Lögberg - 04.03.1920, Page 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. MARZ 1920
Ðte. 5
Lang frœgasta
TÓBAK í CANADA
máttarmeiri til að framleiða
þróttmiklar 'hugsjónir, og stend-
ur ekki á málmskæra islenzka
málinu, til að gefa réttar myndir
áf hugboðunum.
III.
Eru nú eíkki íslendingar, þrátt
fyrir alt að verða ríkir eins og af
er sagt? pessu er í rauninni
hægt að svara játandi, þó ýmis-
legt sé við það að athuga á sum-
um sviðum, og komandi tíð hljóti
að gera þar á stórfeldar breyt-
ingar. Eg hefi ávalt heyrt það
fullyrt, og eýnist það óhjákvæmi-
legt, að þar sem upp vaxa auð-
menn, þar safnast jafnframt ör-
eiga lýður í kring. Og finst
mér jafnvel vera farið að bóla á
þeesum haetti heima á settjörð-
inni.
Enginn vafi er á því, að land-
búnaðurinn líður stórkostlega
við uppgang sjáfarútvegarins, af
því afurðir Iandbúnaðarins þegar
bezt gengur, geta ekki gefið eins
mikið fyrir vinnuna, eins og sjáf-
arútvegurinn. Algengt kaup á
dag yfir alt land, er kr. 10—12
fyrir karlmann, og þó eru þessi
daglaun, ekki jafnbá þeim laun-
um sem sjómenn hafa. peir sem
sjó stunda á opnum bátum, hafa
kr. 350 fyrir þrítugnaettan mánuð,
og er það ihartnær sama og kr.
12 á dag. En svo hefir sjómað-
urinn þar lyrirutan rúm og fæði
frítt, en daglaunamaðurinn ekki.
Hásetar á dekkskipum hafa þessi
mánaðarlaun og alt frítt, og þar
fyrir utan ýms hlunnindi, eiga t.
d. sjálfir frían þann fisk sem þeir
draga á handfæri á síldarveiða-
skútum, og frítt salt í þann fisk.
Á botnvörpuskipunum hafa há-
setar alla lifur úr þeim fiski sem
aflast á skipið, en eitthvað minna
mánaðarkaup, nema þegar þeir
sigla til útlanda, til að selja fisk-
inn, þá hafa þeir fullkomin dag-
laun. Islenzkir hásetar eru
orðnir gagnkunnugir í hafnborg-
um á Englandi, þar sem fiskur-
'nn er seldur, og hafa séð og
reynt þar margt, Ihvortveggja
sér til menningar og minkunar.
Bg var samferða einum háseta
frá Englandi til ísiands, á
“Snorra Goða” íslenzku botn-
vörpuskipi. pessi háseti er al-
gengur verkamaður, um 35 ára
gamall. Hann er gildur meðal
maður að vexti, þrifinn og þétt-
vaxinn, hefir nú í mörg ár verið
háseti á botnvörpuskipi. pessi
maður á nú 30 þúsund krónur á
banka, og hefir grætt það á at-
vinnu sinni. Líkt dæmi þes’su
þekktist ekki þegar eg var á ís-
landi.
Eins og menn hafa tekið eftir
af blöðumim, þá er sjáfarútveg-
urinn heima, nú orðið stundaður
að mestu leyti á dekkskipum.
Ekki þarf að lýsa því hvaða áhrif
það hefir á úthaldið. Fiskur-
inn sem hagar göngu sinni eftir
straumum hita og kulda í sjónum,
er ýmist að austan eða vestan,
norðan eða sunnan við landið, og
begar síminn liggur þvert og
endilangt landshornanna á milli,
Þé. fréttist það óðar, hvar fiskur-
inn heldur sig í hvert skifti, og
er <Þá auðvelt fyrir dekkskipinn
;<ð flytja sig strax þangað, sem
bezt gengur, og þess utan er því
svo mikið minni hætta samfara,
að stunda sjóinn á dekkskipum.
Enn þá eru samt opnir bátar
notaðir, þar sem afiinn liggur
nærri. ^ Skálum á Langanesi
sóktu 15 opnir bátar sjó í sumar.
hg var vel kunnugur diganda
þeirrar jarðar sem þetta úthald
var rekið frá, og í sumar fann
eg þenna mann, og spurði hann
nákvæmlega um úthaldið. Hann
sagði mér að einn maður átti 3
báta af þesum 15, og eftir þriggja
mánaða úthald, hefur hann 35
þúsund krónur í hreinan gróða,
eða 11 þúund af hverjum bát.
Eigandi jarðarinnar, sem er ó-
skarpur og framkvæmdarlítill að
eðlisfari, heldur sjálfur engum
bát úti, en fær 3,500 kr. árlega
fyrir að ljá öðrum fjöruna og
sjávarbakkann fyrir uppsátur og
sjóbúðir, og þó hann sé ómaga-
margur maður, þá geri eg rác^
fyrir að hann lifi góðu lífi á
iaumyn þessum af fjörunni.
Mundu íslenzku prestarnir næst-
liðin ár 'hafa þakkað fyrir að hafa
önnur eins laun. Eg hefi nú ver-
ið að lýsa árangrinum af sjávar-
úthaldinu, og launum þeim sem
karlmenn bera úr býtum við sjó-
mn. Eg á eftir að minnast á
laun kvennfólksins. En það er
einkum síldarvinnan /sem þær
sækjast eftir og græða á, þá at-
vinnu stunda álitlegar hefðarmey-
ar og algengar vinnukonur.
Sumar þeirra matreiða fyrir fé-
Iagskonur sínar, þvo og sauma,
og aðrar kverka síldina og salta
hana, og hafa vist kaup fyrir
hverja tunnu sem þær salta ofaní.
pær sem eru handfljótastar, fá
krónur 5—8 fyrir klukkutímann,
eða krónur 50—80 fyrir 10 klukku-
tíma vinnu, og er það mikið
meir en nokkur landbúskapur
getur borið, eða skaðlaust borgað.
pess er og líks sjálfsagt að geta,
að mikil úrtök eru við þessa vinnu
prátt fyrir þessi miklu útgjöld,
þá eru eigendur úthaldsins að
stórgræða, þegar völ afflast, og
er enginn vafi á því, að nokkrir
útgerðar eigendur beima eru
orðnir miljónerar. Eg skal rétt
nefna dæmi upp á þenna gull-
austur úr sjónum, þegar vel
gengur-. Eg kom í Ihaust í R.vík,
inn til prestekkju af Norðurlandi,
sem eg þekkti vel. * Töluðum við
um fsland og Canada til saman-
burðar. Sagði hún mér, að í
húsinu /hjá (sér væri unglings
piltur, 23 ára gamall. Hann átti
mjög lítinn hlut í mótorskútu, er
stundaði síldarveiði í sumar, og
hann vann sjálfur við úthaldið,
pegar hann kom heim í haust
eftir að síldaraflavon var úti
þetta árið, þá hafði hann í hrein-
an ágóða 100 þúsund krónur til
að leggja inn í banka.
Maður einn á ísafirði, sem
stundað hafði gullsmiði eða skó-
smíði áður, var fyrirhyggjusam-
ur og ’hafði dálítil peningaráð,
sem hann varði til að kaupa lítinn
hlut í síldarveiðaskipi fyrir fáum
árum síðan. Hann var heppinn,
og smá jók úthald isitt, þangað
til nú í haust, að hann var sagður
miljóner. Var altalað að hann
ætlaði nú að hætta öllu braski,
og lifa rólegu lífi á eignum sínum.
Um það leyti er eg fór af ís-
landi fyrir 14 árum síðan, þekktl
eg mann á Austfjþrðum, por-
steinn Jónsson að nafni. Hann
var þá fátækur en bráðduglegur
maður. Nú er 'hann alment
talinn að vera miljóner, og hefir
hann mestan sinn gróða af sjón-
um. Hann hefir nú heildsölu-
verzlun í R.vík í félagi við annan
mann. petta dugir til að sýna
hvað gróðin er fljótfenginn úr
sjónum heima, með þeim full-
komnu áhöldum sem nú eru við-
höfð. Áður var það hulin heppni
nú er það meira róleg fyrirhyggja
sem leiðir til auðsældar úr djúpi
hafsins..
Skal eg nú aftur á hina síðuna,
minnast á landbúnaðinn, eins og
Að spara
Smáar upphæðir lagðar inn í banka reglulega
geta gert stærri upphæð en stór innlög, sem lögð
eru inn óreglulega. Sá sem gerir sér að vana að
leggja inn peninga, hann fær löngun til að sjá upp-
hæðina stækka. Rentur gefnar að upphæð 3% á
ári, lagt tvisvar við höfuðstólinn.
Bjvjið að leggja inn í sparisjóð hjí.
THE DOMINION BANK
NOTRE DAME BRANCH,
SELKIRK BRANCH,
W. H. HAMILTON, Manager.
W. E. GORDON, Managei.
Fyrir tvö cent á viku er
hœgt að gera þvottinn með
ElectricWashing Machine
Kaupið eina með 1 2 mánaða afborgun
City Light & Power
54 King Street
á undan hrifu hennar. Tóskap-
arkona var hún ágæt og myndar-
leg í saumum, var það sem hún
hafði til brunns að bera gjafir
forsjónarinnar, því til menta af
neinni tegund hafði hún aldrei
verið sett. Jóhanna var sér-
lega fastlynd og trygg. Um
Bergþóru er það sagt í Njálu að
hún væri drengur góður. pað
sama var sagt í húskveðjunni
yfir kistu Jóhönnu, að hún var
drengur góður, og veit eg það
bezta lýsing hennar, í svo fám
orðum. Hún lézt aldrei vera
annað en það sem hún meinti.
Jóhanna var frekar hraust til
heilsu, en síðastl. sumar kendi
hún sér sjúkdóms, þess er dró
hana til dauða. Rúmföst lá hún
nokkuð á annan mánuð, og þjáð-
ist allmjög; on hún bar kross
sinn með hinu mesta þolgæði.
Frændur og vinir Jóhönnu sálugu
þakka innilega þeim er vitjuðu
hennar í sjúkdómslegu hennar,
eða glöddu hana á einhvern hátt.
Ber sérstaklega að nefna húsfrú
Guðnýju Magnússon og húsfrú
Arndísi Johnson. Sömuleiðis
þakka þeir sörnu, þelm hr. Páli
Magnússyni og sonum þeirra
hjóna, fyrir í té látna umönnun
og vinnu við heimilið, í forföll-
im húsbóndans.
Manitobastjór uinog AlþýðumáladeiWin
Greinarkafii eftir Starfsmann Alþýðumáladeildarinnar.
tJtsæðisfræ.
Sérhver bóndi, sem lítur á
gripahjörð, er ekki lengi að sjá,
hverjar skepnurnar eru af beztu
kyni. pað er alveg eins mikill
mismunur á fræinu í kornhlöð-
unum eins og á. gripahjörð-
inni. pess vegna er alveg jafn
nauðsynlegt að vanda til útsæð-
isfra^sinis, eins og gripakynbót-
anna.
Sterkari frækjarni hlýtur að
framleiða sterkari plöntur, það
liggur alveg í augum uppi.
Sérhvert fræ samanstendur í
raun og veru af þrem pörtum:
1. Frumlan, eða svefnplantan,
sem felur í sér næstu kynslóðina.
2. Forðabúrið, sem geymir nær-
ingarefnin ihandia hinni ósjálf-
bjarga plöntu, þar til hún er orð-
in svo styrk að hún getur skotið
rótum. 3. Hýði eða skýli. —
að hafrar, sem líta sæmitoga vel
út og eru þungir í vigtinni, reyn-
‘ast þv4 nær óhæfir til átsæðis,
jafnvel þótt þeir geti veri* fiænai-
íegt fóður. Menn ættu þrí ald-
rei að kaupa útsæðishafra fyr en
búið er að reyna frjómagn þeirra.
Sjúkdómar. Plöntur engu síð-
ur en dýr, draga að sér ýnasa sjúk-
dóma, og vcrður fræ sílíkra
plantna að isjáljsögðu einnig
veikbygt.
Sambland frætegunda. Hversu
varlega sem farið er með kom,
þá vill iðuglega til að hinar ýmsu
frætegundir grautast annaðhvort
í hlöðunni, eða þá á akrinum.
pannig ber það oft við, ef bygg
er afhýtt á ökrunum að haustlagi.
að það sprettur upp að aumrinu
Góð “Fanning Mill” getur oftast
aíjski'l’ið Ihinar mismunandi fræ-
tegundir. þó nær engin slík vél
öllum viltum höfrum, innan úr
mér kom hann fyrir sjónir, og eg
skil hann. I fljótu bragði virð-
ast íslenzkir bændut vera mikið
ríkari enn þeir voru þegar eg för
að heiman. En margt er á að
líta því viðvíkjandi, og ekki er
ráðlegt að meðtaka þá fullyrðing
með trúnni einni saman.
Efnahagur bændanna all-
flestra er innifalin í búi þeirra
og ábúðarjörðinni hjá þeim, sem
eiga hana. pó munu þeir nú
vera nokkrir sem eiga peninga í
sparisjóðum og á bönkum. En
slíkt er þeim auðvitað að mestu
leyti hulið sem um landið ferð-
ast.
Mér sást yfir það að útvega
mér landhagsskýrslur, frá þeirri
tíð er eg fór af landinu, og eins
nú frá einhverju næstliðnu ári.
En eg tók eftir því þar sem eg
ferðaðist um landið nú, og þekti
til áður, að nú er sauðfé sízt
fleira, og sumstaðar færra. Peg-
ar svo jafnframt er á það litið,
að vinnukrafturinn er að mestu
leýti ófáanlegur upp í sveitum,
nema hvað hjónin úorka sjálf með
hálfvöxnum börnum sínum, þá
gefur að skilja, að lifandi pen-
ingur getur ekki verið fleiri en
hann var, og það á sama tíma
sem mönnum er altaf að lærast að
setja minna á vogun, og fóðra
betur, og ekki er féð verðmætara
fýrir það, að það tsé þroskaðra,
því minna er nú af fullorðnum
sauðum, en meira af dilkum.
En samt er kvjkfénaðurinn hér um
bil 5 sinnum verðhærri en hann
var, ’hver einstök skepna. Pegar
eg fór af fslandi, kostaði fram-
gengin ærin á vori 16 krónur, en
nú 70—80 krónur, þá kostaði
fcímabær kýr 80—100 kr. en nú
3—400 kr. Algengt verð á ær-
fóðri var 4—5 kr. en nú 20 kr.
Hestaverð að kaupum og sölum í
landinu innbyrðis, er öldungis
vilt, og styðat ekki við neina sann-
girni. Út úr landinu geta ís-
lendingar ekki Iselt hesta sína
nieira en 4—500 kr., en líklega
er það mest ótaminn tryppi
þriggja til fjögra ára, en inn í
landinu eru hestar seldir 8—15
hundruð kr. og jafnvel meirk.
pegar eg var á íslandi, þá
gengu jarðir að kaupum og sölum
vanalegast, mjöig mikið eftir því
hvað þær voru hátt metnar að
dýrleika. Jarðamatið sepp þá
var farið eftir var orðið mjög
gamalt, mig minnir frá 1861, og
á ýmisum jörðum var það orðið
mjög á eftir tímanum, en nú er
komið nýtt, og sjálfsagt mikið
sanngjarnara jarðamat, og hefir
það auðvitað hagkvæma þýðingu,
í tilliti til opinberra skatta og út-
gjalda, en í kaupum og sölum
finst mér að ekkert vera farið
eftir því. Hinar sérstöku ástæð-
ur á ýmsum landspörtum skapa
gífurlegt augnabliks verð á jarð-
irnar. Jörðin Skálar á Langa-
nesi sem eg nýskeð mintist á,
var kirkjueign fyrir nokkrum
árum, og þegar launakjörum ís-
lenzku prestanna var breytt
þannig, að þeir nú fá laun sín
úr landssjóði, jþá ivoru kirkju-
jarðirnar allar seldar ábúendun-
um, ef þeir óskuðu og andvirði
jarðanna látin renna í landsjóð.
pá var jörðin Skálar seld fyrir
kr. 3,500, síðan hefir ekkert verið
unnið á jörðinni henni til gildis,
byggingarnar eru þær sömu, og
túnið óhreift. En þár kon: á-
ræðinn og framgjarn rtmður sem
bað að leigja sér uppsátur í fjör-
unni og lóð undir sjóbúð á bakk-
anum, og hann stórgræddi á sjón-
um, og fleiri vildu 'freista gæf-
unnar, sem einnig gekk vel.
og nú í sumar var eiganda jarð-
arinnar boðnar 50 þúsund fyrir
hana.
Prestsetrið Hrafnagil í Eyja-
firði var fyrir nokkrum árum
sélt ábúananum á kr. 4 þúsund,
en nú í vor eða sumar seldi eig-
andinn jörðina aftur á 40 þúsund
krónur. pessi jörð er talsvert
langt frá sjó, og á því verðhækk-
un hennar ekkert skilt við sjáf-
arútveg. En það er talsvert góð
engjajörð, og ekki alllangt frá
Akureyri og er því markaður
fyrir afurðir Ihennar mikill I
kaupstaðnum, enda var það kaup-
maður á Akureyri sem gaf þetta
verð fyrir jörðina, að því er eg
heyrði. Eins og eg hefi nú sýnt
fram á, þá eru bændur upp í
sveitum, að því leyti %il ríkari
en þeir voru, að allar þeirra eign-
ir, sérstaklega kvikfénaður er í
mikið hærra verði út úr búinu,
en auðvitað er ekki kindarkrofið
dtýgra pá diskana hjá konunni,
mjólkurpelinn næringarríkari en
hann áður var til innleggs í búið.
Færri kindarhöfuð í mikið hærra
verði að vísu, er eklci réttur mæli-
kvarði fyrir rneiri auðlegð hjá
bændum, þegar alt er tiltölu-
lega dýrara en áður, sem kaupa
þarf inn -í búið. (Frh.)
Dáin,
JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR,
20. okt. 1848—11. jan. 1920.
Sunnudaginn 11. jaöúar 1920
andaðist á heimili Zóphóníasar
Sigurbjörnsisonar, við Leslie
Sask., JÓhanna Sigurðardóttir, 71
árs að aldri, ógift. Jarðarför
hennar fór fram 15. janúar. Hr.
cand. theol. Lárus Sigurjónsson
flutti húskveðju, en séra Halldór
Jón-sson ræðu í kirkjunni og
jarðsöng. Jóhanna var fædd á
ósi í Breiðdal í Suður Múlasýslu
á íslandi, 20. okt. 1848. Foreldr-
ar hennar voru Sigurður Gott-
skálksson, bróðir Erlendar Gott-
skálkssonar í Garði í Kelduhverfi,
og Margrét Arngrímsdóttir, ætt-
uð úr Suður-Múlasýslu.
Jóhanna var í foreldra höndum
til sjö ára alduns, þá fór hún til
vandalausra í því skyni að vinna
fyrir sér. Mun hún aldrei hafa
þurft að neyta brauðs, er hún
ekki hafði eitthvað til unnið, eftir
það. Fram undir tvítugsár var
Jóhanna í vistum -hér og -þar, en
þá flutti hún til Sigbjörns Sig-
urssonar bróður sínis og konu
hans Guðrúnar Björr?sdóttur, er
þá bjuggu á Skógum í Vopna-
firði. Nokkrum árum siðar flutt-
ust þau hjón búferlum að Ytra-
Núpi í sömu sveit og Jóhanna með
þei-m. par andaðist kona Sig-
björns og ári eftir fráfall hennar
flutti hann með börn sín, upp-
komin, vestur um haf ásamt Jó-
hönnu. — Fáein iái* dvaldi hún í
Winnipeg hjá þeslsu venzlafólki
sínu, en vorið 1919 flutti hún
með því til Leslie, Sask. par tók
hún við húsforráðum hjá yngsta
bróðursyn-i sínum Zóphóníasi, og
hafði þann starfa á hendi til
dauðadagis. En þá hafði hún
þjónað ætt sinni, með frábærri
trú og dygð í fjörutíu og tvö ár.
Bræður Jóhönnu voru: Sigur-
björn bóndi i^ Ytra-Nýpi í Vopna-
firði, dáinn 8! nóv. 1909 að heim-
ili Zóphoníasar sonar síns við
Leslie.
Sigurður, vestur á Kyrrahafs-
strönd og Gotfcskálk, dáinn heima
á íslandi. Systur engar.
Jóhanna var væn kona að yfir-
litum, sérlega ve! vaxin, tíguleg
á velli og bauð af sér góðan
þokka í hvívetna. Atorku henn-
ar ög starfsþreki er viðbrugðið af
þeim sem þekktu. Áhuginn
brennandi fyrir því er gera
þurfti, engu minni á efri árunum
og orka ótrúlega mikil.
Við starfa allan er hún stund-
aði, var hún langt u-m meira, en
meðal maður, er svo s’agt, að eigi
hafi verið heigl-um hent að hafa
Hér verða toaldir- nokikrir al- , , , ,________
gengustu veikleikar i sambandi J““?m J 3, ‘
við útsæðikorn.
Væta. 9íðastli|ðinn september
rigndi afarmikið víðsvegar um
c, ... .. , ,, Manitoba, meðan kornið enn
Su er þetta ritar, iþekti Johonnu , ’ , .
,, . I j,,.„+!stoð a okrunum oþreskt, hafoi
saluðu -a annan aratpg og daist r
a ökrunum
hveí kjaminn á mörgum tilfellum
Sé slíku fræi
leiðis getur verið Mtt kleyft að
aðskilja bygg frá höfrum.
Sérhver bóndi þarf að hafa
góða “Fanning Mill” með öðrum
kosti gæti 'hann ekki hreinsað út-
sæði sitL En hafi fræið í sér
'itthvert það sambland annara
ll'COU yVX í xcui iivmiwn * ** * v „ /
fáorð iðjusöm °g vmfost *?un \wKefprettur“ eíckert korn tegunda, sem ekki veröur náð úr
var, hun gladdist af litlu, en vild » þ, , ,,á er best að sá því i dá ítinn
52. T*J£!ÆniaðCnaíijós, þá mundi sá bleU af vandlega _hreinu andx,
fólki nú óðum fækka, er fellir
iðju sína í annara skaut, ára-
tugum saman, og æðrast eigi, þó
ífið rétti því að einis annara
•‘ak yfir höfuð og frænda hönd i>eir ynnu
ið stuðnin^i—.
Eg er svo snauð Jóhanna' mín,
ið eg kann eigi að reisa þér minn-
'isvarða sem skyldu-gt er. En
þökk fyrir vináttuna og vikin—.
Vel var nú sáð og góð mun upp-
skeran.
gróður verða svo veikur, áð hann;
jafnvel gæti fokið á brott. pað
geyima afspringið til útsæðis.
Mygla. Enn hefir ekkert verið
Rannveig K. G. Sigurbjörnlsson.
Fœreyisk þjóðernis-
barátta.
er mjög áríðandi að bændur, ef sagt í samibandi við myglu í korni,
að notoa eitthvað af i eða notkun Formalins til útrým-
sM-ku fræi, að láta rannsaka fyrst | ingar, en það verður gert i næstu
hve mi'kið frjóvmagn það hefir.
Ryð. Víða kom það fyrir síðast- j
liðið sumar að ryð gerði víða all-
mikið tjón. Ryð hefir engin á-
pistlum.
Að nota Fanning Mill. pað
hefir aannast að í mörgum til-
felluim er “Fanning Mill” eina
hrif á gróðranmagn fræsins, ogjráðið sem dugir till þess að
og ftræ af akri þar som ryð var á hreinsa útsæðis korn. pess
áður hefir jafnmikið gróðrargildi, j vegna þarf hún að vera til á
og í ýmisum tilfellum þolir korn hverjum einasta ibóndiahæ.
það sem upp af því sprettur ef til j Rannsókn útsæðis. Séu bænd-
vill meira og verður síður hætt, ur f nokkrum minsta vafa um
við ryði. f sumum londum, þar j gíldi útsæðis eða frjómagn, ættu
sem ryðhættan er margfalt meiri þeir undir öllum kringumstæðum
en í Manitoba, hafa roenn bein-
línis stuðlað að ryði, í þeim til
að láta rann-saka það. Slíkar
rannsóknir geta menn fengið ó-
peir menn sem Færeyingar
senda á þingið danska, kunna oft
að líta öörum augum á ýms mál
en lögþingið. Ef lögþingið sam-
þykkir nú og sendir til ríkisdags-
ins frumvarp, sem annarhvor fær-
eyski þingmaðurinn er mótfallinn,
hvað á hann þá að gera? Annað-
hvort verður hann að tala fyrir
frumvarpinu þvert um huga
sinn eða rísa öndverður gegn lög-
þinginu og taka einn á sig ábyrgð-
gangi að fá sterkara útsæði; og keypis, með þvi að senda sýnis-
er þá auðvitað það fræið hraust-j horn til The Mani-toba Argicul-
ina, ef frumvarpið verður felt eða
því breytt að hans ráðum.
í bókarlok setur höfundur fram
þessar tillögur til endurbóta:
1) Lögþingið skal skipað þjóð-
kjörnum þingmönnum og velja
sjálft formann og varaformann.
2) Umboðsmaður stjórnarinnar
hefir rétt til að taka þátt í umræð-
um þingsins, en hefir þó ekki at-
kvæðisrétt, nema hanm sé kjörinn
þingmaður.
3) Engin lög skulu gilda um
sérstök færeysk efni, nema lög-
þingið hafi áður samþykt þau í
heild sinni.
4) Lögþingið getur sent laga-
frumvörp beinleiðis til staðfest-
ingar stjórnarinnar.
5) Lögþingið h-efir undir eftir-
liti stjórnarinnar umráð yfir sér-
stökum fjármálum Færeyja.
1 þessum liðum er tekið fram alt
það, sem sjálfstjórnar flokkurinn
tók síðar upp í stefnuskrá sina
og berst fyrir enn í dag.
Jóannes Patursson hafði 1906
komið ár sinni svo vel fyrir borð
við stjórnina dönsku, að hún bauð
lögþinginu að selja því í hendur
fult vald yfir fjármálum Fær-
eyja, og -ef það vildi taka að sér
fleiri mál, kvaðst hún fús til
samninga um það. Eftir sam-
ráði við lögþingið skyldi gjalda
Færeyjum ákveðna fjárupphæð á
hverju ári úr ríkissjóði. Með
þjóðlyndum Færeyingum vakti
þetta tilboð mikinn fögnuð, en
andstæðingarmir roáttu ekki af
neinu sjálfstæði vita. Undir for-
ustu Olivers Effersöe, bróður
Rasmusar, börðust þeir hnúum og
hnefum móti því að boðinu yrði
tekið og töldu almenningi trú um,
að ætlunin væri sú, að slíta Fær-
eyjar frá Danmörku og steypa
þeim í fullkomna glötun. Ef
Færeyingar ættu að ráða fjár-
niálum sínum sjálfir, yrði að
hækka alla skatta svo fram úr
hófi, að engin mundi geta risið
undir. petta 'hreif. Við fólks-
þingkosningar var Jóannesi steypt
og Effersöe kjörinn í hans stað
með miklum meiri hluta. þá
var úti um alla færeyska sjálf-
stjórn að sinni
Eftir iþetta höfðu sambandsmenn
völdin í tólf ár. En smátt og
smátt óx andstæðin-gunum fiskur
um hrygg. Fyrsti boðinn um
sigur þeirra var það, er hinn ungi,
ötuli málfærslumaður Edward
Mortensen var kosinn til fólks-
þingmanns 1915. Hann taldi sig
raunar ekki til sjálfstjórnar-
flokksins en stóð honum þó næst
í öllu. Og 1918 komust loks
ast og 'best, sem staðist hefir ó-
komt allar tilraunir til eyðilegg-
ngar af völdum ryðplágunnar.
Ganga má að því sem vísu, að
iða í Manitoba mur.i bændur
’ota eittbvað af útsæði, þar sem
æið hefir veiklast af þeim á-
•tæðum, sem fyr hafa nefndar
erið, og sprettur oftast nokkuð
ipp af þv-í, eins og áður hefir
"crið bent á. En hættan liggur
j i því, að sá gróður verður veik-
bygður, hvorki eins safamikill né
arðvænlegur.
Skemdir af frosti. Síðastliðið
haust var óvenju milt og skemd-
ist iþví af völdum þeiss sára lítið
af útsæði. Hafrar til útsæðis
skemimast ávalt fyr við frost en
hveitifræ, og oft kemur það fyrir
toral College, Winnipeg. Áður
en slík sýnishorn eru send, er
bezt að hafa hreinisað þau eins
vandlega og framast má verða í
“Fanning Mill”, vefja þau innan
í Iþykfcann, (hreinan pappa, með
glöggri áritan. Fylgi bréf með
verður það að vera skrifað á
ensku.
Búnaðarsfcólinn mun síðan gefa
fulllar skýringar um það, hvert
frjómagn fræið hefir, og hve mik-
ið af öðrum tegundum hefur
blandast saman við það.
Einnig -geta menn tekið frá
100 —300 frækorn og látið þau í
fcas-sa á hllýjum stað, svo sem í
éldhúsmu, og mun þá koma í
ljós hve margar góðar plöntur
ná þroska.
sjálfstjórnarmenin í meiri hluta
í lögþinginu. Fyrsta verk þeirra
þar var að senda menn til íslands
til að semja um sameiginlega
verzlun við Ameríku.
Sama ár var Jóannes Patursson
gerður landþingsmaður og það er
hann enn.
Hann hefir samið fjöldann
allan af blaðagreinum um ýms
efni, einkum búnaðarmál og póli-
tík. Allar eru þær ritaðar á fær-
eysku, og er það fátitt þar í landi.
Einkum er ástæða til að minnast
á greinar hans um íslenzk efni.
Hann hefir ávalt fylgst mætavel
með í íslenzkum málum og viljað
láta Færeyinga snúa sér meira
til íslands en þeir hafa gert. Oft
hefir hann kveðið niður ýmsan
róg, sem Dimmalætting hefir bor-
ið út um ísland í því skyni að
hræða Færeyinga frá því, að fara
að okkar dæmi og heimta meira
má og geta þess, að ’hann á ís-
lenzka konu, og talar svo vel okk-
ar mál, að slíkt mun fátftt um út-
lendan mann.
Einnig um skáldgáfu sver Jó-
annes sig í ætt við langafa sinn.
Ljóð hans eru flest ort til eggjun-
ar, ýmist full eldmóðs og karl-
mensku eða þau lýsa biturri
gremju niðurlæingu færeysks
máls og menta. Hann hefir og
ort sálma og snúið öðrum úr Is-
lenzku. Um danskveðskap Fær-
eyinga er hann manna fróðastur,
— greinar thans hefjast oft með
erindi þaðan —, og hefir kveðið
Gunnleygs kvæði (1902) í þeim
stíl, eins og fyr er sagt En mest
kveður samt sem áður að lýrik
hans. í peirri grein hafa Fær-j
eyingar ekki eignast annað betra
skáld.
í óbundnu máli hefir hann loks
samið stutta lýsingu á landi Fær-
eyinga og lifnaðarháttum þeirra,
sem gefin var út í Noregi ásamt
þýðingu á nýnorsku (Fraa Fær-
öyarne 1907). pað er fróðleg bók
handia þeim, sem ekki hafa átt
kost á að kynnast Færeyingum
heima fyrir.
Jakob Jakobsen (1864—1918)
var sá maður er nánast tók upp
arfinn eftir Hammershaimb. Á
stúdentsárum sínum, meðan hann
var að lesa málfræði i Kaup-
mannahöfn, samdi hann orðasafn
við útgáfur Hamimershaimbs af
færeskum kvæðum. petta
orðasafn var prentað sem annað
bindi af Færösk anthologi. En
í dag er það svo að segja eina fær-
eyska orðiabókin, sem til er á
prenti, jafn nauðsynlegt útlendum
«r leggja vilja stund á færeysku,
sem Færeyingum sjálfum, ef þeir
vilja læra að rita mál sitt rétt og
hreint. Framiburður hvers orðs
er þar 'hljóðritaður og urðu rann-
sóknir Jakobsens á færeyskri
hljóðfærði til þess, að hann fann
enn frekar til þess en aðrir hve
fjarlægur ritháttur Hammers-
haimbs var framburðinum. Hann
bjó til nýja stafsetningu og gaf
út nokkur kver, þar sem hún var
notuð. En hún var aldrei tekin
upp af neinum öðrum. Til þess
að gera úrskurð um stafsetning-
una skipaði Færeyingafélag sjö
manna nefnd, -þar sem þeir Hamm-
ershaimb og Jakobsen óttu sæti
meðal annara. Nefndin lagði til
að halda sér við rithátt Hammers-
haimbs, en gerði þó á honum
nokkrar breytingar; t. d. var y, ý
felt brott og sett i, í í staðinn;
fyrir 1 1 var skrifað d 1 (fadla —
falla) o. s. frv. Út af þessum efn-
um urðu ákafar deilur í Færeyjum
en svo fór að hin nýja stafsetn-
ing, sem nefnd var broyting (þ. e.
breyting) náði ekki einu sinni út-
breiðsluj nema ihvað Jakobsen
notaði hana ávalt slíðan.
Jakobsen helgaði alla æfi sína
vísindastörfum. Rannsóknir hans
snérust einkum um tvö efni,
Hjaltland og Færeyjar.
Hjaltland bygðist eins og kunn-
ugt er, frá Noregi og enn búa
þar menn af norskum ættum.
Lengi framan af var það norskt
sþattland, þangað til 1469, að
Kristján konu-ngur fyrsti veðsetti
það Skotakonungi fyrir heiman-
mund dóttur sinnar. Hann gat
aldrei leyst það út aftur, og Skot-
ar hafa síðan ráðið þar lögum og
lofum. Smátt og smátt tóku
Hjaltlendingar upp enska tungu,
eins og hún er töluð á Skotlandi
og um 1800 má telja, að hið forna
norræna mál þeirra sé útdautt.
(Meira.)