Lögberg - 05.02.1920, Side 1

SPEIRS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. R E Y N IÐ Þ AÐ!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
fibef ð.
Það er til myndasmiður
í borginni
W. W. ROBSON
490 Main St.
Garry 1320
33. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 5. FEBRÚAR 1920
NUMER 6
Helztu Viðburðir
Síðustu Viku
Canada.
í ræðu sem mentamála ráðherra
Manitobafylkis dr. Thornton hélt
t síðustu viku, var mikið af fróð-
leik, og sýndi glöggt hinar miklu
framfarir ;sem mentamálin hafa
tekið, og eru að taka, á ári hverju
hér í fylkinu.
Skýrsla ráðherra bar meö sér
að 83 ný skólahéröð hefu verið
mynduð hér í fylkinu 1919, að 139
uýjir skólar hefðu verið bygðir,
°g 15 sambands skólahéruð hefðu
verið mynduð á árinu, og væru þau
Jtú alls 99 (consolidated schools).
Tillag stjórnarinnar til skóla
fyil'kisins námu $ 920,000, og á
fjórum síðustu árum Norris
stjórnarinnar hefði $ 1,200,000
verið borgaðir til mentamála, um-
fram það sem fyrirrennarar henn-
ar höfðu borgað á sama tíma.
24 nýjir skólar, ásamt 26 heim-
i!um handa kennurunum, voru
f>ygð á meðal útlendinga, sem Dr.
Thornton nefnir Canada borgara
hina nýju. Og á þeim fjórum ár-
ttm sem stjórnin hefir verið við
völdin hafa 158 skólar verið bygð-
ir af stjórninni á meðal nýkom-
inna útlendinga, sem ekki hefðu
baft tök á því sjálfir, og þar að
auki 93 heimili handa kennurun-
um í sambandi við þá skóla.
Eftir fjörugar umræður í Sask.
þinginu um tillögu Hon. W. L. A.
í’urgeon um að láta atkvæða-
greiðslu um vínbann fara fram í
Sask. sem margir af leiðandi
mönnum þingsins tóku þátt í, þar
á rneðal landi vor W. H. Paulson.
Var uppástungan samþykt í einu
hljóði, og er mál þetta nú komið
* gegnum aðra umræðu.
Skógar afurðir í British Col-
umbía fyrir árið 1919, námu
$62,000,000.
ping viðar kaupmanna hefir
staðið yfir hér ’í borginni undan-
farandi, og var fjölment. Nokkr-
ir landar vorir hafa mætt þar,
þar á meðal H. G. Nordal frá
Leslie.
John Macdonald varaforseti ó-
háða verkamanna flokksins í Tor-
011 to, sagði í ræðu er hann hélt
fýlega í heimaborg sinni, að þess
óbrotnara Istjórnar fyrirkomulag
sem ætti sér stað, þvi betra væri
það. Hann sagðist bera fullt
traust til Soviet stjórnarinnar á
Hússlandi, og gat þess um leið að
hryðjuverk þau, sem þeir hefðu
g.iört sig seka um, stöfuðu auð-
vitað af því að auðvaldið hefði
altaf verið að egna hana.
Á fundi Manitoba þingsins á
mánudagskvöldið var sagði Capt.
' Wilton sig úr lögum við
orri'3 stjórnina og sagðist hér
eftir ætla að standa sem óháður
málsvari fólksin3 á þingi, vera
engum flokk háður fyrst um sinn.
Var það viturlega talað, því engin
veit hvaðan vindurinn blæs á
morgun, né heldur hvaða tækifæri
að morgundagurinn kann að færa
bverjum einum.
Ástæður fyrir þessum sinna-
fkiftum gaf mr. Wilton litlar og
En formaður nefndarinnar er
Mr. Jacob einn af þingmönnum.
Á fundi sem félag það sem sér
um kynbætur á hestum, átti með
sér nýlega í Toronto, var bent á
nauðsynina fyrir því að koma upp
góðum reiðhestum, og kom mönn-
um saman um að reiðhestar
mundu eiga mikla framtíð hér í
landi þrátt fyrir flugvélar og bif-
reiðar. Og samþyktu að veita verð-
laun fyrir vel uppálda reiðhesta,
af góðu kyni.
Kona réð sér bana á mánudags-
nóttina var að 691 Beverley Str.
hér í bænum, með því að hengja
sig í snæri. Hafði hún brugðið
snæri undir bita í kjallaranUm,
og þar fann maður hennar Mr.
Potter, hana kl. 5. á iþriðjudags-
morguninn. Hún lætur eftir sig
2 börn, dreng 5 ára, og ársgamalt
stúlkubarn.
Bandaríkin
hækkun og er því kolaverkfallinu
í Bandaríkjunum formlega lokið.
Verikfall það tem lengi 'hefir
staðið yfir í járnverksmiðjum
Bandaríkjanna hefir verið form-
lega lokið. Skrifari verkfalls.
nefndarmanna þeirra sem í verk-
stæðum þessum vinna, W. Z.
Foster, sem mikinn þátt átti í að
verkfallið var gjört hefir sagt af
sér.
Charles E. Hughes hefir ritað
þingforseta New York ríkis í sam.
bandi við framkomu þingsins,
gagnvart mönnum þeim sem vikið
hefir verið burt úr þingsætum,
sem minst er á hér að framan, og
segir að það sé í mótsetning við
þingræði Bandaríkjanna.
Verkfallið 1 járnverksmiðjum
Bandaríkjanna er sagt að hafi
kostað Pittsburg héraðið $ 348,
157,210, og að kauptap verka-
manna hafi verið $ 48005,060.
Ritari Glass fer fram á við þingið
að lána Austurríki, Póllandi og
léttvæ
Rar, náttúrlega þurfti hann
Þess ekki með hver og einn er þar
• m annarstaðar frjáls að hugsun-
™ smum og ályktunum. En úr því
a verið er að færa fram ástæður
f annað bor«. þá er viðikunnan-
egra að eitthvert vit sé í þeim.
t w af, fstæðum þeim sem Capt.
• • • ilton færði fyrir þessari
A^yÍng,á,af8tÖðu sinni var sú:
Að >ðnaðarlögunum sem samþykt
yoru a siðasta þingi um sameigin-
lega nefnd ur hópi verkamanna,
vinnuveitanda, og almennings til
þess að ráða fram úr ósamlyndi
og vandamálum sem upp kunna
að koma á milli vinnufólks,
vinnuveitanda hafi ekki verið beitt
til að koma í veg fyri'r verkfallið
mikla síðastliðið vor.
Og samt vissi Capt. Wilton að
Trades and Labor Council aðal-
málsvari verkamanna hér í bæn-
um, hefir þverneitað að viðurkenna
lög þessi, og að nú er aftur verið
að reyna af öllum málsaðiljum að
ná samkomulagi um þau annað-
hvort óbreytt, eða þá að breytai
þeim á þann hátt að allir málsað-
iljar séu sem ánægðástir.
Og hefir nefnd manna þetta
mál nú með höndum utanlþings.
Friðarsamningarnir eru aðal
málið á dagskrá öldungadeildar
Bandaríkjanna, og enn er málið
í svo mikilli þoku þar, að hvorug-
ur málsaðilja sér fram úr því.
Nefndir hafa verið settar i
málið frá báðum hliðum, til þess
að reyna að koma sér saman, og
eru formenn í þeim nefndum
senator Lodge fyrir hönd Re-
publikka og senator Hitchcock
fyrir 'hönd Demorkrata.
pessar nefndir, hafa setið á rök
stólum nú í nokkurn tíma, en ekk-
ert samkomulag hefir en komist á.
En í þeim viðskiftum virðist
samt að Republikkar, hafi getað
komið ár sinni betur fyrir borð
en Demokratar, því þeir að fyrra
bragði buðu tilslökun, 'í sambandi
við kröfur sínar út af 10. grein
aiþjóða sambandslaganna, þannig
að afstaða þeirra í málinu, ef það
skyidi veroa gjört ao atriði við
forsetakosningarnar, er þannig
að spursmálin sem þeir leggja
fyrir þjóðina að svara eru tvö:
Fyrst eru Bandaríkjamennn fús-
ir til að senda her manns til Ev-
rópu og Asíu þegar þörf gerist til
þess að vernda hinar ýmsu þjóðir
frá því að fara í mola.
Annað. Eru Bandaríkjamenn
því samþykkir að Vesturálfan sé
háð ákvæðum sambandsins.
Leiðtogar Demokrata viður-
kenna, að ef ekki verði hægt að
ráða þessu máli öðruvísi til lykta
en með því að leggja það fyrir
þjóðina, þá sé þessi afstaða Re-
públíka hættuleg fyrir flokk sinn,
og hefir því Hitchcock senator
haft við orð að ta'ka málið upp í
öldungadeildinni, og reyna að láta
skríða til skara þar.
í ávarpi sínu til þingsins í New
York ríkinu fer ríkisstjóri Smith
fram á að þingið afturkalli sam-
þykki sitt til breytingar á stjórn-
arskrá Bandaríkjanna, en leggur
til að almenn atkvæðagreiðsla sé
látin fara fram um málið í ríkinu,
áður en nokkur ákvæði séu tekin
í þvi.
Félag hafa bændur myndað í
Bandaríkjunum sem þeir nefna
Alll-American Farmer-Labor Coop-
erative Commission. Markmið fé-
lags þessa er að ráða bót á þurð
kaupamanna, með samvinnu,
lækka framleiðslu kostnaðinn og
koma á stofn sameigna verzlunum
til þess að geta keypt og selt vör-
ur sínar fyrir sanngjarnt verð.
pingið í New York ríkinu er
nýtekið til starfa, og fyrsta verk
þess var að víkja úr sætum smum
fimm æsingamönnum, og gaf
þeim að sök að þeir væru fjand-
samlegir gagnvart lögbundinni
stjórn, bæði í New York ríkinu
0g í Bandaríkjunum. Mál það
verður rannsakað af dómstólunum.
Bandaríkjastjórnin virðist hafa
ráðið við sig, að hafa hendur í
Armeníu 150,000,000 dollara virðl
af matvöru.
Félag vínsala í New Jersey
lagði fyrir nokkru beiðni fyrir
yfirrétt Bandaríkjanna um að
rnega leggja vínbanns löggjöf
Bandaríkjanna fyrir dómstólana,
til þess að ganga úr skugga um,
hvort að hún væri stjórnar-
skránni samkvæm. Nú hefir yfir-
rétturinn synjað um þá beiðni.
Senatið 1 Oregon rikinu, hefir
beðið þjóðþing Randaríkjanna um
að breyta svo stjórnarskránni
þannig að börnum Japaníta og
Kínverja sem fæddir eru í Banda-
rikjunum, verði synjað um borg-
ara réttindi.
Wálter Philipps fyrrum forseti
lColumbia GramSophone félagsins
er nýlátinn..
Hann gaf sig við blaðamensku
framan af æfinni, og þotti at-
kvæðamikill mjög á því svæði.
Hann gengdi einnig um hríð
forsetastöðu við ■thraðfréttasam-
bandið United Press.
Rev. John Xavier OConnor
prestur við St. Ignatus kirkjuna,
Loyola lóst þann 1. þ. m. Hann
þótti áhrifa kennimaður með af-
brigðum, og gaf sig einnig allmik-
ið við ritstörfum; liggja eftir
hann margar bækur, er flestar
fjalla um uppeldi og mentamál.
James Cox ríkisstjóri i Ohio,
hefir lýst yfir því, að hann ætli að
keppa um forsetaembættið af
hálfu Demokrata við næstu kosn-
ingar.
Ráðaneytið í Chile hefir neyðst
til þess að leggja niður völd.
Umræður miklar hafa átt sér
slað í blöðunum á Bnglandi út af
aðstöðu þeirri, sem Bandaríkin,
eða réttara sagt Repúblíkar í öld-
ungadeild Bandaríkja þingsins
hafa tekið til friðarsamninganna,
og hafa mörg þeirra bent á hættu
þá, sem stafað gæti af áhrifum
þeirra manna, sem í ræðu og riti
væru að vekja óhug Bandaríkja-
þjóðarinnar á Bretum.
En ajt í einu hefir maður einn
mikils metinn og ágætur, Grey lá-
varður, sendiherra Breta í Banda-
ríkjunum, gripið inn í málið og
helt olíu á það ókyrra haf.
í bréfi, sem hann hefir ritað ný-
lega, ávítar hann Breta harðlega
fyrir að deila á Bandaríkjamenn
fyrir þá skuld, að þeir ekki komi
tafarlaust inn í alþjóða sambandið.
Hann biður bæði Breta og Banda-
ríkjamenn að fara ekki of geyst,
en reyna að skilja hvorir aðra.
Kafli sá í bréfi Grey lávarðar,
sem mesta eftirtekt hefir vakið,
°K hári manna° þeirra sem mestum'hljóðar svo: “Ef að afleiðingarn-
Bretland
um þeim, sem Senator Lodge fer
fram á.
Sagt er að í símskeyti frá Lloyd
George til Grey lávarðar, eftir að
hann skrifaði þetta bréf sitt, sé
tekið fram, að Bretar séu reiðu-
búnir að samþykkja inntöku
Bandaríkjanna í alþjóða samband-
ið, þó að undanþágur Senator
Lodge, sem greitt var atkvæði um
í lök síðasta þings öldungadeild-
arinnar, verði samþyktar.
Síðar í þessu sama bréfi minnist
Grey lávarður á þá mótbáru
Bandaríkjanna, að óhæfilegt sé að
veita atkvæðarétt ií alþjóðasam-
bandinu hinum ýmsu nýlendum
Breta sem sérstökum þjóðum, og
i sambandi við það kemst hann
svo að orði: “Bretar geta aldrei
gengið inn á fyrir hönd nýlend-
anna, að gefa þani rétt eftirj
H. H. Asquith, fyrverandi for-
sætisráðherra Bretá, sækir um
þingmensiku í Paisley kjördæminu
á Skotlandi; útnefning fór þar
fram 3. þ.m. en kosninguna á að
halda þann 12.
Fyrstu ræðu sína hélt Asquith á
miðvikudaginn var fyrir fjölmenni
miklu, og var hún aðallega um
fjármálin, og er sagt að ræða sú
hafi verið einhver sú snjallasta,
er Asquith hefir nokkurn tíma
flutt, og er þá mikið sagt.
Hann benti á, að nú sem stæði
eyddu Bretar 1,500.000 pd. sterl. á
dag meira heldur en tekjur þeirra
væru, og fanst ræðumanni ekki
mikill vandi að sjá hvar lenti, ef
slíkt héidi áfram. 1 niðurlagi ræðu
sinnar komst hann svo að orði:
“Fjármál okkar (Breta) eru að
eins einn partur af alheims fjár-
málakerfinu. pað er ómögulegt
að fara með fjármál einnar þjóð-
ar eins og þau væru út af fyrir sig
og sjálfstæð.
pað sem rnest er þörf á að gera
nú, er að endurreisa viðskifti
heimsins án ur lar'tekningar og
skilyrðalaust.
Látum allar þjóðir eiga þátttöku
í því, fjandmannaþjóðir vorar, sem
voru, jafnt og bandaþjóðir vorar
og hlutlausu þjóðirnar sökum
þess, að vér getum aldrei ráðið
varanlega bót á þessum málum
með þeirri barnalegu en þö
grimmu aðferð, að stía fólki í
sundur með grjótmúrum.”
Eitt af spursmálum þeim, sem
þingmannaefnin í Paisley kjör-
dæminu verða að svara, er afstaða
þeirra gagnvart bindindismálinu.
pingmannaefnin, sem eru þrjú,
gáfu svolátandi svör við þeirri
spurningu:
Asquith, liberal, á móti bind-
indislöggjöf. Bigga, verkamanna-
fulltrúi, er á móti algjörðu bind-
indi. McMan, Unionistinn, er
mótfallinn því, að ríkið eða sveit-
irnar taki umráð vínsins í sínar
hendur.
Frétt frá Lundúnum segir að
framsókn Bolsiviki hersins hafi
verið stöðvuð í suður Rússlandi.
Ný stjórn en á Rússlandi.
Denekin hershöfðingi hefir mynd-
að stjórn sem að nefnd er kósakka
stjórnin aðal aðsetur hennar er
i Nova Rossysk.
Stjórnin í Japan hefir tilkynt
Kínastjórn, að hún sé til þess búin
að semja um afhending á Shan-
tung fylkinu til Kína nær sem
vera vill.
Forsætisráðherra Frakka Clem-
enceau og ráðherrar hans sögðu
af sér 18 janúar s. 1. Poincare
forseti fól Alexjander Melleraud
fylkisstjóra frá Alsace að mynda
nýtt ráðaneyti.
Spanska veikin geisar nú ógur-
lega skæð í Póllandi drepur svo
hundruðum skiftir á dag í War-
,saw og iþrjá fjórðu parta af hjón-
um, hjúkrunarkonum og læknum,
sem við sjúrkahúsin vinna hefir
'’eikin lagt í rúmin.
Fréttir frá Budapest frá 11 jan.
segja að þar hafi aðeins verið
ein-s dags forði i borginni. Mjög
mikil snjókoma var þá, og óttast
menn að fólkið muni hafa orðið
að þola hungursneyð.
Priðjudaginn þann 3. þ.m. lézt að heimili sínu, 695
Home Street hér í bænum, kl. hálf fimm e. h., frú
Guðrún Magnea Ingibjörg Hermann, (kona Hermanns
bókhaldara Hjálmarssonar frá Brekku í Mjóafirði), 74
ára að aldri. Jarðarförin fer fram í dag, fimtudaginn
hinn 5. febrúar, og hefst með húskveðju á heimilinu
kl. 2 e.h., en frá kirkjunni klukkan hálf þrjú.
Fœreyisk þjóðernis-
barátta.
Frá öðrum löndum.
óróa og æsingum valda í Banda-
ríkjunum, og þingmaður, Johnson
frá Washington ber fram frum-
varp til laga í Congressinu sem
gerir það að skyldu fyrir alla þá
ar af umræðum iþei-m, sem orðið
hafa í öldungadeildinni, verða til
þess að bjóða samvinnu í alþjóða-
sambandinu, þá væri það hin öm-
urlegasta yfirsjón að hafna þeirri
sem eru í þjónustu stjórnarinnar samvinnu sökum þess að sam-
að leita slíka menn eða konur uppi vinnunni fylgja skilyrði, og þegar
eg segja til iþeirra. að samvinna verður þegin, þá ættu
menn að mun eftir því, að taka á
Umboðsmenn kolanámamanna í móti því tilboði með bjartsýni, en
Bandaríkjunum sem hafa setið á ekki með bölsýni.
þingi í Columbía undanfarandi, Síðar í þessum kafla bréfsins
hafa samþykt með 1139 atkvæðum segir Grey lávarður beint út, að
a móti 221 að aðhyllast tillögu hann mundi glaður samþykkja
Wilsons forseta um 14% launa friðarsamningana með undanþág-
Menn þeir sem við byggingar
vinna í Buenos Ayres hafa gert
verkfall, og svo mikil beiskja er
sagt að því fylgji að verkfalls-
menn hafa tekið til þeirra örþrifs-
ráða að berjast með sprengikúlum.
Og hefir orðið bæði eignaskaði og
líftjón að því.
Fulltrúar Esthonía, Letvia,
Lithuania, Póllands og Finnlands,
hafa átt fund með sér í Helsing-
fors á Finnlandi, til þess að taka!
ráð sín saman um hvemin að þær
þjóðir ættu að fara að verjast
Bolsivismanum.
Bolsivikimenn hafa tekið í sín-
ar hendur aðal skipastöðina við
Svartahafið.
Frétt frá Warsaw segir að
Bolsiviki herinn á landamærum
Lithuania og Ruthenia sé með öllu
tvístraður og lagður á flótta.
Dagblöðin í Moscow telja afnám
aðflutningsbanns á vörum til
Eftir að Færeyingasögu sleppir,
alt fram um trúbótaskeið, vita
menn furðu lítið um hvað í Fær
eyjum gerðist. í Kirkjubæ, á bisk-
upsetri eyjanna, var alinn upp
Sverrir konungur. Um 1300 var
þar biskup Erlendur nokkur;
hann barðist mjög fyrir að auðga
kirkjuna og tók að reisa dómkirkju
úr steini í Kirkjubæ. Henni var
aldrei lokið, en tóftin stendur enn
í dag ti.1 merkis um forna frægð
staðarins.
pað sem rnest skilur sögu íslend-
inga og Færeyinga er það, að Fær-
eyingar eignuðust aldrei neinar
fornbókmentir; þær eru að minsta
kosti allar týndar, ef þær hafa
nokkru sinni vérið til. Við eigum
mál, sem svo mikil rækt hefir ver-
ið lögð við frá fornu fari, að það
hefir ávalt staðið hverju öðru
menningarmáli á sporði. pá er
siðaskiftin komu, veittist okkur
létt að snúa biblíunni og öðru, sem
til guðsþjónustu þurfti, á okkar
mál. En Færeyinga brast gæfu
til þessa. peir voru of fáir og
höfðu aldrei verið vanir bókleg-
um iðjum. Og við það bættist að
þeir gátu heldur ekki lagt sér til
sva marga presta sem þurfti.
f katólskri tíð höfðu biskuparnir
haft skóla í Kirkjubæ. En
skömmu eftir miðbik 16. aldar
hrökklaðist síðasti biskupinn burt
út eyjunum, og þá féll skólinn
niður. Af þessu leiddi að til Fær-
eyja voru sen-dir danskir klerkar
með danskar postill-ur, og síðan
hefir danskan drotnað í færeysk
um kirkjum til þessa dags.
pað voru ekki prestarnir einir,
sem að nokkru leyti urðu danskir
við siðaskiftin, heldur og verald-
legir embættismenn. Og verzl-
unin var komin í hendur Dana.
Fær-eyingar gátu að vísu talað
saman móðurmál sitt heima fyrir
og á sjónum, en ef þeir þurftu að
snúa sér til klerks eða kaupmanns,
urðu þeir að gera svo vel og tala
dönsku. peim virðist hafa gengið
fljótt að læra hana. Lúkas Debes,
prestur í pórshöfn, gaf út 1673
mjög merkilega Færeyjalýsing á
dönsku. Hann segir að almenn-
ingur kunni utanbókar dönsk þjóð-
kvæði og lesi rækilega sálma og
guðsorðabækur á því máli. Hvern-
ig hefði farið fyrir okkur með öll-
um okkar postillulestri á 17. Og
krúnuna; enn -er helmingur allra
jarða í Færeyjum ríkiseign. Og
frá því á ofanverðri 16. öld var
verzlunin einokun í dönskum
höndum. Um eitt skeið var einka-
leyfið í höndum Færeyingsins
Magnúsar Heinasonar. Hann er
nafntogaður fyrir ýmsa glæfra-
lega bardaga við sjóræningja, sem
voru á sveimi kringum eyjarnar.
Æfilok hans urðu þau, að hann
var hálshöggvinn 1589, og hafa
Færeyingar gert hann að þjóð-
hetju.
Eftir 1709 var einokunin rekin
á -kostnað konungs, en það bætti
ekki mikið um. Tilhögunin var
engu betri en á íslandi. F.ini
verzlunarstaðurinn var -í pórs--
höfn; þangað urðu allir að sækja,
hvaðan úr eyjum sem var, og það
var löng og torsótt leið fyrir
marga. Og þegar menn voru loks-
ins komnir þangað, urðu þeir oft
að bíða langa lengi áður en þeim
væri sint. Útlend vara var rán-
dýr og oft skemd, enda voru hall-
æri tíð. Sennilega hefir einokun-
in ekki orðið Færeyjum til annars
eins niðurdreps sem íslandi, en
það er fremur landsháttum að
þakka og því, að Færeyingar eiga
allir 'heima niðri við ,sjó, en hinu,
að verzluninni væri betur hagað.
Eins og geta má nærri, undu
menn ekki vel þessum kostum, en
samt var höfðingjalýður eyjanna
og með honum allur almenningur
dauðhræddur við, að enn ver
mundi fara, ef verzlunin væri gef-
iu laus og báðu stjórnina bless-
aða að halda einokuninni við. Sá
maður sem fyrst leitaðist við að
létta henni af Færeyingum var
Nolseyjar Páll. Hann varði til
þess æfi sinni að berjast fyrir
frjálsri verzlun og bættum hag
þjóðar sinnar, enda mun hann
ætíð verða talinn með hennar
beztu mönnum. Og hann er eigi
að eins brautryðjandi í verklegum
efnum á landi og sjó, heldur og
eitt hið fremsta skáld Fœreyinga
í sinni grein.
Páll Pálsson (Poul Poulsen)
var fæddur í Nolsey 1766. Hann
tók sér síðar nafn eftir eynni og
kallaJði sig Nolsöe. Færeyingar
sjálfir eru vanir að kalla hann
Nolsoyar-Pál. Á unga aldri var
hann lengi í siglingum og sá sig
um víðar í heiminum en flestum
landa hans auðnaðist í þá daga.
Laust eftir aldmótin snéri hann
aftur -heirn og setti bú í Færeyjum.
Á þeim árum mun hann hafa ort
flest kvæði sín.
En búskapurinn varð brátt ó-
nógur fyrir stórhug hans og at-
orku. Hann einsetti sér að berj-
ast fyrir verzlunarfrelsi, og ekki
nóg með það, heldur ætlaði hann
áður að kenna Færeyingum sigl-
ingar á hafskipum, svo að þeir
yrðu færir um að taka sjálfir að
sér verzlunina. Hann keypti sér
strandað s'kip, reif það, og gerði
r.ýtt skip úr efniviðnum. pað var
nefnt Roydin (þ. e. reyndin, til-
raunin) og er oft kallað Royndin
fríða (frb. rojndin frúja). Skipið
ætlaði Páll til fiskiveiða og jafn-
framt til vöruflutninga til og frá
voru komnir menn saman hvaðan-
æva úr eyjum. Samþykt var að
senda nefnd manna á konungs-
fund, meðal annars með bón um
nýjan taxta og frjálsa verzlun,
þó ekki fyr en Færeyingar væru
búnir til að taka hana í sínar
hendur. Formaður nefndarinnar
var Páll. Friðrik krónprins, sem
þá var ríkisstjóri, tók vel sendi-
mönnu-m, og málið var komið í
vænlegt horf. En þá brast á stríð
með Englandi og Danmörku, og
úr því höfðu Danir annað að vinna
en sinna Færeyjum.
Páll koms heim aftur heilu og
höldnu, þó mjög væri þá herskátt
við Færeyjar. Enskir víkingar
tóku skip, sem flutti matvæli þang-
að, enda varð hungursneyð svo
mikil, að fólk lagði sér til munns
þang og þara. Sumarið 1808 lét
Páll í haf aftur og ætlaði að sækja
kornfarm til útlanda. Hann komst
á endanum til Lundúna og fékk
þar skip hlaðið 'korni. Með það
sigldi hann heim á leið, en upp
frá því hefir aldreivtil hans
spurst. Færeyingar hafa löngum
haldið, að skipið hafi verið skotið
í kaf, og einokunarmenn hafi
staðið þar á bak -við.
Með fráfalli Nolseyjar-Páls féll
öll viðreisnarstarfsemi Færeyinga
til jarðar um hríð. Verzlunin var
ekki gefin laus fyr en mörgum
árum síðar. En Páli hafði tekist
að leiða svo vel í ljós bresti ein-
okunarjnnar, að verzlunarfrelsið
má að nokkru leyti telja árangur
af starfi hans.
pó að Færeyjar heyrði til danska
ríkinu, höfðu þær þó frá fornu
fari haft löggjöf og stjórn meir í
félagi við Noreg en Danmörku.
pó voru þær látnar fylgja Dan-
mörku 1814 og gerðar að dönsku
amti tveim árum síðar. Og það
héldu þær áfram að vera eftir
stjórnarskránni, sem Danir fengu
1849. pess þótti ekki þörf að
spyrja Færeyinga ráða, og þeir
létu heldur ekkert til sín heyra.
Stjórnarskráin mælti svo fyrir,
að Færeyingar skyldu senda tvo
fulltrúa til rákisdagsins danska,
sinn í hvor þing. petta skipulag
helzt enn. Fyrstur fólkþingsmað-
ur þeirra var Niels Christopher
Winther. Meðan hann sat á
þingi, komust á tvær endurbætur
sem Færeyingum hafa komið að
hinu mesta gagni:
Lögþingið forna, sem lagt hafði
verið niður 1816, var endurreist
1852. Enn er skipulag þess að
mestu hið sama og þá var. Lög-
þingið er nn skipað 20 þjóðkjörn-
um mönnum, og auk þess eru þeir
amtmaður og prófastur sjálfkjörn-
ir. Amtmaðurinn er jafnframt
forseti og skal mæla á danska
tungu, en annars tala flestallir
færeysku. Neitt vald til laga-
setningar hefir lögþingið ekki,
þrátt fyrir nafnið, heldur á það
að eins að segja skoðun sína á
frumvörpum, er snerta Færeyjar
og koma fram í ríkisdeginum.
pað getur lika sent ný frumvörp
þangað. Winther barðist af al-
efli fyrir frjálsara lögþingi en
eyjunum. Slíkt var leyfilegt, því.fékk engu áorkað, og við það hefir
að einokunin tók ekki yfir allar | setið.
vörur. Eigi að síður undu kaup-
menn þessari ráðabreytni illa og
reyndu á allar lundir að hamla
Páli. En hann lét ekkert aftra
sér, heldur fór nokkrar ferðir með
vörur milli Færeyja og útlandda.
Ur bœnum.
18 öld hefði alt saman verið á er-; Svo fór að honum var stefnt fyrir
lendri tungu? J dóm og hann var kærður fyrir ó-
Um Færeyinga fór svo að d^nsk- í leyfilega verzlun. Sannanir gegn
an varð æðram ál í augum þeirra, j honum voru heldur veigalitlar, en
en það málið, sem þeir töluðu; samt var hann dæmdur í nokkra
sjálfir. Hún var bókmálið og j sekt. Aftur var kæft niður ann-
Rússlands frá sambandslöndunum I mál höfðingjanna. Færeysku ; að mál, sem Páll höfðaði gegn
stórkostlegan sigur fyrir Soviet
stjómina á Rússlandi, og sýnir
bezt hve föstum tökum hún hefir
náð.
Yfir Soviet stjórnin á Rússlandi,
befir látið þau boð út gnga að
dauðahegning só með öllu aftekin
á Rússlandi, og að þar sem dauða-
dómar hafi verið uppkveðnir skuli
þeim breytt í lengri eða skemmri
famgelsisdóm eftir því sem sakir
I krefja. j
kunnu fæstir eða engir að rita. sýlumanninum í pórshöfn fyrir
Ef til vill hafa þeir þó fært í letur j smyglanir og sýndu embættismenn
eitthvað af kvæðum sínum, þótt með þvi, að Páll hafði rétt að
Fyrirlestraferðir séra Kjartans
Helgasonar:—
Selkirk, mánud. 9. febr.
Piney, fimtudag 12. febr.
Árborg, mánudg 16. febr.
Geysir, þriðjudag 17. febr.
Riverton, miðvikud. 18. febr.
Árnes, fimtudag 19. febr.
Gimli, föstudag 20. febr.
enear menjar þess séu nú til. En
bréfaskifti fóru öll fram á dönsku
og svo hefir verið fram á síðustu
ár.
Næstu aldirnar eftir siðaskift-
in jókst smátt og srnátt danska
valdið i Færeyjum. Eftir að bisk-
Til bæjarins kom nýlega frá
Beaudette, Minn., Mrs. Walters,
til þess að heilsa upp á kunningj-
ana hér í borginni og heimsækja
dætur sínar, sem hér eru.
mæla.
Meðan á þessum málum stóð,
sló Páll ekki slöku við. Hann
sótti til fiskjar þá er færi gafst,
en ferðaðist jafnframt því víða „... ,, ,, , .
.. Bjorn Methusalemsson kaup-
um eyjar og bryndi fynr monn- maSur fpá Ashern> var { bænum j
um, að ema leiðm til framfara ^yrjun vikunnar í verzlunarer-
upsstóllinn var fallinn niður voru væri frjáls verzlun. Að fyrirlagi in(jum. Hann sagði að allmikið
eyjarnar lagðar undir Sjálands- hans var haldinn mikill fundur í bæri á lasleika á meðal fólks þar
stifti. Fjöldi jarða komst undir pórshöfn 25. ágúst 1806. par úti.