Lögberg - 02.10.1919, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FWTUDAGINN 2. OKTÓBER 1919
Minni Islands.
Ræða, er Sigtryggur Jónasson
flutti á íslendingadags-samkomu
i Árborg, Manitoba, 2. ágúst 1919.
Herra forseti! Heiðr. tilheyrendur!
Nefndin, sem stendur fyrir
ræðuhöldum o. s. frv., á samkomu
þessari, fór þess á leit við mig
upprunalega, að eg mælti hér fyr-
ir minni Canada í dag; en svo stóð
á, að forseti íslendingadags-sam-
komu, er halda á í Winnipeg 5. þ.
m., hafði áður beðið mig að mæla
þar fyrir minni Canada, svo eg
baðst undan því minni hér —
kunni einhvern veginn ekki við,
að flytja svo gott sem' sömu ræð-
una á báðum stöðum — og fór því
fram á, að mega mæla hér fyrir
minni ættjarðarinnar gömlu ■— ís-
lands. þessa ósk veitti nefndin
mér góðfúslega, svo eg ætla nú að
tala um “forna Frón” og bræður
vora og systur þar.
Áður en eg byrja á sjálfu ræðu-
efninu, leyfi eg mér samt, í von
um fulla fyrirgefning af hálfu
forsetans og tilheyrenda, að minn-
ast með nokkrum orðum á daginn
þann í dag, 2. ágúst, sem tíðast
hefir verið haldinn sem þjóðminn-
ingardagur — íslendingadagur —
á meðal vor Vestur-íslendinga.
Eins og getið hefir verið um í ís-
lenzku blöðunum í Winnipeg, í
auglýsingum viðvíkjandi samkom-
unni þar á þriðjudaginn kemur,
þá hélt eg ræðu í Winnipeg 2.
ágúst fyrir 30 árum síðan, nefnil.
árið 1890 —það var fyrsti þjóð-
minningardagur er Winnipeg-ls-
lendingar héldu — en eg mun sak-
laus af að hafa talað þar á 2. ág;úst
samkomum síðan, og skal eg stutt-
lega gera grein fyrir hvernig á
þessu stendur: pað vakti fyrir
Winnipeg-íslendingum, að halda
2. ágúst í minningu um stjórnar-
bótina frá 1874. pað ár var þús-
und ára afmæli íslands, þjóðhátíð
mikil haldin í Reykjavík um mán-
aða-mótin júlí og ágúst. Stjórn-
arskráin er dagsett 5. janúar það
sama ár. En, samkvæmt ákvæði
í henni sjálfri, átti konungur að
“gera ráðstafanir þær er með
þurfti, til þess að henni yrði kom-
ið fullkomlega í verk einhvern
tíma á árinu 1875.” Stjórnarskrá-
in frá 1874 er því hvorki dagsett
né gekk í gildi 2. ágúst. Og ekk-
ert markvért, í sambandi við
stjórnarbótina skeði 2. ágúst 1874
annað en það, að messað var í
dómkirkjunni í Reykjavík (2.
ágúst bar þá upp á sunnudag) og
stjórnarbótarinnar minst af
stólnum. peir fáu Islendingar,
sem þá áttu heima í Milwaukee, í
Wisconsin-ríki komu þá og sam-
an til guðsþjónustu til minningar
um 1000 ára byggingu íslands, og
var stjórnarbótarinnar vafalaust
minst um leið. Með því að mörg-
um íslendingum í Winnipeg var
þetta Ijóst, og með því að landar
vorir á íslandi héldu hvorki 2.
ágúst né nokkurn annan dag ár-
lega í minningu um stjórnarbót-
ina frá 1874 — sökum óánægju
með hana — þá fóru menn hér
vestra, einkum Winnipeg-fslend-
ingar, að ræða um það, hvort 2.
ágúst væri ekki óheppilega valinn |
dagur, og varð afleiðingin sú, að
útgáfufélög blaðanna Lögbergs og
Heimskringlu settu nefnd til þess
að rannsaka málið og ákveða
heppilegasta dag, er völ væri á,
sem er fæðingardagur þjóðhetj-!
unnar Jóns Sigurðssonar, með.
hliðsjón af því, að eftir því sem i
næst varð komist er 17. júní einnigj
fæðingardagur íslenzku þjóðar-
innar, þannig, að þá hófst alls-
herjar ríki á íslandi er hið fyrsta j
alþing var sett við Öxará, árið 930,;
og nýlendumenn lýstu sig þar með 1
óháða, sjálfstæða þjóð. En svo j
var þetta dags-val gert að pólitísku
flokksmáli, og héldu sumir 2. j
ágúst en sumir 17. júní um hríð, j
þar til þeir er aðhyltust síðar-;
nefndan dag hættu að ejga við
nokkurt hátíðishald, sökum þess
að þeim fanst það meSta ómynd,
að Vestur-íslendingar væru að
hafa tvo þjóðminningardaga á ári.
Eg var í nefndinni, sem valdi 17.
júní, og hef þess vegna engan þátt
tekið í hátíðishaldi í Winnipeg 2.
ágúst síðan sundrungin varð, En
eg hef í 3 eða 4 skifti mælt fyrir
minni 2. ágúst hér í Nýja-fslandi,
þegar hörgull hefir verið á ræðu-
HKEINN STROKKUR
indsor
Dairy
M-adetn
Canada
THC CANADIAN SALT CO. UMITEO,
mönnum — gert það af eintómri
þægð, en ekki af því, að eg hafi
breytt skoðan minni á vali dagsins.
— íbúar Reykjavíkur — höfuðstað-
ar íslands — héldu 17. júní hátíð-
legan nú í sumar í minningu upi
Jón Sigurðsson, og sjálfsagt
stjórnarbótina nýju, sem gekk í
gildi, að mér skilst, tveimur dög-
um síðar (19. júní). Eitt Reykja-
víkur-blaðið nefndi 17. júní happa-
dag (í sambandi við nefnt hátíðis-
hald), því stöðugar rigningar
höfðu gengið í 6 vikur á undan, en
þurt og gott veður þann dag. En
lærdómurinn, sem fá má út úr því,
er eg hefi rifjað upp um þetta efni,
er sá, að tími er kominn til, að fs-
lendingar austan hafs og vestan
taki höndum saman um að velja
sameiginlegan þjóðminningardag
— íslendinginn í orðsins fylsta
skilningi — og ætti alþingi að lög-
helga hann sem almennan hátíðis-
dag fyrir þjóðina. Mér er ekkert
kappsmál, hvaða dagur valinn er,
einungis að val hans sé bygt á
skynsamlegum grundvelli og að
allir íslendingar eignist og haldi
sameiginlegan þjóðminningardag,
hvar sem þeir eru í heiminum. Hin
nýmynduðu þjóðræknis-félög ættu
að taka þetta mál að sér og leiða
það til heppilegra lykta.
pá sný eg mér að aðalefninu, og
byrja á því að segja, að það ber
ýmislegt til þess, að það er sérlega
ánægjulegt hlutverk að mæla fyr-
ir minni íslands í þetta skifti.
Skal eg nú gera grein fyrir hinu
helzta, sem fyrir mér vakir í þessu
tilliti.
Fyrst ætla /eg þá að minnast á
hinn merkilegasta atburð í sögu
íslenzku þjóðarinnar, frá því hún
stofnaði alþing hið forna við
Öxará og á þann hátt gerðist óháð,
sérstök þjáð, með einskonar lýð-
j veldis stjórnar-fyrirkomulagi. Eg
j á við þann merkis-atburð, að fyrir
nokkrum vikum síðan varð ísland
I aftur sjálfstætt, fullvalda ríki,
I með sérstökum fána, algerlega
j óháð danska ríkinu og stjórn þess.
! ísland hefir að vísu sama konung
og Danmörk, en konungurinn
stjórnar íslandi með sérstöku al-
i íslenzku ráðaneyti, sem ber fulla
ábyrgð fyrir alþingi á öllum at-
j höfnum sínum. ísland er því
j stjórnarfarslega jafn sjálfstætt
j ríki og hin skandinavisku löndin,
j Danmörk, Noregur og Svíþjóð, og
! hefir samkyns stjórnar-fyrirkomu-
lag. Eini munurinn er sá, að kon-
j ungurinn hefir ekki aðsetur sitt á
j íslandi, heldur í Danmörku; en
I það gerir minst til síðan síma-
! samband komst á milli landanna
og gufuskipa-ferðir urðu eins tíð-
! ar og nú á sér stað. Stjórnar-
j fyrirkomulagið á íslandi er því nú
j það sem nefnist þingbundin kon-
ungs-stjóm, og er það fyrirkomu-
! lag að mínu áliti eins heppilegt og
j nokkurt annað, þegar því er fram-
í fylgt á sama hátt og nú er í Dan-
’mörku, Noregi, Svíaríki og Stór-
bretalandi. — Eg get varla með
orðum lýst, hvað mér þótti vænt
um að samningar tókust með fs-
lendingum og Dönum um þessa
mikilvægu breytingu á stjórnar-
fyrirkomulagi íslands, á jafn bróð-
urlegan hátt og raun varð á, og hve
eindregin íslenzka þjóðin var með
samningunum. Ef eg man rétt,
þá voru níu tíundu allra greiddra
atkvæða kjósenda með þeim. Auð-
vitað má ætla, að einhverjir agnú-
ar kunni að koma í ljós á samning-
unum við notkun þeirra — þeir eru
sjálfsagt, eins og öll, önnur
mannaverk, að einhverju leyti
ófullkomnir — en ef sama bróður-
lega hugarþel verður ríkjandi í
framtíðinni, eins og kom í ljós á
meðan verið var að gera þá, er lítill
vafi á, að auðvelt verður að laga
þá agnúa. Auk þess gera samning-
arnir sjálfir ráð fyrir, að þeim
megi breyta að 25 árum liðnum.
— Meðal annars er það afar mik-
ils-varðandi atriði fyrir íslenzku
þjóðina, að endi er nú bundinn á
hina þreytandi og lamandi stjórn-
mála-deilu, sem staðið hefir, svo
að segja hvíldarlaust, milli hennar
og Dana á nál. 80 ár. Nú getur
íslenzka þjóðin, þing hennar og
stjórn, snúið sér eindregið að inn-
byrðis framfaramálum sínum, og
eg vona bæði og óska, að framfar-
irnar verði miklu hraðstígari hér
eftir en að undanförnu, þótt þær
óneitanlega hafi verið allmiklar í
ýmsum efnum síðastl. 40 til 50 ár.
— Eg óska og vona, að báðir máls-
aðilar, íslendingar og Danir, haldi
samninga sína trúlega og uppfylli
þá í bróðurlegum anda. Eg óska
og vona, að þessir samningar, sem
eg vil nefna “Nýja sáttmála”,
reynist betur en “Gamli sáttmáli”
— samningur íslendinga við Há-
kon Noregskonung 1264. Konung-
ar Noregs héldu hann ekki, svo
hann varð þjóðinni til ómetanlegs
tjóns. í alvöru talað, er eg alls
ekki hræddur um, að Danir gangi
á samninga sína við íslendinga.
Danska þjóðin stjórnar ^ér nú orð-
ið sjálf, en býr ekki undir einveldi,
eins og átti sér stað á þeim tímum
sem íslendingar voru harðast
leiknir undir danskri stjórn. Og
með því að danska þjóðin er vel
upplýst og frjálslynd, murídi hún
aldrei leyfa stjórn sinni að rjúfa
gerða samninga. Auk þess hafa
Danir sjálfir orðið fyrir yfirgangi
af sér voldugri þjóðum og sætt
samningsrofum, svo þeir skilja vel
hvað þessháttar þýðir. pað er ekki
nema liðug hálf öld síðan að tvær
miklu voldugri þjóðir — Prússar
og Austurríkismenn — réðust í
sameiningu á litlu Danmörk og
rændu hana löndum. Mér hefir
altaf verið í nöp við Prússann síð-
an — hann var potturinn og pann-
an að þeim ófriði, eins og oftar —
og hef eg þó aldrei verið neinn
Dana-dýrkari. En eg kann að meta
dönsku þjóðina eins og hún verð-
skuldar, og er sannfærður um, að
hún þer einkar hlýjan hug til ís-
lendinga, síðan hún fór verulega
að kynnast þeim, en þau kynni
byrjuðu með auknum samgöngum
á síðari árum. — Eg endurtek það,
^vð mér þótti vænt um að þessir
samningar tókust milli íslendinga
og Dana, svo deila þeirra þurfti
ekki að koma fyrir friðarþingið í
Parísarborg. pað hefir nóg á sinni
könnu þar fyrir utan. Málalokin
sýna einnig, hve samningsfúsir og
sammála Islendingar geta verið.
Blessaður írinn ætti að taka þá sér
til fyrirmyndar. Og ennfremur
vildi eg mega láta þá skoðun mína
í ljós, að eftirlátssemi Dana hafi
nú þegar fært þeim sætan ávöxt.
Eg á við það, að sanngirni Dana
við íslendinga hafi verið hinum
fyrri meðmæli hjá leiðtogum frið-
arþingsins viðvíkjandi kröfum
þeirra að fá aftur þann hluta
Suður-Jótlands (Slesvík) er dansk-
ir menn byggja, en sem Prússar
rændu frá þeim í ófriðar-árásinni
1864, eins og eg hef áður drepið á.
I öðru lagi er einmitt nú sér-
staklega ánægjulegt að mæla fyr-
ir minni íslands sökum þess, að
aldrei áður á þeim hálfum fimta
áratug, sem liðinn er síðan út-
flutningur fólks hófst þaðan hing-
að til Norður-Ameríku, höfum vér
Vestur-íslendingar átt að fagna
jafn hlýju og bróðurlegu hugar-
þeli af hálfu bræðra vorra á gömlu
ættjörðinni eins og nú. petta
hugarþel kom sérstaklega í ljós
við stofnun félags í Reykjavík, í
vetur sem leið, til samvinnu við
pjóðræknisfélag vor Vestur-ís-
lendinga. par bundust flestir
mætustu menn íslands í félag til
þess að rétta oss bróðurhöndina.
pað er sannarlega hressandi að
lesa ræðurnar, sem haldnar voru
við stofnun félagsins 7. apríl
Ræður fluttu við þetta tækifæri
þeir séra Sigurbjörn Á. Gíslason,
Einar Hjörleifsson Kvaran, skáld,
Guðmundur Finnbogason, prófes-
sor, og Jón Helgason, biskup, og
eru ræðurnar hver annari hlýlegri
og sanngjarnari. pær birtust í
Lögbergi 26. júní, og ættu allir
Vestur-íslendingar að lesa þær,
með sérstöku athygli. pær eru eins
og Zephyr — suðvestanblær — eft-
úr norðaustap nepju-golu, því lengi
andaði hann kaldan frá íslandi til
vor Vestur-íslendinga. En það
ætti nú að vera gleymt og grafið.
í þriðja lagi er ánægjulegt að
mæla fyrir minni íslands einmitt
nú vfegna þess, að hagur þjóðar-
innar stendur betur en við mátti
búast eftir hinn ný-afstaðna,
hræðilega veraldar-ófrið. Fyrr á
tímum lenti þjóðin íslenzka stund-
um í algerðri sveltu og öðrum
vandræðum, þegar ófriður var I
Norðurálfunni, því siglingar til
landsins teptust, svo fólkið gat
hvorki fengið nauðsynjar sínar frá
útlöndum, né komið afurðum lands
,og sjávar í viðunanlegt verð. pá
var stjórn íslands — ef stjórn
skyldi kalla—í 1500 mílna
(enskra) fjarlægð (suðaustur í
Kaupmannahöfn) og ýmist gat
ekki eða hirti ekki um, að sjá land-
inu fyrir nauðsynjum þess. pótt
ísland væri ekki orðið fullvalda
ríki þegar þessi síðasti ófriður
hófst, þá var samt innlend ráð-
gjafa-stjórn komin á laggirnar, og
það gerði allan muninn. Stjórnin
í Reykjavík tók sig ^il og leigði
nokkur skip til flutninga milli ís-
lands og útlanda, og skip hins þá
nýstofnaða Eimskipafélags íslands
(2 að tölu) hjálpuðu af alefli til
hins sama. Og með því það kom
brátt í ljós, að miklu hættuminna
var að sigla til hafna í Norður-
Ameríku, en til hafna i Norður-
álfunni — hvað neðansjávar-morð-
vargana þýzku snerti — og með
því að skortur varð fljótt á nanð-
synjum, einkum matvöru, í Norð-
urálfunni, þá gengu þessi íslands
skip mestmegnis vestur til “Vín-
lands hins góða”, því þar var nóga
þjörg að fá, og ísland ekki haft
útundan, heldur var látið hafa sinn
hlut ríflega. Hér í álfu reyndist
og að vera markaður fyrir allmik-
ið af íslenzkri vöru. — pótt mikil
dýrtíð hafi verið á íslandi, bg sé
enn, eins og annarsstaðar, síðan
ófriðurinn hófst, þá hefir fólk ekki
fallið þar úr harðrétti, eins og átt
hefir sér stað í sumum löndum
Norðurálfunnar á þessum undan-
förnu hræðilegu ófriðarárum. ís-
lenzkar afurðir seldust með afar-
háu verði í útlöndum, sem hjálpaði
til að vega á móti geipiverðinu á
Stöðvarstjóri neyddur
til að hætta.
“Allir menn hérna megin Iínunn-
ar eru að tala um heilsubót
mína,” segir C. P. starfsmaður.
“í hvert sinn er drengirnir komu
og sáu mig aftur alheilan við
vinnu m'ína, þá spurðu þeir í á-
kefð hvað hefði komið mér til
heiisu. Og eg svaraði þeim ávalt
með þeim orðum, að það hefði
Tanlac gert,” sagði A. E. Rawley,
hinn nafnkunni ritsíma'stöðvar-
stjóri við Canadian Pacific járn-
brautina og heima á að Wesffield
Beach, New Brunswick, þegar
þetta góðkunna meðal barst á
góma fyrir skömmu.
“Heilsubótin hefir ekki ein-
ungis fengið mér sjálfum undrun-
ar, heldur og öllum sem töldu mig
eiginlega úr sögunni. Og í raun
og veru er heilsubótin líkari
kraftaverki, en áhrifum náttúr-
legra lyfja.
Heilsa mín hafði farið smá-
versnandi síðast liðin fjögur ár,
og mun mega rekja fyrstu sporin
til afar illkynjaðs magakvefs, er
eg hafði fengið um þær mundir
og aldrei sýndist ætla að losna við
mig. Maginn fyltisf af sýru og
gasólgu, sem oft og tíðum þrengdi
svo að andholinu, að mér lá við
köfnun.
Sárpínandi stingur gerði vart
við sig í brjóstinu og stundum
fylgdi því svo mikil hugaræsing,
að eg máske rauk upp úr rúminu
um miðja nótt og þaut aftur á bak
og áfram um gólfið í viltri geðs-
hræringu. Sóttin elnaði dag frá
degi, unz svo fór að lokum, að eg
var fluttur á sjúkrahús. í fyrst-
unni virfist mér ögn skána og
vonin lifnaði af nýju í brjósti
mér. En það var eigi nema um
stundarfrið að ræða.
önnur hríðin fylgdi bráðlega
með margfalt meiri kvölum. Fram-
an af var eg vanur að fá verstu
köstin að eins einu sinni á mán-
uði, svo fóru þau að verða hálfs-
mánaðarleg, þar næst einu sinni í
viku og loks annan hvorn klukku-
tíma, eða því sem næst. Eg létt-
ist um meira en fimtíu pund og
varð neyddur til segja upp stöðu
minni við ritsímann. Eg reyndi
annnan spítala, en árangurinn
varð engu betri, og á þeim þriðja
fór alt á sömu leið. Mér versnaði
við hvaða meðal sem eg reyndi, og
að síðustu lagði eg gersamlega ár-
ar í bát.
Svo bar það"1,il dag nokkurn, að
vinur minn einn sýndi mér aug-
lýsingu í blaðinu um Tanlac; mér
fór eins og druknandi manni, sem
grípur í hálmstráið, að til síðustu
reynslu ákvað eg að nota Tanlac.
Eg hafði reynt þrjá spítala án á-
rangurs, og má því geta nærri,
hvort trú mln á þetta meðal hafi
eigi verið fremur dauf. En mér
og öllum öðrum til undrunar fór
mér þegbr að batna, jafnvel áður
en eg hafði lokið úr fyrstu flösk-
unni.
Maginn er nú orðinn stálhraust-
ur og það stendur alvég á sama
hvað eg læt ofan í hann, honum
verður ekki meint af neinu. Nú
hefi eg í alt notað átta flöskur af
Tanlac og er orðinn eins frískur
og þegar mér leið bezt áður. Eg
hefi þyngst um tuttugu pund,
vinn mína fyrri vinnu á hverjum
degi án þess að finna til þreytu og
held áfram að fitna og styrkjast
jafnt og stöðugt.
Alla þessa heilsubót á eg Tan-
lac að þakka. pað er dásamleg-
asta meðalið, sem eg hefi þekt á
æfinni og eg mun blessa það eins
lengi og eg lifi.”
Tanlac er selt í flöskum og fæst
í Ligget’s Drug Store, Winnipeg,
og hjá lyfsölum út um land. Hafi
þeir það ekki, við hendina, þá geta
þeir að minsta kosti ávalt útvegað
það.—Adv.
aðfluttum vörum. Neðansjávar-
skrímslin þýzku söktu að vísu
nokkrum skipum, sem voru á leið.
milli íslands og hafna í Norður-
álfu, en þó það væri mjög bagalegt
— auk nokkurs manntjóns —þá
leið ísland tiltölulega minna tjón
af þessum orsökum en sum önnur
hlutlaus lönd, t. d. Noregur, sem
misti yfir eina miljón smálesta
(tons) í skipum og yfir eitt þús-
und sjómenn af þeim.
Atvinnuvegum íslands í heild
sinni hefir allmikið farið fram síð-
astliðna hálfa öld, en sérílagi síð-
astlin 25 til 30 ár; en einkum er
það þó sjávarútvegurinn, sem hef-
ir aukist mjög og blómgast. Fyrir
hálfri öld síðan áttu íslendingar
aðeins eitt skip (seglskipið
“Gránu” gömlu), sem gekk milli
íslands og útlanda, og nokkur lítil
þilskip (flest, ef ekki öll, mikið
innan við 100 smálestir hvert),
sem gengu til hákarlaveiða. Öll
önnur skip, er gengu til fiskiveiða,
voru opin skip — bátar og byttur
—- og báru að eins fáeinar smálest-
ir hvert. Nú eiga íslendingar all-
mörg þilskip (seglskip), sem eru
yfirleitt stærri og betur útbúin en
gömlu hákarlaskipin, og stunda
þau mestmegnis þorskveiðar. 1
þessu efni hafa íslendingar vafa-
laust tekið útlenda “duggara” sér
til fyrirmyndar, því aðrar þjóðir,
einkum Frakkar, höfðu fjölda af
þilskipum við veiðar meðfram
ströndum landsins á 'hverju sumri.
En auk þess eiga íslendingar nú
nokkurn flota af gufuskipum er
botnvörpungar (Trawlers) nefn-
ast, sem veiða kola og aðrar fiski-
tegundir, og flytja sjálf afla sinn
til útlanda (mest til Englands) og
selja þar, og virðist þessi veiði-
@ðferð arðsamari en nokkur önnur,
pessa veiði-aðferð tóku íslending-
ar upp eftir Bretum, þótt landinn
væri talsvert lengi að átta sig í
því efni. Fyrst eftir að útlendir
botnvörpungar fóru að koma til
íslands, spiltu þeir mjög veiði
landsmanna, með því að þeir stál-
ust oft inn fyrir landhelgi á fiski-
mið þeirra. Var mjög kvartað
undan þessu, sem von var, og loks
sendu Danir herskip til þess að
halda í hemilinn á þessum yfir-
gangs-seggjum og tókst það að
nokkru leyti, en ekki til hlítar. Eg
man vel eftir, að við umræðurnar
í blöðunum út af botnvörpunga-
yfirganginum stakk einhver upp
á, að íslendingar tækju upp sömu
veiði-aðferðina, og þótti sú tillaga
mesta fjarstæða. En er fram Iiðu
stundir áttuðu menn sig, og fram-
takssamur maður nokkur reið á
vaðið og keypti botnvörpung. Svo
komu aðrir á eftir, eins og vant er.
Auk þilskipa og botnvörpunga eiga
íslendingar nú allmarga “mótor”-
báta (Gasoline-báta), en þeir eru
smáir, og hafa því miður ekki
reynst eins vel og stærri skipin,
einkum að því leyti að þeir hafa
svo oft farist, og mannskaðar því
orðið miklir af þeim. En í staðinn
fyrir “Gránu” gömlu eiga íslend-
ingar nú tvö allstór gufuskip
(Gullfoss og Lagarfoss), sem
flytja vörur og farþega stöðugt
milli landa. Eitt af því ánægju-
legasta í sambandi við skipaeign
íslendinga er það, að skipshafnir
eru að mestu leyti íslenzkir menn.
Skipstjórar munu allir íslenzkir,
en sumir vélstjórar líklega útlend-
ir. íslendingar eru þannig orðnir
farmenn miklir í annað sinn. Hver
hefði trúað því fyrir minna en öld
síðan, að svo væri komið nú. —
Auk annara fiskiveiða, eru íslend-
ingar nú farnir að eiga mikla síld-
arútgerð, sem oft borgar sig ágæt-
lega. Norðmenn byrjuðu síldar-
veiðar við ísland fyrir nál. 40 ár-
um, og hafa íslendingar lært af
þeim að nota þessa stórkostlegu
auðs-uppsprettu.
pað sem eg hefi sagt um fiski-
veiðarnar, bendir til þess, að ís-
lendingar muni geta lært ýmislegt
fleira nytsamlegt af öðrum þjóð-
um. Sérílagi væri æskilegt, að
landsmenn lærðu meira af þeim
viðvíkjandi landbúnaði, sem enn
er tiltölulega miklu skemmra á vég
kominn en fiskiveiðarnar.
Eitt af því, sem mest hefir
hjálpað verzlunarviðskiftum Is-
lands við útlönd á síðari árum,
ekki sízt á meðan ófriðurinn stóð
yfir, er sæsíminn. Eg man þó svo
langt, að samningurinn um hann
mætti afarmikilli mótspyrnu.
Landsímarnir, sem altaf er verið
að auka, hafa einnig gert mjög
mikið gagn, einkum hvað fiskiveið-
ar snertir. peir gera mönnum
mögulegt, að koma strax fregnum
um fiskigöngu úr einu landshorni
í annað.
Uppfræðslumálum íslands hefir
einnig mjög farið fram síðastliðna
hálfa öld — einkum síðustu 25 ár-
in — skólum hefir mjög mikið
U’ölgað, og, sem ekki er minst í
varið, kennarar eru yfirleitt betur
HEIMSINS BEZTA
MUNNTÓBAK
COPENHAGEN
Hefir góðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
vík). Járnbrautir um vissa parta
landsins eru þó skilyrði fyrir, að
landinu fari fram eins mikið og
það getur í té látið, einkum í land-
búnaði. Eg reyndi fyrir 25 árum
síðan að koma járnbrautarlagning
á stað á Islandi, í sambandi við
auknar og bættar gufuskipa-ferðlr
til útlanda og kringum landið, en
efri deild alþingis kæfði alt málið
— “stóra málið”, sem svo var
nefnt — líklega að undirlagi full-
trúa dönsku stjórnarinnar. (pá
var engin ráðgjafa-stjórn komin á
íslandi). Gufuskipa-hugmyndin
var tekin upp eftiy 20 ár og hefir
komist í framkvæmd að parti
(Eimskipafélag íslands), en járn-
brautarmálið hefir legið í láginni,
þessi 25 ár að öðru en því ,að dálít-
ið hefur verið um bað ritað. og
mælingamaður gert áætlun um
kostnað á stúf austur frá Reykja-
vík, sem var að niiru á'íti, langt
um of há—gert ráð fyrir langtum
dýrari braut, en þörf var á í
byrjun. Fyrir 25 árum var alt
aðflutt efni og vinna helmingi
ódýrari en nú er, og kol kostuðu
þá á Englandi nærri því ij'órum
sinnum minna en nú á sér stað;
engar líkur til, að þessir hlutir
lækki fyrst um sinn til muna, og
aldrei niður í hið sama og fyrir ó-
friðinn. Fyrir 25 árum var hægt
að fá fé í slíkt fyrirtæki á Eng-
landi (ef frumvarpið hefði orðið
að lögum) í viðbót við það sem ís-
lendingar sjálfir hefðu getað lagt
fram, en nú er ekki að tala um fé
frá Englandi, og líklega ekki öðr-
um löndum fyrst um sinn, nema
ef vera skyldi frá Danmörku.
pað er því hætt við, að nokguð
geti dregist enn að járnbrautir
verði lagðar á íslandi. Eg geng,
sem sé, út frá því, að íslendingar
sé enn ekki orðnir nægilega auð-
ugir til þess að leggja til alt það
fé, er þarf til víðtækra járnbraut-
ar-lagningar.
Fyrst ísland er nú búið að fá
fullveldi aftur og íslendingar eru
orðnir siglinga-þjóð í annað sinn,
ættu þeir nú að endurreisa ný-
að líkindum verður innan tveggja
ára, því nú er einungis eftir að
leggja stálið á 80 mílur (enskar)
af braut þessari. í Port Nelson
gætu íslendingar fengið alt það
korn og timbur, er þeir þyrftu
jneð, og ef til vill allar tegundir
pteinolíu — til lýsingar og elds-
neytis fyrir vélar — síðarmeir,
ef olíunámarnir í Peace River-
héruðunum, sem nú er verið að
rannsaka af kappi, reynast vel.—
Sá tími getur komið, að hægt verði
að fara héðan frá Árborg til ís-
lands, eftir Hudsons-flóa leiðinni,
á einni viku. Og máske þá yrði
komið við í íslenzkri bygð á Græn-
landi til þess að fá sér kol — og
kaffibolla um leið. — Um loft-
siglingar milli íslands og Norður-
Ameríku tala eg ekki í þetta sinn.
ipær — loftsiglingarnar — eru
enn meira “upp í loftinu” en flest
það, sem eg hefi verið að minn-
ast á.
Blessist og blómgist ísland og
.íslenzka þjóðin.
Orvals birgðir
af nýmóðins
KVENHÖTTUM
fyrir haustið og veturinn.
Sanngjarnt verð.
Eina íslenzka kvenhattabúðin
í borginni.
MRS. SWAINSON.
696 Sargent Ave.
Phone Sher. 1407.
Phones G. 1154 and G. 4775
Halldór Sigurðsson
General Contractor
804 McDermot Ave., Winnipeg
lendu sína á suðvestur Grænlandi.
Ef satt er, að í Grænlandi sé
gnægð af góðum kolum, gæii end-
urreisn íslenzkrar bygðar þar orð-
ið til að afla íslandi ódýrari kola
til eldsneytis fyrir gufuskip sín,
en völ er á annars staðar frá.
Norðmenn hafa nú allmikla kola-
tekju á Spitzbergen-eyjunum,’og
hefir það hjálpað þeim mikið í
kolskortinum og dýrtíðinni. Eg,
efast ekki um, að Danir leyfðu I
íslendingum nú bygð á Grænlandi j
í samræmi við samningana síð-
ustu og veittu þeim leyfi til kola-
tekju.
Svo ættu íslendingar einnig að
fara að sigla inn í Hudsons-flóa,
þegar búið er að fullgera járn-
brautina héðan að sunnan þang-
að norður — til Port Nelson—, er
----------------------------'
B. B. Ormiston
blómsali.
Blóm fyrir öll tækifæri.
Bulb, seeds o. s. frv..
Sérfræðingur í að búa til út-
fararkranza.
98 Osborne St,, Winnipeg
Phone: F R 744 Heirqili: FR 1980
V. ■*’
CoEumbia Press
Prettar íljótt og vel
Bækur, Bréftiausa, Bílœti,
Nafnspjöld, Prógröm, o.fl.
Reynið það
- .—■ ■■■-■d
vaxnir starfi sínu en áður var.
Líknarstofnunum Islands fjölg-
ar smátt og smátt, og nú er í und-
irbúningi að koma á fót í Reykja-
vík fullkomnum landspítala, sem
mjög er þörf á.
Blaða, tímarita og bóka útgáfa
eykst ár frá ári, og tekur margt af
því, sem nú er út gefið, mikið fram
samskyns hlutum fyrir 25 til 50
árum. í Reykjavík er nú gefið út
reglulegt dagblað (kemur út á
hverjum virkum degi) og nú er að
byrja að koma út vikuútgáfa af
þessu dagþlaði, sem er afar
“praktiskt” og auðvitað tekið upp
eftir útlendum blöðum.
Vitar hafa víða verið bygðir og
fjölgar ár frá ári, sem gerir sigl-
ingar að landinu og með ströndum
þess miklu óhultari en áður var.
Fyrir hálfri öld síðan var enginn
viti á íslandi, ef eg man rétt.
Vegagerð hefir mikið farið fram
síðastl, hálfa öld á Islandi, og
fjöldi af ám landsins hefir verið
brúaður. Fyrir 50 árum síðan var
varla til nokkur spotti af akfærum
vegi og þvínær engin á brúuð, en
nú er talsvert af akfærum vegum,
aðrir vegir bættir og ár brúaðar.
En ísland vantar ennþá algerlega
fullkomnustu tegund vega heims-
ins, sem sé járnveg — járnbraut.
(Eg tel ekki öskjuhlíðar-járn-
brautina, sem bygð var eingöngu
til þess að flytja efni að hinni
nýju, miklu hafnargerð í Reykja-
Þér eruð VISS með að fá meira brauð og
, betra brauð með því að brúka
PURITy FC0UR
(Government Standard)
Skrifið os3 um upplýsingu
Western Canada Plour Mills Co., Limited
Winnipeg, Brandon, Calgary, Edmonton.
Geral Llcense No. 2-009.
Flour License No. 15, 16, 17, 18.