Lögberg - 20.11.1919, Blaðsíða 4

fiÍB. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. NOVEMBER 1919
og felst í djúpi vatnsins, er lykur fjallsins rót
En svo er og vor lífs hræring—örfá öldu sog
á eyrum lífs er brotna, við myrkan feigðar vog,
— Hve ólík er ekki þessi lífsskoðun þeirri, er
kemur fram hjá Alfred Tennyson í kvæði hans
“Crossing the Bar”: “I hope to see my Pilot
face to face, when I have crossed the bar” —
eðá eins og Matthías þýðir það:
Á brott frá bana storð
pó breytist tíð og nöfn;
Eg vona’ að sjá þann vin um borð,
Sem vísar mér í höfn.
—Engin öldusog hér, sem brotna á eyrum
lífsins við hinn myi'ka feigðarvog — Kfsvonin
her mann í gegn um öldusogið og inn í landið
liinu megin við dauðans haf, hjá Tennyson,
og fyllir um leið hjörtu manna friði og eilífð-
arsælu.
í þeim kafla þessa flokks, sem höfundur-
inn kallar “æsku ár”, stendur þessi vísa:
m
ijgberq
Gefið út hvem Fimtudag af Tht C«l-
umbia Prets, Ltd.,(Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAIiSlMI: GARRY 416 o8 117
Jón 5. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Ijtanáskrift til blaðsins:
THE BOlUtyBI^ PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, IRar).
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, RJan.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um áriO.
-«3*>27

mega mæla, því að nöfn þeirra eru færð inn í
verzlunarbækur hjálparstofnananna, og hvert
eitt þeirra hefir sögu að segja.
Nöfn barna þeirra, sem þannig eru skráð,
það sem af er þessu ári, hér í Winnipeg, enx
1,759 að tölu og eru frá 638 heimilum. Af
þessum 638 heimilum voru 111 heimili eða for-
eldrar, sem voru svo þrotin að manndómi, að
þau hirtu ekkert um börn sín, var alveg sama
um, hvort þau voru hungruð eða mett, nakin
eða klædd, hvort þau lif(5u eða dóu.
Oss þykir sennilegt að fólk, sem annars
liugsar eða vill sjá, skilji, að ervitt muni vera
að komast á lægra menningarstig, en þetta fólk
stendur á. Eða þekkja menn nokkur dýr
merkurinnar, sem lengra geti komist í ósóman-
um í þessa átt, en hér hefir verið gengið!
Ef að vér athugum tölu þessara óhamingju-
sömu barna, sem inn í verzlunarbækurnar hafa
komist, sem eru, eins og tekið hefir verið fram,
1,759 að tölu, nálega einn þriðji partur af öllum
börnum, sem fæðst hafa hér í bænum í ár, eða
nákvæmar athugað 29.31 af hundraði, þá verð-
ur manni á að spyrja, hvernig á þessu geti
staðið. Því ólíklegt þykir oss, að nokkrum
manni detti í hug að efast um, að þetta sé satt.
En ef svo er, þá getum vér sagt þeim hinum
sama, að í því efni hefir hann ekkert fyrir sér;
sannanir fyrir þessu eru svo átakanlega sann-
aðai*, að þar þýða engin mótmæli.
Sumir mumi ef til vill segja, að þetta sé
ekki nema það, sem hægt sé að búast við af þess-
nm útlendingai*æflum, sem hér hafi sópast
saman.
Þeir hafa nú ekki verið í miklu uppáhaldi,
útlendingarnir, í þessu landi. Með fyrirlitning
hefir verið um þá talað og margir, sem stara
opnum augum út á þetta marglita og mislita
þjóðlífshaf og álíta að á botni þess skíni sann-
leiksperlurnary rðu að líkindum manna fyrst-
ir til þess að trúa því, að hjá útlendingunum
mundi ómenskan þróast.
En verzlunarbækurnar sanna þó það gagn-
stæða. Tökum eftir tölum þeirra af heimilum
þeim, sem um er að ræða. Af þessum 638 voru
403 ensk eða enskumælandi, eða sem að menn
kalla hér innlend, en 228 heimili, sem útlend-
ingar áttu heima á.
Af börnum þeim, sem hér er um að ræða,
þessum 1,759, þá komu 1,073 frá enskum for-
eldrum, en 722 frá útlendingum.
A einurn stað í þessum skýrslum, er talað
um þau foreldri, sem misboðið hafa börnum
sínurn með illmensku, og er þar sagt, að þau séu
22 talsins, og 17 af þeim enskir eða það sem
þeir kalla innlendir, en að eins 5 útlenzkir.
Enn fremur er tekið fram i þessari skýrslu
frá barnaheimilunum, að þau hafi orðið að taka
á móti 67 óskilgetnum börnum á árinu (allar
þessar tölur eru bundnar við árið 1919) ; af
þeim komu 51 frá enskumælandi fólki, eða þeim
parti þessa þjóðfélags, eða réttara sagt bæjar-
fé.lags, sem þeir kalla innlendan, en 16 fr*á út-
lendingum.
Það er gaman og göfgandi að horfa á fagr-
ar myndir. En myndir þær, sem hér eru sýnd-
ar, geta naumast kallast fagrar; því þær sýna
það, sem ljótast er í manneðlinu. Og ljótar
myndir eru óaðgengilegar og lamandi, þótt
stundum komist maður ekki hjá að horfa á þær.
En myndir þessar hinar ljótu í þjóðfélag-
inu hér í kring um oss, sýna oss annað, og það
er, að ekki-er eins eftirsóknarvert og sumir
halda, að komast þangað inn. Og líka, að það
eru fleiri en Islendingar, sem hafa skran til sölu
á gyðingamarkaðinn.
Til kaupenda Lögbergs,
Það Kður óðum að áramótum. En það er
sú tíð, sem allar verzlanir verða að athuga
reikninga sína, áður en þær byrja nýja árið.
Útgefendur Lögbergs hafa ekki gert sér
mikið far um að ónáða kaupendur blaðsins í
liðinni tíð — ekki, eins og öllum lesendum þess
cr kunnugt, gengið ríkt eftir borguninni fyrir
Ixlaðið.— En það er með Lögberg eins og flest-
ar—réttara sagt allar—stofnanir, að það þarf
a sínu að halda, og það er líka ofur skiljanlegt.
Það hefir að vísu alt af þurft þess, en ekki sízt
nú, þegar alt, sem að útgáfu blaðsins lýtur,
hefir hækkað svo gífurlega í verði. Pappír
hefir hækkað um 100 prct. og vinnulaun ná-
lega um 50 prct. síðan árið 1913.
Þessi vei-ðhækkun er náttúrlega almenn,
en eigendur annara blaða hafa mætt henni
með því að hækka verðið á blöðum sínum.
En eins og menn vita, þá hefir Lögberg
ekki gjört það — hefir aldrei ætlað sér að hafa
kaupendur sína fyrir féþúfu, heldur hafa út-
gefendur þess frá byrjun litið svo á, að blað-
ið hefði köllun—skylduverk að vinna á meðal
fólks vors hér í Vesturheimi, sem það ætti að
láta sér að minsta kosti eins ant um og pen-
inga. — Þess vegna hefir blaðið verið selt fyr-
ir svona lágt verð, $2.00 á ári, sitt gamla verð,
þrátt fyrir verðhækkunina miklu á öllu, sem
að því lýtur.
En þessa tvo dollara þurfa útgefendurnir
að fá borgaða, til þess að geta mætt útgjöld-
unum, sem alt af eru að aukast, og í því skyni
er nú verið að senda út reikninga til allra, er
blaðinu skulda, og trevsta útgefendurnir
mönnum til þess að verða vel við þeim kröfuro
og borga það, sem þeir skulda blaðinu, til um-
boðsmanna þess, þar sem þeir geta náð til
þeirra, en senda hana annars beint til blaðsins.
Útgefendurnir treysta kaupendum blaðs-
ins til þess, að láta þetta ekki leggjast undir
höfuð, heldur að þeir borgi blaðið undir eins
og þeir fá reikninginn.
Úr verzlunarbókunum.
Vér erum svo önnum kafnir við hin dag-
legu störf lífs vors, að vér höfuin varla tíma
til þess að veita athygli atvikum lífsins, sem
eru að ske alt í kring um oss.
En svo korna stundir og atvik, sem minna
oss á ýmsar hliðar á lífi voru, er annars mundu
ineð öllu fara fram hjá oss. Það er eins og
ýtt sé við manni, og maður stendur undrandi
yfir því, að slíkt skyldi geta komið fyrir, án
þess að maður tæki eftir því, og jafnvel, að
slíkt skuli geta átt sér stað í þessu þjóðfélagi,
á þessari blessuðu mentunar og menningar öld
rnannkynsins. í
Rétt nýlega er hin árlega skýrsla barna-
lieimilanna í bænum komin út, og er þar margt
um fróðleik, sem vert er að athuga, og gera
það á þann hátt, að maður sjái hvað er að gef-
ast og skilji hvert stefnir.
Arið 1918 fæddust 5,848 börn í Winnipeg
og á síðastliðnum fimm árum liafa fxeðst að
jafnaði 6,000 börn á ári í Winnipeg — í borg,
sem telur yfir 200,000 íbúa. Og í ár, eða rétt-
ara sagt það sem af er þessu ári, hafa fæðst
4,272 börn, og er því útlit fyrir, að í ár verði
lægri tala barna þeirra, sem hér fæðast, heldur
en hún hefir verið á síðastliðnum sex árurn.
Um börn yfir liöfuð vitum vér Ktið, frá
því að nöfn þeirra eru skráð á nafnaregistur
bæja og sveita, og þar til hin næsta skrásetn-
ing fer fram, sem er giftingar skrásetningin.
Svo hverfur fólk það sjónum vorum aftur þar
til hin .þriðja og síðasta skrásetning fer fram—
dauðsfall þeirra.
Þetta var gangur málanna hjá vorri þjpð
í ungdæmi voru. Þar þótti það svo undur
sjálfsagt, að foreldrar önnuðust afkvæmi sín
oða, eins og það var oft kallað, kæmu þeim til
manns. Ekki samt af iþví, að það væru þving-
unarlög. Heldur af mannúð og manndáð, sem
var orðin þjóðinni svo samgróin, að velsæmis-
tilfinning hlutaðeigenda leyfði þeim ekki að
gjöra annað. Fólkið var of ríkt af kærleika og
skyldurækni til afkvwma sinna til 'þess að
henda þeim út á ólgusjó mannlífsins til þess þar
að veltast áður en þau mættu mæla.
Og svo er fyrir þakkandi, að þessi mann-
dómur og ræktartilfinning lifir í brjósti fleiri
manna en Islendinga, prýðir fleiri þjóðfélög
heldur en þjóðfélagið íslenzka, — svo fyrir
þakkandi, að ungdómurinn er leiddur við hlýja
föður og móður hönd; — það er einnig gjört hér
í Winnipeg að einhverju leyti.
Og um þau börn, sem því láni eiga að
fagna, heyrir maður ekki. Það eru bara hin,
sero vér heyrum um — þau ólánssömu—, þau,
sem hent er út á ólgusjó lífsins áður en þau
9
Ný bók.
“Farfuglar”—svo heitir kvæðabók, sem
nýkomin er út hér í Winnipeg, og hefir höf-
ixndurinn sjálfur, Gísli .Jónsson prentari, búið
undir prentun, og kostað útgáfuna. Bókin er
244 blaðsíður með efnisskránni, og í henni eru
86 frumsamin og þýdd kvæði.
Það fyrsta, sem manni verður að orði,
þegar maður sér þessa nýju bók, er: “Þetta
er prýðilega falleg bók. ” Og það er satt, hún
er með allra smekklegustu og fallegustu ljóða-
bókum íslenzkum, sem vér minnumst að hafa
séð, að því er hinn ytri frágang snertir, og
eins er pappírinn í bókinni hinn ágætasti.
Sama er að segja um prentun og yfir höfuð
allan ytri frágang.
En þegar um bókmentir er að ræða, þá er
það ekki aðal atriðið. Aðal atriðið er inni-
hald bókanna sjálfra, sál bókanna, er maður
mætti svo að orði komast.
Svo fletíum vér þá upp þessari nýju bók
og förum að lesa.
Það fyrsta, sem fyrir oss verður, eru tvö
stef til konu höfundarins, lagleg erindi. En
|<ar kennir þó þess, sem oss finst að mæti les-
andanum í allri bókinn, en það er kuidi, og
virðist oss að höfundurinn finni til þess sjálf-
ub í fyri*a erindinu af þessum tveimur:
pað er mér last
eðr lof, að fljúga
fuglar þessir til þinga.
En ef yls kennir
einhvers í rómi,
þú hefir vorblæ þann vakið.
Vorið og sumarið, tíð hlýinda og hita, eru
tímar söngfuglanna. Þá er sönglur þeirra
vakinn af yl sólarinnar og nýtur sín bezt. Og
til þess að ljóð skáldanna njóti sín, þarf að
vera sumar í sál þeirra.
Annað kvæðið í bókinni er aðal verk höf-
undarins. Það er kvæðaflokkur í 33 pörtum,
sem hain nefnir “Útilegumaðurinn”. Þetta
er heilmikið verk—saga manns, sem hefir flú-
ið úr mannabygðum og numið með sér unn-
ustu sína, prestsdóttur, eftir að faðir hennar
hafði synjað honum ráðahags við hana. Þess-
um marlni mætir maður þar sem hugur hans
dvelur inn til fjalla.
Þar byltist glerskær lækur úr Iilíð á fráum fót
í kotbæ inn til fjalla hann fyrstu dagsbrún leit,
og foreldrana misti, svo ólst hann upp á sveit.
Og smalaprik og fáftækt í föðurarf hann hlaut,
og fjárgöturnar voru hans eina mentabraut.
í þessu erindi er brugðið upp mynd, sem ísl.
Jijóð þekkir mæta vel og víst líka marga ung-
linga, sem þannig liafa byrjað lífið. En þó
að svo hafi verið, er engin ástæða til þess að
láta öll vorblóm frjósa í sálu sinni, eins og
fram kemur í þessu erindi í sama kvæðaflokki:
Er þá vorið enn í hug þér, maður?
Er þar nokkur griðastaður
fyrir andans hlýju sumar sól?
Er þar nokkur aflhreinn straumur gefinn
eða blær, sem rífur maura vefinn?
Er þar nokkrum nýjum gróðri skjól ?—
Snemma moldu vorpin var mín gleði —
vor og sumar fóru um auðan garð, —
lítt er eg með glöðu geði,
gneypur vetur fyllir skarð! —
Sigur lífsins er ekki í því, að láta vornæðing-
ana devða allan gróður í sál sinni, heldnr að
verja hann fyrir þeim, svo að hann megi síðar
bera ávöxt í Kfi voru.
Þegar sveitadrengurinn og prestsdóttirin
hafa komið sér saman um að strjúka á sólmán-
nði úr sveit og til fjalla, kemst höfundurinn
svo að orði:
Á sólmánuði snemma—um helga, heiða nótt—
úr héraðinu leyndust-þau, sveinn og ástmey hljótt,
er allstaðar í sætasta svefni hvíldi þjóð,
og sólin var að síga í norðri—dökk sem blóð.
Þó að þetta orðatiltæki, að sólin sé að síga í
norðri, sé ekki með öllu rangt á vissum stöðum
á íslandi, þá er hætt við að þetta verði mis-
j skilið, jiví á flestra vitorði er, að sólin setjist
í vestri.
Talsvert er af ónákvæmni í þessum kafla
bókarinnar, sem bendir á að höfundurinn hafi
ekki vandað sig eins vel og hann hafði föng á.
T. d. á blaðsðu 15 steydur:
Fuglar syngja, en ljósar lindur
leika á ailfurstrengi undir.
Hér er orðið lind misbrúkað, því oss dylst
ekki, að höfundurinn meinar hér læki. Það
brð beygist eins og orðið mynd, eða synd, og
ætti því að vera í fleirtölu nefnifalls lindir, en
ekki lindur.
A blaðsíðu 25 stendur o<
Og hrossagaukar hringja,
og heilóurnar syngja,
og aftangolan organ knýr,
er eygló kyssir brúðar hlýr.
En svanir syngja á flæði—
í svefn þau kveða bæði,
og sætan draum þeim sendir þar,
er sér um það, sem eftir var.
Þetta hefði Jónas Hallgrímsson sagt að væri
ekki mikill skáldskapur.
A blaðsíðu 22 í þessum kafla söguljóðs
þessa, sem höfundurinár kallar “Afsvar”,
stendur þetta: “En gestinum varð hermt við,
varð hvítur eins og fönn”. Vér höfum heyrt
talað um áð menn séu hvítir eins og mjöll, bleik-
ir sem nár og jafnvel hvítir sem snjór; en að
þeir séu hvítir sem fönn, finst oss eitthvað ó-
skáldlegt.
Svo lýsir höfundurinn lífi þeirra á fjöll-
unum, sælu þeirra og sorgum. Fyrst deyr
konan, óg litlu síðar drengurinn, sem þau eign-
uðust—druknar í læk.
0g að síðustu leggur höfundurinn mæðu-
manninum aldurhnigna þetta fallega erindi á
tungu:
Um sólarlag flúði eg með svanna úr bygð,
um sólarlag námum við dalinn,
um sólarlag fyrstu hún seldi mér trygð,
urn sólarlag féll hún í valinn,
um sólarlag huldi eg son okkar mold —
til sólarlags hér vil eg þreyja—
um sólarlag aleinn nú sit eg á fold,
um sólarlag gott er að deyja.
Vér höfum orðið fjölorðari um þennan
part bókarinnar af því að yrkisefnið liggur
svo nærri hjarta allra sannra íslendinga.
En nú skal fljótt farið yfir sögu. Ljóðin,
sem á eftir fara, eru um ýmisleg efni, og
rnargt þar laglega sagt. Til dæmis þetta í
kvæðinu “Gilsárbrú”, að undanteknu orðinu
“krufið”, sem oss virðist misbrúkað í þessari
merkingu. Það orð er komið af orðinu krof og
Jiýðir í íslenzku máli í flestum ef ekki í öllum
tilfellum að kryfja ná.
Eg hefi kíetta klofið,
krufið háreist fjall,
hlíð og hjalla rofið,
höggvið bjarga stall,
ása og urðir brotið,
afl við jötna þreytt,
engu afli lotið,
engum lotning veitt.
Eða Jretta í kvæðinu ^slánd:
En kynstofninn lifir
þó aldirnar yfir,
ef andinn er sannfrjáls og hugurion djarfur,
ef sýnum í verki
KWWKlíK!
iui«iiHi!mmn
ll!HH!!!IB!ll!H!ll!l
|
i
■
|
|
1
The Royal Bank of Canada
Höíunstðll löggi’tur $25.000,000
Varasjóður. .$17,400,000
Forsetl ...
Vara-íorsetl
Aðal-ráðsmaður
HöfutSstóll greiddur $16,800.000
Total Assets over. . $490,000,000
Sir HERBERT S. HOI/T
E. L. FEASE
C. E NEILL
Aliskonar öankastörf afgreldö. Vér oyrjiim relknlnga vlfi etnstakllnga
efia félög cg sanngjarnir skOmAlar velttlr Ávtsanlr seldar tll hva.fi«
stnfiar «hb er A Islandl. sérstakur gaumur geflnn sparirtöfislnnlögum,
wm byrja nift mefi 1 dollar. Rentur lagfiar vlfi S hverjum 6 mánufium.
AVINNIPEG (West F.nd) BRANCHES
Cor. Wllliam & Sherbrook T. E. Thorsteinson, Mnnager
Cor. Sargent & Beverley F. Thordarson. Manager
Cor. Portage & Sherhrook R. L. Paterson, Manager
Cor. Main & Logan M. A. 0’Hara Manager.
■j!!B:!;!Bli;:l
IIIIIBIIIIHIIM
IIIIMIIIBIil
lilliHiil;l
5%
VEXTIR OG JAFNFRAMT
O ÖRUGGASTA TRYGGING
Leggið sparipeninga yðar I 5% Fyrsta Veðréttar Skuldabréf með arð-
miða — Coupon Bonds — I Manitoba Farm Loans Association. — Höf-
uðstóll og vextir ábyrgst af Manitoba stjórninni. — Skuldabréf gefin út
fyrir eins til tiu ára tfmabil, I upphæðum sniðnum eftir kröfum kaupenda.
Vextir greiddlr viO lok hverra sex mánaffa.
Skrifið eftir upplýsingum.
Lán handa bændum
Peningar lánaðir bændum til búnaðarframfara gegn mjög lágri rentu.
Upplýsingar sendar tafarlaust þeím er æskja.
The Manitoba Farm Loans Association
WINNIPEG, - - MANITOBA
VEIDIMENN
Raw Furs til
Sendið
Yðar

HOERNER, WILUAMSON & OO.
241 Princess St., Winnipeg
VEL BORGAD fyrir RAW FURS
Sanngjörn flokkun
Peningar sendir um hæl
Sendið eftir brúnu merkiseðlunum
Skrifið eftir
Verðlista vorum
SENDID UNDIREINS!
^ Vér borgum
ý Express kostnað
VERDID ER FYRIRTAKi
BEITIÐ ÁHRIFUM YÐAR FYR- I
IR ENDURKOSNINGU •
Bœjarfulltrúa j
Geo. Fisher !
Ward 3 j
þann 28. Nóvember
Ald. Fisher er fultrúi mikils meiri |
hluta kjósenda í kjördeild sinni |
og er gætinn og hagsýnn, með
víðtæka þekkingu á bæjarmálum. |
Nefndarstofur:
Old Public Press Bldg, Sher- j
brook St. Phone Sher. 2885. j
Goodtemplarahúsinu, Sargent og j
McGee. Phone G. 363 |
Einnig á horni Pine og Wolwer |
sts. Sh. 270, opið á kvöldin að eins |
A. E. Ham, A. H. S. Murray, fors. |
Frank Henry, ritari.
Styðjið og Greiðið atkvœði mcð
fyrrum borgarstjóra
Fred H. Davidson
sem bæjarfulltrúa í
4. Kjördeild
Hann er þektur að ráðdeild og
hagsýni í hvívetna.
Umfram alt gleymið ekki að
greiða atkvæði.
Kosningadagur 28. Nóvember
þess varanleg merki,
að veglyndi’ og þrek sé vort tannfé og arfur.
Þýðingar eru um 26 í bókinni og eru sum-
ar þeirra laglegar, til (læmis “Lífshaf-
ið” eftir Wilfred Campbell á blaðsíðu 175,
sem byrjar svona:
Lífið er ómælis land —
og ástin þess svellandi úithaf
faðmandi fjörur og nes,
flytjandi gleði og sorg, o.s.frv.
Tvö kvæði eru í bókinni, sem oss finst að
ekki hefðu átt að vera þar. Þau eru naumast
boðleg, en það er kvæðið “Fermingaróður” á
blaðsíðu 91 og “Systir mín” á bls. 177.
Og þegar vér höfum lesið bókina í gegn
óg leggjum hana frá oss, hefir hún vakið þá
hugsun í huga vorum, að í henni sé heilmikið
af viti, minna af skáldskap—því guðamáli,
er “læsir sig gegn uin líf og sál, sem ljósið í
gegn um myrkur” þegar maður les.
J. J. B.
I