa fyrir
málum vorum, hvort heldur þeir eru úr frjáls-
lynda flokknum, íhaldsflokknum, verkamanna-
flokknum eða bændaflokknum.
En eru nokkur Ifkindi til þess, að þetta verði
. gjört? Eru líkurnar ekki miklu meiri til þess,
að vöklin í landiriu lendi í höndum vissra stétta,
eða stjórnmálafuokka, sem meira meta völd og
mannvirðingar en hag almennings?
Er okki íhaldsflokkurinn, sem frá bvrjun
hefir setið yfir hluta lítilmagnans, farinn að
færast í aukana og búa sig undir að ná stjórn-
málum landsins í sínar hendur, áður en leiðfog-
ar flokksins eru búnir að átta sig á málunum,
eins og þau nú horfa við, og því síður almenn-
ingur?
Eru nokkur líkindi til þess, að menn þeir,
sem hafa verið talsmenn afturhaldsstefnunnar
í þessu landi, hafi umskapast að hugsunarhætti
á þessum fjórum árum? Ef menn vilja fá svar
við þeirri spurningu, þá skulu menn athuga vel
hverjir þar ráða málum — hverjir ganga þar
fremstir í fylking. Eru það málssvarar lítil-
magnans ? Nei, þeir hafa verið sínir eigin mál-
svarar. Eru það mennirnir, sem hafa látið sér
ant um hag fólksins? Ef til vill væri ekki rétt
að segja nei við þeirri spurningu. En þeir hafa
æfinlega séð sínum eigin hag borgið fyrst. Það
eru fyrst og fremst stóreigna- og stóriðnaðar-
menn þessa lands — og þeirra málsvari hefir
afturhaldsflokkurinn í Canada frá upphafi ver-
ið, fyrst og fremst. Nafn þessa stjórnmála-
flokks — afturhalds- eða íhaldsflokks — ber það
með sér, að hann vill ekki hætta sér út á framtíð-
arbrautirnar, heldur halda í það, sem verið hef-
ir. Og það, sem verið hefir hér hjá oss, um það
vita menn. Oss dettur ekki í hug að fara að telja
það upp, því það yrði óskaplegt registur; enda
er til lítils að vera að hamra á misgjörðum
manna, það getur aldrei gjört neitt gott, nema
að því léyti, sem þær geta verið til viðvörunar.
Þær leysa aldrei nein vandaspursmál framtíðar-
innar. En spursmálið er, geta menn gjört sér
þá stefnu í stjórnmálum að góðu í framtíðinni?
Getur það skeð, að liún hafi breyzt svo á síðustu
fjórum árum, að í henni — í því andrúmslofti —
geti hinir fegurstu ávextir stríðsins þroskast?
Ef ekki, er hún óhæf.
Að hverju eigum vér þá að halla oss? Hverj-
um eigum vér að treysta og trúa fyrir vandamál-
unum?
Union-stjórninni? Ekki virðist oss að úr-
lausnin liggi í þeirri átt. Fyrst og fremist var
hún sett til valda í því einu augnamiði, að vinna
að stríðsmálum, og um þau vildu allir Canada-
menn sameinast.
Um það, hvernig að henni hefir tekist að
leysa það verk af hendi, sem var bæði mikið og
vandasamt, verður ekki sagt með neinni vissu
ennþá, því mepn vita ekki um nærri allar fram-
kvæmdir hennar í þeim málum. Og margar af
þeim, sem maður veit um, minna mann á smellnu
setninguna hans Þorsteins Erlings'sonar í kvæði
hans um Jörund hundadagakonung: “Og því
var nú aldrei iim Álftanes spáð að ættjörðin
frelsaðist þar”. En hitt vita menn, að stríðið
er nú á enda, og menn munu líta svo á, að verka-
hring bennar sé nú bráðum lokið.
Fhugum manna býr frelsis- og framsóknar-
þrá, og utan mn þær hugsjónir þurfa aHir góðir
rhenn að skipa sér.
Peru og Chile.
Nú þegar heimurinn er orðinn dauðþreytt-
ur á stríði og styrjöld og hið stærsta og stór-
kostlegasta friðarþing, sem nokkurn tíma hefir
háð verið er fyrir hendi, er rétt að því komið
að tvö smáríki í Suður Ameríku berist á bana-
spjótum, það er Peru og Chile.
Peru er um 695,730 ferhyrningsmílur að stærð
og fólkstalan þar um 4,000,000, að norðan við
Peru, sem er lýðveldi, liggur Equador að aust-
an Brazilía, að vestan Kyrrahafið og að sunnan
Bolivia og Chile.
En Chile er strandlengja, sem liggur á milli
Andisfjallanna o^ Kvrrahafsins í suður frá
Peru allá leið suður að Góðrarvonarhöfða sem er
sysðti oddinn í Suður Afríku, það er um 292,580
ferhyrningsmílur að stærð og fólkstalan er sögð
að vera um 3y2 miljón.
Ástæðan fyrir þessum vígahug, sem í þessi
ríki er nú komin, er ekki gömul. Það var síðari
part 19. aldarinnar að öhile lenti í deilum við
Bolivia út úr Nitrate (köfnunarefnis) námum
all-auðugum, sem Boliviu menn áttu í strand-
fylki sínu Antofagas(a, og rétt þar fyrir norðan
áttu Peru menn samkyns námu og lentu iná í
þessa deilu, að síðustu varð Chile þeim báðum
yfirsterkari og sló eign sinni á landspilduna,
sem um var að ræða.
1 friðarsamningunum út af þessu missætti
gaf Bolivia eftir alla landeign sína, sem náði að
Kyrrahafinu og Peru gaf eftir Sarapaca fylkið
og Tacna og Arica í tíu ár, en eftir það tímabil
áttu innbúarnir að fá að greiða atkvæði um það
hvoru ríkinu að þeir vildu tilheyra.
Árið 1893 var þetta 10 ára tímabil útrunnið, .
en Chile lét sér livergi ótt, og þegar um þetta
spursmól var rætt við valdsmenn ríkisins börðu
þeir ávalt einhverju við, svo sem því að%í samn-
ingunum væri hvergi tekið fram hvernig þessi
ajkvæðagreiðsla skyldi framfara. Peru hefir
hvað eftir annað reynt til þess að fá Chile
stjórnina til þess að standa við samninginn frá
1883, en allar hennar tilraunir hafa orðið árang-
urslausar. Svona hefir þetta mál gengið nú í
15 ár, þar til nú fyrir sljömmu að Peru stjórnin
kaliaði sendiherra sinn heim frá Chile og tók að
vígbúast.
Það stendur því ekki ósvipað á með þessi
tvö fylki í Suður Ameríku Tacna og Arica og
Eilsass og Lothringen á Frakklandi nema að því
leiti að Peru hefir aklrei af hendi látið eigna-
rétt sinn til Tacna og Arica, heldur virðist Chile
stjórnin halda þeim í óleyfi og ineð ofbeldi og
er varla að furða þó Peru sé farin að þreytast
■í slíku, en vonandi jafna þessi ríki sakir sínar
án þess að úthella blóði sona sinna, og eins og
á öðrum stað er skýrt frá hér í blaðinu þá hafa
Bandaríkin og Argentína boðist til þess að gera
út um þessar sakir, og síðustu fréttir segja að
stjórnin í Peru liafi tekið þessu boði sáttasemj-
aranna og virðist því heldur, ólíklegt að Chile
baldi útí stríð í ónáð þessara þjóða.
Hertogadœmin Schleswig-
Holstein.
Ýms af merkustu blöðum og tímaritum
Bandaríkjanna hafa að undanförnu rætt nokk-
uð um hertogadæmin Schleswig-Holstein, sem
Þjóðverjar rændu frá Dönum árið 1864.
Frá því að ófriðurinn mikli hófst, og þar til
honum lauk, með algjörðum ósigri fyrir Miðveld
in, voru leiðandi stjórnmálamenn og rithöfund-
ar víðsvegar á meðal sambandsþjóðanna önnum
kafnir við bollaleggingar um það liver mundu
verða örlög frönsku fylkjanna Elsass Lothring-
en, Trentino og Póllands.
Spurningar þessar, hinar meiri, virtust hafa
iiáð svo sterkum tökum á hugum slíkra manna,
að engu líkara sýndist en að úriausn hinna
smærri mála, þótt alveg eins viðkvæm væru í eðli
sínu, mundi gleymast. — Þess vegna heyrðist
sjaldan talað um dönsku hertogadæmin, fyr en
núna seinustu vikurnar, og munu skandínavar
í Ameríku hafa átt upptökin að hreyfingunni.
Við nánari athugun hlýtur hver alvarlega
hugsandi maður að sannfærast um, að spurning-
in um framtíð hertogadæmanna dönsku er í eðli
sínu næsta mikilvæg. Því með innlimun þeirra í
Þýzkaland, var í raun og ver lagður grundvöllur
inn að hinum nýlokna heimsófriði. Þegar Aust-
urríkismenn og Prússar réðust inn fyrir dönsku
landamærin og báru Dani ofurliði, eftir hér ’um
bil tíu mánaða blóðsútihellingar, hófst fyrir al-
vöru ákvörðun Þjóðverja um að leggja undir sig
allan heiminn.
Bismarck hafði þá fullgjört í liuganum
drauma sína um þýzkt, óvinnandi keisaradæmi,
með Hohenzollana á valdastóli. En til þess að
slíku yrði hrundið í framkvæmd, taldi hann fyrst
og fremst óumflýjanlegt fyrir Þýzkaland, að
eignast öflugan flota. Taldi hann það bráð-
nauðsynlegt að Þjóðverjar fengju full umráð
yfir hafnarstöðvunum í Kiel. Og samkvæmt
jDrússneskum hugsunarhætti, var ekki nema sjálf
sagt að brjóta undir sig með valdi alt það, sem
álitið var Þýz'kalandi til hagsmuna, ef ekki var
annars kostur. Þess vegna sendi þýzka stjórn-
in óvígan her inn í þessi friðsömu hertogadæmi,
og gleypti þau með húð og hári.
Bkki er það nokkrum vafa bundið, að Bret-
/landi hinu mikla7 yfirsást hraparlega, er stjóm
þess sat hjá í það sinn og hafðist eigi að; afleið-
ingar þess eru nú orðnar lýðum ljósar.
Bismarck var vanur að komast svo að orði,
að fyrir utan hann sjálfan, væri í raun og vem
ekki nema tveir eða þrír menn í allra veröldinni,
sem skildu til hlýtar afstöðugildi Schleswig-
Holstein. En telja má víst, að á friðarþinginu,
sem nú fer í 'hönd, þar sem saman verða komnir
hinir ágætustu fulltrúar frá allflestum þjóðern-
um hins mentaða heims, muni réttarstaða
dönsku hertogadæmanna eigi reynast eins flókin
og járnkanzlarinn hélt fram. — Og það er að
minsta kosti víst, að dragi maður línu frá Flens-
burg og suðvestur til Nordstrand eyjanna, þá
kemur það í ljós að landsvæði það, er hér um
bil 60 mílna langt og fjörutíu mílna breitt, og þá
spildu byggja um 148,000 manna, sem Þjóðverj-
ar hafa með ofbeldi svift frelsi sínu. Af þeirri
tölu er sannað, að 139,000 kunni enga aðra tungi]
en dönsku. Fólkið telur sig danskt og á engan
annan meiri þjóðarmetnað í eigu sinni en þann,
að geta sameinast aftur hinu danska ríki, eftir
fimtíu ára ánauð undir þýzkum hervaldshrammi.
Og sjálfstæðisréttur þessara ríkis'hluta er svo
skýr, að jafhvel Þjóðverjar sjálfir hafa aldrei
þorað opinberlega að neita honum.
Þegar ófriðnum á milli Prússa og Dana
lauk, og friðarsamningarnir voru undirskrifað-
ir árið 1866, þá gebk prússneska stjórnin inn á
að íbúunum í Norður-Séhleswig skyldi kostur
gjör á því, að skera úr því með almennri atkvæða
greiðslu, hvort þeir vildu sameinast aftur hinni
dönsku krúnu eða ekki. En þegar Þjóðverjar
unnu sigur á Frökkum 1870—71, og urðu sterk-
asta hemaðarþjóð Norðurálfunnar, þá sviku
þeir loforð sín við Norður-Sohleswig; og upp frá
þeim tíma hefir það ákvæði friðarsamningsins,
er fjallaði um alþjóðaratkvæði, ekki verið annað
en dauður bókstafur. Og Þjóðverjar hafa jafn-
an síðan beitt sama miskunnarleysinu í Schles-
wig, eins og þeir hafa gjört í Elsass Lothringen,
Póllandi og öðram þeim stöðum, er þeir hafa náð
á vald sitt. Þeir hafa meðal annars beitt hinni
dæmafáustu ósvífni til þess að reyna að uppræta
danska tungu í hertogadæmunum; gengið jafn-
vel svo langt, að banna heimskautafaranum
fræga, Roald Amundsen, að fl'jtja þar fyrirlest-
ur á móðurmáli sínu.
Þeir hafa beitt sömu aðferðinni við sjálfseignar-
bændur í Scihlesvig eins og á Póllandi; kúgað þá
til þesis a ðselja beztu ábýlisjarðir sínar, við því
verði, er stjórninni þóknaðist að greiða, og hol-
að þar niður útlifuðum, þýzkum oddborgurum.
En þrátt fyrir alt og alt, þá hefir þeim þó
gjörsamlega mishepnast að uppræta dönskuna í
Schleswig, og hin dömsku þjóðemiseinkenni.
Ilinn undirokaði danski flokkur þar, er eins
danskur, eða jafnvel danskari, heldur en dansk-
asti Daninn í Kaupmannahöfn.
Út frá því ætti'að mega ganga sem gefnu,
að friðarþingið krefjist að minsta kosti þess, að
íbúunum í Norður-Schleswig verði tafarlaust
veittur kostur á, með almennri atkvæðagreiðslu,
að ákveða framtíðarafstöðu sína meðal þjóð-
anna.
Vilhjáhnur I. sór árið 1866, í nafni hins “þrí-
eina Guðs”, að fólk þetta skyídi fá að ákveða
sjálft, hvort heldur það vildi teljast til Þýzka-
lands eða Danmerkur. — Sagan hefir sýnt, að
hann imat ekki inikils eiðstafinn, að minsta kosti
ekki i iþað skiftið. En Norður-Séhleswig má
ekki lengur gjalda þess.
Mannúð og réttlæti krefst þess, að Schles-
wig-HoIstein, eins og al’Iar aðrar þjóðir eða
þjóðabrot fái að ráða öllum sínum málum, og
beita áhrifum sínum í menningarbaráttunni, án
íhlutunar frá óviðkomandi einræðisvöldunj!
— —
<)«*»<><
Sparsemi mótar manngildið
Nafnkunnur vinnuveltandl sagSi fyrir skömmu:
“Beztu mennirnir, er vinna fyrir oss 1 dag, eru þeir,
sem spara peninga reglulega.
■Einbeitt stefnufesta, og heilbrigtSur metnaCur lýsir
sér I öllum störfum þeirra.
þeir eru mennirnir, sem stötSugt hækka 1 tigninni, og
þeir eiga sjaldnast S, hættu a?S missa vinnuim, þótt atvinnu-
deyfö komi meS köflum.”
Byrjið að leggja inn í sparisjóð hjá.
Notre Bame Branch—W. M. HAMILTON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNTNG. Manager.
THE DOMINION BANK
• ’! y/? 'xv: w:: \9j: a»/í tvfyiAt/: a*/:
Höfuöstöll löggiltur $25.000,000 HöfutSstóll greiddur $14.000,000
Varasjóður..........$15,000,000
Forseti .....................Sir HUBERT S. HOI/T
A7ara-forseti - E. L. PEASE
Aðal-ráðsmaður - - C. E NEILIj
Allskonar bankastörf af&reidd. Vér byrjum relkninga við einstaklinga
eBa félög og sanngjarnir skilmAlar veittir. Ávísanlr seldar til hvaBa
staBar sem er á. íslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparlrjóBsinnlögrum,
sem byrja má meB 1 dollar. Rentur lagBar viB á hverjum 6 mánuBum.
T- E. THORSTEINSSON, Ráðsmaður
Co William Ave. og SKerbrooke St., - Winnipeg, Man.
THE R0YAL BANK OF CANADA
Frá Islandi.
Trésmiðaverkfáll hefir verið
hér í bænum nú i nokkna daga og
stendur enn. Trésmiðir vilja fá
kr. 1.05 fyrir innivinnu um kl-
tímann, en kr. 1.15 fyrir úti-
vinnu.
Níræðisafmæli átti frú por-
björg Sighvatsdóttir, móðir Sig-
hvats Bjamasonar bankastjóra,
27. þ. m. {okt.) Er 'hún sögð
næst elzta kona hér í bæ, en elzt
er frú Thora Melsted, og verður
hún hálftíræð 18. des. næstk.
Hæstaréttardómur í vínsölu-
málinu, er böfðað var gegn land-
stjóminni af þeim, sem sviftir
voru vínsöluleyf i með bannlögun-
um, er nýlega fallinn, og var
stjómin sýknuð,- en sækjendur
dæmdlr í 500 króna málskostnað.
Slys á ólafsvík. par vildi það
til 17. þ. m. (okt.) að hvirfilbyl-
ur lyfti uppskipunuarbát, sem
menn voru að setja, bátt í loft
upp, og er ihann féll niður aftur,
þá á hvolfi, urðu 3 menn úndir
honum. Meidduist tveir af þeim
svo, að iþeir biðu bana af.
Tir Skagafirði er skrifað 9.
okt:- SkagafjÖrður hefir alls
ekki farið varhluta af kuldatíð
og grasbresti þetta sumar, frem-
ur en önnur íhéruð landsins. J7að
má svo heita, að ekki bafi verið
nema aðeins einn mánuður hlýr á
þessu sumri, eða seinni ihluti júlí
og fram í ágústmánuð. Síðan
stöðugir landnorðan stormar, og
frost síðan um miðjan september.
Um ágústlok gjörði hér áfelli
mikið, snjóaði í bygð, svo að það
varð til hins mesta tjóns við hey-
skapinn, sem þó var svo rýr áð-
ur, að ekki var á þá erfiðleika
bætandi, er heyaflanum hafa
fylgt þetta sumar. Víðast, þar
sem eg befi til spurt, bafa þó hey
náðst inn, þótt stirt hafi viðrað,
en víða með slæmri verkun það
siðasta sem hirt var. Nú eru
menn fyrst famir að sjá, hversu
brýn nauðsyn væri á jþví, að eiga
súrheysgryfjur, en þó eru þær
■mjög óvíða enn, ihér um slóðir.
Annars má það furðu gegna, hve
ahnenningur hefir verið áhuga-
lauLs fyrir því, að koma því í
íramkvæmd að byggja slík skýli,
eins og reynslan hefir þó sannað
gagnsem þeirra ihjá þeim mönn-
um, sem þau eiga. Súrheysgerð
CANADIri
FINEST
rne&rii5i!
pKSSA VIKU OG NÆSTU VIKU
SAN CAKL.O
Grand Opera
Company
pcssa vlko: Fimtud., BUTTKRFLY;
Föstud., AIDA; Laugard. yjlat., RO-
MKO-JUIiIKT; Kviilfl., TROVATORK
Næstu vlku: Mánud., LA BOHEMTA
Jjriðjud., LUCIA; Mlðvikud. Mat. (2
Operas). SKCRKT OF SUZANNK and
PAGLIACCI; kvöld, FAUST; Flmtud.
CARMKN; Föstnd.. JKWKLS OF THK
MADONNA; Laugard. Mat. BUTTKR-
FLY; kvöld, AIDA. VcrS 50c. til $2.00
hefði þó komið sér vel, bæði þetta
haust og hið næstliðna. Bæði
þetta sumar og hið næstliðna get-
ur varla heitið að mögulegt væri
að verka hey, eftir að 20 vik-
ur voru af sumri, vegna snjóa og
illviðra. Enda undantekningar-
lítið sjaldgæf svo hagstæð tíð, að
hey geti verkast vel eftir réttir,
jafnvel þó að allvel viðri, hvað þá
í öllum verri tilfe’llum, sem nú
eru orðin næsta tíð. Eg, sem
þetta skrifa, hefi á hendi forða-
gæzlu í Staðarhreppi og hefir
mér gefist færi á að kynnast hey-
verkun manna svo langt sem mitt
starfsvið nær. Og allstaðar hefi
eg komist að raun um það, hvað
síðslegna heyið er ila verkað.
pað er nokkuð alment álitið, að
síðslæjan sé óþurkvönd, og marg-
ur segir sem svo, “svona síðsleg-
ið hey iþarf ekki mikinn þurk,
jþað brennur varla”. pað er mik-
ið rétt, að seint á sumri er grasið
orðið trénað, og létt fóður, búið
að missa saltefnið og fteira, svo
að tæplega getur það verkast svo
illa, að það bremni. En í stað
þess verður það myglað og blautt,
svo það verður bæði ólystugt og
óholt fóður.
Næstliðið haust, 1917, var hér
í Skagafirði mjög miMð úti af
heyjum um réttir, þá byrjaði ð-
tíðin fyrir alvöru. J?á lagðist
vetur að fyrir fult og alt, svo að
aldrei varð iþurkað hey eftir það.
pá náðu þeir einir heyjum sínum,
1 sem súrheys-gryfjur höfðu. Aðr-
ir voru að hauga iheyjunum sam-
an í lanir úti á bersvæði, og gefa
það freðið, og þá helzt útigangs-
jirossum, og kom það að litlum
eða misjöfnum notum. En mik-
ið af heyjum varð alónýtt, og
hafði margur um sárt að binda,
sem fyrir ,því tjóni varð. Svo kom
veturimn með sínum heljar- tök-
um, og hélt þeim óslitið til sum-
armála. par sem eg hefi skoðað
súrhey hér í Staðarhreppl, hafa
þau reynst mjög vel. T. d. átti
Jón bóndi á Reynistað mjög mik-
ið ihey úti, þegar ótíðin skall á í
fyrra ihaust, og batt hann það alt
inn í.súriheystóft, eins og heyið
kom fyrir úr sjónum, og kom
það alt að beztu notum. T. d.
var það gefið ám að einum fjórða
hluta gjafar, og gafst vel. Sömu-
leiðis átti Bjöm bóndi í Vík um
60 hesta í súrheyi, sem reyndist
ágætlega. Myndi það vera f jam
lagi, að landbúnaðarfélagið héti
verðlaunum fyrir súrheysgerð?
pað mundi vekja áhuga manna á
málinu, og auka samkepni í verk-
inu. pað veitti iþó sannartega
ekki af að nota alt, sem notað
verður, til að hjálpa framleiðsl-
unni nú á tímupi. Hún hefir svo
margar byrðar að bera, að lítt
hugsandi er, að búskapur land-
búsins beri sig, alt hvað að krepp-
ir meira en orðið er. Að meðal-
tali mun mega gjöra áætlun með.
að hálfu minni séu töður nú hér
í Skagafirði en í betri árum. Eg
hefi dálítið kynt mér töðutapið í
Staðarhreppi, og með því að meta
töðuhestinn 200 pd.) á 10 kr., og
væri það lágmarksverð nú, þá
mundi það nema 12000 kr. alls.
Og útihey svona þriðja hluta
minni en vanalega. pegar hey-
tapið þetta sumar væri dregið
saman um alt land, og hver töðu-
hestur metinn á 10 kr. og útheys-
JÓLIN 1918
r
Formaður, nefndarmenn og aðstoðarmenn
THE ROYAL BANK
OF CANADA
óska einlæglega öllum við-
skiftamönnum og vinum
Bankans gleðilegra jóla og
farsæls nýárs.