Lögberg - 20.03.1924, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. MARZ 1924.
Þér getið losnað við
Dyspepsia.
ir að vanvirða og niðurbeigja
>sín ieigin sál. Miðaldirnar gefa
okkur of gott dæmi; aðal þorri
manna voru hjátrúarfuliir aum-
____________ ingjar— vesalingar kúgaðir af
| sannfæringunni um eigin vanmátt
Með því að nota ávaxta meðalið ] og sálarspillingu.
“FRUIT-A-TIVES” j í ljósi n.útímans eru afleiðing-
---------- j arnar af þessum takmarka ófull-
pað er auðvelt fyrir yður að komlegleika kenningum. auðsær.
losna við óþægindi, svo sem höf- j Fyrir rúmum 30 árum síðan sagði
uðverk og stíflu, með þvi að nota j ríkur verslunarmaður við lítinn
rétta meðalið.
blaðadreng— “Hvað ætlair þú þér
Vort fræga ávaxtalyf, unnið úr| að verð drengur minn?”
epla, appelsínu, fíkju og sveskju
safa, læknar Dyspepsia fljótar en
n-okkuð annað.
Mrs. Thomas Evans, Everett,
Ont., Segir: “Árum saman hafði
eg þjáðst af Dyspepsia. Lifrin og
“Lögmaður”, kom svarið hik-
laust. (Maðurinn hló ihæðnishlát-
ur sem næddi í gegnum hjarta
dier.gsins litla. Mörgum árum
seinna sagði þessi si‘m drengur—
“Eg var tuttugu ár að ná mér eft-
nýrun intu ekki hlutverk sitt sam- j ir þennan hlátur.” Þetta van-
vizkusamlega af hendi. Öll með- traust, þessi fyrirlitning kæfði
ul reyndust árangurslaus, þar til j neistann, sem var að ikvikna í
“Fruit-a-tives” komu til sögunnar. j brjósti hans. Eitt hughreystingar-
pað meðal kc'm mér á svipstundu ; orð hefið máske tendrað bál
til fylstu heilsu.”
Þeir eru margir, þessir litlu
pessi vitnisburður verður ekki; einstæðingar, sem hrekjast skjálf-
hrakinn. Ávaxtalyfið ‘^Fruit-a- j andi í kulda fyrirlitningarinnar
tives” fæst hjá öllum lyfsölum j og vantraustsinsi— en einmitt frá
fyrir 25c og 50c. askjan, eða beint i mörgum þeirra sem þrátt fyrir
frá Fruitatives Limited, Ottawa, j alt hafa rutt sér braut til frægð-
Ont. ar og frama höfum við lært að
_ | 'If.ið mannsins liggur upp á við en
j ekki niður.
Mörg dæmi mætti kc'ma með til
að sýna hve áríðandi það er að
| þekikja krafta sína. Öll þau verk,
| sem nokkuð kveður að eru unnin
| af mönnum, sem hafa ekki látið
j orðið, ómögulegt, um munn fara
trúðu ekki á
neina takmörkun.
í stuttu máli, fra'mkvæmdarafl
Ræða
Flutt í mælskusamkepni Stúdenta-
félagsins í Winnipeg, af
Edward J. Thorlaksson, B.A.
Til Mr. RICHARDS BECK,
Cornell Univer»ity, Ithaca, NewYork.
Frá Pétri Sigurðssyni, Selkirk, Manitoba, Can.
Það er gott að eiga Lögberg að, þegar maður liggur og getur ekki skrifað. Fyrir-
gefðu, vinur, hneykslismál og hortitti alla. Þú getur ráðið, af fyrstu línu stefarana, að
faeðingin hefir verið erfið, jóðið þó ekkert afbrigði. Þess varla að vænta, að aumur ali
þ.óttmikið.
Þökk fyrir bréfið þitt, Beck, sem að vanda
birtir þinn oámsólgna, framsækna anda.
Þeir eru sælir, er sannleika unna
og sitja við spekinnar ístæru brunna.
Þegar skrifari jstúdentafélags-í
ins mæltist til þess við 'mig, að eg
talaði hér í kveld, var rétt komið
að mér að segja —ómögulegt. Eg ] okkar fer algerlega eftir hvers-
ætlaði að fara að afsaka mig, en i dagslegum hugsunairhætti okkar
'skömmu síðar, þegar eg ior að [ —eftir vana. Máttur okkar, eða
íhuga þetta betur, þá sá eg í þessu vanmáttur á uppruna sinn í und-
orði, ómögulegt, efnið fyrir ræðu irvitundinni. pað sem við höfum
mína, og eg skammaðist mín fyrir tamið okkur að hugsa um sjálfa
það að eg ætlaði að nota það mér j okkuir, það hljótum við að vera
til afsökunar.
,‘Tveir menn horfðu í gegnum
Ómögulegleiikar, takmörk, heil-[ Srindurnar 1 fangaklefanum; —
ar herd’eildir af þeim heimsækja'
okkur—þau ara og grúa kringum
annar sá for, en hinn sá stjörnu
Burt með hræðslu og vantrú.
okkur þessi takmörk, kæfa eldhuga T? endurtek. Við höfum fullan
æskunnar og draga úr fyrirætlun-1 rétt fii a® lifa iifi °kkar til fulls,
um okkar— þau laumast til okik-
ar á nóttunni og upp úr svefnin-
um, í gegnum yr.dislega framtíð-
ardrauma heyrist ómur af köldum
vera sæl og gera aðra sæla og
fyrsta skilyrðið til þess er að
vera sjálfum okkur trú.
Prof. James sálarfræðingur
hæðnishlátri þeirra— “þetta er j 11111 heimsfrægi hefir sýnt hve
þér ómögulegt, þetta er ekki fyrir
þig” berst til eyrna okkar og við
trúum iþví. Yfiir þessum herdeild-
um ræður hershöfðinginn, ótti—
i'llráður, óbilgjarn sívakandl—
óttinn, sem gerir sig að fylgju
okkar og þræðir sig í gegnum all-
ar hugsanir vorar. Sá hermaður,
sem á vígvellinum gefur óttanum
rúm fær dauðan að launum.
Vissan um þetta gefur honum
kjaik og styrk til að verjast að-
sóknum hans, og óttinn hverfur,
því í orrustunni er hverig rúm
fyrir hann. Hugur fyltur hetju-
móði og ódauðlegu hugrekki get-
ur ei öðru sint en verkinu er
fravn undan liggur.
En til er annar vígvöllur, feyki-
legri og óeradanlegri margbreytt-
ari en hinn blóðugu orruststaður
Eg á við bardagavö'll tilver-
unnar. í þessum bardaga líka
leitar óttinnn að verustað og
þann, sem tekur á móti honum,
leiðir hann út í örvæntingu og
dauða. Launin eru hin sömu og
fyrir hermanninum, en hér í þess-
ari baráttu tilverunnar gleymum
við því stundum.
Hræðsla við fátækt, hræðsla
við gjaldþrot, hræðsla við veik-
indi hræðsla um vorar eigin sálir
—hvað er þetta annað en drunga-
legar vofur ímyndunarinnar, tak-
mörk, seJ,n við rekum í veg okkar
til að vera okkuir að fótakefli—
sjálfsskparvíti sem við kve'ljumst
af, af eigin heimsku.
Austu úr himneskum hugsjóna lindum,
haltu þig jafnan á sólroðnum tindum,
er gnæfa svo hátt yfir glymjandi sæginn,
sem gargar og hjalar um veginn og daginn.
Þú veizt hvað er bjart uppi’ á háfjalia hnjúki,
þó helgráa þokan í dölunum rjúki,
þar uppi er loftið alt ‘ljósmagni þrungið,
þar leikið vér getum og skáldað og sungið.
Þegar frá tindunum óðurinn ómar,
þá eru það vekjandi, guðlegir hljómar,
sem hella sér niður úr nægtanna álum—
frá nútíðar spámanna ljóselskum sálum.
Móse forðum varð fjallið að klifa,
fólkið alt sagði það mundi’ ekki lifa,
ef spámaður Drottins ei fyrir það færi
og fregnir því síðan úr hæðunum bæri.
Það er hin eldgam'la, margsagða saga,
og svo mun það verða um komandi daga:
að einhver á hæðunum hlýtur að standa
og lirópa svo, knúður af sannleikans anda.
Þó myrkur og sori þá hæðirnar hylji,
og hugsjónamanninn frá fjöldanum skilji,
þá stíguf hann hátt upp í heiðblámans svala,
úr hæðunum' nemur hvað á hann að tala.
Vér erum arftakar heimsfrægra hetja,
sem hálfviltar þjóðirnar gerðu að hvetja,
og sjá, oss er ætlað að setja upp merkið
og síðustu höndiina leggja á verkið.
Sá heimur, sem dansar um gullkálfinn glæsta,
guðleýsi temur sér alt af hið stærsta,
þarf agandi boðskan. er hrekkvísa hræðir,
hreinskilnum lýsir, en steinhjörtun bræðir.
Eg ligg nú í bæli, að letingja sið,
og löng finst mér óheilla stundin,
en á þó í sál minni svalandi frið,
sigurinn; þrái og vona og bið,
að grædd verði illkynja undin.
Þrekið er lamað og lúin er hönd,
lítið því megna aðl skrifa,
andinn er hneptur í ánauðar bönd,
efasemd keninir roín veiktrúa önd,
hvort lengi mér auðnast að lifa.
Samt skal ei æðrast, því ef nú svo fe-,
að æfinni minni hér lúki,
þá er ekki tapið svoi mikið í mér,
þvi margur nú fellur, sem hærra á ber,
og sízt getur möglað hinn sjúki.
Eg þrái samt frekar að þreyta mitt skeið
og þjónustu inna af hendi,
því hér er þó tæplega hálffarin leið,
sem hélt eg að yrði svo löng og svo greið,
—en sá veit þó betur, sem sendi.
Mé' hafði gjafarinn gefið svo margt,
sem gott var að þjóna og unna
og gerði mér lífið svo ljómandi bjart,
að leiðinda þá ekki orðið gat vart,
eg sat við þá svölunar brunna.
Ættjörð og móður og heimili hlýtt,
og hlutverk, sem öllu er meira,
ástfólgna konu og barnahjal blítt,
um tíma og rúms —- og að lokum
Við eigum rétt á lífi okkar. Við j munum við uppgötva skyldleika
eigum rétt að krefjast þess af | vorn við uppiruna alils lífs og sam-
tilverunni að fá að njóta lífsins j band vort við aflið, sem stjórn-
til fulls og taka það,_ s'em okkur er! ar alheiminum,—við munum lyfta
gefið af guði sjálfum. Við erum | blæjunni, sem bylur himintunglin
einstaklingar fæddir í heim þenna j standa augliti til auglitis við
•ekki til þess að fal'Ia örmagna fyr- leyndardóma lífs og dauða.”
ir árásum fon laganna, heldur til, enn fremur segir J. Andrew
þess að vera þátttakandi í fegurð- Wlhite, radio sérfræðingurinn í
inni, framþróuninni og ástinni, New York: “Við lifuir á öld krafta-
sem alstaðar fbrosir við okkur. Við [ verka. Það, sem fyrir hefir kom-
þurfu'm ekki annað en að kannast j er ekkert á við það, sevn eftir
við eignarétt okkar og ganga svo ! a að koma. Við stöndum á þrösk-
eftir honum hiklaust og djarfir. j uldi nýrrar veraldar *— fjarsýni
Hvervegna tölum vér ,svo mikið [ verður bráðum mögulegt, eiras og
um takmörk, um ófullkomlegleika fjarheyrra er nú í hvers manns
og spillingu mannkvnsíno þvert j völdum—vér lifum í radio-stjórn-
ofan í það sem skynsemin segir i uðum hei'mi.”
okkur? Segjum við ekki alloft við ■ Hverjir hefðu gefið þessum
sjúklinginn að hann sé á batavegi mönnum gaum fyrir fáeinum ár-
—til þess að hughreysta hann og j um síðan. Alt þetta var þá á með-
styrkja. Ekki hjálpar það íþrótta- j al Þess, sem var ómögulegt— að-
manninum ef hann hugsar við ! eins draumórar vitfirringa.
mikið er undir vanianum kornið og
síðan hefir allflestum rannsókn-
armönraum í þes,su efni borið
saman um það að í undirvitund-
inni felst kjarninn, sem blómgast
og þroskast og gerir manninn,
bað sttn ihann er. Þetta er það sem
Dr. Coué á við, þegar hann s'egir,
að öll okkar vandræði stafi af
biindri trú á eigin ófullkomleika.
pegar við virkilega könnumst við
hið gagnstæða, bætist úr meinum
okkar.
Meðan þeir Romulus og Remus
héldu, að þeir væru skrælingja-
synir, létu þeir þar við isitja, en er
þeir fréttu að þeir voru konung-
bornir hófu þeir sig upp og bygðu
Rómborg.
Er ekki fólk loiksins farið að
þreytas't á þessu orði—ómögulegt?
Hveirsu oft hefir það ekki reyrast
lygi og tál ; það var ómögralegt að
finria Vesturheim, það var ómögu-
legt að sigla á gufuibátum, það var
ó'mögulegt að fljúga.. Fyrir nokkr-
um árum var eldingin reiðikólfur
Guðs, en nú er rafmagnið jötun-
kraftur, isem tengir saman ihimin-
tunglin og þjónar ihugviti marans-
ins.
Heyrið hvað Camille Flammer-
ion segir; mörgum ykkar er hann
kunnur af bók hans Úraníu. Hann
segir meðal annars um radio:
“Loksins 'höfum við fundið Iyk-
ilinn að alheims leyndardómnum.
Bráðum munum við leysa úr gát- þeir ekki líka þreyttir af að skapa j koinu eins af vörðunum til mín,
bræður og systur og vinageð þýtt,
og margt annað fengið hef fleira.
Það kallar mig alt, til aðl lifa og Ijá
því liðveizlu mínia u,m tíma,
og víst er það ósk mín aö vera því hjá,
en verði eg kvíSinn, svo reyni eg þá
—sem Jakob—viS GuS minn aS glíma.
Ef sigri eg næ og hann blessun mér býr,
eg bý mig til starfa i skyndi,
því veikinda hrellingin frá mér þá flýr,
en fögnuSur lifsins í huga minn snýr,
og alt fer aS leika í lyndi.
HéSan af láSi er lítiS aS tjá,
sem iljósfýkin sála vill heyra.
ÞaS ber stundum dáíítiS illindum á,
—í íslenzku blöSunum lesa þau má—,
um löndin og fóIkiS og fleira.
ÞjóSræknis málunum miðar á veg,
en mikiS þarf til þess aS vinna,
því öll virSist samvinnusókn manna treg,
og sérmálin jafnan svo órýmileg,
aS kraftarnir mega sín minna.
Stúkurnar lifa og leika sér dátt—
í Lögbergi sá eg urn daginn:
aS Hekla var auglýst þar opin á gátt,
útsala, spil og svo dansi fram á nátt,
og gleSi og glaumur í haginm.
Miljón dala þeir ætla í ár,
aS áfengiS stjórninni gefi,
og þykir sá ágóSi hagsimuna hár,
en himininn telur þau blæSandi tár,
sem renna nú fyrir þá refi.
Þann heim, sem aS tilbiSur eingöngu auS,
og öilu í þágu hans fórnar,
vantar nú peninga, vistir og brauS,
og velkist í fjárþrota kveljandi nauS.
Já, illa mjög ágirndin stjórnar.
Frá ágirnd og hrekkvísi huga eg sný,
áS huggandi, blessuSum gæSum.
Nú bráSum fer voriS aS verma á ný
og vefja alt dýrSIega lífskrúSiS í,
og blóSiS þá yngist í æðum.
VoriS er yndisleg upprisutiS,
sem auSnumi í Pa-adís breytir.
Þú manst eflaust hversu hin hrjóstuga hlíS
heima á vorin varSi grösug og fríS,
og blikandi blómareitir.
Ó, var ekki himneskt að vera þá til
og veltast í angandi blómum,
baða í hita um hádegisbil,
hlusta á söngfugla laSandi spil
meS inndælum, heillandi hljómum.
GleSilegt sumar og gleðilegt vor
gefi þér Ijósanna faSir,
gleSilegt lifsstarf og gæfusöm spor,
gáfu- og krafta og vaxandi þor.
Og njótum svo gjafanna glaSir.
FarSu sæll,
föSurlandsvinur!
Endist þér aldur
dáSir aS drýgja
og fomhelga yngja
frægS vorrar þjóðar.
minni. pegar tími kæmi fyrir mig
að deyja, þá visi eg það, að eg
mundi ganga út, án þess að gera
heiðri mínum smán, sem einn af
þei'm sjö, sem voru að bíða eftir
þessari síðustu miskunsemi raf-
magnsstólisins.
En hverslags óendanlegur ei-
andlát hans: “Nú eiga aldirnar' lífðartími, virtust þessir síðustu
hann.” Áhrif ihans vaxa dag fráj fáu dagar að vera. Hvernig hug-
degi. pessi fátæklingur frá Ohio,' urinn hröklaðist frá útsýni eilífð-
er ekki lengur maður, iheldur í-j arinnar, virtist að hafa fyrir
mynd réttvísi og kærleika. Andi; fram íhugað það, með því að verða
hans svífur enn í kring um okkurj minnislaus um tímann.
og glæðir í hjörtum okkar þá Eg vissi það að ,eg át 0g drakk
björtu von, að ibrátt muni friður j og reykti, umhugsunarlaust. Eg
að var rétt.
Mikilleiki Lincolns er í því fólg-
inn, að hanra var sjálfum sér trúr.
Hann hirti lítt ium takmörk.
Orðið “ómögulegt” fanst ekki í
orðasafni hans.
Hvað er Lincoln nú? Það hef-
ir sannast, sem Stanton sagði viðj
ríkja meðal manna.
hafði hvorki sjón, heyrn eða
Eg get ekki annað en bætt við j Smekk. Eg hafði þokukenda með-
fáum orðum tiil íslendinga. Eru J vitund um fjóra veggi klefans, um
byrjun kapphlaupsins. “Eg hlýt j Bandaríkjamenn eru nýbúnir að
að tapa.” Með því að gefa þessurn j balda upp á afmæli Abrahams Lin-
hugsunum rúm, rænir hann sjálf- J colras, alþýðumannsins góðkunna,
an sig kröftum sínum.
Hið sama má segja um öil okk-
ar fyriirbæki, andleg jafnt sem
líkamleg. Ef við ekki könnumst
sér takmörk og ómöguleika? Sjá
þeir ekki fravn undan sér bjart út-
sýni, óendanlegt og fagurt?
ísiand rís upp í huga mér—ís-
land, eins og skáldin hafa sýnt
mér það. Drungalegt og svipmik-
reisir það sig upp úr draumkendri
þoku, sem hylur það að hálfu.
Um fætur þes.s ólmast sjórinn, si-
urgandi, eins og hann vilji draga
það aftur ofan í lognið og kyrð-
með því sem næst jöfnu millibili.
“Hertu upp huga þinn ikarlinn
minn,” hvíslaði hann. “Það varir
ekki lengi og það verður ekki til-
finnanlegt. Það eru margir vesa-
lirags krossberar, sem mundu glað-
ir ganga þennan veg.”
Stundúm um hinar löngu ang-
istarnætur, sem fylgdu, gat eg
ekki gert að því, að verða ekki var
ina, þar sem það víldi fyrir mörg-: vUÍ ,* ífangelsisfélaga
um öldum.
En þegair eg hugsa um ísland,
minna til að hughreysta mig. Þeir
vildu tefla kortu við mig, kallandi
hugsa eg líka um hetjurnar, sem tH mín færslurnar‘ Kotrureitirnir
voru markaðir a kalkvegginn í
faragelsis'kompu minni. par var
þar hafa dvalið og dvelja enn, ogj
um afkvæmi þeirra í Vesturheimi. , , , . ,,
Gullöldin var og er. Þeir hirtu i ofurlltl11 Partur af k™1™1 elT
ekki um takmörk, fornmennirnir. 1
peir tókust stóirt á 'hendur og af
köstuðu því. Þetta mikla fram
spýtu, með hverri að átti að marka
En eg gaf mig ekkert að þeim!
Eg var með allan hugan við það,
við það, og 'halda öruggir áfram.
Fram, fram, darraðar drótt,—
látum ekki draumana deyja! —
Treystum á hið 'mikla afl, sem
forsetans óviðjafnanlega. Þetta hýr í undirvitund þjóðarinraar.
er maðurinn, sem fólkið sagði, að
gæti ómögulega
“Skóghöggvarinn
náð
frá
kosningu.
Sagamore
við kraftinn í okkur sjálfum, er i var að öllu leyti venjulegur mað-
ekkert, sem hjálpar okkur. Við j ur’ með engar sérstakar gáfur
verðum að hlýða innri hvötinni,! eÓa skarpleika fram yfir aðra
sem knýr
segir:—
oikkur áfram. Skáldið
Trúðu tvent í iheiini
tigra sem æðsta ber —
Guð í alheimsgeimi,
Guð í sjálfum þér.
Við vitum hve ill áhrif það hef-
11 V | P n Hvl a8 þjast af
RJP I I L §L. blæBandl os b61g-
? ■ s 88 innl gylllnlæ8?
8 I h UppslturSur ónauC-
synlegur. pvl Dr.
Chase's Olntment hjálpar þér strax.
S0 cent hylkib hjá lyfsölum efa frA
Edmanson, Bates & Co., Limlted.
Toronto. Reynsluskerfur sendur 6-
kev-'la, ef nafn þessa blaía er tiltek.
** •»» 2 p.ent frlmerk*-*
menn. Flestir héldu, að hann
mundi verða ófær forseti og leik-
soppur stjórnmálamanna. Samt
hafði Lincoln staðfestu og þrek
til að sikipa mestp óvinum sínum
í fremstu e'mbætti landsins, af
því hann vissi, að þelr voru sér-
staklega færir og duglegir menn.
petta sama stöðuglyndi sýndi hann
í öllu. pegar hann var búinn að
kjósa stefnu sína, stóð hann við
hana eins og bjarg.
Lincoln stóð einn og bar á herð-
um sér smán og fyrirlitning þjóð-
aiinnar. Hann vair dreginn upp
í blöðunum sem apaköttur og kall-
aður heimskingi, en hann skeytti
ekki um annað en að vera trúr
því, sem hann var sannfærður um óbærilegu byrði, er hvíldi á sál
kvæmdarafl ibýr enn í þjóðinni, og J sem fram átti að fara næsta dag
við þurfum ekki annað en kannast[ Smátt og smátt dofnuðu þessi vin-
gjarnlegu uppörfunar hróp. Að
síðustu grúfði algjör næturþögn
yfir faragelsimi.
Eg hlýt að ihafa sofið, þvi þeg-
ar eg vissi af sjálfum mér, varð
eg þess 'meðvitandi, að rafmagns-
ljósin í ganginum höfðu verið
snúin af. Dagsljósið var að læð-
ast inn í klefann minn, 'minn síð-
asti dagur á þessari vingjarnlegu
jörð.
Bráðlega fór skröltið í hurðun-
um að láta til sín iheyra um fang-
elsið. Það voru hinir vanalegu
fangar, sem var verið að hleypa
út úr klefum þeirra, ti! að vinna.
Eg bölvaði hljómnum. Eg hafði
heyrt hann á 'hverjum degi, síðan
eg bafði komið him'að.
Fótatak hljómaðí eftir stein-
gólfinu í almenningsganginum.
pað var yfirfangavörðurinn ->g
meðhjálpari hans. Þar var líka
maður með eitthvað á bak við sig.
“Hvernig líður?” sagði hann
glaðlega og rétti fram aðra hönd-
ina. Eg rétti fram mína eigin
hönd umhugsunarlaust. Á sama
augnablki, ihafði hann smeygt
snöru um úlnliði mína. Eg man
Síðustu dagar eins á
jörðunni.
Eftir Charles E. Baxter.
Það er sagt að maður í dauðans
angist tapi allri meðvitund um
stað, tíma og sjálfspersónu, meira
að segja. Svo var það með mig.
Starandi gegn yfirvofandi dauða,
breyttist eg í sjálfshreyfivél, hlut,
sem hreyfist ósjálfrátt, eftir bend-
ingu'm frá stjórnendunum.
Hvern eg hafði drepið og hvers
vegna, hafði horfið úr minni mínu,
eins og eg væri eins ihreinn og
flekklaus, eins og nokkur borgari í
landinu gat verið. Hinir löngu
mánuðir í klefa hins dauðadæmda
höfðu ekki aðeins veiklað sálarfjör
mitt; þeir höfðu einnig létt á hinni
eftir því, ihversu eg reiddist af
hrekknum. Eg ætlaði mér ekki að!
valda nokkru'm erfiðleika.
Eg var fjötraður; eg var meira1
að segja leiddur fram almenn-J
ingsganginn. Dauðavörðurinn,1
isem yfir mig hafði verið settur, J
var að hrópa uppörfunarorðum íj
eyru mér. “Góði drengur! Hertu!
UPP hugann! Nú, nú, við skulum
ekki v^rða lengi!”
En allar þessar minningar virt-
ust að leyftra gegnum huga minn
á einu augnabliki, því eg var nú
þegar í stólhum.
Eg efast um hvort það geti ver-
ið nokkurt einstakt augnablik,
meira hræðilegt, en það augna-
blik, þegar einhver situr, algjör-
lega heilbrigður maður, bíðandi
síns óhjákæmilega dauða, sem
þessa sekúntu á að sveifla sál
haras inn í eilífðina.
Eg sat og 'beið. Eg hugsaði um
lífið. Eg reyndi að rifja upp fyrir
mér, hver eg væri og hefði verið.
Eg var nú þegar eiras góður og sá
dauði.
Næsta undarlegt. Eg vissi hvern-
ig hettan fór um ihöfuð mitt. Eg
stirðnaði. Mig vantaði ándrúms-
loft.
Og alt í einu kom endirinn. Eg
heyrið marrandi hljóm. Mér fanst
líkami minn vera ihlaðinn hundr-
uð þúsundum af rafmagnssveifl-
um (volts), rynandi á ólarnar.
Eg stóð á öndinni, sveiflaði frá
mér handleggjunum.
“Uss, hérna, hérna.” hrópaði
rödd, sem mér var kunn.
Eg glápti í kringum mig æðis-
lega. Verjan ihafði verið tekin í:
iburtu og andlitið á manni þeim,
sem stóð fyrir framan mig sýnd-
ist að vera óvenjulega, hræðilega
kunnugt.
“petta var sá rótgrónasti jaxl,
sem eg hefi dregið út,” sagði
tannlæknirinn minn. “Eg hélt þú
mundir aldrei sofna, eins ’mikið
og þú sparkaðir og braust um.
Fimm dali, ef þú vilt gjöra svo
vel.”
J. P. ísdal þýddi.
Hugmyndir.
Mörgum þykir gaman að skoða
mýndir af ýmsu tagi, isvo sem
landlagsmyndir og af dýrum alls-
konar, láðs og lagar og 'mannvirkj-
um, og þá ekki síst myndir af
fólki og einnig stjörnu eða him-
tunglamyndir. En svo eru einnig
enn aðrar tegundir af myndum,
sem liklega aðeins fáir hafa gam-
an af að skoða, þær eru stúndum
Copenhagen
Ljúffengt ofc
end,ingar gott,
af því það er
búið til úr safa-
miklu en milun
tóbakslaufi.
MUNNTOBAK
nefn.dar hugmyndir, líka eru þær
oft kallaðar mörgum öðru'm nöfji-
um, svo ,sem hugarburður, heila-
spuni, ímyndun, hugsjón, innbyrl-
ing, hugsmíðar, loftkastalar, ský ja
borgir, draumórar og margt fleira
Sum þessi nöfn ibenda í þá átt að
fólk álíti alment að hugmyndir
séu í raun og veru ekki neitt, lík-
lega helst af því að það getur ekki
séð þær með hinni ytri eða líkam-
legu sjón. Margir vita víst, að
hugmyndir eiga þó að su'/nu leyti
skylt við aðrar myndir, að þær
geta verið réttar eða ran^ar, fagr-
ar eða ljótar. Mörgum hefir víst
þótt Miðgarðsormurinn freniur
Ijót hugmynd og allilt að hinn
armi jötunn skildi höggva sund-
ur vaðinn fyrir öku pór, en það
bendir þó til þess, að jafnvel ris-
ar geta iséð svo ljótt, að þeir'verði
hræddir. En hitt kann ef til vill
mörgum að þykja nokkuð kynleg
hugmynd að þegar Ása-Þór á að
mæta Miðgarðsormi í síðasta
sinn eða í úrslitaorustunni, þá er
það alt, sem slíkur fullhugi afrek-
ar að sigra einn eiturorm og öku-
Þór stígur ekki mörg spor á jöirð-
ina eftir það, að eins níu og þá
fellur hann niður á jörðina og
deyr af eitrinu úr orminum.
Þessi hugmynd (það er viður-
eign pórs við orminn) bendir sum-
um í þá átt, að ekki sé alt svo sem
sýnist eða eins og það lítur út
fyrir ytri sjón vorri jafnvel þótt
vér trúum ekki að Miðgarðsormur
sé til nema í hjörtum vorum eða
hugskoti, þá bendir þessi forna
hugmynd á að ekki þurfi svo lítið
til að sigra ihann, sem virðast
kann í fljótu bragði. Menn hugsa
sér Þór líklega tákn'mynd óbilandi
áræðis eða eins konar (“andlega
orkulind”) Týr virðist vera sann-
ari táknmynd sameinaðrar ihug-
dirfsku og hreysti, að menn hafi
jafnvel í heiðni eða fornöld talið
öku-Þór andlegs eðlis, virðist
mega sanna með því að þeir trúðu
að ekki þyrfti annað en nefna
nafn hans, til þess að hann ikæmi
þeim til liðs. Ef þess væri rétt til
getið að Loki Laufeyjarson, væri
sönn táknmynd af holdlegu og
iheimslegu hyggjuviti mannanna
þá er það auðfundið á fornum
goðafræðum hvaðan Fenrisúlfilr
kemur, en 'hvaðan isem hann ke'm-
ur, þá er hann gráðugur mjög og
svo er ginið stórt, að neðri skolt-
ur nemur við jörð, en sá efri við
himin og er svo sagt að meira
myndi hann gapa ef meira rúm
væri til. Varla verður sagt að
Óðinn sé slæm eða ljót hugmynd,
þótt ihann að vísu sé gallagripur
þar eð hann er einsýnn, undirför-
ull og svikull, isem sést á því að
hann ærði þræla tötrin, se'm voru
að slá hey með orfunum sínum og
líklega er ekki varlegt jafn,vel nú
á tímum að láta orðin brýna fyrir
sig, þó illa biti, það getur orðið til
þess að menn ærist og drepi hvor-
ir aðra; þungskilin er þessi hug-
mynd að vísu, en vit mun vera í
henni.
Ef nokkuð mætti taka mark á
hvernig hin forna hugmynd spinn-
ur að síðustu út örlagaþráð Óðins,
þá verða afdrif hans ill og ömur-
leg í úrslita sennunni, en glæsi-
lega er búningnu’m lýst. Óðinn
hefir gullhjálm á höfði fagra
brynju og gott sverð, er “gúgnir”
heitir. Nafn sverðsins virðist geta
falið í sér öll áhöld, slná og stór,
er til orrustu eða maranvíga eru
notuð á öllum tímum. Maður get-
ur varla varist þess að láta sér
koma til hugar, að auðæfadýrkun
sé eitthvað í ætt við ihjálm Óðins
og ihelst mætti ætla að þar væri
komin Gullveig í sinni isíðustu
mynd eða útgáfu. Því það er kunn-
ugt af fornum fræðum að þó guð-
irnir eða goðin pikkuðu, stingju
og dræpu Gullveigu mörgum sinn-
um, að þá gekk hún alt af aftur,
ginti og afvegaleiddi 'mennina á
jörðinni. pað getur verið að sum-
um af oss, er nú lifum, þyki það
hafa verið ljótt tiltæki af ísraels-
mönnum að búa sér til kálf úr
gulli og fara ,svo að dansa í kring-
um hann. 1 kringum hvað erum við
að dansa? Hvaða tálknmynd felur
sagan um gullkálfin í sér? Fjnris-
úlfurinn gleypir óðinn með hjálm-
inum o gbrynjunni og sverðinu og
er sagt að það verði hans (Óðins)
bani; era úlfurinn virðist lifa góðu
lífi eftir sem áður. Fremur virðist
Freyr falleg og góð ihugmynd og
hann á að verða til þess að rífa
sundur kjaft Fenrisúlfsins og er
sagt að það verði úlfsins bani.
Hugmynd sú, í goðafræði Norður-
landa, sem lýsir eyðing eða enda
jarðlífsins í sinni núverandi mynd
eður stigi er svo lík sumum biiblíu-
spádómum, er að því lúta, að varla
er unt að þekkja þær myndir sum-
ar hverjar frá annari; hvoru
tveggja er auðsjáanlega til vor
runnið frá sama brunni, brunni
alviskunnar. Að gera samanburð
með tilvitnunu'm verður hlífst við
að þessu sinni, þar eð búast má
við að slíkt myndi valda hneyksli,
en þarft verk gæti það verið eigi
að síður. Hin goðkynjaða hugmynd
um endurfæðing eða endursköpun
jarðar virðist gera ráð fyrir að
jörðin haldi þá áfram að vera til
eftir sem 'áður; ihelst er svo að sjá
sem þeir hafi hugsað sér að sól og
jörð myndu eyðileggjast á einum
og sama tíma, eða með öðrum orð-
u'm deyja báðar undir eins og end-
urlifna báðar undir eiras, og á lík-
an eða ,sama hátt, því ólíklegt er að
þess væri ekki getið, ef þar væri
um mjög mismunaradi tíma að
ræða, og þó svo sé að orði komist
að sólin ihafi getið eða eignast
dóttur eigi ófegri en 'hún var
sjálf, þá er það sama hugmyndin
og um endursköpún jarðar. Það
er og athugavert að hin svo kall-
aða heiðna hugmynd eða sköpunar
saga gerir alls ekki ráð fyrir að
jörðin eða þessi iheimur, sem vér
helzt þekkjum, hafi til orðið af
sjálfu sér; þeir heiðnu karlar
vissu að til var annar æðri, full-
komnairi, ibjartariog betri heimur,
heimur lífsins og ljóssins 'löngu
áður en sól, tungl og jörð urðu til
og einmitt frá þessum heimi (,Mús-
pellsbeimi) virðast þeir ihugsa sér
að endurlífgunin eða endursköpunr
in komi; en ihvemig vissu þeir alt
þetta ? pótt þessar fomu hugmynd-
ir séu ekki bókstaflega í sama
formi og bi'blíulegar hugmyndir
um sama efni, þá virðist þó skyld-
leikinn, vera auðsær; svo er að sjá
ásumum hinum eddukendu hug-
myndum, að þes,si jörð og himinn
eða heimur sá, er vér nú búum í,
standist ekki Iheimsókn ljóssins og
lífsins barna, svo fögur og 'björt,
sem oss þó oft finst þessi jörð vor
vora, þvíl svo er sagt, að þá r Mús-
spellsmiegir herja þá klofni ihimin
og bifröst brotni, en bifröst er líka
stundum kölluð friðarbogi, friðar-
tákn milli himins og jarðar og er
svo að sjá að þá sé friðnu'm milli
'himins og jarðar slitið fyrir fult
og alt. Frá einu biblíulegu hug-
myndasviði er oss sýnt að syndir
og ilsku mamnanna valdi, að
nokkru inu illa ástandi og ásig-
komulagi, sem jörð vor er í og er
sízt ólíklegt né óbrúlegt, að svo sé,
og frá heiðnu hugmyndasviði er
oss sýnt að uppruni og ætterni
jarðar vorrar sé að nokkru leyti
frá niflheimi runnið, iheimi kuld-
ans, myrkursins og dauðans. Ber-
sýnilega láta þó hinar heiðnu
hugmyndir lífið og ljósið sigra
að lokum. Hann hefir reynst fleir-
um en öku-Þór erfiður kötturinn
hans Útgarða-Loka. Svo virðist,
sem hin heiðna spásagnarhug-
mynd geri ráð fyrir að jörð vor
falli inn í sjálfa sig eða hrynji
sa'man um teið og eldurinn eða
surtarloginn eyðir öllu lífi hennar,
því upp úr sænum sýnir hugmyndin
að jörðu skjóti aftur, en vont er þó
að vita 'hvort þar er átt við sæ jarð-
arinnar, eða sæ eilljífðarinnar.
í vissum sikilningi má að vísu alt
af og alstaðar finna gullnar töfl-
ur í grænu grasi, en ihins vegar
virðist þó hugmyndin gera ráð
fyrir, að tviær verur leysist og lifi
í surtarloganum, sem verði frum-
feður að nýju mannkyni á nýrri
jörð.
pessar fáu línur eru ekki nein
tilraun í þá átt að þýða né skýra
að neinu leyti Eddukvæðin. petta
er að eins viðleitni í þá átt að
virða fyrir sér og skoða hinar fá-
gætu og merkilegu fornhugmynd-
ir, sem að minni hyggju eru þess
virði að þeim væri mieiri gaumur
gefinn en gert er. Lærðir bók-
mentamenn hafa að vísu gert
nokkrar skýringar við .sum Eddu-
kvæðin, en þær tilraunir, sem eg
hefi séð af því tagi ihafa að því er
Vnér skilst, meira gengið út á bók-
stafshliðina, en minna út á hlið
hugmynda lífsins sjálfs, sem I
þei'm felst. Eg sem sé er alls ekki
á þeirri skoðun, að hugmyndir séu
ekki neitt.
M. 1.
—---------o,---------
i