Lögberg - 05.02.1920, Blaðsíða 2

Bla. 2
LÖGBERG FIMTUADGINN 5. FEBRÚAR 1920.
Dómsástœður í máli Tjaldbúðar-
safnaðar.
Mathers, C.J.K.B.:—
Mál þetta stafar af deilu á milli tveggja flokka mnan
íslenzka lútersika safnaðarins, er gengur undir nafninu
Tjaldbúðarsöfnuður.
Söfnuðurinn var myndaður árið 1894 sem ólöggiltur
fríkirkjusöfnuður undir skrifuðum grundvallarlögum á
íslenzku. Grundvallarlög þessi í enskri iþýðing eru birt
bjeði í kæruskjalinu og varnarskjalinu, og ber þýðingunum
saman, að mestu, en greinir þó á í nokkrum atriðum. Aðal
ágreiningurinn kom fram í sambandi við 2. grein, og gerðu
kærendur sér að góðu þýðing verjanda á grein þeirri.
Önnur þýðingarmikil grein í sambandi við deilu þessa er
11. grein, og hvað hana snertir ber þýðingunum saman í
öllu verulegu. í þýðing kærenda á 11. grein stendur: “if a
division occurs in the congregation” og í þýðing verjenda:
“if the congregation breaks up,” en á samihenginu sést, að
það, sem við er átt, er trúarsundrung innan safnaðarins,
þar sem annar hluti hans heldur fast við safnaðarlögin, en
hinn hlutinn víkur frá þeim. Með því að úrslit máls þessa
snúast að miklu leýti um það, hvernig greinar þessar ber að
skiilja þá set eg þær hér orðrétt:
II. Trúarjátning.
“1. Guðs orð, eins og það er opinberað í hinum heilögu
kanónisku bókum ritningarinnar, er hin sanna uppspretta
og hið fullkomna lögmál fyrir kenning, trú og hegðan safn-
aðarins.”
“2. Söfnuðurinn játast undir lærdóma heilagrar ritning-
ar á sama hátt og hin lúterska kirkja á íslandi í trúarjátn-
ingarritum sínum.”
“XI. Eignir.
“Eign þessa safnaðar getur eigi gengið í annara hend-
ur, nema söfnuðurinn ákveði það með % allra atkvæða á
fundi. Skal þó málið hafa verið borið upp og rætt á næsta
fundi þar áður. Sundrist söfnuðurinn, heidur sá hiuti hans
eigninni, sem heldur fast við þessi safnaðkrlög.”
Löngu áður enTjaldbúðarsöfnuðurinn myndaðist hafði
lúterskum söfnuði verið komið á fastan fót í norðurhluta
bæjarins, er gekk undir nafninu, Fyrsti lúterski söfnuður í
Winnipeg. Fjöldi ís'Iendinga hafði tekið sér bólfestu í suð-
vesturhluta bæjarins, og það var fólki þessu til hægðarauka,
að Tjaldbúðarsöfnuður var myndaður, en alls ékki vegna
neins trúar ágreinings víð Fyrsta lúterska söfnuð. Hið-
evangeliska lúterska kirkjufélag íslendinga í Vesurheimi,
er Fyrsti lúterski söfnuður heyrði til, hiafði gefið út frum-
varp til safnaðarlaga, er nýmyndaðir söfnuðir gætu haft til
fyrirmyndar, og viðtók Tjaldbúðarsöfnuður frumvarpið sem
grundvallarlög sín. i
Kirkjufélagið, sem á er minst hér að framan, var myndað
árið 1885 með skrifuðum grundvaMarlögum, og hljóðar 4.
grein grundvallarlaga iþeirra á þessa leið:
“IV. Grein.
“Kirkjufélagið kallar sig lúterskt, af því að það skilur
grundvallarlærdóma guðsorðs samkvæmt því, sem kent er
í hinum minni fræðum Lúters, og skoðar þau því sem sína
trúarjátning........Játningarrit lútersku kirkjunnar hefir
félagið í heiðri sem mikilsverða vitnisburði um það hvernig
lærifeður þeirrar kirkjudeildar, sem hin íslenzka þjóð hefir
staðið í um 300 ár, hafa skilið og kent lærdóma heilagrar
ritningar og varist villukenningum. En það setur þó ekkert
af þessum ritum jafnhliða heilagri ritning, sem öll kristin-
dóimskenming verður eftir að dæmast.”
Tveimur árum síðar, 1887, var grein þessi numin úr
gildi og ný grein sett í hennar stað. Sú nýja grein var tek-
inn upp orðrétt í lög Tjaldbúðarsafnaðar sem annar liður
2. greinar.
Tíu árum s'íðar, 1897, breytti kirkjufélagið á ný grund-
vallarlögum sínum og setti svohljóðandi grein í stað
4. greinar:
“Kirkjufélagið viðurkennir hinar almemnu trúarjátn-
ingar kirkjunnar ásamt hinni óbreyttu Ágsborgarjátning,
og fræðum Lúters sem rétta framsetning og útskýring guðs
heilaga orðs.”
Árið 1899 eða um það leyti gerði hin svonefnda ný guð-
fræðis hreyfing fyrst vart við sig innan lútersku kirkjunn-
ar. þeir, sem aðhyltust hreyfing þessa, neituðu plenary inn-
blæstri biflíunnar og ennfremur því, að trúarjátningarit
kirkjunnar sé bindandi.
Séra Friðrik J. Bergmann, er nokkrum árum síðar gerð-
ist prestur Tjaldbúðarsafnaðar, fylgdi upphaflega rétt-
trúnaðarstefnunni en hallaðist smátt og smátt að hinni nýju
hreyfing. Hann mun hafa gerst prestur Tjaldbúðarsafn-
aðar árið 1904 og litlu þar eftir (1905) gekk söfnuðurinn í
kirkjufélagið. Voru þá í gi.ldi grundvallarlög kirkjufé-
lagsins með breytimg þeirri er við þau var gerð árið 1897.
Engin opiníber flpkkaskifting kom upp á milli með-
haldsmanna nýju hreyfingarinnar og rétttrúnaðarstefn-
unnar fyr en á kirkjuþingi árið 1909, en um nokkurn undan-
farinn tíma ihafði trúmála deila staðið yfir á milli séra
Friðriks, í tímaritinu Breiðablik, og málgagns kirkjufélags-
ins, Sameiningumni. Á kirkjuþingi þessu var gerð yfirlýs-
ing, er síðan hefir verið kend við Friðjón Friðriksson. Yfir-
lýsing sú viðurkendi s.tefnu þá, er málgagn kirkju-
félagsins hafði fyilgt og mótmælti árásum þeim, er stefna
sú hafði mætt hjá séra Friðrik. Yfirlýsingin hélt því einn-
ið fram, að trúarjátningarnar væri bindandi, en ekki að
eins ráðleggjandi, og neitaði því að prestar kirkjufélagsins
hefðu rétt til þess að kenna neitt það er kæmi í bága við
kenningar þess, og lýsti yfir því, að öll ritningin væri guðs-
orð, áreiðanlegt og innblásið.
Eftir að yfirlýsing þessi hafði verið samþykt, gekk séra
Friðrik og þeir, sem honum fylgdu að roálum, af þingi.
Nokkru síðar sagði Tjaldbúðarsöfnuður sig úr kirkjufélag-
inu og hefir ekki gengið í það síðan.
Árið 1918 var Tjaldbúðarsöfnuður í fjárþröng. Skuldir
hvíldu á og meðlimum hafði fækkað. í apríl-mánuði sama
ár dó séra Friðrik, og í júnímánuði kom fram tillaga um að
sameinast Fyrsta lúterska söfnuði. Sex manna nefnd hafði
með höndum samningstilraunir í þessa átt, og var helmingur
nefndar þeirrar kosinn af Tjaldbúðarsöfnuði, en hinn helm-
ingurinn af kirkjufélaginu. Á safnaðarfundi 30- ágúst var
lögð fyrir söfnuðinn skýrsla nefndarinnar dagsett 21. ágúst.
Er þar minst á ágreining þann er olli því, að Tjaldbúðar-
sðfnuður sagði skilið við kirkjufélagið árið 1909, og skýrt frá
því, að samkomulag hafi tekist viðvíkjandi hinum trúarlegu
ágreiningsatriðum á þann hátt, sem tekið er fram í svohljóð-
andi tveimur greinum, er komi í stað kirkjuþingssamþykta
þeirra, er gerðar hafá verið þar að lútandi:
“1. Játningarrit kirkjunnar ber að -skoða sem mikilvæga
vitnisburði um trú hennar á liðmum öldum, og ber þeim við-
urkenning samkvæmt sögulegum uppruna þeirra, anda og
tilgangi.
“2. í heilagri ritningu hefir guð opinberað vilja sinn og
ráðstafanir mönnunum til sáluhjálpar í Jesú Kristi, og ber
að viðurkenna hana sem óyggjandi leiðarvísi í trúarefnum.”
Söfnuðurinn samþykti skýrslu þessa og fól nefndinni að
leita samninga við Fyrsta lúterska söfnuð með þeim skilyrð-
um, er hún áliti nauðsynleg.
pegar til samningstilrauna kom, gerði Fyrsti lúterski
söfnuður það að skilyrði, að grundvallarlög sín, sem væri
samhljóða frumvarpi því til safnaðarlaga, er kirkjufélagið
gaf út, skyldi vera grundvallarlög hins sameinaða safnaðar.
Að þessu var að lokum gengið, en þó tekið fram, að það skyldi
vera “með þeim skilningi á hinum trúariegu ágreiningsatrið-
um, sem tekinn er fram í samningi þeim, er gerður var 21.
ágúst 1918 á milli kirkjufélagsins og Tjaldbúðarsafnaðar.”
pá var eftir að koma sér saman um nafnið á kirkju hins sam-
einaða safnaðar. Tjaldbúðarsöfnuður krafðist þess, að
Tjaldbúðardcirkja fengi að halda nafni sínu, en inn á það
vildi Fyrsti lúterski söfnuður ekki ganga. -Á safnaðarfundi
30. janúar 1919 var málið leitt til lykta á þann hátt, að tillaga
um að gengið væri að tilboði Fyrsta lúterska safnaðar, ein3
og það þá lá fyrir, var feld með 43 atkvæðum gegn 24.
pað virðist svo, sem einhverjar samningatilraunir hafi
verið á ferðinni, áður en hér var komið, á milli Kristjáns
Krisjánssonar, eins verjenda, og Fyrsta íslenzka fTnítara-
safnaðarins. Á safnaðarfundi 14. janúar 1919, las Kristján
Kristjánsson upp tilboð, sem hann sagðist ihafa fengið frá
tnítörum, og var því máli vísað til 12 manna nefndar, sem
kosin var á fundinum til þess að íhuga tilboðið frekar og
hafa fuindi með nefnd frá tJnítarasöfnuðinum.
Aðal-atriðin í tilboði Únítarasafnaðarins, sem Kristján
Kristjánsson las upp, voru á þessa leið:
“1.—Að hinn ‘Fyrsti íslenzki Únítarasöfnuður’ og ‘Tjald-
búðarsöfnuður’ í Winnipeg sameini sig í einn söfnuð, með
því að skoðanir beggja þessara safnaða eru að flestu leyti
og í öllum verulegum efnum alveg hinar sömu, er báðir hafa
haldið fram frjálsri rannsókn og fullkomnu skoðana og kenn-
ingar frelsi í trúarefnum. Að hinn sameinaði söfnuður á-
kveði trúmálastefnu sína og safnaðarlög samkvæmt fyrir-
mælum ‘frumvarps þess til sambandslaga, er séra Friðrik J.
Bergmann samdi sumarið 1916, er til gerina kom að trúar-
bragðahreyfingar ‘únítara’ og ‘Ný-guðfræðinga’ meðal ís-
lendinga hér í álfu mynduðu sameiginlegt kirkjufélag.
“2.—Að kirkja hins sameinaða safnaðar 1 framtíðinni
verði hin núverandi kirkja ‘Tjaldbúðarsafnaðar’, en ‘Únítara-
söfnuðurinn’ ákveði að selja kirkjueign sína svo fljótt sem
hentugleikar gefast og viðunanlegt verð fæst, og, að út úr því
söluverði gangi til hins sameinaða safnaðar sú upphæð, er
svari skuld þeirri er nú hvílir á Tjaldbúðarsöfnuði’, svo fram-
arlega að sú upphæð fari eigi fram úr $ 5,000,00; en afgangur
söluverðsins leggist í sjóð til styrktar væntanlegu kirkju-
félagi til eflingar og útbreiðslu sameiginlegum málum hins
frjálsa kristindóms meðal íslendinga í Vesturheimi; með
þessu sé þó meðlimir hins únítariska safnaðar eigi undan-
þegnir þeim gjöldum og útsvörum, er fjárhagur hins samein-
aða safnaðar kann að krefja í bráð eða lengd, heldur skoði
það skyldu sína að greiða fé til safnaðar þarfa að jöfnum
hlutföllum við aðra meðlimi safnaðarins og bera sömu hlut-
fallslegu ábyrgð ganvart öllum skuldum safnaðarins sem
meðílimir'Tjaldbúðarsafnaðar’.
“3.—Að hinn sameinaði söfnuður leggi fram alla sína
krafta til þess að fá til sín prest heiman frá íslandi, er full-
nægt geti kröfum safnaðarins, en fram til þess tíma að því
verði framgengt, sjái ‘Únítarasöfnuðurinn’ um prestsþjón-
ustu hins sameinaða safnaðar, verði þess óskað af hlutað-
eigandi söfnuði.”
1 frumvarpi því til sambandslaga, er séra Friðrik J.
Bergmann samdi og hér er vitnað til, stendur:
“3.—Kirkjufélagið játar, að kærleiksvilja guðs mönnun-
um til hjálpræðis sé að finna í biblíunni og, að Jesús Kristur
og fagnaðarerindi hans sé hin sanna uppspretta og regla
trúar, kennigar og lífernis.
“4.—Trúarjátningar íslenzku þjóðkirkjunnar og kristn-
innar í heild sinni skoðar kirkjufélagið mikilvæg söguleg
skilríki er sýna sögulegt samhengi kristilegra trúarhugmynda
írá því í fyrstu kristni og fram á daga siðbótarinnar, álítur,
að stöðugt framhald siðbótarinnar verði að eiga sér stað í
kirkjunni, og játningarnar alls ekki lagabönd, heldur að eins
leiðbeiningar.”
Frumvarp þetta til kirkjufélagslaga samdi séra Friðrik
.1. Bergmann árið 1916, að tilhiutun nokkurra íslenzkra
Únítara, sem grundvöll til myndunar nýs kirkjufélags, en
ekkert var gert með frumvarp þetta.
Meðan á samninga-tilraunum stóð lagði Tjaldbúðar-
nefndin fram svohljóðandi spurningar:
“1.—Eru Únítarar ásáttir með að ganga inn í Tjaldbúð-
arsöfnuð og samþykkja núgildandi grundvallarlög hans, svo
sörnuðurinn haldi áfram að vera lúterskur söfnuður, eða, er
hugmynd þeirra sú, að þeir sjálfir leggi niður sitt Únítara
nafn og, að meðlimir Tjaldbúðarsafnaðar leggi niður sitt
Iúterska nafn og, að hinn fyrirhugaði samsteypusöfnuður
bindi sig ekki við stefnu eða kenningar nokkurs núverandi
trúbragðaflokks ?
“2.—Er ekki svo til ætlast af þeim, að hinn fyrirhugaði
samsteypusöfnuður sé með öllu játningalaus söfnuður, er
bindi sig ekki við neinn annan trúargrundvöll en þann, sem
tekinn er fram í fyrirhuguðum grundvallarlögum safaðarins
og, að sá trúargrundvöllur verði hafður svo breiður, að þeir
geti sjálfir undirskrifað hann án þess að nokkru leyti að
breyta sínum núverandi trúarskoðunum ?
“3.—Hvað framtíðar prestsþjónustu safnaðarins viðvík-
ur er óskað eftir að fá að vita, hvort iþeir sé ásáttir með að
prestur sé fenginn frá Islandi er telur sig lúterskan, pré-
dikar samkvæmt kenningum móðurkirkjunnar lútersku á ís-
landi og hefir um hönd allar kirkjulegar athafnir, svo sem
skírn, ferming og altarisgöngur, sam'kvæmt því er tíðkast í
þjóðkirkjunni íslenzzku, eða felst það i orðunum: ‘er full-
nægt geti kröfum safnaðarins’, að hann verði í þessum efn-
um að haga sér samkvæmt viðteknum reglum Únítara kirkju-
unnar?
“4.—Ber tiiboðið ekki svo að ski'lja, að $15,000.00 upp-
hæð sú, er þeir bjóðast til að leggja fram, skuli ekki borgast
fyr en þeir geta selt sína kirkju fyrir verð, sem þeim finst
viðunanlegt og, að þangað til beri þeir, sem söfnuður, enga
lagalega ábyrgð á núverandi skuldum Tjaldbúðarsafnaðar?
Ef svo er, er óskað eftir að fá að vita:
(a) Hvort þeir sé reiðubúnir að taka að sér að borga
þessa upphæð fyrir einhvern ákveðinn tírna, og þá, hvenær?
“(b) Hvort einstakir menn innan þeirra safnaðar vilja
ganga í ábyrgð fyrir, að upphæð þessi verði borguð fyrir
þann tíma, sem ákveðið verður?”
Spurningum þessum svöruðu Únítarar þannig:
“1.—þegar um það ræðir, að tveir sérstæðir söfnuðir
renni samanleða sameinist í einn sameiginlegan söfnuð, er
eigi gert ráð fyrir, að annar söfnuðurinn gangi inn í hinn,
heldur sameini sig á þeim grundvelli, er báðum kemur sam-
an um. Mun það flestum vera kunnugt, að í engum söfnuði,
sem til hefir spurst, hafa nokkrir tveir meðlimir nákvæmléga
sömu skoðun á öllum atriðum trúrinnar. Sameiningarbandið
er hin sameiginlega skoðun á höfuðatriðunum. Nú er það
skoðun vor, að í öillum megin-atriðum sé stefna beggja þess-
ara safnaða hin sama, og geta þeir því, á henni, því lagafrum-
varpi (frumv. frá 1916), sem til grundvallar verður lagt, og
safnaðarlögum sínum, ákveðið trúarsáttmála sinn, tilgang og
nafn, fyrir framtiðina. Að stefnu og kenningu ætti sá söfn-
uður samleið með hinum frjálslyndu lútersku söfnuðum og
únítarisku söfnuðum hér í álfu.
“2.—Svo er til ætlast, að engin hinna fornu trúarjátn-
inga skuli tekin upp í lög safnaðarins, né að skilyrðum gerð
fyrir inntöku í söfnuðinn. Inntöku skylirðið verður að miða
við trúarsannfæring umsækjanda, að svo miklu leyti sem
eftir henni verður komist, og að hann sé fús að hlíta tilgangi
og lögum safnaðarins. Með því verður trúargrundvöllurinn
sw breiður, að báðir hlutaðeigandi söfnuðir geta undir hann
skrifað. Með þessu kemur þá víst engum til hugar, að neita
nokkrum um þann einkarétt að'gera sér grein fyrir trú sinni
á þann hátt, sem skynsemi hans og samvizka býður honum.
Hvorki söfnuðir né einstaklingar geta 'breytt trú sinni sam-
kvæmt fyrirmælum laga. Trúin er sannfæring mannsins og
því sama lögmáli háð og vitsmunalífið í heiid sinni. pað er
því eigi ætlast til, að með undirskrift laganna sé nokkrum
skipað að breyta trúarskoðun sinni nema svo framt sem
sannfæring hans leyfir. pess vegna mega játningarnar eigi
vera settar sem inntökuskilyrði, að trúin er hverjum manni
frjáls.
"3.—Óskað er eftir presti frá Islandi, er fullnægt geti
kröfum þessa safnaðar, að því leyti að hann hafi fengið hald-
góða mentun og sé sjálfur í fullu samræmi við stefnu og trú-
arskoðun safnaðarins. öllum er það ljóst, að gagnólíkar
trúarstefnur ejga sér stað innan þjóðkirkjunnar, og leggja
þessar stefnur mjög ólíkan skilning í hinar kirkjulegu at-
hafnir, svo sem ferming, skírn, altarisgöngu og fleira. Sam-1
band þessa safnaðar myndi verða eindregið við ný-guðfræð-;
is stefnu ríkiskirkjunnar íslenzku. peim kirkjusiðum bæri j
að fylgja, er presti og söfnuði semdi um, er að miklu leyti
mundi verða þeir siðir, er hlutaðeigandi söfnuðum, þ. e.
Únítarasöfnuðinum og Tjaldbúðarsöfnuði kæmi saman um
áður en samelningin yrði fullgerð. Með því er ekki þess
krafist, að kirkjusiðum Únítara, sem eru hinir sömu og Con-
gregationalista, sé nákvæmlega fylgt. Um það efni verður
að vera samkomulag, eins og með safnaðarlögin.
“4.—Viðvíkjandi fjármálum hins sameinaða safnaðar
ber að skilja tilboð Únítarasafnaðarins á þá leið, að $15,000.00
upphæð sú, er þeir bjóðast til að leggia fram, skuli að fullu
borgast strax og þeir geta selt kirkjueign sína fyrir viðunan-
urinn fús að haga tiiboði sínu svo, að innan 60 daga frá
því að söfnuðirnir sameinast, skuli hann greiða $2,000.00 af
þessum $15,000.00, en afganginn innan 4 ára tíma frá því
sameiningin gerist, með áföllnum vöxtum er nema 8% af
'hundraði á ári hverju. Fyrir þessu tilboði er hann fús að
leggja fram fullnægjandi veð eða leggja till ábyrgðarmenn,
að upphæðir þessar skuli greiddar fyrir eða á þessum til-
greinda tíma.”
Hinn 5. marz (1919) voru viss skilyrði við tilboð Únítara
lögð fram fyrir hönd Únítara nefndarinnar. Skilyrði þessi
voru fimm að tölu og hljóðuðu þannig:
“1. Prestur hins sameiginlega safnaðar skal fenginn
heiiman af íslandi, hafa lokið guðfræðiprófi við Háskóla ís-
iands og vera vígður innan íslenzku þjóðkirkjunnar.
“2. í safnaðarlögum hins sameinaða safnaðar skal fram
tekið, að söfnuðurinn fylgi stefnu þjóðkirkjunnar íslenzku.
“3. í nefndum safnaðarlögum skal trúarjátning safnað-
arins og afstaða hans til játningarrita kristninnar eins orðað
og 3. og 4. grein í grundvallarlögum frá 1916 eftir séra Frið-
rik J. Bergmann, að öðru leyti en því, að í stað orðsins ‘kirkju-
félagið’ komi ‘söfnuðurinn’.
“4 Presti safnaðarins skal algerlega I sjálfsvald sett,
hvernig helgisiðum safnaðarins skal haga.
“5. Fáist ekki slíkur prestur, sem að framan er greint,
heiman af íslandi, innan 6 mánaða frá því að sameining er
um'garð gengin, skal sambandi safnaðanna slitið og sam-
eining þeirra ógild.”
Sameiningarmálið í heild sinni, eins og það er fram sett
í skjölum þeim, sem til er vitnað hér að framan, var tekið til
umræðu á fundi Tjaldbúðars'afnaðar 6. marz 1919. Fyrst kom
fram tillga um það, að láta allar samningatilraunir við Únít-
ara detta niður. Fjörugar og sumpart beiskorðar umræður
hófust með og móti tillögu þessari og að lokum sagði forseti
fundi slitið og vék úr sæti sínu án þess að bera upp tillöguna.
Nokkrir gengu þá af fundi, en um fjörutíu manns sátu eftir
og kusu þeir sér nýjan fundarstjóra og skrifara. Tillagan
um að hætt sé við allar samningatilraunir við Únítara var
siðan borin upp og samþykt í einu hljóði.
pað, sem gerðist á fundinum'eftir að forseti vék úr sæti
sínu, var ekki innfært í gerðabók safnaðarins, heldur á laus
blöð, er geymd voru hjá Sigfúsi Anderson, settum skrifara
fundarins. Á fundi 24. marz var fram á það farið, að fund-
argerð þessi yrði lesin og henni bætt við aðal-fundargerning-
inn, en málaleitun þeirri var synjað með 41 atkvæði gegn 40
og gerðabókin, til þess tíma er forseti vék úr sæti, samþykt.
pað virðist hafa verið litið þannig á, að með þessu væri sam-
þykt síðasta fundar um að hætta við allar frekari samninga-
tilraunir við Únítara ónýtt. pví næst kom fram tillaga um
að Tjaldbúðarsöfnuður gangi að tilboði Únítarasafnaðarin3
með því skilyrði, að lög Tjaldbúðarsafnaðar verði fyrstu lög
hins sameinaða safnaðar. pegar til atkvæða var gengið um
tillögu þessa, greiddi 41 atkvæði með og 34 á móti. öllum
virðist hafa komið sarnan um, að nauðsynlegt væri, að 2-3.
greiddi atkvæði með tillögunni og, að með atkvæðagreiðslu
þessari væri hún því feld. Tillaga var því næst samþykt í
einu hljóði um að kosin sé fimm manna nefnd til þess að
leita tilboða í kirkjueignina, sjái nefndin engin ráð til þess
að söfnuðurinn geti haldið áfram starfi sínu. Nefnd þessi
lagði fram skýrslu sína á safnaðarfundi 15. maí á þá leið,
að eftir að hafa leitað fyrir sér hefði hún ekki fengið nægi-
lega góðar undirtektir til þess að söfnuðinum sé fært að
halda áfram starfi sínu.
Á fundi þessum las ritari upp nöfn tólf manna, er
hann sagði að æsktu upptöku í söfnuðinn. Forseti, Svein
björn Gíslason, einn verjenda, báuð fólk þetta, sem viðstatt
var, velkomið inn í söfnuðinn og kvað það nú hafa öll sömu
réttindi og hlunnindi eins og aðrir safnaðarlimir. Tillaga
um, að fimm manna nefndinni sé falið að leita tilboða i
kirkjueignina, og að hún sé aeld„ var feld með miklum meiri
hluta. pá kom fram tillaga um að gengið sé að öllum samein-
ingartilboðum Fyrsta íslenzka Únítarasafnaðarins. Eftir lang-
ar umræður var tillaga þessi samþykt með 38 atkvæðum gegn
16 og nefnd 'kosin til þess að birta Únítarasöfnuðinum sam-
þykt þessa.
Um þetta leyti var kirkjueignin virt á $65,000.00. Á
eigninni hvíldi $ 10,000,00 veðskuld, og áfallnir vextir og
aðrar sku'ldir námu yfir $ 5,000,00
Verjendur voru kosnir safnaðarfulltrúar á fundi 30.
janúar 1919, og 6, febrúar lögðu þeir fram skriflega beiðni
til landeignabréfa-skráihaldara Winnipeg umdæmis (District
Begistrar for the Land Titles District of Winnipeg) um að
kirkjueigndin sé færð undir þeirra nafn, sem fulltrúa safn-
aðarins, í stað þeirra, sem fyrir henni hafa verið skrifaðir
síðan árið 1914, og samkvæmt beiðni þeirri var nýtt eignar-
bréf gefið út 11. febrúar í þeirra nafni.
peir meðlimir safnaðarins, sem mótfallnir voru sam-
eining við Unitara, ihéldu fund skömmu síðar, og voru þar
samþyktar yfirlýsingar um að Tjaldbúðarsöfnuður hafi
sundrast samkvæmt 11. grein safnaðarlaganna, og allir
meðlimir safnaðarins, sem áttu þátt 'í að koma til leiðar
sameining við Unitara, hafi fallið frá trúnni og sé því ekki
framar meðlimir safnaðarins. pví var ennfremur lýst yfir,
að söfnuðurinn væri fulltrúalaus, og voru kærendur kosnir
safnaðarfulltrúar og þeim fálið að höfða mál þetta.
Samkvæmt því var málsókn þessi ihafin og þess kraf-
ist, meðal annars, að rétturinn lýsi því yfir, að safnaðar-
fundur sá, er haldinn var 15. maí, hafi verið ólöglega boð-
aöur og, að samþykt sú, er þar var gerð, um að sameinast
Únítörum, hafi verið ólögleg og ógild; að þeir, sem greiddu
atkvæði með sameiningunni , hafi vikið frá trú safnaðarins
og sé því ekki framar meðlimir hans; að kærendur sé lög-
lega kosnir fulltrúar safnaðarins og, að þeim beri að fá
eignarhald og umráð yfir kirkjueigninni og bókum og skjöl-
um safnaðarins; og, að rétturinn skipi svo fyrir, að verj-
endur framkvæmi ekki hina fyrirhuguðu sameining eða
hafi nein afskifti af gjörðum kærenda í sambandi við ó-
hindruð afnot þeirra af, og eignarhald og umráð yfir,
kirkjueign safnaðarins.
Hvað Högmæti fundarins 15. maí við víkur, þar sem
tillagan um að sameinast Únitörum var samiþykt, halda
kærendur því fram, að það hafi ekki verið leyfilegt að taka
mál það fyrir á þeim fundi vegna þess, að ihann 'hafi verið
kal'laður í alt öðru augnamiði:
Lögmæti fundarins er einnig móitmælt vegna þess, að
nýir meðlimir voru þar teknir inn í söfnuðinn og þeim leyft
að greiða atkvæði án þess að hafa fullnægt ákvæðum safn-
aðarlagannna. Fjórða grein safúaðarlaganna ákveður með
hverjum skilyrðum og á hvern hátt unt sé að gerast með-
limur safnaðarins. Grein þessi ákveður, að þeir, sem ger-
ast vilja meðlimir s'afnaðarins, skuli gefa sig fram við
prestinn eða djákna safnaðarins eða einhvern fulltrúanna,
og skuli þeim heimilt að taka í söfnuð hvern þann, er full-
nægir eftir fýlgjandi skilyrðum:
“(a) Að hann sé skírður og fermdur;
“(b) Hegði sér kristilega;
“(c) Samþykki og undirskrifi lög safnaðarins;
“(d) Skuldbindi sig til að greiða fé til þarfa safnaðarins
eftir þvi, sem efni og ástæður leyfa.
“Ef einhver skírður en ófermdur æskir inngöngu í
■söfnuðinn, þá fær hann inngöngu, ef hann er eldri en 18 ára
og prestur safnaðarins gefur honum skrifleg meðmæli sín.”
Á 15. maí fundinum las ritari upp nöfn fólks þess er
beiddist upptöku í söfnuðinn. pað var viðstatt, og forset-
inn, sem var einn fulltrúanna, bauð það velkomið í söfnuðinn.
Gerðabókin ber það ekki með sér, að aðferð þessari hafi
verið mótmælt og verður því að gera ráð fyrir, að áður en
forseti veitti því inngöngu hafi hann fengið vissu fyrir því,
að það hafi fulinægt ákvæðum 4. greinar. pað er því svo
að sjá, að upptaka þeirra í söfnuðinn hafi verið 'lögleg.
Hvað fundarboðið áhrærir, þá segir svo fyrir í 2. lið
12. greinar: “skal hver fundur boðaður við obinbera guðs-1
þjónustu safnaðarins á sunnudag eða með auglýsingu i|
íslenzku blaði í Winnipeg.” Engin mótmæli koma fram
gegn því á hvern hátt fundarboðið var auglýst. Fundar-1
bnðið sjálft er tekið upp í 15. grein kæruskjalsins. Er þar
tekið fram, að verkefni fundarins verði “að gera að fullu
út um þau mál, er fyrir söfnuðinum hafa legið á næstliðn-;
um vetri, og ráða til lykta hvað söfnuðurinn gerir í framtíð-
legt verð, en bæði fyrir og eftir þann tíma beri Únítarasöfn
uðurinn hlutfallslepra iafna lagalega ábyrgð á öllum núver- inni.” og að “taka á móti skýrslu nefndar þeirrar, er kosin
andi skuldum Tjaldbúðarsafnaðar, sem Tjaldbúðarsöfnuður var nú fyrir nokkru ti'l að safna fé í þarfir safnaðarins og
sjálfur. Ennfremur, ef þess er fremur óskað, er únítarasöfn- afla honum nýrra meðlima með því augnamiði að söfnuður-
inn fengi haldið áfram starfi sínu,“ og tekið fram að “verði
árangurinn af starfi þeirrar nefndar eigi sá að tiltækilegt
þyki að söfnuðurinn fái haldið áfram, verði ákvæði tekið að
selja kirkjueign safnaðarins með tilheyrandi innanhúss-
munum.” í fundarboðinu var ekki einasta skorað á “alt
safnaðarfólk að sækja fundinn heldur einnig “það utan-
safnaðarfólk, er látið hefði sig skifta hin frjálslyndu trúar-
mál hér vor á meðai eða kynni að vilja rétta söfnuðinum
hjálparhönd, annaðhvort með fjárframlögum eða með því
að gerast, meðlimir safnaðarins, boðnir velkomnir á fund-
inn, en eigi ætlast til, að það greiði atkvæði um þau mál,
er fyrir fundinn kunna að koma, nema með sérstöku fundar-
leyfi, en þó verði því veitt málfrelsi ef þess verði óskað.”
Hér er um það að ræða: gaf fundarboðið meðlimum
safnaðarins t'l kynna, að málið um sameining við Únítara
yrði tekið til meðferðar á fundinum? Mín skoðun er, að
svo hafi ekki verið. Jafnvel þó ekki hefði verið skýrt fram,
tekið, að kirkjan yrði seld ef skýrsla nefndar þeirrar, er
leita átti fjárframlaga og nýrra meðlima, sýndi, að ekki
yrði hægt að hálda áfram, þá var fundarboðið samt ekki
nægilega greinilegt til þess að gefa meðlimum til vitundar,
að málið um sameining við Únítara yrði tekið til meðferðar.
Mál það hafði verið felt á fundinum 24. marz, ef ekki á
fundinum 6. marz. Að minsta kosti litu allir þannig á, að
með atkvæðagreiðslunni hefði málinu verið vísað frá.
Fjöldi mála hafði verið á dagskrá í söfnuðinum á síðast-
liðnum vetri, þar á meðal málið um sameining við Fyrsta
lúterska söfnuð, fjársöfnun, fjölgun meðlima og sala
kirkjueignarinnar, auk sameiningarinnar við Únítara.
Fundur þessi var aukafundur og átti því sérhver meðlimur
heimting á að fá nákvæmlega að vita hvað þar átti að gerast.
Fundarboð í jafn óákveðnum og almennum orðatiltækjum
eins og þetta fundarboð var gaf ekki slíkar upplýsingar,
einkum þegar jafn mikilvægt mál átti að afgreiða eins og
sameining við annan trúarbragðaflokk, sem fylgir gagn-
ólíkum trúarskoðunum. Hvað glögglega verði að taka
fram í fundarboði mál þau er fyrir fundinn verða lögð til
afgreiðslu hefir verið bent á I allmörgum enskum dómum.
(Dómarinn tilfærir hér sjö dómsúrskurði).
En lögmæti samþyktarinnar, er gerð var á fundi þessum,
hefir verið mótmælt af annari ástæðu. pví er haldið fram,
að samþyktin leiði til þess, að kirkjueignin gangi í annara
hendur — í hendur hins sameinaða safnaðar. Verjendur
í máli þessu voru kosnir safnaðarfulltrúar á ársfundi 30.
janúar 1919. pví er haldið fram í kæruskjalinu, að kosning
þeirra hafi verið ólögleg, en ekkert kom fram því til sönn-
unar og verður því kosning þeirra að skoðast lögleg. Mjög
skömmu eftir fund þennan létu þeir færa kirkjueignina
undir sitt nafn. peir játa hreinskilningslega, að tilgangur
þeirra með þessu hafi verið sá að ná yfirhöndinni vegna
ágreinimgs þess sem upp var að koma í söfnuðinum. í
sjálfu sér var ekkert ólöglegt við það að færa kirkjueignina
undir þeirra ilafn, en afnot eignarinnar voru sömu skil-
yrðum bundin eftir sem áður. pví er haldið fram, að sam-
þykt sú, er gerð var 15. maí, hafi breytt’ skilyrðum þessum
og, að upp frá því hafi verjendur ekki haldið kirkjueigninni
sem fjárhaldsmenn Tjaldbúðarsafnaðar, samkvæmt grund-
valiarlögum hans, heldur nýs isafnaðar undir sama nafni,
en trúarskoðanir meðlima hans, að minsta kosti nokkurra
þeirra, gagnólíkar trúarskoðunum hins upprunalega Tjald-
búðarsafnaðar. Eg fæ ekki betur séð en að samþykt þessi
hafi verið tilraun til að láta eign safnaðarins ganga í ann-
ara hendur og heyri undir 11. grein safnaðarlaganna, og
að slík samþykt geti ekki verið löglega gerð án þess að hafa
verið “borin upp og rædd á næsta fundi þar áður,” og sam-
þykt með tveimur-þriðju “al'lra atkvæða á fundi”. Næsti
fundur “ þar áður” var haldinn 1. maí, og ekkert slíkt
mál var þar “borið upp og rætt.” Atkvæði féllu þannig,
að 38 voru með og 16 á móti, en eftir því sem Sveinbjörn
Gíslason, einn af verjendum, segir, voru 3 eða 4 á fundi
sem ekki greiddu atkvæði. Til þess að ná samþykt þurfti
tvo-iþriðju atkvæða állra viðstaddra: Labouchera v. Waharn-
cliffe, 13. C. D. á blaðsíðu 354. Hafi þrír aðrir verið staddir
á fundi þá voru 38 nákvæmlega tveir-þriðju, en hafi þeir
a fundi þá voru 38 nákvæmlega tveir-þriðju. Gagnvart verj-
cndum, sem viðurkenna, að það geti hafa verið 4 aðrir við-
staddir, þá fimst mér að eg verði að telja það víst, að þeir
hafi ekki verið færri en fjórir, og hafi því samþyktin ekki
fengið fylgi tveggja-þriðju allra atkvæða á fundi eins og
útheimtist samkvæmt 11. grein safnaðarlaganna.
pá iliggur næst fyrir að afhuga, hvort verjendur hafi
vikið frá trú safnaðarins með því að sameinast Únítörum.
pað, sem kærendur halda fram, er, í stuttu máli, að
Tjaldbúðarsöfnuður hafi verið myndaður sem lúterskur
söfnuður og, að trúmálastefna hans sé ákveðin í skrifuðum
grundvallarlögum hans; að söfnuðurinn eigi landeign þá,
er lýst er í kirkjuskjalinu, og 'hafi á landeign þeirri bygt
kirkju sína; að vissir menn, er hingað til hafa verið með-
limir safnaðarins, hafi gert samning um að sameinast öðrum
söfnuði, sem gengur undir nafninu, Fyrsti íslenzki únítara
söfnuðurinn, og, að sem undirstöðu til sameiningar þeirrar
hafi þeir gengið inn á að varpa fyrir borð þeim grundvallar-
kenningum lútersku kirkjunnar, sem fram eru teknar í 2.
grein safnaðarlaganna og með því svikið þá trú Tjaldbúðar-
safnaðar og sé ekki lengur meðlimir hans:
Verjendur viðurkenna það, að þeir ætli sér að koma
sameining þeirri í framkvæmd, er samþykt var á fundinum
15. maí. peir halda því fram, að sameining sú geti tekist,
með skilmálum þeim sem samþyktin ber með sér, án þess
að söfnuðurinn á nokkurn hátt víki frá eða dragi úr trúar-
játningum, játningiarritum, kenningum, átrúnaði, helgi-
siðum eða guðsþjónustuformi lútersku kirkjunnar.
Pað heyrir ekki undir veraldlega dómstóla að skera
úr neinum trúmáladeilum nema að svo miklu leyti sem þær
snerta tilkall til eigna. pað er ekki þeirra að segja, hvort
ein eða önnur kennimg sé heilbrigð eða ekki. petta er skýrt
fram tekið í dómnum í málinu Itter v. Hove, 23 A. R. 256,
og í dómi ensku lávarðadeildarirtnar í málinu, Free Church
of Scotland v. Overtoun (1904) A. C. 515. Alt sem eg
þarf að gera, er að segja, 'hvort verjendur, og sá hluti
safnaðarins er þeim fylgir að málum, hafi að svo miklu
leyti vikið frá kenningum Tjaldbúðarsafnaðar, eins og þær
eru teknar fram í safnaðarlögunum, að afleiðing þtess sé
sú, að þeir sé ekki lengur meðlimir safnaðarins. Eins og
tekið er fram í dómnum í málinu, Attorney-General v. Gould.
28, Bev. 485: “Eg á að skera úr því, hvort byggingin sé notuð
til þess, sem kemur svo í bága við tilgang þann og traust
það sem hún var bygð í, það er að segja, hvort tráusti þvi
sé svo misboðið, að dómstólarnir skerist í leikinn og leggi
bann við.”
f 12. grein safnaðarlaganna er ákvæði um hvernig lög-
unum megi breyta, en engin tilraun till iagabreytingar var
gerð. Um deiluefnið er því ekki hér að villast. Kærendur
halda því fram, að í grundvallaratriðum hafi verið vikið
frá lögum safnaðarins, en því neita verjendur. í 11. grein
safnaðarlaganna er tekið fram hvað slík frávikning hafi í
för með sér. par stendur, að sundrist söfnuðurinn haldi
sá hluti 'hans eigninni sem heldur fast við safnaðarlögin.
pað, sem fyrir réttinum liggur, er að ákveða, hvort söfn-
uðurinn hafi sundrast samkvæmt 11. grein safnaðarlaganna.
Báðum málspörtum kemur saman um, að ætlast sé til að
grein þessi eigi við ef annar hluti safnaðarins heldur fast
við safnaðarlögin en hinn hlutinn víkur frá þeim.
Fyrsta sporið í slíkri rannsókn er þá auðvitað það að
komast að ihvað safnaðarlögin ákveða.
Annar liður 2. greinar tekur fram, að söfnuðurinn
játist undir lærdóma heilagrar ritningar á sama hátt og
hin lúterska kihkja á íslandi í trúarjátningarritum sínum.
Trúarjátningar þær sem hér er átt við, eru hinar þrjár al-
mennu játningar, það er að segja, postullega játningin,
Nikeu-játningin og Atanasíus-játningin, ásamt hinum
tveimur lútersku játningum, þ. e., hin óbreytta Ágsborgar
játning og Fræði Lúters hin minni. Undir játningar þessar
játast söfnuðurinn með 2. grein safnaðarlaganna á sama
hatt og hin lúterska kirkja á fslandi, það er að segja, á
sama hátt og lúterska kirkjan á íslandi játaðist undir þær,
þegar safnaðarlögin voru smþykt árið 1894. pað er áríð-
andi að veita ártali þessu eftirtekt vegna þess, að hreyf-
ingin gegn því að játningarritin væri skoðuð algerlega
bindandi hófst ekki á íslandi fyr en um 1899, svo það getur
verið, að játast sé undir trúarjátningar þesisar á íslandi
(Framh. á 7. bla.)