Lögberg - 16.02.1922, Síða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. FEBRÚAR 1922.
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,.Cor. William Ave. &
Sherbrook Str.. Winnipeg, Man.
Talsintnri >-6327 og N-632S
Jón J. Bfldfeil, Editor
Otanáskrift tii blaðsina:
THE C0LUM)8li\ PHESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, Har),
Utanáskrift ritstjórans:
EOiTOR LOCBERC, Box 3172 Winnipsg, M»n.
The “Lögberg” is printed and published by The
Columbla Press, Llmlted, in the Columbia Block,
863 to 867 Sherbrooke Street, Wlnnipeg, ManLtoba.
Aðflutningsbannið.
á nautgripum frá Canada til Bretlands.
Með nautgripa markaðinn í annari eins
feikna óreiðu og átt íiefir sér stað að undan-
lörnu, er sízt að undra þótt íbúar Vestur-
landsins, sérstaklega ]>ó griparæktarbændur,
léti sig bannið brezka ekki svo litlu skifta. t
afnámi þess þóttust margir og þykjast sjá
enn, eina allra sigurvænlegustu viðreisnarvon-
ina hins stórhnignandi landbúnaðar. En þótt
lirezka st.jórnin rui hafi, canadiskum almenningi
til óánaagju og undrunar, opinberlega neitað að
afnema þetta alræmda bann, þvert ofan í gef-
in vilyrði fyrir því gagnstæða, 'þá má fólk þó
engan veginn líta svo á, að hér sé um fullnað-
arályktan að ræða, er framar megi .undir eng-
um kringumstæðum hrófla við.
Stjórnarskifti á Bretlandi geta hæglega
orðið þess valdandi, að málið verði tekið til
y'firvegunar á ný, en þess meiri von yrði þá
að sjálfsögðu um heppilega úrlausn, sem
þjóðin heima fyrir væri sameinaðri um kröf-
ur sínar.
Rétt á eftir að synjun brezku stjórnarinn-
ar varð hevrinkunn, Irirtist í hlaðinu Manitoba
Free Press, greinarkorn ]>að, sem hér fer á
eftir í lauslegri þýðingu:
“Um leið og sú ályktun stjórnarinnar
hrezku, að neita að verða við sanngimiskröfu
eanadisku þjóðarinnar um afnám aðflutnings-
banns á nautgripum til Bretlands, hlýtur að
valda íbúum Vesturlandsins sárra vonbrigða,
þá kemur [vetta samt í raun og \-eni engum að
ovörum, því kunnugt var, að mikill þorri
brezkra Iwenda var afnáminu mótifallinn, svo
og lliinn nýi landbúnaðarráðgjafi Llovd George
stjórnarinnar. Um lagalegan rétt stjóraar-
innar í sambandi vi<ý þessa niðurstöðu, verður
ekki <leilt, en í máli þessu hefir stjórnin tekið
u))j> verndunarstefnu, sem allmjög ríður í
bága við viðskiftaleiðir þær, er einkent hafa
Bretland í liðinni tíð, og þá ekki hvað sízt, að
því er viðkemur heilbrigðum gagnskiftum
fceðutegunda. Ahrif hinna vel sameinuðu
gríparæktarmanna, hafa orðið þyngri á met-
unum hjá stjórninpi, en raddir fólks þess, er
heima á í borgurn og bæjum og krafist hafði
]ress eindregið, að bannið á nautpeningi frá j
( anada skyldi afnumið, því með því eina
inóti, að framboð kjöts ykist, vrði smásölu-
verð þess smátt og smátt vitund sanngjarn-
ara, en nú er og verið hefir.
Bessi stjórnarráðstöfun fer einnig í gagn-
stæða átt við tillögur hinnar konunglegu rann-
sóknarnefndar undir forystu Finlays lávarð-
ar, er, eftir ítarlegar athuganir, réði stjóm-
inni til þess í síðastliðnum septembermánuði,
að nema bannið úr lögum.
Önnur eftirtektaverð hlið á meðferð máls
þessa, er sú, að stjórnin hefir fyrir fult og alt
ákveðið, að fullnægja ekki þeim loforðum, sean
umboðsmönnum ihinnar canadisku þjóðar voru
gefin á alríkisstefnuni frá 1917. Að slík lof-
orð hefðu verið gefin, játaði sjálfur ladbúnað-
arráðgjafinn, Sir Arthur Griffith-Boseawen, í
neðri málstofunni, um leið og hann lýsti yfir
því, að bannákvæði þetta yröi látið standa ó-
haggað. í ræðu ráðgjafans mátti það lesa á
milli 1 ínanna, að Canadamenn ættu sem minst
að blanda sér inn í málefni Bretlands hins*
mikla, en vel hefði hann inátt minnast þess,
að kröfur canadisku }>jóðarinar í þessu sam- \
baiuli, voru bornar fram og bygðar á þeim
sannindum, að banninu hofði verið haldið við
í mörg ár undir því yfirskyni, að nautgripir í
Caiiada gengi með sóttnæma kvilla. En slíkur
fynrsláttur er l>æði ósanngjarn og ástæðulaus.
líefir þá jæssi síðasta álvktun stjórnar-
innar varanleg áhrif á aðflutning á nautpen-
ingi frá Canada til Bretlands? Að mestu leyti
getur ]»að verið undir þvf komið, hvernig stjórn- !
málum á Bretlandi skipast til í náinni framtíð.
Búist er við kosningum innan sex mánaða eða
?vo, og f því falli, að bræðingsstjórin yrði und-
ir, er eiigan veginn óhugsandi, að málið kynni
að verða tekið til yfirvegunar að nýju. Ganga
nui út frá því sem gefnu, að bændastéttin veiti
stjórninni þvínær óskift fvlgi, þegar til kosn-
inganna ketnur. En hinu má jafrrframt eigi I*
gleyma, að öðru vísi hagar til á Bretlandi, held-
ur en í Canada og Bandaríkjunum. Gripa- j
ræktarbændur eru þar tiltölulega svo lang um
ta*rri, en hér á sér stað, og þess vegna gætir á-
hrifa þeirra að sama skapi minna við kosning-
ar. A hinn bóginn er og vert að taka það til
greina, hve mjög hinum óháða frjálslynda
flokki hefir vaxið fiskur um hrygg í seinni i
tíð, við ótrauða starfsemi manna eins og Grey
greifa, fyrrum utanríkisráðherra, og Islington
lávarðar, er núna rétt fyrir skemstu hefir sagt
sig úr lögum við bræðingsliðið. Þingfylgi
stjórnarinnar hefir stöðugt verið að veikjast
upp á síðkastið, og ýmsir af fyrri stuðnings-
mönnum Ihennar, eru þegar famir að veita öðr-
um flokkum fylgi. í viðbót við það, er heldur
ekki gott að segja, hve mjög frumvarp það um
tndurskipun efri málstofunnar, sem stjómin er
í þann veginn að leggja fyrir þingið, kann að
ieyna á þolrif bræðingsflokksins. —
1 því falli, að hinn óháði flokkur frjáls-
lyndra manna, í sameiningu við flokk verka-
manna, fengi meiri hluta í þinginu, má vel ætla,
að bannmál þetta verði tekið til nýrrar með-
ferðar. Þess vegna munu Oanadamenn hafa
vakandi auga á því, hvað gerst á sviði stjóm-
málanna yfir á Bretlandi næstu mánuðina eða
árinu, þótt þeir jafnframt finni enga hvöt hjá
sér til þess, að blanda sér inn í málefni, sem
brezkir kjósendur einir, eiga að gera út um við
atkvæðagreiðslu. ’ ’
--------o---------
Pius ellefti.
Hinn nýkjörni páfi, fyrmm Ratti kardí-
náli, kom Iítið við sögu, fram að þeim tíma,
er hann var skipaður erkibiskup í Milan og
Ihlaut jafnframt kardínála tign. Áður hafði
hann gengt bókavarðar embætti við Abrosius-
ar safnið í Milan, en síðar í Vaticaninu sjálfu. J
Hann er talinn að vera framúrskarandi vel
mentaður maður og mæla á tuttugu og sjö
tungur. Göngumaður þykir hann vera með
afbrigðum og var einkum mjög fyrir það gef-
inn að klífa há fjöll, svo sem Monterose og
Mount Blanc.
Milan er ein af stóriðnaðar borgum heims-
ins, með iðnaðar óeirðir svo að segja á hverj-
om einasta degi. Á meðan Ratti dvaldi þar,
sein erkibiskup, gerði hann sér alt far um að
kynnast atvinnumálunum á sem allra víðtæk-
astan (hátt. Mun sú þekking hafa komið í
góðar þarfir, er hann fyrir þremur árum var
sendur sem erindreki páfastólsins til Póllands,
þegar mestur var hitinn út af þjóðaratkvæðinu
og hinni fyrirhuguðu skifting Slesíu hinnar
efri.
Fremur er hinn nýji páfi sagður að vera
irjálslyndur, eftir því sem viðgengst um yfir-
höfðingja ka])ólsku kirkjunnar.
---------o--------
Mahatma Gandhi.
Northcliffe lávarður, sem dvalið hefir á
Indlandi um hríð, telur ás'tandið þar vera mun
ískyggilegra, en flestir geri sér í hugarlund. Af
dagblaðafregnum er það þegar kunnugt orðið,
að róstusamt hefir verið þar í landi undanfar-
andi, en slíkt kvað vera orðið svo algengt, að
tæ))ast só með tíðindum talið.
Óánægjan hin mjög svo almenna, sem náð
virðist þegar hafa afar sterku lialdi á huga
hinnar yngri kynslóðar í lendum þessum, er
tvímælalaust annars og dýpra eðlis, en hin
vanalegu dægurs uppþot í liðiimi tíð. Hér er
um að ræða þjóðemisbaráttu, sem æskulýður-
inn hefir tekið að sér að fylgja fram þar til yfir
lýkur.
Foringi þessa nýja sjálfstæðisflokks á Ind-
landi, er Mahatma Gandhi, maður hámentaður
og stefnufastur að sama skapi. Ilann hatar
stríð, og telur það verða munu sigursælast
fiokki sínum, að forðast ofbeldi, en reyna í þess
stað, að ganga brezk stjómarvöld á snið, allra
helzt þó frá viðskiftalegu sjónarmiði, Ihœtta að
kaupa brezkar vörar, en styrkja jafnframt þjóð-
legan innaniandsiðnað, eins og frekast megi
verða.
Það er engum vafa undiroi-pið, að eins og
nú standa sakir, mun Gandhi haifa vakð á sér
engu minni eftirtekt en Lenine hinn rússneski
gerði um eitt skeið. Hann er eins konar alræð-
ismaður flokks síns, sem ráða má bezt af því,
að á flokksþinginu, er haldið var fyrir skömmu
í Abmedafad} var honum gefið í sjálfsvald,
hveraig baga skyldi til um framkvæmdir hinna
ýmsu mála.
I m afstöðu sína til Bretakonungs, er
Gandhi næsta fáorður, segist eiginlega hvorki
vera með honum eða móti. Eins og ástatt sé
um þessar mundir, kveðst bánn engum konungi
vilja lúta, en þó væri engan veginn óhugsandi,
að hann kynni síðar meir að sverja Bretakon-
ungá holluustueið, ef hann sannfærðist um, að
þjóðflokki sínum væri betur borgið innan
ybrezka veldisins en utan þess.
Gandhi er lögmaður og kunnur út í yztu
æsar brezkri stjórnarfarssögu. Hann viður-
kendi áður fyr afdráttarlaust, að í brezku
.‘tjórnarfyrirkomulagi væri að finna margar
gullvægar meginrgelur, og komst meðal annars'
svo að orði á lögfræðingamóti einu árið 1915:
‘‘Brezka veldið á vissar hugsjónir, sem
eg beinlínis elska, — virðinguna fyrir heil-
brigðum einstaklingsmetnaði og samvizku-
frelai.”
Arð 1921 er Gandhi kominn á nökkuð aðra
skoðun, þá ritar hann í blaðið “Young India’”
eftirfylgjandi: “Reynzlan hefir vitkað mig
npp á síðkastið. Eg hefi sannfærst um, að núver-
andi stjóraarfyrirkomulag er alt annað en á-
kjósanlegt. Annað hvort verður það að upp-
rætast hið bráðasta,, eða }>á að endurbætast til
muna. Hitt þó Iíklegra, að gerbreyting reynist
hollari til framtíðar. ”
Benard Sexton, sem kynt hefir sér betur en
flestir aðrir stjórnmálástandið á Indlandi,
ritar fyrir nokkru í tímaritið Current Iíistory,
sem gefið er út í N. York, og kemst á einum stað
evo að orði: “Gandhi, þessi ‘dýrlingur’, sem
aldrei hefir stjakað við einum einasta manni og
( kkert veit hvað stríð er, hefir samt sem áður
kastað þyngri steini í götu brezkra stjómar-
valda á Indlandi, en nokkur annar einn maður
nökkra sinni hefir gert, svo sögur fari af.”
--------o--------
Ársþing Þjóðræknisfélagsinsi
Þegar Þjóðræknisfélagið var stofnað,
voru til þeir menn af þjóðflokki1 vorum, er eigi
spáðu því löngum aldri. Hvers vegna að svo
var, fáum vér ekki skilið, því 'flestum málum
l'rekar, virtist sanngjamt að ætla, að þegar um
þjóðræknissamtökin væri að ræða, þá yrðu allir
á eitt sáttii', og vonandi verður sú niðurstaðan
í framtíðinni, eftir því sem félagið með störf-
um sínum, sannar betur og betur tilverurétt
sinn. Félagið er enn ungt, en þó hefir því
unnist hreint ekki svo lítið á, þegar tillit er tek
ið til kringumstæðanna.
Þjóðræknisfélagið hefir gefið út ársrit,
sem þegar hefir náð allmiklum vinsældum, og að
c-ngu leyti stendur að baki öðrum tímaritum
íslenzku þjóðarinnar. Einnig hefir félagið
stuðlað nokkuð að íslenzku kenslu meðal ung-
menna og baraa hér í borginni, þar sem þörfin
var allra brýnust. Hefir það haft í þjónustu
sinni á yfirstandandi vetri tvo ágæta kennara,
sem leyst hafa af hendi mikið og þarft starf.
Þetta er að/eins byrjun af því sem þarf að gera.
Miklu meira þarf að starfa í þjóðræknisáttina,
ef vel á að vera. Alt þetta kostar peninga, en
þeim mun auðveldara reynist starfið, þess
í’leiri sem ganga í þjóðræknisfélagið og styrkja
það með árstillögum sínum.
Arsþing þjóðræknisfélagsins, ætti alt af að
vera betur og betur sótt.
Þjóðræknisfélagið á að vera “Bjarmaland
norrænunnar” í Vesturvegi. —
Tvö kvæði
eftir
Axel Thorsteinson.
ÚTSÝNIÐ f REYKJAVÍK.
Manstu þegar sólin signdi
silfurfjallsins efsta stallinn,
þegar gulli rauðu rigndi
röðuls yfir gamla karlinn,
Snæfellsjökul heiðan, háan,
hausts á kvöldum, þegar bláan
sjóinn kystu vestanvindar,
varmir, glettnir; þegar tindar
fjallahringsins fagurbláir
fóru í skrúðann; hnoðrar smáir
gullinskýja lögðu langa
litavoð á þeirra vanga
og í sínum faðmi fólu?
Finst þér nokkuð undir sólu
fégra’ en þegar um vík og voga
vesturloftsins glampar loga?
Manstu fegri útsýn? Aldrei leit eg
aðra slíka og marga fagra veit eg.
1921
HAUSTKVÖLDIN HEIMA
Manstu haustkvöldin heima,
þegar hafið var kyrt,
þegar áhyggjum öllum var firt
æskumannssálin, sem þekti ekkert betra
en að dreyma?
Manstu haustkvöldin heima,
þegar hafaldan kvað?
pegar ekkert þér amaði að,
var ei indælt að reika á ströndinni úti
og dreyma?
Manstu haustkvöldin heima,
þegar hjartanu er kalt,
þegar úti er um alt,
sem að eitt sinn var Ijúfast af öllu að hugsa
um og dreyma?
Manstu haustkvöldin heima
og hafniðinn þunga,
þegar ást þína unga
hafmey átti, sem kallaði þig út á strönd-
ina að dreyma?
Manstu haustkvöldin heima,
er hélztu á braut?
Manstu þytinn, sem þaut
svo þunglega fram hjá sem kveðju frá þeim,
sem ei gleyma?
Mundu haustkvöldin heima! —
Er um heiminn þú fer
sem útlagi — er ekki þér
yndi að hugsa þig þar til að dreyma
og gleyma?
1921
SPARIÐ ÁÐUR EN ÞÉR EYÐIÐ .
Láttu Bankareikninginn vera þitt
fyrsta áhugamál.
pað mun meira en borga sig þegar
árin líða.
Sparisjóðsreikingar við hvert
einsata útibú
THE ROYAL BANK
OFCAHADA

Boreaður höfuðstóll ojt viðlajrasj.... $40,000.000
Allar eignir .................... $483,000,000
Minningar “ samkoma.
SamsætiS, er félagið “Harpa”,
stóð fyrir síðastliðið föstudags-
kvöld, fór mjög myndarlega fram,
var stúkunum Heklu og Skuld,
afhent altari, er félagið gaf stúk-
unum í minningu um Guðrúnu
sál. Búason. Var það mjög
vandað. smlíðaþ af listasmiðnum
Halldóri Jóhannessyni hér í hæ,
silfurskreytt merkjum Goodtempl-
ara reglunnar, trú, von og kær-
leika, er Jón Patric hafði list-
fengilega teiknað, og silfurskildi,
er á var grafið: “Gjöf frá Hörpu
til istúknanna Heklu og Skuldar í
endurminningu um systir Guð-
rúnu Búason.”
Sarosætinu stýrði Mrs. L.
Thomsson, núverandi forseti
Hörpu. Var Guðr. sál. Búason
rainst bæði í bundnu máli og ó-
bundnu. Fyrir hönd stórstúk-
unmar talaði stórtemplar A. S.
Bardal. Fyrir hönd Heklu,
talaði Bergsveinn Long, sem einn-
ig afhenti stúkunum gjöfina, en
lítil stúlka úr barnastúkunni af-
hjúpaði hana. Tvær biblíur
fylgdu altariinu, önnur til Heklu í
minningu um Guðrúnu Búason, en
hin til stúkunnar Skuld í minn-
ingu um Karólínu Dalmann. Fyr-
ir hönd barnastúkunnar, Æskan,
er Guðrún Búason hafði veitt for-
ystu í 8 ár, talaði Pétur Sigurðs-
son. Richard Beck flutti frum-
ort kvæði, gullfallegt, er hann
orti fyrir hönd Hörpu, og er það
birt í þessu blaði. Börnin úr
barnastúkunni, er Miss Guðbjörg
Patric veitir nú forstöðu, sungu
tvívegis. Margt annað var á
prógramminu er alt fór mjög á-
nægjulega fram. 1 byrjun
prógramsins skýrði forseti, Mrs.
L. Thomsson frá starfi Guðrúnar
sál. Búason í félaginu Hörpu, er
var myndað af systrum úr stúk-
unni Heklu, með því augnamiði
að innvinna fé fyrir piano handa
stúkunum, sem þá voru, sama sem
hljóðfæralausar. Systir Búa-
son var fyrsti forseti Hörpoi.
pegar takmarkinu var náð, og fé-
lagið hafði iborgað $1000 fyrir
hljóðfæri, sem stúkurnar nú eiga,
hætti það að vinna og hefir legið
í dái, þar til nú, við fráfall Guð-
rúnar Búason, að' það reis úr
dvala og fann hvöt hjá isér, til
þess að gjöra eitthvað í minningu
um hana, sem fínustu tóna Hörp-
unnar gat framleitt.
Að afloknu prógrammi voru
bornar fram veitingar 1 neðri sal
Gootemplara hússins.
Félagið Harpa hefir nú ásett
sér að sofna ekki aftur, en vaka
og reyna, eftir mætti að halda
míinningu Guðrúnar Búason á
lofti, með því að hjálpa þeim, sem
í nauðum eru staddir.
Guðrún Búaison, vann bæði mik-
ið og vel fyrir opinber málefni,
en stærstu verkin hennar voru
unnin í kyrþey. Mlinninguna um
þau verk vdll félagið Harpa taka
á strengi sína.
Minnist þess landar góðir, þeg-
ar þér heyrið óminn frá Hörp-
unni þeirri.
--------o--------
Sinn Fein ráðuneytið.
Ensk blöð fara mjög lofsam-
legum orðum um hið nýja Griff-
ith’s-Collins ráðuneyti, enda mun
það eigi ofmælt, að í því eigi isæti
eingöngu úrvalsmenn, hámentaðir
og sumir hverjir að minsta kosti,
með langa og margbrotna æfingu
á sviði stjórnmálanna. Mr.
Henry J. Massingham, ritstjóri
við London Nation, telur Mr.
Griffith vera einn hinn allra fjöl-
hæfasta blaðamann innan hins
brezka veldis. Mr. Griffith
stofnaði Sinn Fein, eða lýðveldis>-
flokkinn, árið 1905, rétt um það
leyti er svo &tti að heita, að póli-
tisku sárin út af Parnell klofn-
ingnum væru gróinv John
Redmond hafði þá tekist á hendur
forystu Nationalistanna, sem eft-
írmaður Justin McCarthy. Var
Redmond um þær mundir ein af
hinum stærstu stjörnum á istjórn-
málahimni irsku þjóðarinnar, og
með fram vegna þess, mun Mr.
Griffith hafa verið veitt harla
litil eftirtekt fyrst framan af.
En Arthur Griffith var enginn
uppgjafarmaður. Hann var þá
ungur maður, þrunginn af eldleg-
um áhuga fyrir sjálfstæði þjóðar
sinnar og stóð á því fastara en
fótunum, að henni ætti ekki að
vera stjórnað frá Westminster.
Hann hvatti íra ibæði í ræðu og
riti, að efla landbúnaðinn og koma
upp hjá sér sem allra flestum
iðnaðarstofnunum, með því að
innanlands velgengnin væri óum-
flýjanlegt skilyrði fyrir því, að
þjóðin gæti vænst siðferðislegs
stuðnings utan úr heimi. Einnig
'brýndi hann fyrir isamlöndum
sínum, menninglaýgildi 'írskrar
tungu og bókmenta og kvað þáð
vera eitt af frumskilyrðum sjálf-
stæðisbaráttunnar, að hvert barn
væri alið þannig upp, að það gæti
aldrei orðáð annað en írskur Iri.
En þótt Griffith væri
brennheitur sjálfstæðismaður, þá
ARSÞING
Þjóðrœknisfélagsins
verður haldið í
Good-Templara húsinu
á Sargent Avenue, Winnipeg
Miðvikud., Fimtud. og Föstudag
22., 23. og 24. Febr. 1922
pingið kemur saman kl. 2 e. h.
Starfskrá þingsins verður meðal annars þessi:
1. pingsething .
2. Skýrslur æmbættismanna.
3. Ólokin störf:
(a) GrundvXl'larlagabreytingar.
(b) Útgáfumál kenslubókar.
4. Áframhaldandi störf:
(a) Útbreiðslumál.
(b) Islenzku kensla.
(c) Tímaritið.
(d) Samvinna við ísland og mannaskifti.
(e) Sjóðstofnun til íslenzkunáms.
5. Ný mál.
6. Kosningar embættismanna.
7. Fyrirlestrar og skemtanir o. s. frv.
Fyrir hönd stjórnarnefndarinnar,
Gísli Jónsson, ritari.