Lögberg - 14.08.1924, Side 4

Bla. 4
LO&BERG, BIMTUDAGINN14. ÁGÚST. 1924.
é
it i' TM"1 l 1 I ra>
IJögberg
Gef® út Kvem Fimtudag af Tlie Col-
umbia Pre**, Ltd., (Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Taialmari N-6327 oi N-6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
Utanáskríft til blaðsins:
TK,£ GOIUMBI^ PgESS, Ltd., Box 3172, Winnlpsg, Man-
Utanáskrift ritstjórans:
éOiTOR LOGBERC, Box 3172 Winnipog, IVlan.
The •'Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Bulldlng, 695 Sargent Ave , Wlnnipeg, Manitoba.
Hér og þar.
Fáir eru þeir, sem eru reiðubúnir at> fóma
sjálfum sér fyrir velfertSarmál manna og þjóða, en
margir sækjast eftir aS nota 'þau til þess aS auka
veldi sitt og persónulegan hagnaö.
Hvérnig má það veröa “kristnum söfnuSi, Sam-
bandssöfnuSinum’’, til vanvirSu, þó sagt sé frá fund-
arsamþykt, sem gerö var á þingi Únítara í Boston?
ÁSur fyr var oss kent, aö laun syndarinnar
væri dauSi. Nú bera dagblöSin orSstýr þeirra, sem
syndir og glæpi fremja, til yztu takmarka heimsins.
í sumar eru liðin 400 ár síSan cocoa var fyrst
flutt til Evrópu; þrjú hundruö þrjátíu og sex ár
síSan te var flutt þangaS inn, og tvö hundruS ár
siSan kaffi þektist þar, eftir því sem Glasgow Her-
ald segir. Þessa fjögur hundruð ára afmælis hins
vinsæla og ljúffenga drykkjar, var minst í Lundún-
um meö þingi, er þar var haldiS og sótt af Cocoa-
kaupmönnum víSsvegar aö úr hinu brezka ríki.
----------------------o------
Sjálfsagt er ekkert dýr til á jaröríki, sem mönn-
um hefir orSiS eins tíörætt um eins og apana, sem
margir af visindamönnum hafa veriS aö telja fólki
trú um, aS væru ættfeður þess, nú upp í meir en
fjörutíu ár, meö svo miklum áhuga og sannleiksafli,
aS þaS leit ekki út fyrir annað um tíma, en aS öpun-
um yrSi dænidur sá heiSur, þó æfinlega hafi veriS
margir menn, eins og William Jennings Bryan, sem
hafa þverneitaö þessari apa-kenningu og aldrei vilj-
aö kannast viS, aS þeir væru apa-synir.
Á þingi brezkra vísindamanna, sem stendur yfir
í Foronto þésSa dagana, kemur nú einn vísindamaS-
urinn fram, C. Hill-Tout , fyrverandi prófessor í
sögu og mannfræöi viS Royal Society of Canada, og
heldur því ákveðiS fram, aö mennirnir séu alls ekki
komnir af öpum. Segir, aS samanburö á hauskúpum
manna og þeirra tegunda apa, sem mest líkjast
mönnum, sé ekki hægt að gjöra svo ábyggilegt sé,
nema á meðan fóstur sé að myndast. Þá staðhæf-
ingu sina byggnir hann á hinu svokallaSa “embryonic”
lögmáli, seni heldur fram, aS á meðan fóstur sé aö
þroskast, þá taki þaS á sig myndir þær allar, sem
ættliSir þess hafi boriö frá fyrstu tíS, en apa-myndina
er þar ekki aö finna. Aö þessum boðskap gjöröu
ihargir góðan róm. ASrir voru þögulir og enn aðrir
hristu höfuSin, eins og þeim væri meinilla viS þessi
ónot í garS apanna.
------0------
í langa tíð hafa menn verið að tala um og leita
eftir ódáinsveigum (^lífs elixir), en fram aS þessu
hefir engum tekist aS finna þær. Nú virðist að
jafnvel þessi draumur mannanna sé aö rætast, aS
minsta kosti aS nokkru leyti, því á þingi vísinda-
manna, sem stendur yfir í borginni Toronto, lýsir
Prof. Huxley frá Obcford yfir því, aö fundin sé að-
ferS til þess að lengja líf skorkvikinda í þaö óend-
anlega. Ekki hafa neinir rnenn enn bergt á þessum
ódáinsveigum, en eftir því sem Prof. Húxley farast
orð, er sízt fyrir aS synja, aS þetta undralyf nái til
þeirra líka áöur en langt um liður. Vísindamenn í
borginni Chicago eiga aö hafa fundiS upp þessar ó-
dáinsveigar, eftir þvi sem Prof. Huxley segir.
----------------------o------
Grundvöllurinn undir velmegun
Dana.
Bók ein litil er nýkomin út á Englandi, eftir W.
Meakin, sem hljóðar um samvinnu og samvinnufé-
lög Dana, og sem höfundurinn segir aS sé undirstaS-
an undir velmegun þeirrar þjóöar. Mr. Meakin bendir
á hinn vaxandi þroska og þekkingu bændalýðsins
danska, er sé hinni hagnýtu mentun þeirra aS þakka
—þeirri heppilegu stefnu Dana, að veita bændalýö
sínum mentun án þess aö slíta samband þeirra eöa
hugsjónir frá landbúnaðinum. Og þeir láta ekki
heldur sitja viS miðskóla eða lýðskólanámið eitt,
heldur halda sífelt áfram aS þroska sjálfa sig mcö
lestri góðra blaða og bóka. ÞaS er sagt, aS ekki sé
þaS heimili til i Danmörku, þar sem ekki er haldið
að minsta kosti eitt gott vikublaö. Búnaðarfélögin
styrkja sérfræðinga í landbúnaöi til þess aS flytja
fyrirlestra, og bókasöfn segir Mr. Meakin að séu
að finna þar í hverri sókn.
Þar scm landbúnaSurinn borgar sig.
SíSan aS striðinu lauk, hefir heyrst almenn
kvörtun yfir því, aS ekki hafi verið hægt að láta
lnadbúnaSinn borga sig. Frá þessari almennu plágu
er þó Danmörk undantekning, eftir því sem Mr.
Meakin segir. Hann segir, að landbúnaðurinn í
Danmörku hafi ekki að eins borgað sig, heldur aö
hann hafi borgað sig vel, og þakkar hann það þekk-
ing þjóðarinnar á landbúnaöi og á samvinnu fyrir-
komulaginu. Mr. Meakin kemst svo aö orSi:
“Þessi iSnaðargrein (landbúnaSurinn) undir hinu
hagkvæmlegasta og bezta samvinnu fyrirkomulagi,
sem þekt er, fullnægir tiltölulega háum lífskröfum
bæði bænda og bæjarmanna. Hin fullkomna og hag-
nýta menning bændalýSsins verður manni ekki skilj-
anleg, fyr en maSur fer að kynnast þeim presónulega
og aðferðum þeirra. Danir hafa öðruvísi mentunar-
fyrirkomulag en nokkur önnur þjóö í heimi, sem er
sérstaklega lagaS til þess að veita bændum þessa sér-
stöku búnaöarmentun, og þeir hafa þroskaö hjá sér
lýðveldis fyrirkomulag, fullkomnará en finna er hjá
nokkurri annari þjóS.”
En það eru ekki aS eins búnaðar, eða bændafé-
lögin í Danmörku, sem láta sér ant um landbúnaS-
inn. Stjórn landsins gjörir það líka. í ár leggur
stjórnin fram einn fimta af öllum tekjum sínum til
hærri og lægri skóla, til landbúnaSarmentunar og
rannsókna í sambandi við hann, þrátt fyrir tilfinn-
anlegar afleiSingar stríösins, og er þaS tillag um-
fram tillög þau, sem koma frá öðrum félögum og
einstaklingum til þeirra þarfa.
1 sambandi við afkomuna, segir Mr. Meakin:
“LeyndarmáliS í sambandi við afkomu bændanna, er
fólgið í þekkingu og samtökum, í hagkvæmu verzl-
unar fyrirkomulagi, afnámi alls okurs og í notkun
síðustu visindalegra uppfyndinga í sambandi við þá
atvinnugrein.”
I einum kafla bókar þessarar lýsir Mr. Meakin
rjómabúinu í Hasler: “Manni verður minnisstætt
aö sjá slík rjómabú. Þó var eg nærri hrifnari af
hinu smærra rjómabúi i Skovsgaarde, því það var
eins og þau gerast þar á meöal bænda—það er eins
og þau sem þeir sjálfir byggja og starfrækja, þessir
dönsku bændur, eins og þeir gerast upp og ofan, sem
hafa haft gáfur sínar skerptar og sjóndeildarhring
sinn færSan út i lýðskólunum og landbúnaSarskól-
unum.”
I sambandi við þessi mjólkur og rjómabú í Dan-
mörku, er samvinnufélagsskapurinn kominn, ef til
vill, á sitt hæsta stig. í sambandi viS Skovsgaarde
rjómabúiS segir Mr. Meakin: “Þaö tekur á móti
mjölk og rjóma frá 250 bændum, sem búa á fimm
mílna svæöi umhverfis rjóma'búiS. Þessir bændur
allir til samans hafa 1200 kýr mjólkandi; sumir
þeirra fáar, 2—4, en aðrir alt upp að 30. En þeir
eru allir samtaka í því, að starfrækja iðn sina á sem
allra hagkvæmastan hátt. I þessu sambandi mætti
taka fram, aö af 196,600 bújörSum í Danmörku, eru
85% af 75 ekru stærð og þar undir; það eru 50,000
bændur, sem búa á frá 4 ti‘l 12 ekrum, og þúsundir
verkamanna, sem eiga frá hálfa til fjórar ekrur af
landi, og það eru sárafáir verkamenn, sem ekki eiga
einhvern landblett. Bændur þeir, sem búa á bújörS-
um alt upp aö 50 ekrum að stærö, reiða sig aðallega
á mjólkurbúin sér til lifsframfærslu. í þeim smærri
vinna aS eins sex menn og unglingar. , öllu er sem
þægi'legast fyrir komið. Gufuketill er þar til þess að
framleiSa 'hreifiafl það, sem þörf er á, og eru þau
hin minni að öllu leyti eins fullkomin og þau, sem
starfrækt eru í hinum stærri bæjum. Smjöriö er sent
tafarlaust til sölufélagssambandsins, og kemst þaS á
þann hátt fljótlega og ódýrt í hendur neytendanna.
ÞaS er erfitt að hugsa sér hagnýtari aðferð viö fram-
leiSsluna eöa sö'luna.”
“ÞaS er ánægjulegt,” segir Mr. Meakin, “aS sjá
ráðsmanninn og fólk hans við vinnu. Ferskt vatn
flóir yfir gólf og verkfæri stöSugt af og til, svo þar
sezt aldrei ryk. Þar er gnægö af heitu og sjóðandi
vatni til þvotta og gerlahreinsunar. Hreinlætisnám
formannsins frá búnaöarskólaárum hans er auSséð í
hvívetna. Formanni slíkra rjómabúa í sveit eru
borguS 250 pund sterling í árslaun, og má það heita
vei sæmilegt.”
t síSasta kafla bókarinnar minnir höfundurinn
oss á, aS samvinnuhreyfingin hafi átt upptök sín hjá
bændalýönum og að bændurnir hafi bygt hana upp
án utan að komandi hjálpar, og oft gegn hinni megn-
ustu mótspyrnu frá þeim, sem fanst slík samvinnu-
hreyfing draga úr greipum ysér. AfstaSa stjórnar-
innar gagnvart hreyfinguuni hefir verið vingjarnleg
á síðari árum, sem er og eðlilegt, sökum þess, að
bændurnir hafa veriö sterkir á þingi.
Bændunum í Danmörku hefir skilist, aö eini
vegurinn til þess að ná í markaö fyrir vörur sínar,
er að framleiða óaðfinnanlegar vörur og eins ódýrt
og mögulegt er.
Danmörk ér nú auðugasta land i heimi, þegar
miðað er við fólksfjölda, að undanteknu Englandi,
segir irska blaðiS Statesman.
------o-------
Jóns Bjarnasonar skóli.
SiSasta kirkjuþing lúterskra íslendinga kVaddi
mig til þess aö stýra Jóns Bjarnasonar skóla næsta
starfsár hans. Sú samþykt felur í sér tvent: hún legg-
ur mér skyldu á herðar aö annast málefni skólans—á
allan hátt, utan hans og innan, eftir því sem sann-
gjarnlega verður af mér krafist, og eg tel ekki sann-
gjarnt af mér að leggja fram neitt minna en þaö bezta
sem eg á, boriö fram í þeim ríkulegasta mæli, sem
kraftar minir leyfa; og alveg_ eins áreiðanlega
kannast þessi samþykt viS það, frammi fyrir öllum
lýð, aS á kirkjufélaginu hvíli heilög skylda að veita
mér til skólans allan þann styrk, sem hann þarf og
meSlimirnir geta af fremsta megni veitt.
Er þetta ekki sanngjarnt?
Treystir nokkur maður sér til aö mótmæla því?
Hvað er það þá, sem þér, kirkjufélags bræður og
systur, eigið að veita honum, samkvæmt ákvörðun
yðar aS stofna hann, að láta hann lifa og að fela
manni það aS annast hann ?
HiS fyrsta og inesta, sem hann þarfnast frá ySur,
er vinarþel, en það hefir tvær uppsprettur. Áhrifin
þau eru gagnverkandi. Jónatan og DavíS voru vinir
af þvi, að hlýir straumar höfSu borist frá hvorum til
hins. Þér elskiö skólann, ef þér finnið, hve hlýtt hann
andar aö yður, ef þér sannfærist um það, aö hann
leggur rækt við það, sem yður er kært, ef þér kynnist
unglingunum, sem þar hafa verið, og komist að þvi,
hversu þeim þykir vænt um hann. Undantekningar
eru óefaS á því, að skólinn sé nemendunum kær, en
ekki margar. MeS nemendunum hefir skólinn veriS
ár frá ári, að senda hlýja strauma út um flesta söfn-
uSi kirkjufélagsins.
“En ef vér sjáum sólskinsblett í heiði,
þá setjumst allir þar og gleðjum oss.”
Þú getur ekki búist viö því, aö njóta sólarlagsins, ef
þú neitar að viShafast annars staöar en í skugganum.
Þér veröiö bæði aö veita eftirtekt og veita móttöku
þeim hlýju straumum, sem frá skólanum koma.
1
Áhrifin í þessu tilliti, eins og öörum vinskap, verSa
aS vera gagnverkandi. Sendum hvort öðru vinsemd-
arylinn, skólinn og kirkjufélagsfólkiS.
“Þá vaxa meiöir, þar vísir er nú.”
Sé hið satina vinarþel fengiö, veröur ávöxtur þess
margvíslegur og mikill. Þaö verSur framvegis, eins
og það hefir verið í liðinni tíö, að hlýja vinarþelið
fórnar af góöu hjarta fyrir skólann. Eg hefi marg-
sinnis getið þess áSur, og mér verSur ef til vill fyrir-
gefiö, þó eg endurtaki það nú, aS einlægara vinarþel,
en skólinn hefir átt aö fagna hjá nokkrum hópi
manna, get eg ekki hugsað mér. Má vera, að aðrar
hreyfingar eigi fleiri vini, en ekki betri. ÞaS, sem eg
biö góðan guð nú, er þaö, að sólskinshlýindin breiðist
út, helzt að allur ís mætti bráöna, og að skólinn mætti
tengjast vinarþelsböndum viS sérhvert hjarta í kirkju-
félaginu.
Má vera, að bezt væri aS láta hér staðar numið,
biöja um vinarþelið eitt og láta þaö veita okkur alt,
en sannleikurinn er sá, aö vinarþelið er bæði orsök og
ávöxtur. ÞaS örfast viö að framkvæma, eins og þaS
er orsök framkvæmdanna. Einnig er þaö tilfellið, aö
vináttan spyr: hvað get eg gjört þér til greiða, vinur
minn ? Þaö er samkvæmt minni reglu, að þeirri spurn-
ingu þurfi aS svara. Þess vegna leyfi eg mér aS
nefna þrjú atriði, sem mér skilst að eigi aö vera á-
vöxtur vinarþelsins:
barátta fyrir lífi skólans,
nemendur,
fjárstyrkur.
LýSum er ljóst, að alls þessa þarf skólinn. Fyr-
ir félagsfólkiö sjálft, sem veitir honum líf, að ganga
fram hjá honum, er ósamræmi af því tægi, seni get-
ur sligað hvaöa félagsskap, sem til er í heimi.
Vér, lúterskir kirkjufélagsmenn, eigum vér að
vera sjálfum oss samkvæmir?
Til þess þurfum vér aö skilja og vilja.
Eg vil leitast viS aö gjöra minn hluta af því, sem
kirkjuþingiS samþykti í skólamálinu. Ef eg nú fram-
kvæmi þaö, af ítrasta megni, get eg þá ekki sann-
gjarnlega mælst til þess, að kirkjufélagsfólkið gjöri
sinn hluta?
Allir með ! Allir eitt I Enginn má bregðast.
ÞaS sem eg biö um, vinir mínir, er þetta:
Beitið áhrifum yðar fyrir skólann;
sendiS honum nemendur;
veitiö honum nægilegan fjárstyrk.
Svo er annað, sem eg þrái að sjá í sambandi viS
fjármál skólans, en það er vit. Má vera, aö þaS sé
móðgandi, að nefna slíkt; en er ekki grátleg vöntun
vits í meðferð mála um heim allan? Má vera, aö
vitleysurnar skelfilegustu stjórnist af grimd og
græSgi, aö ástríðurnar blindi skynsemina, en viður-
kenning þess dregur enga fjöSur yfir vöntun vits í
heiminum. Það er því ekki óskiljanlegt, þó þessi
vöntun hafi einnig skemt meöferð skólamálsins með
oss. Þaö, sem eg á viS, er ekki nein djúpsett vizka,
heldur atriöi, sem eru svo einföld, aö viS athugun
hljóta þau aö verða augljós hinni allra algengustu dóm-
greind. Öllum skynbærum mönnum er þaS ljóst, að
til viðurhalds lífsins þurfa menn nokkurn veginn
reglulegar máltíðir á hverjum degi. Sömuleiöis vita
allir, að skattinn til hins opinbera veröur að borga á
hverju ári. Hver einasta verzlunarstofnun í heimi,
þarf aö hafa tekjur sínar, sem næst reglubundnum
tíma. Hafa þá ekki allir menn nógu mikið vit til aö
sjá, aö Jóns Bjarnasonar skóli þarf sínar ábyggilegu,
reglubundnu tekjur á hverju ári?
Leiðin út úr erfiðleikum þessa máls er mjög
einföld:
1. Allir gjöri sér það ljóst, að skólinn getur
ekki lifað á kenslugjaldi nemendanna einu. Þess
vegna er þörf á gjöfum almennings í kirkjufélaginu.
2. Þær gjafir veröa aS vera sem næst fastar á
hverju ári.
3. Hvert einasta kvenfélag, ungmennafélag eða
aSrar félagsheildir innan safnaðanna, tiltaki þá upp-
hæð, sem þau vilja og geta lagt skólanum til á hverju
ári og standi við þau loforS.
4. Sérhver söfnuður taki að sér, aö leggja skól-
anum til árlegan styrk, eftir hverri þeirri aöferð, sem
honum væri geöfeldust:
(a) að söfnuðurinn borgi árlega upphæð úr safn-
aðarsjóði, eSa
(b) aö í söfnuSinum væri nefnd manna, til að
safna fé til skólans frá sérhverjum meðlim.
5. Auk þess væru einstaklingar, sem væru fast-
ir áskrifendur að tilteknum upphæSum til skólans á
hverju ári.
Alt þetta gæti veriS og ætti að vera regltlbundiö.
Þetta gætu verið fastar, árlegar tekjur skólans. AuS-
vitað er sjálfsagt aö kannast við, að hagur almenn-
ings er stundum sérstaklega erfiður. ÞaS er ekki
nema eðlilegt, að skólinn líði súrt og sætt með al-
menningi; en þaö sem allir þurfa að skilja, er þetta:
1. Skólinn hefir árleg útgjöld.
2. Þess vegna þarf hann árlegar tekjur.
3. Til þess að þessu máli sé eins vel borgið og
unt er, þurfa allir hlutar kirkjufélagsins að gjöra sitt
bezta til aö láta fjárstyrkinn til hans veröa reglu-
bundinn á hverju ári.
Eitt enn þurfum vér að eignast í þessu niáli í
miklu stærri stýl en verið hefir, en þaö er bjartsýni.
Þegar góðæri er í landinu, er freistingin ægileg
til þess aö hugsa, að þetta muni alt af haldast. Græðgi
og gróðafíkn æða þá eins og logi yfir akur. Þá þyrftu
menn að minnast þess, sem skáldiS segir:
“Ei glóir æ á grænum lauki
sú gullna dögg um morgunstund ,
né hneggjar loft af hrossagauki,
né hlær viS sjór og brosir grund.
GuS þaö hentast heimi fann,
það hiS blíða blanda stríöu;
alt er gott, sem gjörði hann.”
Þegar, á hinn bóginn, eymd og andstreymi breið-
ast yfir landið, verður freistingin einnig sú, að hugsa,
aS þetta haldi ávalt áfram. Þá þurfa menn aö
minnast:
“Ei heldur él frá jökultindi
sér jafnan eys á klakaö strá,
né nötrar loft af noröanvindi,
sem nístir jörð og djúpan sjá.
GuS það hentast heimi fann,
það hið stríða blanda blíöu;
alt er gott, sem gjörði hann.”
Hófsemi í velgengninni, ibjartsýni í erfiðleikum,
mun ekki vera fjarri þvi, sem jafnvel heiönir forfeð-
ur vorir kendu; og sjáum vér ekki þetta hvorttveggja
birtast dásamlega í lífi Jesú Krists?
Bjartsýni á sammerkt viö kristna trú, því í henni
birtist hiS bezta ljós mannlegrar skynsemi, tendraö af
hinum himneska ljósgjafa, Heilögum Anda. Þá verð-
ur bjart í mannlegri sál, þá hvílir vonarbjarmi yfir
framtiðinni, þá birtast manni möguleikar, sem áður
voru huldir dimmum skugga.
Þaö er ekki blind heimska, heldur skynsamleg
bjartsýni sem segir: Þennan litla skóla getum vér
látið lifa.
Hjartkærir vinir, ibræður og systur í kirkjufélag-
inu, höfum vér ekki boriö þetta málefni fram fyrir
náðarstól Drottins í bæn, höfum vér ekki athugaS það
í ljósi GuSs orðs, og höfum vér ekki sannfærst um,
aö skólinn er bæði þörf og skylda vestur-íslenzkrar
kristni ?
Getum vér ekki allir, í hjarta, í orði, og í verki
sagt:
Jóns Bjarnasonar skóli lifi!
Meö Drottins hjálp, Jóns Bjarnasonar skóli lifir.
Nemendur, sendið umsóknir yðar til:
652 Home street, eSa
493 Lipton street ftals. B 3923J.
Rúnólfur Marteinsson.
Minni Vestur-Islendinga
Flutt 2. ágúst í IVinnipeg af séra
Friðrik Friðrikssyni frá Wynyard.
f I.
I
Herra forseti! VirSulega “Fjall-
kona”. Kæru íslenzku bræður
og systur!
Sum yðar hafiö án efa heyrt sög-
una af dalamanninum, sem kom til
klæSskerans til aö máta á sig ný föt-
Þegar til kom, reyndust fötin alt
crf þröng, og dalamaSurinn lét á
sér skilja, aö hann vildi hafa þau
víSari. “Víkkaö þau—get eg—
ekki,” sagöi klæðskerinn, “en—en
eg get haft þau þeim mun síöari,
sem þau eru of þröng.” Á það
sættist dalamaSurinn. — Kæru til-
heyrendur! Ýmsra hluta vegna
get eg ekki lofað yður góöri ræðu
hér í dag, en—eg get haft hana
þeim mun lengri, sem hún verSur
léleg að efni og búningi. Og ef
þér eigið nokkuö til af lofsverðri
lipurS, hins gáfaða forfööur vors,
dalamannsins,- þá ætti mér aS tak-
ast aS gera yður sæmilega til
hæfis.
Mér dettur í hug önnur, enn þá
lærdómsríkari smásaga. Fyrir
nokkrum áratugum síöan bjó á Sel-
tjarnarnesi viS Reykjavík hinn
veðurglöggi formaður, Ólafur í
Bygg-gar®>- Hans er að ýmsu get-
ið, auk ágætrar sjómensku, — með-
al annars að því, aö hann sagöi
nágrönnum sinum fáheyrSar sögur.
Þóttu sögur þessar sumar býsna ó-
trúlegar, en var samt mikil eftir-
tekt veitt, og mjög á lofti haldiö,
og svo er enn. — lynu sinni var
Ólafur staddur í rhargmenni, þar
sem talið barst að stórfenglegum
framförum nútímans, þar á meðal
að hinum risavöxnu hafskipum er-
lendis. En Olafur lét sér fátt um
finnast og segir: Ekki þykir mér
nú þetta mikið. Eg hefi séö svo
strt skip, aS þaö var 14 daga að
“venda”, og menn, sem sendir voru
upp í siglutréS tuttugu ára gamlir,
voru orönir fimtugir, þegar þeir
komu til baka !v — Sagt er, að all-
ir, sem til heyrðu, haft grunað
Olaf um ýkjur, þótt eigi sæi þaö í
svip hans. — Kæru landar! Eg
vona, að þér grunið mig ekki um
ýkjur, þó eg segi yður, að skipiö
hans Olafs er reglulegt smásmíði
hjá því skipi, sem eg hefi sjálfur
séö. Því eg hefi séö svo stórt skip,
að þaS hefir veriS að “venda” í
meira en 50 síðastliöin ár og hefir
ekki lokiS viö það enn þá, og menn-
irnir, sem klifu upp í sigluna á þrí-
tugsaldri, eru nú sem óöast að koma
til baka á sjötugs eSa áttræðisaldri!
Ef þér gætið að því, þá kannist þér
vel viS þetta skip—þaö sem meira
er, þér eruS þar sjálfir innanborös.
Þetta stóra og svifaseina skip, er
hvorki meira né minna en þjóðern-
isfley Vestur-fslendinga! — Fyrir
rúmum 50 árum síðan byrjaði stór
hluti íslenzku þjóöarinnar að
“venda” þjóÖernislega. Þeirri
“vendingu” er alls ekki lokið enn-
þá, og—“enginn segir: flýttu
þér!”-------
BeSinn var eg, og að mér var
lagt, aö vera hér staddur í dag og
helga mælsku mína minningu
Vestur-lslendinga. MiðaS viö það,
hve stuttan tíma eg hefi dvalið hér
vestra, felst í þeirri bón traust,
sem vert er aS þakka.
Mætti eg þá fyrst gjöra þá per-
sónulegu athugasemd, að mér þyk-
ir mjög vænt um þá auknu þekk-
ingu á Vestur-íslendingum, sem
mér hefir hlotnast viö komu mína
vestur um haf. Fyrir bragSið er
eg án efa töluvert fróðari í því
efni, en sumir jafnaldrar mínir og
aSrir landar heima á Fróni. Þaö
skal játað, aö hér áður vissi eg
sárlítið um Vestur-íslendinga, —
hafSi grun um, aö þeir væru til,
vissi annars ekkert um hagi þeirra,
atvinnuvegi né menningarástand,—
og fann ekki heldur neina meðvit-
aöa hvöt til þess að fræöast í þeim
efnum. Slík vanþekking og hiröu-
leysi gagnvart Vestur-íslendingum
hefir verið býsna alment heima.
AS eins sárfáir menn hafa haft
hugmynd um alla þá viökvæmni,
löngun og lotningu, sem, Islands
vegna, hefir hreyft sér í brjóstum
fjölmargra manna og kvenna, sem
aS eins örlögin, en engin ótrygð
kallaði—aö heiman! Lítið hafa
menn þar gert sér grein fyrir því,
aS stórmiklu fé og fyrirhöfn hefir
veriS fórnað hér á altari íslenzks
þjóSernis, — að þar hefir margur
gengiS aS verki árum saman, laö-
aður af ásthlýrri hugsjón og hrein-
um hvötum. En, þaö er eins og sá
skilningur hafi fest rætur hjá mörg-
um heima, aö vesturfararnir væru
fyrir fult og alt horfinn og týndur
lýSur, algjörlega afhöggnir kvist-
ir hins íslenzka þjóðmeiös. í þessu
sambandi minnist eg atviks, sem
kom fyrir mig síðasta sumarið, sem
eg var á íslandi. Eg var á ferða-
lagi austan úr Suöur-Múlasýslu,
og kom á bæ austan undir Eyja-
fjöllum og fékk þar mjög vinsam-
legar viðtökur. HúsmóSirin, sem
fremur var hnigin á efra aldur,
sýndi mér ljósmyndasafn sitt. Þar
voru m. a. myndir af ^veim sonum
hennar. Annar var dáinn, hinn
farinn til Ameríku. Af svip og
látbragSi konunnar aö dæma, bjó
hún yfir þessari venjulegu von trú-
aðrar, íslenzkrar móSur, aö fá að
sjá dána drenginn sinn aftur hjá
guði, en—hinn var eins og algjör-
lega horfinn henni inn í fjarlægð-
armóöu ókunnra landa. Hún sakn-
aöi hans alveg eins og hins, og
mintist hans með tárvotum augum,
en einhvern veginn geröi hún sér
engar ákveðnar vonir um hann, og
—talaði um hann í hálfum hljóð-
um. — Eg 'hygg, að kona þessi hafi,
í þessu tilliti, ekki veriö neitt eins-
dæmi; miklu fremur hið gagn-
stæSa. — En nú upp á síðkastið
eru Vestur-íslendingar farnir að
vekja á sér almennari eftirtekt
heima, bæöi fyrir þjóðrækni sína
og menningu. Og þeim fer án efa
óöum fjölgandi, sem álíta þaS
sannarlega ómaksins vert, að kynn-
ast þeim, og fylgjast meö lífskjör-
um þeirra og menningarmálum.
Nú langar mig til aö fara nokkr-
um orðum um þetta þrent: Afstööu
Vestur-íslendinga til Islands, af-
stöðu þeirra innbyrðis eða samlíf
þeirra hér vestan hafsins, Og enn-
fremur afstöðu þeirra til hins nýja
fósturlands, Canada..