Lögberg - 17.01.1924, Blaðsíða 1

Það er til myndasmiðui
í borginni
W. W. KOBSON
AtliugiS nýja staöinn.
KENNEDY BLDG. 317 Portage Ave. Mót Eaton
ö i)bcr o

•«533®
Þetta pláss í blaðiou fæst keypt
w
35. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 17. JANÚAR 1924
NÚMER 3
Canada.
Fregnir frá Vancouver hinn 10. þ.
m., skýra frá aö um þær mundir sé
búiö aö flytja út frá þeirri borg um
fimtíu miljónir mæla íiveitis, af upp-
skeru síöastliöins árs.
Hon. Henry Miles, fyrrum ráögjafi
í stjórn Quebec fylkis, hefir veriö
skipaður af stjórn Paraguay lýðveld-
isins, sem alræðismaður þess ríkis í
Canada. Bústaður hans verður fram-
vegis í Montreal.
Hon. Narcisse Perodeau, hefir
verið skipaður fylkisstjóri i Quebec,
í stað L. P. Brodeur, sem fyrir
skömmu er látinn. Hinn nýi fylkis-
stjóri er faxldur í Richelieu, Que.
hinn 26, dag marsmánaðar árið 1851,
útskrifaður í lögutn frá MoGill há-
skólanum 1876. Mr. Perodeau hefir
átt sæti í stjórn Quebec fylkis síðan
1910, og þykir í hvívetna hinn mesti
áhrifamaður.
Fylkisþingið í Manitoba kom sam-
an hinn 10. þ. m. Las fylkisstjórinn
Sir James Aikins hásætisræðuna, en
að því loknu var fundi frestað, sam-
kvæmt uppástungu Hon. John Brack-
ens stjórnarformanns til næsta
mánudags.
Fylkisþingið í Alberta hefir verið
kvatt til funda hinn 28. þ. m.
Robert Forke, leiðtögi bændaflokk-
sins í sambandsþinginu hefir lýst
yfir því, að flokkurinn muni halda
óbreyttri afstöðu sitmi þrátt fyrir
allar þær breytingar, er verða kunni
á ráðuneyti Mackenzie Kings.
Á nýafstaðnu ársþingi hinna
sameinulu bændafélaga í Manitoba,
er haldið var hér í borginni, fluttu
ræðu meðal annara þeir Robert
Forke sambandsþingmaður fyrir
Brandon kjördæmið og leiðtogi
bændaflokksins í Ottawa þinginu og
Hon. John Bracken stjórnarformað-
ur Manitobafylkis. Um fjögur
hundruð fulltrúar viðs vegar að,
sóttu fundinn, en forseti sameinuðu
bændafélaganna hér í fylkinu, Mr.
Colin H. Bunell, stjórnaði fundar-
böldum. Var hann að Iokum endur-
kosinn til forseta.
Rt. Hon. W. L. Mackenzie King
stjórnarformaður í Canada hefir
lýst yfir því, ,að sambandsþinginu
verði stefnt til funda hinn 28. febr.
næstkomandi.
Bretland.
Breska þingið var sett hinn 8. þ.
m.. Fram að þessum tíma hefir fátt
gerst, það er tíðindum þykir sæta.
Baldwinstjórnin situr enn að völd-
um en búist er við að hún verði þá
og þegar að rýma fyrir hinu væntan-
lega ráðuneyti verkamanna, undir
forystu Romsay Macdonalds.
Bandaríkin.
Charles E. Hughes utanríkis-
ráðgjafi Bandaríkjanna hefir
enn á ný neitað Sovietstjórninni
rússnesku um viðurkenningu.
Tehtr viðurkenningu ekki geta
komið til mála fyr >en eftir að
Bolshevikar hafi gengist inn á
að fullnægja skyldtvm sír.um og
kvöðum við Bandari'kjaþjóðina.
Senator Watson frá Indiana
flytur frumvarp þess efnis, að
Þjöðverjum skuli veitt $27,000,000
lán, til þess að kaupa fyrir hveiti
og aðra matvöru.
James A. Frear neðrimálstofu-
iþingmaður frá Wisconsin ber
fram tillögu til þingsályktunar
er fram á það fer, að skipuð skuli
eérstök (þingnefnd til þess að
rannsaka allar stjórnarathafnir
Leonard Wood landsstjóra á
Filippseyj u num.
Látinn1 er fyrir skömmu
Frank Irving Co,bb ritstjóri stór-
blaðsins New York World, 55 ára
að aldri.
Málfærsulumenn Waltons, fyrrum
ríkisstjóra í Oklahana, þess, er
fyrir nokkru var rekinn frá em-
bætti meðal annars fyrir nfskiftin
af Ku Klux Klan félagsskapnum
hafa sent beiðni til hæstarétt-
ar Bandaríkjanna um það, að
mál hans verði tekið til rannsókn
ar af nýju. Byggja þeir meðal
annars kröfu sína á því, að mót-
stöðumenn í báðum málstofum
þingsins hafi bundist samtökum
um að kcma ríkisstjóra í pólitísk
um skilningi fyrir kattarnef,
hvað svo sem iþað ko'staði, og þess
vegna hfai honum verið þess
varnað, að fá óhlutdræga rann-
sókn í málinu.
Coolidge forseti hefir með til-
skipan hinn 7. þ. m. bannað ein-
stökum mönnum eða félögum að
selja vo'pn eða skotfæri til ’Mexi-
co. Aftur á móti befir stjórnin
sjálf, eða hermálaráðuneyti henn-
ar selt Qbregon stjórninni
allmikinn vopnaforða í þeim til-
gangi að gera henni hægra með
að bæla niður uppreistina.
Hvaðanœfa.
Símfregnir frá San Francisco hinn
15. þ. m. segja lanðsskjálfta geysa
Japan um þessar mundir einkum þó
í Yokohama og Tokio, þar, sem hörm
ungarnar miklu dundu yfir á siöast-
liðnu sumri. Fregnir af þessum 'síð-
asta landsskjálfta ern AlíAcar, en
fullyrt er, að tjón allmikið muni þar
hafa átt sér stað.
Fyrrum stjórnarfoimaður
Frakka Astrid Briand flutti
ræðu í París hinn 7, þ. m., fyrstu
ræðuna til undirbúnings fyrir
þingkosningarnar, sem fara eiga
fram á Frakklandi á öndverðu
komandi vori. Briand er leiðtogi
frjálslynda floikksins og hefir
reynst Poincare alt annað en
þægur ljár í þúfu. Bar hann
stjóraimanni það á hrýn, að sök-
um eintrjáningsskapar hans og
stirfni, hefði fanska þjóðin tapað
samúð margra þeirra þjóða, er
leitt hefði málstað hennar til sig-
urs í stríðinu mikla. Skaðabætur-
nar væru ógreiddar eftir sem áð-
ur og mörg önnur mál væru kom-
in í óvænt efni. Kvað hann sög-
una sanna það best, að án samúð-
ar og aðstoðar annara þjóða
hefði Frakkland ávalt beðið ósig-
ur og vitnaði i því tilliti til úr-
slitanna 1815 og 1870. Sigur þjóð
arinnar 1918 ætti rót sína að
rekja til aðstoðar erlendra þjóða
er komu til liðs við hana þegar
mest reyndi á. Næstu kosningar
yrðu að sýna og sanna, að Frakk-
ar væru í anda og sannleika lýð-
frelsisþjóð, er hataði stríð, en
ynni friði. Ymsir eru þegar farn-
ir að spá því, að flokkur Briands
muni vinna stórkostlegann sigur
við næstu kosningar og að slíkt
hljóti að hafa víðtæk áhrif á
heimsmálin.
Fyrir nokkru gerði Poincare
stjórnin á Frakklandi tilraun til
þess að fá leyst upp hin almennu
verkainannafélög þar í landi og
bar iþað fyrir sig að þau hefðu
verið staðin að því að útbreiða
boðskap Sovietstjórnarinnar á
Rússlandi. Leiðtogar verka-
manna þverneituðu slíkum ákær-
um. Nú kvað niðurstaðan hafa
orðið sú, að stjórnin hafi fallið
frá fyrirætlunum sínum í þessa
att,— mun ekki hafa ekoðað það
sem sigurvænlegast, þegar ÖIlu
var á botninn hvolft, svona rétt
fyrir þinsrvof 0g nýjar kosningar.
Venizelosí fyrrum stjórnarformað-
ur Grikkja, hefir fyrir almenna á-
skorun þjóðarinnar, tekið að sér að
mynda nýtt ráðuneyti. Eftir að
Grikkjakonungur flýði land, voru
stjórnmálin komin í hið mesta öng-
þveiti, er framast gat hugsast.
Hinir og þessir stjórnmálamenn,
höfðu reynt hvað ofan í annað að
stofna ráðuneyti, en öllum reyndist
það ofurefli. Var Venizelos því
kvaddur heim í þeim tilgangi að
reyna að koma stjórnmálunum heima
fyrr i viðunanlegt horf. Upphaf-
lega þverneitaði hann að takast á
hendtir myndun nýs ráðuneytis, en
fyrir ítrekaðar áskoranir lét hann að
lokum tilleiðast og stofnaði bráða-
birgðarráðuneyti. M. G. Grousos,
fvrrum sendiherra Grikklands í
Washington. hefir á hendi meðferð
utanríkismál anna.
Mrs. S. K. Hall.
Syngur á Garrick leikhúsinu alla
þessa viku, milli sýninga myndarinn-
ar „The Prodigal son“. eftir Sir
Hall Caine.
frágngi. Höfund kvæðanna munu
allir kannast við, þótt nefnist þessu
nafni. Verður þessarar merku
bókar nánar getið síðar.
—Tíminn 8. des.
Á sunnudagsnóttina var fólk að
skemta sér í húsi Ungmennafélags-
ins. Var þá stórum steini hent inn
um gluggann af miklu afli og var
mildi að hann kom ekki í höfuðið á
stúlku, sem stóð á gólfinu. Lög-
reglunni var þegar gert aðvart, og
náði hún manni, sem grunaður var
um að vera valdur að þessu verki.
hafði hann áður gert sig sekan um
samskonar verk. — Litlu siðar var
öðrum steini hent inn um gluggann í
þessu sama húsi. Var hann minni
en hinn, en kastað af miklu afli. Er
lögreglan nú að leita að manni þeim,
sem grttnaður er urn þetta fólskttverk.
—Vísir 17. des.
rúmum tuttugu og fimtn þústtnd-1 hinna ýmsu safnaða mögulegt?” ogí nefna til dæmis úr fornum sið, þær
um, En þegar tekið er tillit til hin þrjú: ‘‘Hvaða fyrirkomulag er er oft hafa verið nefndar saman og
þess að íslenska þjóðin á göfugar heppilegast fyrir ttngmennafélags- nú síöast í mjög merkilegri grein eft-
þjóðlegar bókmentir, hefir geng- s^aP ' borgtim, bæjum og sveita- ir Neckel háskólakennara í Berlínni,
ig í broddi fylldnga’r, hvað bind- söfnuðum?” Um erindi þessi verð- er hann birti í riti íslandsvinanna.
indislöggjoí _,i« .tkur, hefir '^0™ tS„S“ °*
og ful komm boka log .suso n lpurningar og ákvarðamr verða Eg veit að öllum þingheimi er það
og þegai enn fremui er texið til- iaggar fyrir þingið, eftir þvi sem
lit til þess, að bækur margra ís-j ^ími og ástæður leyfa, iog ireyntl
lenskra rithöfunda eru i að greiða úr þeim sem bezt.
þýddar á flest Norðurálfumál, þá j Samkoman fyrra kveldið verður
verður tæpast annað 'mcð sanni i með því sniði, að fyrst verður stutt
,sagt, en að þessi fámenna þjóð i ensk guðsþjónusta, sem séra B. B.
hafi sannað tilverurétt sinn og; Jónsson, D.D., stýrir. Aðkomandi
veröskuldi nofkkru meiri viður- | prestur flytur stutta prédikun, en
Icpnnincrn ungmennakor safnaðarins syngur.
g _ 1 Eftir messuna flytja þessir þrir
Um 1870 hófust útflutningar j prestar stutt erindi um ungmenna-
fólíks frá íslandi til Vesturhei'ms.! málin; séra K. K. Olafson, ('talar
Æfikjörum frumbyggjanna! a enskuj; séra Fr. Hallgrímsson
íslensku hefir nýlega verið lýst I (talar á íslenzkuj og séra Sigurð-
í skemtilegri og aðlaðandi J ur Ólafsson (talar á islenzku). —
skáldsögu eftir unga íslenska ' Söngur verður líka á eftir hverri
konu Mrs. Laura Good'man Sal- j ræðu.
Ungmennafélög óll ættu því að
senda erindsreka á þingið, o£ söfn-
The Prodigal Son.
Þessa dagana er verið að sýna
hreifimyndir úr sögu Hall Cains
„The Prodigal son“ á Garrick leik-
húsinu hér í bæ, og bauð leikstjórinn
nokkrum íslendingum til þess að sjá
myndina á laugadaginn var því hann
hafði heyrt að þær væru að einhverju
leiti niörandi fyrir íslendinga og
vildi vita vissu sína í því, áður en
hann sýndi bær.
Saga þessi eins og menn muna fer
fram á Islandi að mestu Ieyti og per-
sónurnar í sögunui eru allar íslensk-
ar þó höfundinum hafi tekist ótrú-
lega illa að ná anda og einkennum
íslendinga, og er því ekki að furða
sig á þó slíkt hið eama komi fram t
myndunum. Þar er helst ekki hægt
að átta sig á neinu frá íslensku sjón-
armiði. Ekkert landspláss er sýnt í
þeirri heild að það sé þekkjanlegt
nema Almannagjá og Þingvellir.
Þó hefir bær sá, er sýndur er á
Þingvöllunt aldrei þangað kontið.
Búningum manna er mjög ábóta-
vant t. d. er Magnús Stephensen lát-
inn vera i stuttúlpu með loðkraga á,
en slík föt þekkjast ekki þar í sveit,
attnars er persóna Magnúsar í leik
þessum gerþ næstum óskiljanleg.
Hann er látinn vera hinn durgleg-
asti í allri framgöngu, en slíkt er ó-
hugsanlegt ,af manni, sem alinn er
UPP hjá mentuðum og háttprúðum
fortjfldrttm. En lyrtdiseinkenni hans
konta samt allskýrt fram, eftir því,
sent þau eru sýnd í sögunni, Reykja-
vikttr bær er aldrei sýndttr þó leik-
ttrinn fari aöallega þar fram. Þegar
í byrjun leiksins að höfuðstaður ís-,
lands er sýndur, þá stendur maður j
höggdofa. Maður sér að vísu húsa-
þyrping, en þaö ertt ekki húsin í
Reykjavík og ekki heldur þægilegt
aö átta sig á hvar á landintt sú bygð
er, ef huii attnars er á íslandi, og
ekki verður manni betur við þegar
ntanni er sýnd höfnin i Reykjavík,
þar rísa tvö hjörg upp úr hafinu,
sem aldrei hafa þar sést fyr.
En þó að þessar myndir séu svona
slitnar og skornar og samansteyptar
þá er ekki hægt að segja að í þetm
sé neitt móðgandi fyrir íslendinga.
Það er aðeins leiðinlegt samsull af
þvi, sent íslcnskt og útlent «r. Ann-
ars eru þær } fullu sam-
ræmi við söguna, og vel þess virði að
sjá þær, þó jþær squ ekki íslenskar.
Sagan er það ekki heldur.
verson. Er jþar í raun og veru að
finna fyrstu stórskáldsöguna.
sem íslendingur hefir ritað á t l,8ir þar setn ekki eru ungmcnnafé-
ensku. Allar persónur bó'karinn-
ar eru 'heilbrigðar, engan grimu-
klæddan þorpara er þar noikkur-
staðat að finna, engar blóðsút-
hellingar, engar þru'mur að eins
blátt áfram og óbrotin lýsing úr
sögu þessa glæsilega og harðgerða
fólks.
Greinarkorn þetta birtist 'í the
Chicago Daily News, og er éftir
landa vorn Mr. J. S. Björnson,
búsettan þar i borginni.
1 lög, ættu líka að senda erindsrcka á
það. Þingið nær tilgangi sinum
bezt ef vel er sótt. Þið sjáið, að
það getur orðið bæði uppbyggilegt
og skemtilegt fyrir alla.
Ungt fólk, sem er í bænuni, ætti
að gjöra sér far úm að sækja alla
fundina, einkum þó kveldfundina.
Séra Friörik Hallgrímsson stýr-
ir þinginu.
1 umboði nefndarinnar,
11. janúar 1924,
H. Sigmar, form.
Forseti Tyrklands
særður.
Fregnir frá Lundúnum hinn
7. þ. m. láta þess getið að þann
sama dag hafi forseti tyrknes'ka
lýðveldisins, Mustapha Kemal
Pasha og frú hans, verið særð á
þeirra eigin heimili. Þetta hafði
atvikast þannig, að maður nokk-
ur kom á heimili þeirra og tjáðist
eiga brýnt erindi við forsetann.
Hitti hann trúna fyist að máh og
og kallaði hún forseta til fundar
við komumann. Jafnskjótt og
forseti kom inn í biðsalinn kast-
aði gestur þessi að honirm
sprengikúlu, er særði þau 'hjón-
in til muna. — óbótamaðurinn
'kvað hafa stokkið þegar á brott
og ekkert 'hafa frést til hans síð-
an. —
Mustapha Kemal Pasha er í
tölu þeirra herforingja og stjórn-
málamanna, sem mest hefir borið
á í seinni tíð og hlotið hefir al-
þjóðafrægð; það var hann, er
sameinaði hina dreifðu cg hug-
kúguðu tyrknesku þjóð, að loknu
veraldarstríðinu mikla, knúði
fram viðurkenningu stórveld-
anna fyrir því, að Tyrkjum yrði
aftur fengin í hendur full umráð
yfir öllum þeirra lendum í
Evropu. það var hann, sem yfir-
bugaði með öllu gríska herinn og
hnúði bandaþjóðirnar til þess að
kveðja heim allan þeirra her í
Constantinopel og skila borginni
í hendur Tyrkjum. Mustapha Ke-
mal Pasha er eins og nú standa sak-
ir sönn þjóðhetja. Eftir að Tyrkir
ásamt Þjóðverjum höfðu beðið ó-
sigur, flýði hann til Angorafjall-
anna og stofnaði stjórn. Safnað-
ist brátt að honum allmikill her,
og um þær mundir er fulltrúi
hans Ismet Pasha hafði undir-
skrifað samninga Lausanne
stefnunnar, er veittu Tyrkjum
aðgang að lendum þeirra í
Evropu, var Mustapha (Kemal
Pasha kominn með her sinn í
námunda við hina fornfrægu
höfuðborg og mur.di að líkindum
hafa náð henni á vald sitt innan
fárra daga.
pegar tyrkneska þójðin fyrir
nok'kru ákvað að stofna lýðveldi,
var Mustapha Kernal Pasha sjálf-
kjörinn til forsetatignar. Forseta
Frá ís]andi.
Visnakver Fornólfs heitir ný
kvæðabók, sem Ársæll Árnason send-
ir a markaðinn, alveg séstaklega
smekklega og vandað að öllum
Islendingunf lýst í
skáldsögu.
Fá lönd í heimi eru minna
kunr. út á við en ísland og yfir
fáum hjóðum hefir verið m;nna
látið. en þessari einkennilegu
Norðurlandþjóð, cr byggir þetta
eyland. íbúatala íslands
er ekki nema um 100, 000
on í Ameríku munu eigi dvelja
fleiri felendingar, en sem svarar
ljóst, að andleg afrek hinna fornu
Hellena rísa sem bjartur eldstólpi
upp úr rökkri samtíðarinnar og við
þániij eld hafa* verið kveikt öll þekk-
ingarblys allra alda, þeirra er síðan
eru liðnar, og að svo er enn. En
hitt er mönnum síður kunnugt að t
engri annari tungu er svo lítið um
aðfengin orð sem í fornhellenskri
tungu. Og flestir vita að þeir
skiftu íbúum jarðarinnar í tvent, í
Hellena þþá er mæla á hellenska
tungu) og Óhellena (þeir sem tala
ómál þ. e. ekki grísku). Ást og
virðing á öllu þjóðlegu var einkenni
þessarar höfuðmentaþjóðar, svo og
trygð við tungU og siði forfeðranna.
Sömu stoðir renna undir herfrægð
þeirra, því að frægastir urðu þeir
fyrir landvörrt sína. Hinn bjarti
eldstólpi þeirra Hellenanna, er eg
nefndi fyr, kviknaði af hinum helga
arineldi, sem Hestia varðveitti bæði
á arni þeirra og í hug þeirra.
Eg þykist og vita, að hv. þm. sé
það eigi siður kunnugt en mér, að
andleg afrek hinna fornu Islendinga
eru og hafa öldum saman verið
gullnáma allra Norðurlanda og
geirmenskra þjóða, hafa verið lýsi-
gull, er sló birtu yfir fortíð þessara
þjóða, hafa verið það lýsigull og eru
enn sem leiða mun í ljós margt það
um ágæti þeirra sjálfra og menning
vora og frændþjóða vorra, er nú
dylst. Enda er oss sjálfum og há-
skóla vorum ætlað þettað ljós til
þess að vinna við það gullnámu þá,
er eg nefnda. Og úr því eg nefndi
ræktarsemi Hellena við móðurmál
sitt, þá er og rétt að nefna' einnig
samstætt dæmi frá forfeðrum vorum.
Þeir hleyptu að vísu fleiri erlendum
orðum inn í tunguna en Hellenar, en
þó unnu þeir eigi að síður meiri
þrekvirki um varðveizlu hennar
Hinn alt sigrandi kristindómur fór
þá um öll lönd með bagal og mítur,
og iatneska tungu sem eldur í sinu.
En Islendingar tóku að vísu trúna og
bagal ogl mítur ,— en þeir
létu hreint ekki svo mjög undan
þessu mikla heimsveldi, að þeir léti
latneska tungu sitja í fyrirrúmi fyr-
ir sinni eigin tungu. Hitt var held-
ur, að þeir mótuðu og festu gull-
aldarmál vort á sama tíma sem aðr-
ar þjóðir, o gþar á meðal Norður-
landaþjóðirnar, leiddu latneskuna til
hásætis og afræktu sína eigin tungu
og týndu henni síðan.
Einn hlut tungúnnar eru eigin-
nöfnin. Meðferð beggja þessara
öndvegisþjóða var hin sama. Hver
maður hét sínu nafni og var kendur
við föður sinn og kölluðust karl-
menn synir feðra sinna, en konur
dætur þeirra. Og þenna sið höfðu
báðar þjóðir haft með sér úr landi,
þar er allir Herjar bjuggu, áður en
þjóðagreining og þjóðflutningur
hófst. En það hefir sennilega eigi
verið siðar en þrem þúsundum ára
fyrir Krists fæðing. Hjá oss er
því siður þessi meira en íimm þús-
und ára gamall og ætti þvi að þurfa
mera en litlar orsakir til breytingar.
Mér er sem eg heyri menn koma
fram með þá mótbáruí að eigi sé
mikils vert um nöfnin. En hér er
þó alt annað í efni. Nöfn, það er
nafnorð, eru sá þáttur tungunnar
sem er einna langminnugastur á sögu
þjóðarinnar. Má þar minna á-
orðið brullaup (brúðkaup) er sýnir
að í fyrndinni var það siður að nema
forstöðunefnd Miðsvetrarmótsins. I konur brott í alvöru, en síðar í leik
Landar fjölmennið, fyllið húsið j cv var þá leyfar af hinu eldra.
eins og á tveim undangengnilm fund-1 Siðar kemur sá siður jupp, að mey
um’ skal mundi kaupa og er orðið brúð-
_____________ j kaup lifandi vottur þess. Mætti
| telja slík nöfn í hundruðum. En
Stúdentafundur. , eiginnöfnin eru þó einna merkileg
íslenska stúdentafélagið heldur! ust a8 þesSU leyti' Syna þau á
næsta fund sinn í fundarsal Lút-1 margvis'egan hátt æftkjor og hugs
ersku kirk junnar á Victor stræti j unarilaR þjóðarinnar örófi vetrar
laugardaginn 19. jan. kl. 8.15 e h 1 aður væri sa^a rituð- Allur sá
Skemtanir verða fjörugar og kapp- i ara£rui af nöfnum, sem deginn er af
ræða verður háð um hið mikilsverða! nafni Þórs’ synir ]Jós,eSa hversu
Gjafir til Jón* Bjarnasonar skóla.
G. Eggertsson.............. $2.00
O. Gunnarsson............... 1.50
Mrs. E- Johnson............. 1.00
J, E. Johnson............... 0.50
O. E. Johnson............... 0.50
J. Gíslason................. 1.00
V. Vigfússon................ 1.00
M. Magnússon. .............. 1.00
W. N. Magnússon............ 0.50
M. A. Magnússon.......... .. 0.50
K. Kristjánsson............ 1.00
H. B. Johnson............... 2.00
Mrs. B. Johnson............. 1.50
G. Sveinbjörnson............ 1.00
Th. Marvin.................. 1.00
G. C Helgason............... 5.00
E. Bjarnason................ 2.00
J. Arnason.................. 1.00
B. D. Westman............... 1.0Q
J. Reykjalín................ 1.00
Vinur skólanns í Bredenbury
Sask.................... 10.00
Guðjón Hermansson Keewatin 3.00
Mrs. Stefania Sgurðsson Wpeg. 3.00
Gjafir frá Alberta.
Jón Benediktsson Markervill; 5.00
Samskot við guðsþjónustu hjá A. J.
Christinsson Markervill .. 20.00
Jólagjöf frá þeirn hjónunum
Lárusi og Guðrúnu Björnson að
Ósi við Riverton, Man. .. 100.00
Guðmundur Magnússon
Seattle................... 2.00
Christian Benedic tson
Baldur................... 25.00
Kvefél. Gleym mér ei Svold
N. D.................... 15.00
í umboði skólaráðsins þakka eg
einlæglega fyrir þessar gjafir.
S. W. Melsteð gjaldkeri skólans.
FRÓNSFUNDUR
Næsta mánudagskvöld, 21. janúar
byrjar stundvtslega kl. 8.30, í
neðri sal Gt. hússins. Aðalefni fund-
arins verður fyrirlestur, er séra
Rögnvaldur Pétursson flytur. Þá
verða og .aðrar skemtanir. Á eftir
skemtiskrá verður gengið til vals á
ingum tungunnar, ef hinn nýjt
nafnasiður heföi verið kominn á á
landnámsöld. Hefði Þórvarður
Þórarinsson verýð kallaður Th.
önfer og Þórgerður Egilsdóttir ver-
ið nefnd Th. Brundebjalvesen, eða
Ingólfr Arnarson kallaður I. Sunn-
fer, eða Ólafur feilan nefnzt O.
Breiðfer eða O. Hvammon eða þá
O. Thorstensen, eða hefði bræður
Unnar djúpúðgu verið menn eignar-
fallsins og heitið Flatnefs, þá hefði
landar vorir eigi þurft að fyrir-
verða sig fyrir nöfn sín. Þá bæru
þeir að líkindum Kleppskinnunöfn,
sumir með endingunni — an, t. d.
Þvaran, Kvaran, Skeifan, Skemman,
Skaran, sumir með endingunni —
on, t. d. Skolpon, Gvendarbrtutnon,
Þvælon, Útverkon, sumir á fer, t. d.
Hrútfer, Önfer, Breiðfer, Faxfer,
Flófer og Lucifer. Enn aðrir
rnundu heita jurtanöfnum, t. d.
Skollafingur, Geitnaskóf, Lokasjóð-
ur, Pétursbudda. “Þó ntundum
vér forgöngumenn nýja tímans,”
sagði einn af forkólfum hinnar nýju
nafnamenningar, "velja oss veglegri
heiti en þessi, sem að visti eru nógu
góð handa almenningi. Og víst
_veit eg, hvað oss mundi bezt sæma,
en það er að vera menn eignarfalls-
ins. Hefði nú sá maður verið upp'
fyr á öldum, þá er sennilegt að vér
hefðim nú nöfn sem: Snerils, Húns,
Svæfils, Kodda, Potts, Skotts, Dalls;
Kjaralds, Faralds, Erils, Jálks,
Skálks, Álku, o. s. frv.
En staðanöfn ertt eigi siður lang-
minnug en mannanöfn. Renni
menn að eins huganum til bæjar-
nafnanna í Holti. Á þeim má
gela sjá hvar skógur var, þá er
land bygðist, og hvar ryðja þurfti
mörkina áður en reistur yrði bærinn.
ömefni sem Holtin sýnir að allar
hæðirnar þar voru skógi vaxnar (á
latnesku: saltus). Og við hvert bæj.
arnafn og hvert örnefni eru bundnar
einhvcrjar minningar og rná að jafn-
aði sjá á nafninu, hverjar þær eru,
t. d. Svalbarð, Veðramót, Akr, Akr-
eyjar, Akranes, 'Gerði, Mannabani,
Berufjörður, Svínavatn ®g ótalmörg
fleiri. Allar þessar minningaf
geta menn skafið út, ef þeir breyta
nöfnunum. Og ekki fríkkar, ef
þeir bæta gráu ofan á svart og klíntc
helgunt heitum á ómerkilega staði
Skessur kváðust á:
Systir ljáðu mér pott.
Hvað vilt þú með hann ?
Sjóða í honum mann.
Hver er hann ?
Gizzur á Botnum,
Gizzur á Lækjarbotnum.
Nú verður að yrkja þessa vísu upp
fyrir skessukindina og geta þess, að
Gizzur búi nú að Lögbergi!! Eg
læt þetta dæmi nægja, því að öllum
munu kunn mörg dæmi slikra skemd-
arverka.
Þá er annað höfuðatriði, sem ger-
ir viðhald réttra nafna mikils vert
fyrir viðhald tungunnar. Þau
eru allra orða geymnust ábeygingar
og réttar orðmyndir, en i þeirra stað
koma í liinum nýja nafnasið óbeygi-
leg orð. Það verður endinn á
þessari ættarnafna og gæsarlappa
öld að beygingar hverfa úr málinu,
enda er byrjun þegar gerð: Skramb-
an á frú, sent heitir einnig Skramb-
an, en ekki Skrambana svo sem bú-
ast mætti við eftir lögum og eðli
tungunnar. 1 gæsarlappahríðinni
er það algengt að menn eigi hluti í
“hf. Kári. ekki í Kára, menn koma
“með e. s. Gullfoss,” en ekki á Gull-
fossi o. s. frv. En nái sníkjumenn-
og
forkunnar
frúin er sögð að vera hinn mesti spursmál, hvort þjóðskipulagsstefna ■ mi]ci] he]?i hcfir verið á guði afls
jafnaðarmanna sé heillavænlegri held-| °S e,úinga- Auðvitað má sjá þetta
ur en nú verandi fyrirkomulag. I a f]eiri 'h!utum. svo sem Því. ah
Jákvæðir: Þeir Hávarður Elíason og! sumar byrjar á Þórsdag, en ljósast
Sgurjón Austmann. Neikvæðir: Axell vefSur mönnum þó hugarfar þjóðat-
Vopnfjörð og Jón Laxdal. j innar, er foreldrar kunna ei að velja
kvennskörungur
fögur.
í innsetningarræðu sinni lýsti
forseti yfir þv'i, að Aneginliðirnir
í stefnuskrá sinni <vseri efling at-
vinnuve.ganna, friður út á við og
innbyrðis friður.
Ungmennajjiugið.
Ungmennaþingið, sem áður er
búið að geta um í Lögbergi, byrjar
með starfsfundi kl. 2 e.h. miðviku-
daginn 30. janúar þ. á.. Um aðra
þingfundi verður svo ráðstafað af
Nöfnin.
Framsógurœða
Bjarna Jónssonar frá Vogi
um frumvarp til laga um mannanöfn
Sagan sýnir það hverjum heil-
skygnum manni, að engin þjóð hefir
þingmu sjálfu. En það er gjört j yer'fK no]chru nýt. sú er eigi sýndi
ráð fyrir, að það standi tvo daga.
Fjögur ungmenni flytja stutt er-
indi á starfsfundum. Erindin eru
um þessi efni: “Að hverju leyti er
samband með ungmennafélögum I C8'S'- Tvær öndvegisþjóðir ntá
Stúdentar ætla sér að fjölmenna. heillavænlegra nafn én kenna þau til
Agnar R. Magnússon ritari. Þórs. —• Þá sýna og nöfnin að for-
feður vorir hafa verið menn gunn-
reifir, svo sem Sigfús, Gu(nn)rún
(Guðrún) Vigfús, Brandur. Og enn
sýna þau að þeir bjuggu i köldum
löndum, þar sem birnir voru og úlf-
ar, svo sem Jökull, Bersi, Úlfur,
Bera. Mætti lengi telja slík dænti,
in hér er þó eigi staður né stund til
bess. Eg hefi nefnt þessi dæmi
dl þess að vekja þá menn til um-
hugsunar um málið, sem hafa, ef til
vill, eigi gert sér það ljóst áður.
Geta hv. þm. ef til vill gert sér
nokkru ljósara en ella, hvað orðið
væri úr þeirri hlekkjafesti frá kyni
til kyns, sem gerð er úr endurminn-
fortíð sinni og forfeðrum ræktar-
semi. sú er eigi sýndi fulla trygð
við tungu og s'ðu sjáflrar sín, sú er
eigi varði þjóðerni sitt með oddi og
ingin beygingunum úr tungu vorri,
þá er slitið sambandið á milli vor
og fortíðarinnar, þá er íslenzkan
orðin ill danska. En hún kve vera
auðlærð.
Þriðja höfuðatriði þess mikla hlut-
verks, sem eiginnöfn hafa unnið í
þjónustu íslenzks þjóðernis og mun
vinna, e 'fþeim er ekki brjálað, skal
nú og talið: Nafnasiður vor er
skuggsjá hins mikía einstaklings-
frelsis og einstaklingssjálfstæðis,,
sem einkennir þjóðbálk vorn, og
skuggsjá þeirrar virðingar sem vér
og forfeður vorir hafa jafnan borið
fyrir konum og rétti þeirra, svo sem
hinn rómverski nafnasður var skugg-
sjá þess ófrelsis, er konur átu þar
við að búa.
Svo sem eg sagða fyr var nafna-
siður Hellena nákvæmleg'a hinn sami
sem vor, og svo gjörsamlega eins
var ltann, að þar tíðkuðust og auk-
nefni sem hjá oss. F.n siður Róm-
verja var allur annar, þótt þeir væru
af sama stofni runnir. Þar hétn
menn þreni nöfnum fornafni Cpræ’.-
omen), ættarnafni fnomen gentiiic-
ium) os^ j/iðnafni (fcognotnen), og
stundum auknefni fagnomen) hinu
fjórða. Dæmi: Marcus Tttllitis
Cícero, Publius Cornelius Scipio Af-
ricanus. Um kvennaheiti var sá
sitjur. að dætur hétu ættarnafni föð-
ur sins, meðan þær sátu i föðttr-
garði, og var þá greint svo á mijli
margra dætra að þær voru kallaðnr
eldri og yngri eða 1., 2. og 3., og svo
Niðurl. á annari siðu.